چابهار، هم آواز با اقیانوس

سفری خاطره انگیز به جنوب شرق کشور

شهرستان چابهار با مساحتی حدود ۱۷ هزار و ۱۵۵ کیلومتر مربع در جنوب شرقی ایران در کنار آب های گرم دریای عمان و اقیانوس هند قرار گرفته است.
این شهرستان از جانب شمال به شهرستان های ایرانشهر و نیکشهر و از جنوب به دریای عمان و از شرق به پاکستان و از غرب به استان های کرمان و هرمزگان محدود است. بندر چابهار، مرکز شهرستان با وسعتی بالغ بر ۱۱ کیلومترمربع در ارتفاع ۷ متر از سطح دریا قرار گرفته است. فاصله هوایی شهرستان چابهار تا تهران یکهزار و ۴۵۳ کیلومتر و فاصله زمینی از طریق جاده ایرانشهر به کرمان یکهزار و ۹۶۱ کیلومتر است. این شهرستان دارای حدود ۳۰۰ کیلومتر مرز آبی در دریای عمان است. شرایط آب و هوایی و همجواری منطقه آزاد چابهار با دریا، نزدیکی به مدار رأس السرطان و قرار گرفتن در مسیر بادهای موسمی شبه قاره هند و جبهه های استوایی موجب شده که دارای آب و هوایی گرمسیری و معتدل با رطوبت نسبی باشد. این منطقه گرمترین نقطه کشور در زمستان و خنک ترین بندر جنوبی ایران در تابستان است. جاذبه های گردشگری شهرستان چابهار هر ساله گردشگران بسیاری را از داخل و خارج کشور به این منطقه جذب می کند.
خلیج چابهار با جلوه های بی نظیر طلوع و غروب خورشید در دریا که بدون شک زیباترین منظره طلوع و غروب کشور است یکی از این جاذبه های طبیعی است.
در کناره های دریای عمان و قسمت جنوبی شهرستان چابهار صخره های بزرگی در اثر پیشروی آب دریا و فرسایش سنگ های رسوبی به وجود آمده که چشم اندازی زیبا را تشکیل داده است. این بخش از سواحل را به خصوص در هنگام غروب می توان به عنوان یکی از دیدنی ترین سواحل جنوبی ایران نام برد زیرا دیواره های صخره ای و مناظر دلنشین مانند آکواریومی طبیعی با انواع ماهی همواره بینندگان را به شگفتی وا می دارد.
بندر چابهار دارای ۲ اسکله بزرگ شهید کلانتری و شهید بهشتی ظرفیت تخلیه و بارگیری ۱۵ تا ۲۰ هزار تن کالا را دارد.
در چابهار چند اسکله صیادی وجود دارد که ۳ اسکله صیادی تیس، رمین و بریس از بقیه دیدنی تر هستند. اسکله تیس در داخل محوطه منطقه آزاد و رمین در ۱۰ کیلومتری و بریس در ۶۰ کیلومتری چابهار قرار دارد تماشای لنج ها و قایق های ماهیگیری و صیادان دریا دل که در حال صید ماهی های گوناگون و شاه میگوها، محصولات دریایی منحصر به فرد منطقه هستند دیدنی و خاطره انگیزاست.

● گل فشان ها

در میان دشت کهیر و تنگ و در ۲۰ کیلو متری روستای کهیر در مسیر جاده تنگ گالک به فاصله چند کیلومتری ۳ تپه کوچک گل فشان به ارتفاع ۱۰ تا ۲۰ متر وجود دارد که ۲ تای آنها همانند تپه بوده و از چند سال پیش غیرفعال شده است و سومی شکل یک آتشفشان بوده و در حال حاضر فعال است که یک پدیده منحصر به فرد طبیعی است و نظیر آن فقط در ۳ نقطه دیگر جهان گزارش شده و همواره از دهانه آن گل سرد طوسی رنگی تراوش می کند.

