مقتل الحسين ـ عليه السّلام

مؤلّف:
لوط بن يحيي بن سعيد بن مخنف بن مسلم ازدي عامري (م 157 ه‍. .ق).
زندگينامه:
ابو مخنف، از نخستين و بزرگ ترين مورخان شيعه بوده است. پدر او از اصحاب حضرت علي ـ عليه السّلام ـ بوده كه در واقعه جمل به شهادت رسيد. ابو مخنف با اينكه شيعه بوده، ولي اهل سنت مانند طبري و ابن اثير به تاريخ او اعتماد كرده و آن را نقل نموده اند. مؤلف از حضرت امام صادق ـ عليه السّلام ـ روايات زيادي نقل كرده و به «مورّخ»، «نسّابه» و رجالي مشهور و شيخ اصحاب اخبار در كوفه بوده است. او به جهت علم تاريخ و كتاب هايش امتياز ويژه اي در كوفه نسبت به ساير شيعه ها داشت و اخباري مشهور سده دوّم هجري بوده است.
كتاب هاي او در دست نيست ولي در ميان كتب مورخان صاحب نام به آن ها اشاره شده است. او درباره اشخاص و وقايع مهمي كه در دورة خود و قبل از او اتفاق افتاده، حديث يا مقتل نوشته است.
تأليفات:
كتاب مولد امير المؤمنين ـ عليه السّلام ـ ، مقتل امير المؤمنين ـ عليه السّلام ـ ، مقتل حجر بن عدي، متقل حسن بن علي ـ عليه السّلام ـ ، مقتل عثمان، وفاة معاويه، فتوح خراسان، فتوح الشام، فتوح العراق، المغازي كتاب المعمرين، اخبار مصعب، كتاب الجمل، كتاب حديث الأزارقه، كتاب المشوري، اخبار الحجاج بن يوسف، اخبار دير الجماجم، اخبار المختار، اخبار زياد بن أبيد.[1]
معرفي اجمالي كتاب:
ارزش تاريخي مقتل ابو مخنف از اين جهت است كه خود او حوادث را از نزديك ديده و يا از زبان مشاهده كننده به طور مستقيم نقل مي كند به كتاب مقتل ابو مخنف در آثار ابن نديم، نجاشي اشاره شده و طبري در تاريخ و شيخ مفيد در ارشاد خود مطالب و منقولات او را آورده و اخيراً در كتاب جداگانه اي منقولات او جمع آوري و تحقيق شده است. اين مقتل شامل روايات مفصّلي دربارة واقعه كربلا از بررسي زمينه هاي آن تا خروج امام حسين ـ عليه السّلام ـ از مدينه شروع و به فعاليّت شيعيان در كوفه و مقابله عبيد الله بن زياد، جنگ سپاه شام با امام، قيام كوفيان و قيام مختار را ذكر كرده و به تمامي زواياي واقعه كربلا اشاره كرده است. در چاپ اخير فهرستي از شيوخ و راويان ابو مخنف با بعضي توضيحات عرضه شده است.
علامه مجلسي نام مقتل ابو مخنف را در جلد 10 بحار آورده و به آن اشاره كرده است. مقتل ابو مخنف از نخستين و مهم ترين مقتل هاي موجود بوده و از منابع دست اوّل و مورد اعتماد در اين زمينه مي باشد و مقتل نويسان متأخر از آن بهره برده اند. اما مقتل ابي مخنف موجود، غير از کتاب لوط بن يحيي است و در آن مطالب سست و بي پايه فراوان آمده و لذا بر آن اعتماد نشايد. محدث قمي مي نويسد: ولکن الاسف انه فقد و لا لوجد منه نسخه و اما المقتل الذي بايدينا و ينسب اليه فليس له[2].
وضعيت نشر:
اين كتاب در يك جلد به زبان عربي در سال 1398 ‍ ه‍ .ق به همّت حسين غفّاري استخراج، تحقيق و از طرف انتشارات علميه قم به چاپ رسيده است.

پی نوشت:

[1] . اعيان الشيعه، ج 1، ص 155؛ الذريعه، ج 1، ص 312.
[2] . الکني و الالقاب، ج1، ص155.

منبع: مرکز مطالعات و پژوهش هاي فرهنگي حوزه علميه