شیوند، بهشتی پنهان

خوزستان با دارا بودن جاذبه‌های طبیعی، فرهنگی، تاریخی، باستانی و دفاع مقدس که درطول تاریخ نام‌های گوناگونی به خود گرفته و مرکز پایه‌گذاری و اساس حکومت‌های پرقدرت جهان (از جمله هخامنشیان و ساسانیان) بوده، سرزمینی هموار در پای کوه‌های سربه فلک کشیده زاگرس است که در دل خود دشت‌های سرسبز و وسیع، جنگل‌های انبوه تالاب‌های زیبا و بـین‌المللی را در کنار سواحل مواج و گرمی که به زیبایی و تنوع آب و هوایی آن می‌افزایند، جای داده است.
درمیان این همه توانمندی‌های طبیعی، فرهنگی و تاریخی تجربه سفر به منطقه‌ای سرسبز و خرم آن هم در استانی که همه آن را به هوای گرم، خورشید سوزان و خفقان شرجی‌اش می‌شناسند، تعجب‌انگیز و خالی از لطف نیست، منطقه‌ای روستایی به نام شیوند، بهشتی پنهان در پس آب‌های مواج دریاچه سدکارون (۳) که تاکنون بکر و دست نخورده باقی مانده و اکنون طرح‌های مطالعاتی آن درحال اجراست.

موقعیت روستای شیوند

مجموعه روستای شیوند که از سه روستای بزرگ شیوند روستای نوشیوند و پشت آسیاب تشکیل شده، با پیوندی عمیق با طبیعت اطراف و به تبعیت از شرایط فیزیوگرافی و توپوگرافی روی یالی مسطح به وجود آمده و در تقسیمات سیاسی از توابع دهستان دنباله‌رود شمالی، بخش دهدز شهرستان ایذه است. این مجموعه در ارتفاع ۱۰۵۰ متری از سطح آب‌های آزاد در ۴۳ کیلومتری جنـــوب غرب ایذه و در دل منطقه حفاظت‌شده منگشت و شالو واقع شده که رودخانه کارون از شـــرق آن می‌گذرد. آبشار بلند و مرتفع روستای شیوند نیز از دل کوه فاصله‌ای حدود ۴ کیلومتر را طی می‌کند و به دریاچه می‌ریزد . همچنین سه روستای بزرگ شیوند میانکوهی و روستاهای نوشیوند و پشت آسیاب از نوع کوهپایه‌ای هستند که به فاصله یک کیلومتر از یکدیگر و به شکل مثلث واقع‌ شده‌اند، به گونه‌ای که رودخانه شیوند از میان سه روستا عبور می‌کند.

قدمت روستا

در روستای شیوند کاروانسرایی قدیمی از دوره صفوی برجای مانده که نشانگر قدمت طولانی روستاست. البته آثار قلعه‌ای مخروبه متعلق به هزاره‌های سوم و چهارم قبل از میلاد که حاکی از تاریخ دیرینه و دوره حیات طولانی دراین منطقه است نیز در این روستا به چشم می‌خورد.

آثار تاریخی

کاروانسرای عباسی و امامزاده محمد، سیاه‌چال قدیمی که زمانی به عنوان زندان از آن استفاده می‌شده و ۲۵ متر عمق دارد همچنین وجود کتیبه‌های قدیمی و آثار نقش برجسته از جمله آثار تاریخی این منطقه است. آثار دهکده‌هایی قدیمی و دو آسیاب آبی که برای تبدیل گندم به آرد از آنها استفاده می‌کرده‌اند، از دیگر آثار تاریخی روستای زیبای شیوند هستند.