● تالاب لیپار

در ۱۵ کیلومتری شهر چابهار بعد از روستای رمین در مسیر جاده ساحلی گواتر و در تنگه صخره های مشرف به دره ای سبز و زیبا قرار دارد که از بالای آن روستای لیپار در میان سبزه زارها پیداست. در میان ۲ کوه که فاصله چندانی با هم ندارند آب بندی ایجاد شده که آب های سرگردان اطراف را در خود جمع کرده است و به آبگیری به طول ۱۴ کیلومتر تبدیل شده است. در این آبگیر چشم نواز انواع بوته ها و درختچه ها از نوع گز و کلیر و چش با چشم اندازی زیبا، منطقه ای بکر با
اکو سیستم خاصی را به وجود آورده است. پرندگانی چون چنگر، فلامینگو، کشیم، انواع حواصیل، طاووس کن، باقرقره، تیهو، عقاب دشتی و خوتکا در این اکوسیستم زندگی می کنند.
یکی از درختان بزرگی که در نوار ساحلی چابهار می روید انجیر معابد(لورلول) و به زبان محلی ها کرگ است که در تمام اعضای آن شیره سفید رنگی جریان دارد و از درختان تیره کائوچویی به شمار می آید. تاج این درخت بزرگ و پهن و از انشعاب های آن ریشه های نا بجا می روید. پوست درخت صاف و خاکستری، برگ هایش بیضی شکل، ساده و درشت است. میوه هایش نارنجی رنگ و به درشتی فندق و قابل خوردن است. این درختان دارای قدمتی بالای صد سال هستند و اکثراً در نزدیکی زیارتگاه ها قرار دارند. در حال حاضر در روستاهای رمین، تیس کوپان، ماشی، لیپار، کوپان سر و. .. از این درخت ها وجود دارد.
در ناحیه ساحلی خلیج گواتر بویژه در خور باهو و در نزدیکی محلی که رودخانه باهو کلات به دریای عمان می ریزد، جنگلی بسیار زیبا و قابل توجه از گونه حرا پدیدار می شود. حرا درختچه ای است که در مرداب های نواحی گرم کرانه های عربستان، مصر و جنوب ایران از جمله شهرستان چابهار می روید. از مشخصات حرا این است که دانه اش روی درخت مادر رشد اولیه را طی کرده و سپس نهال جوان حاصل از درخت جدا شده و به مرداب می افتد. برگ های حرا بادوام است و ظاهر بیضی شکل و منتهی به یک خامه باریک است. قسمت مورد استفاده پوسته شاخه آن است و در حال حاضر این جنگل یکی از زیباترین منظره های موجود در چابهار و منطقه گواتر است.

● رودخانه باهو کلات

باهوکلات یکی از پر آب ترین رودخانه های استان و عامل اصلی حیات و زندگی در جنوب بلوچستان به حساب می آید. این رودخانه آب های مناطق وسیعی از مناطق جنوبی شهرستان ایرانشهر و شهرستان چابهار را جمع آوری و به دریای عمان سرازیر می کند رودخانه باهوکلات در ۹۰ کیلومتری شرق چابهار به خلیج گواتر دریای عمان سرازیر می شود. این رودخانه بویژه به دلیل زیستگاه تمساح ایرانی از نظرگردشگری اهمیت فراوانی دارد شرایط و عوامل زیست محیطی در این رودخانه در مقایسه با سایر اکو سیستم های آبی از ثبات و پایداری کمتری برخوردار است به طوری که می توان گفت در اینجا زیستگاه آبی به نوعی با زیستگاه خاکی در هم آمیخته است. درباره آبگیر های
کم عمق و موقت در امتداد سرتاسر رودخانه های این منطقه نیز همین مطالب صادق است. در این زیستگاه ها که گاه تا چند ماه بدون آب باقی می ماند جانورانی که حیات آنها به آب وابسته است نیز به
گونه ای حیرت انگیز خود را با شرایط محیطی وقف داده اند.
تمساح (کروکودیل) «پوزه کوتاه» برجسته ترین موجود حیات وحش منطقه چابهار است که به طور طبیعی در این منطقه زندگی می کنند. زیستگاه اصلی این تمساح که به نام محلی گاندو خوانده می شود حدود ۳۸۰ هزار هکتار مساحت دارد که بخشی از آن در چابهار و بخش دیگر آن در شهرستان ایرانشهر قرار دارد. بیشتر این تمساح ها در برکه های میان راسک و باهو کلات و باتلاق های دلگان و کلانی متمرکز هستند و این تمساح تنها تمساح ایران است که دارای ارزش ملی و بین المللی است طول این جانور تا ۴ متر و حدود نیمی از کل بدن آن را دم قوی این حیوان تشکیل می دهد. بزرگ ترین خزنده ایران بازمانده خزندگانی است که حدود ۲۶۵ میلیون سال پیش می زیسته اند و درطول ۶۵ سال گذشته تغییرات اندکی یافته اند دارای پوزه ای پهن بوده که دوطرف فک بالایی ۱۹ دندان و ۲ طرف فک پایینی ۱۵ دندان دارد و در قسمت پشت سر و در ناحیه گردن ۲ جفت صفحات شاخی بزرگ دیده می شود. دارای پاهای کوتاه بوده و ۵ انگشت منتهی به ناخن های بلند در پاهای جلویی و ۴ انگشت منتهی به ناخن های کوتاه تر در پاهای عقبی دیده می شود، رنگ عمومی بدنش زیتونی تا قهوه ای بوده و شکمی بدون فلس و به رنگ سفید متمایل به زرد دارد. تمساح حیوانی بسیارخجالتی، محتاط و ترسوست و به سختی می توان آن را مشاهده کرد. در عین حال حیوانی باهوش و زیرک است و به محض احساس خطر و با حضور مزاحم در آب فرو رفته و مخفی می شود ولی برای تنفس باید سریعاً به سطح آب برگردد. غذایش را ماهیان، پرندگان و پستانداران تشکیل می دهند و عموماً شب ها شکار می کند.
کوه های بدلند یا مریخی نیز یکی از مناظر بدیع و سحرانگیزی هستند که به موازات ساحل از منطقه کچو تا طرف های خلیج گواتر کشیده شده اند و از پدیده های ژئومورفولوژی این ناحیه هستند.
علاوه بر جاذبه های طبیعی شهرستان چابهار آثار باستانی این منطقه نیز چشم هر بیننده ای را نوازش می دهد که یکی از این آثار ویرانه های قدیمی در دره تیس کوپان است. این دره از دره تیس بزرگتر است.
محوطه باستانی کنارک که در بخش شمال غربی آن ابزاری از دوران پارینه سنگی میانی به دست آمده از دیگر جاذبه های باستانی چابهار است. این ابزار در یک سطح صاف به صورت پراکنده پخش شده اند و شبیه به ابزار شمال غربی ایران و ابزار لادیزی هستند و به آثار دوران پارینه سنگی شباهت دارند. در بخش جنوب شرقی این محوطه ابزاری به دست آمده که در کنار آنها مقداری سفال ساده و منقوش مربوط به هزاره چهارم و اوایل هزاره سوم قبل از میلاد دیده می شود. ویرانه های شهبازبند بر فراز کوه شهبازبند، آثار حصاربند و پی بندهای ساختمان و در برخی از نقاط آثار شهرنشینی و خانه های مسکونی باقی مانده در محوطه باستانی کنارک است. بنا بر باور بومی ها برفراز این کوه بازهای شکاری شاه تربیت می شده اند.

● قلعه پیروز گت

قدمت قلعه پیروز گت به دوره اشکانیان و ساسانیان برمی شودبر فراز تپه ای در وسط دره تیس واقع است. بلندی این محل حدود ۱‎/۵ تا ۴ برابر ارتفاعات اطراف در محل روستای تیس است. قلعه از تخته سنگ هایی از جنس رسوبی و آهکی تشکیل شده است. آثاری از زراعت و آبادانی در اطراف تپه پیروز گت دیده می شود راه ورود به تپه سخت و پرخطر است. در قسمت پایین تپه و در اطراف آن آثاری از دیوارهای سنگی بزرگ و قلوه سنگ و ساروج با قدمت خیلی زیاد دیده می شود. قسمت هایی از دیوارها که باقی مانده اند ضخامتی۲‎/۵ تا ۴ متر و ارتفاع آن در برخی نقاط به ۱۲ متر می رسد. بین دیوارهای اصلی اطراف تپه دیوارهایی با ضخامت کمتر به موازات دیوار اصلی دیده می شود که از یکدیگر ۸ متر فاصله دارند و ۲۰۰ متر طول دارند. میان ۲ دیوار آثاری از برج های قلعه نمایان است و هر نقطه از تپه برای تأسیسات خاصی مانند کشیک خانه، قراول خانه و حفاظت قلعه اختصاص داشته است و تنها اثری که از آن به جا مانده است سنگ و دیوار شکسته، ملات، ساروج، گچ، خرده های سفالی و پی های بنایی است. علاوه بر این دیوارهای بزرگ و ضخیم، اثر خندقی به عرض ۳ متر و عمق متفاوت قبل از دیوار اصلی دیده می شود. در اطراف دژ آثاری از آب انبارها نمایان است. زیربنای قلعه حدود ۸۰۰ متر، طول و عرض آن با توجه به وضع طبیعی زمین متغیر و بیضی شکل است. آثاری از برج ها در ضلع شمالی و جنوبی دیده می شود. در قسمت ضلع شمالی ۲ اتاق کوچک در اندازه های ۲ در ۳ متر به منظور دیدبانی روی یک گوشواره زمین مانند ۲ طبقه واقع شده اند و بلندترین قسمت دژ و برج روی همین گوشواره است و بر اطراف اشراف دارد. در گوشه های شرقی و غربی در مرکز حیاط قلعه آثاری از سکو های بلند که از سنگ تراشیده ساخته شده اند مشهود است و قسمت هایی که باقی مانده اند نمایانگر محلی برای اجتماع، عبادت یا نشستن اهل قلعه در یک مجلس بوده است. سنگ های به کار رفته در بنا ها غیرآهکی هستند که از نقاط دیگری به اینجا آورده شده اند زیرا جنس خود تپه آهکی و سیلیسی است و این بنا با توجه به آثار باقی مانده مشابه بنا های دوره پارتی (اشکانی) است و نام پیروز ساسانی به این احتمال قوت می بخشد.
ساختمان قدیمی تلگرافخانه چابهار که در سال ۱۲۸۱ هجری قمری به وسیله انگلیس ها ساخته شده است از قدیمی ترین ساختمان های سنگی موجود در شهر چابهار است که به منظور رونق دریانوردی، تجارت و ایجاد ارتباط با هند، گواتر، چابهار، جاسک و بندرعباس از سوی مجریان خط تلگراف انگلیس در ۲ طبقه ساخته شده است.