معیشت و سکونت

براساس نتایج سرشماری سال ۱۳۷۵، روستای شیوند ۴۱۲ نفر جمعیت داشته که درحال حاضر جمعیت این روستا به ۱۵۳۸ نفر رسیده است. دراین مجموعه روستایی ۲۷۷ خانوار ساکن هستند که ۲۱۰ نفر در بخش کشاورزی و دامداری مشغول به کار هستند. در فصل میوه چینی گروهی از مردم روستا، از روستا خارج می‌شوند و چندماهی را در باغ‌های خود زنـــدگی می‌کنند. اقتصاد روستای شیوند برپایه فعالیت‌های زراعی، باغداری، دامداری و پرورش زنبورعسل است.
همچنین تعدادی از مردم نیز در بخش خدمات و صنایع‌دستی فعالیت دارند. دامداری به سبک سنتی از مشاغل دیرینه روستا به حساب می‌آید. عمده‌ترین تولیدات روستا شامل انار، گردو، بادام، گیلاس، برنج، گندم و فرآورده‌های لبنی است.
مجموعه روستایی شیوند دارای ۴۰۰ هکتار اراضی زراعی آبی و دیم و ۱۵۰ هکتار اراضی باغی و شش هزار راس گوسفند و بز و هزار راس گاو و گوساله است که تولیدات آنها در شهرهای اطراف و استان به فروش می‌رسد. روستای کوهپایه‌ای شیوند بافت مسکونی متمرکزی دارد. واحدهای مسکونی برای استفاده بیشتر از نور و حرارت در جهت شمالی- جنوبی و معمولاً در یک طبقه ساخته شده‌اند و برخی از خانه‌ها به‌صورت خانه‌باغ است. دراین روستا معمولاً دو برادر با خانواده‌هایشان در یک منزل سکونت می‌کنند. استقرار روستا در پای کوه و موقعیت اقلیمی خاص، وجود ارتفاعات اطراف روستا با پوشش گیاهی غنی چشم‌انداز جنگل‌های بلوط و چشمه سارهای متعدد از جمله عواملی محسوب می‌شود که هرساله گردشگران و کوهنوردان بسیاری را داخل و خارج از ایران به سوی این روستا می‌کشاند.

راه دسترسی

در مجاورت روستا، دریاچه زیبای سدکارون۳ که مکانی مناسب برای ورزش‌های آبی و ماهیگیری است به دلیل نبود راه زمینی مناسب، تنها راه اصلی دسترسی به روستا محسوب می‌شود و اهالی و گردشگران به وسیله لنج، قایق مسافری و یک قایق تندرو به روستا رفت و آمد می‌کنند.

آداب و رسوم

زبان اهالی روستای شیوند زبان فارسی با گویش لری بوده و یک همبستگی قومی و فامیلی بسیارقوی بین مردم این منطقه وجود دارد. برگزاری مراسم اعیاد ملی و مذهبی در میان مردم روستای شیوند اهمیتی والا دارد. مراسم عروسی سنتی با آیین‌ها و رسوم خاص همراه با ترانه‌های محلی برگزار می‌شود. موسیقی رایج در منطقه، بختیاری است که همراه با سازهای دهل و سرنا اجرا می‌شود. انواع آوازهای محلی و لالایی‌ها نیز دراین نوع موسیقی نواخته می‌شود. هجرانی و بارالها، دو مقام اصیل بختیاری است که توسط نوازندگان محلی خوانده می‌شود. مراسم عزاداری ماه محرم نیز در روزهای تاسوعا و عاشورا برگزار می‌شود. از جمله مراسم ویژه این روستا، سلام به گیاه است که در عید نوروز و به نشانه سرسبزی و سرزندگی توسط مردم روستا صورت می‌گیرد. در روستای شیوند انواع بازی‌ها و ورزش‌های محلی رواج دارد از جمله این ورزش‌ها و بــــازی‌ها می‌توان به بازی الاختو، کلاه و ران و گوبازی چولکی، چوب بازی، تل تل، نجاتی و کل کل برد اشاره کرد. پوشاک مردم روستا، لباس محلی لری بختیاری است. مردان روستا از کلاهی سیاه و نمدین، شلوار چیت سیاه گشاد و پاپوشی از نوع گیوه و چوخا استفاده می‌کنند. زنان روستا شلوار گشاد، دامن چاک دار، نوعی جلیقه و چادر بلند که در زیرگلو سنجاق می‌شود، برتن می‌کنند. دختران جوان روستا از پارچه‌هایی با رنگ شاد و زنان میانسال و مسن، معمولاً از رنگ سورمه‌ای و آبی تیره استفاده می‌کنند.

صنایع دستی

جاجیم، نمد، شال‌گردن، خورجین، گلیم و فرش‌های دستباف رایج‌ترین صنایع دستی روستای شیوند هستند.

سوغاتی‌ها

سوغاتی‌های روستا ترکیبی از صنایع دستی، محصولات باغی و فرآورده‌های لبنی است. عسل کوهی، پنیر، کره، روغن محـــلی، نان شکری و نان محلی، پـــازن انجیر، محک و بندانجیر، رب انار و ترشــی ناردون از عمده‌ترین سوغاتی‌های این روستا محسوب می‌شوند.

غذاهای محلی

غذاهای محلی از جمله آبگوشت محلی و کباب بره از مشهورترین این غذاهاست.

گردشگری

بنا بر شرایط حاکم بر روستا از آغاز بهار تا چهارمین ماه سال می‌توان از ظرفیت‌‌های گردشگری منطقه از جمله آبشار بلند شیوند، کوهنوردی و بازدید از آثارتاریخی منطقه استفاده کرد. آب این آبشار از ارتفاع ۸۰ متری سرازیر می‌شود و درطول روستا تا دریاچه جریان دارد به طوری که علاوه بر سیراب کردن باغها و شالیزارهای روستا می‌توان برای رفع تشنگی از آن نوشید. روستـــای شیوند به لحاظ واقع شدن در انتهای دریاچه سدکـــارون ۳ و برخورداری از اکوسیستم طبیعی و چــشم‌انداز بسیارزیبا همه ساله پذیرای گردشگران و علاقه‌مندان به محیط طبیعی بوده و هست.
دراین راستا ایجاد سازه‌های گردشگری در ساحل دریاچه سد کارون ۳ و ایجاد دهکده توریستی و ساخت کمپ‌های اقامتی و پارک جنگلی می‌تواند در توسعه گردشگری روستایی منطقه موثر بوده و به لحاظ اقتصادی برای مردم روستا مثمرثمر باشد. ازجمله اقدامات موثر صورت گرفته می‌توان به مطالعات و اجرای طرح های روستایی که اخیرا توسط بنیاد مسکن استان خوزستان در راستای بهبود وضع معابر و شبکه دسترسی و بهسازی خانه‌های روستایی و ایجاد محیط کالبدی مناسب با پتانسیل‌های گردشگری اشاره کرد. دراین طرح زمینی به وسعت ۲ هکتار در اراضی مشرف به دریاچه سد، برای ایجاد مجتمع جهانگردی و پذیرایی درنظر گرفته شده است.
به این منطقه از آنجا بهشتی پنهان می‌گویند که در منطقه گرمسیری قرار دارد اما در طول سال جزو مناطق خوش آب‌وهوا به خصوص برای خوزستانی‌هاست.

جاجرم، شهری با تمدنی غنی اما ناشناخته

جاجرم شهرستانی در جنوب‌غربی استان خراسان شمالی و نیز شهر قدیمی که در این استان واقع شده است. این شهر که تا چند دهه پیش شکوه و شهرت خاصی داشته به دلیل دور افتاده بودن محروم و ناشناخته مانده. جاجرم دارای آثار تاریخی و قدمتی کهن می باشد. متاسفانه به دلیل نبود نظارت، اکثر آثار این شهر یا تخریب شده‌اند یا در حال تخریبند تا جایی که تا چند سال پیش به علت نبود میراث فرهنگی در این شهرستان اگر کسی به طور علنی هم آسیبی به آثار تاریخی می‌رساند مشکلی برایش ایجاد نمی‌شد. اکنون تعدادی از این آثار ارزشمند ثبت آثار ملی شده‌اند. سوالی که مطرح می‌شود این است که چرا باید شهر‌هایی کم‌قدمت و بزرگ به سرعت مورد توجه مسئولان قرار گیرند در حالی که قدیمی‌ترین سکونتگاه‌های کشف شده بشر در خراسان بزرگ مورد کمترین توجهی نبوده از این رو جاجرم مهد تمدن و بهشت باستان‌شناسی ایران آن‌قدر ناشناخته است که حتی در استان هم برای خیلی‌ها نام این شهر ناآشناست.
در دوران میان سنگی یعنی از حدود هشت هزار تا بیست هزار سال پیش، تنها مکان شناخته شده در خراسان منحصر به «تپه پهلوان» جاجرم بود. در هزاره چهارم و پنجم پیش از میلاد، جاجرم مسکن و مأوای جمعی از ساکنین منطقه بوده است. در این منطقه، تپه پهلوان و حیدران و کلاته حسن مسکون بودند. آثار هنری به جا مانده از آن دوران که در قطعات سفال خلاصه می‌‌شوند، حاکی از شناخت هنرمندان نسبت به قانونمندی‌های زیباشناسی و توان آنها در پرداخت ظروف زیبا می‌باشد.
امروزه با احداث کارخانجات صنعتی از جمله کارخانه تولید آلومینا این شهر به یکی از مراکز مهم صنعتی استان خراسان شمالی تبدیل شده است و دارای موقعیت ممتازی در کشور است