آمريكا بايد از عراق خارج شود
در روزهاى اخير نام «تركيه» كشور همسايه غربى مان در اخبار گوناگون ايران مطرح مى شود؛ اخبارى كه هم عامه مردم را به خود مشغول كرده و هم لابى هاى سياسى كشور را. از فوتبال گرفته تا آنفلوآنزاى مرغى و مسائل استراتژيك و امنيت ملى. فرهنگ نزديك دو كشور، مربيان ترك فوتبال را به حضور در كادر باشگاه هاى ايرانى ترغيب كرده و آنفلوآنزاى مرغى، مسؤولان را نگران كرده و مرز ميان دو كشور به حال قرنطينه درآمده است تا مبادا بيمارى مرغان همسايه به ايران نيز سرايت كند. شايد طرح اين موضوعات در مقدمه مطلبى در حوزه ديپلماسى، كمى نامرتبط به نظر برسد، اما در هر حال، نشان از روابط تنگاتنگ دو همسايه دارد، چه به دلخواه و چه به ناچار. حال، هنگامى كه بحث امنيت ملى و مسائل استراتژيك به ميان مى آيد، اين تنگاتنگى، اهميت ويژه اى مى يابد و حساس تر مى شود. چندى است كه به موازات افزايش فشارهاى بين المللى و هجمه رسانه اى در مورد برنامه صلح آميز هسته اى ايران، تركيه به عنوان كشورى كه روابط نزديكى با طرف ديگر دعوا به ويژه آمريكا و اسرائيل دارد، كانون توجهات منطقه اى و فرامنطقه اى قرار گرفته است. در هفته هاى اخير، رفت و آمدهاى مقامات ارشد غربى بخصوص آمريكايى به آنكارا افزايش چشمگيرى داشته است و به تبع آن، گمانه زنى ها و جريان هاى رسانه اى نيز.
در اين ميان، اصرار رسانه ها درباره محوريت موضوع ايران و سوريه در مذاكرات مقامات تركيه و آمريكا از يك سو و انكارهاى مكرر آنكارا در اين خصوص از سوى ديگر، خواه ناخواه، شبهاتى را از نگاه افكار عمومى در ايران نسبت به آنكارا پديد آورده است. اما ترك ها مدام بر روابط ديرينه خود و صلح ۴۰۰ ساله شان از دوران جنگ چالدران به بعد با ايران تأكيد كرده و اطمينان مى دهند كه هرگز جز خير همسايه چيز ديگرى نمى خواهند.
در آخرين روز از تعطيلات چهار روزه تركيه به مناسبت عيد قربان، روزنامه ايران گفت وگويى تلفنى را با «ناميك تان» سخنگوى وزارت خارجه تركيه در خصوص مسائل منطقه انجام داده است. تان سعى مى كرد با حوصله و دقت فراوان در انتخاب جملات، به سؤالات روزنامه پاسخ دهد. به گفته برخى خبرنگاران ترك، وى از دوستان نزديك «عبدالله گل» وزير خارجه آن كشور به حساب مى آيد و در تمام محافل همراه گل است. متن اين گفت وگو از نظر خوانندگان گرامى مى گذرد:
● انتخابات پارلمانى عراق برگزار شد و اين كشور اكنون به سوى تشكيل دولت دائمى مى رود. اين در حالى است كه آنكارا چندى پيش درباره احتمال تجزيه عراق هشدار داده بود. ارزيابى تركيه از شرايط جديد بغداد چيست و چه سياستى را در قبال آن دنبال خواهد كرد.
درباره خطر تجزيه عراق بايد گفت كه اين موضوع تنها دغدغه تركيه نيست و جامعه جهانى نيز نگرانى هايى از اين بابت دارد.تركيه و ديگر همسايگان عراق براى يكپارچگى اين كشور اهميت ويژه اى قائل اند. اگر خاطرتان باشد، تركيه پيش از جنگ عراق، حركت هايى را براى برگزارى نشست همسايگان عراق به قصد كمك به عراقى ها شروع كرد. تأكيد روح اصلى اين اجلاس و نشست هاى پس از آن همه بر حفظ يكپارچگى عراق بود. اكنون نيز مهم ترين اصلى كه تركيه بر آن اصرار مى ورزد، همين موضوع است و همچنين لزوم برقرارى صلح ميان عراق و همسايگان و كشورهاى منطقه. سياست آنكارا در قبال عراق، حمايت از روند سياسى و سيردموكراسى در اين كشور است و ما اميدواريم بغداد بتواند اين مسير را به سلامت طى كند. از اين رو، تركيه به طور مداوم تمام قوميت ها و گروه هاى عراقى را به شركت در انتخابات پارلمانى فراخواند و نسبت به بيرون ماندن هر يك از گروه ها از گود هشدار داد. خواست آنكارا اين است كه همه گروه ها به طور عادلانه بتوانند در پارلمان عراق يكپارچه شوند.
● تركيه نگرانى هايى در مورد شمال عراق دارد. برخى شايعاتى نيز اين مدت در رسانه هاى ترك جاى گرفت، مبنى بر اينكه «مسعود بارزانى» رهبر حزب دموكرات كردستان و رئيس حكومت اقليم كردستان عراق به كردهاى تركيه گذرنامه و شناسنامه كردستان عراق مى دهد. آنكارا چه واكنشى نسبت به اين مسائل دارد و آيا اساساً صحت آن را تأييد مى كند؟
هر وقت موضوع كردها مطرح مى شود، به طور خودكار پاى تركيه به ميان مى آيد اما بايد گفت كه تحركات در هر جاى عراق براى تمام منطقه نگرانى هايى را به همراه مى آورد و تنها تركيه نيست كه حساسيت هايى درباره اين مسائل دارد،اما در مورد شايعات هم معتقدم نبايد چندان به بازى هاى رسانه اى اهميت داد و البته چون اطلاعى از موضوعى كه شما درباره پيشنهاد بارزانى گفتيد، ندارم، نمى توانم به وضوح درباره اش اظهارنظر كنم. اينها مسائل حساسى هستند كه متأسفانه برخى رسانه ها فقط براساس شنيده هايشان آن را بازتاب مى دهند.
● برخى ناظران معتقدند كه پس از همه پرسى قانون اساسى و انتخابات در عراق، تركيه در سياستش نسبت به كردهاى عراق تغييراتى داده و چرخشى داشته و در حال نزديك شدن و برقرارى ارتباط نزديك با ايشان است. نظر شما چيست؟
سياست آنكارا در قبال كردهاى عراق تغييرى نكرده است، نه دور شده ايم و نه نزديك. تركيه به مدت ۱۰ سال از كردهاى شمال عراق حمايت كرد وحتى به رهبرانشان گذرنامه داد در زمان جنگ خليج فارس، بيش از ۵۰۰ هزار كرد به تركيه آمدند و تحت حمايت قرار گرفتند. ببينيد، عراق همسايه ماست و ما با آنها حتى روابط خويشاوندى نيز داريم. پس بايد نسبت به ساكنانش گرم تر هم برخورد كنيم. بنابراين سخن گفتن از چرخش، چندان واقعى نيست.
● درباره كركوك و سرنوشت آن چه مى گوييد؟
به نظر ما، عراق مدل كوچكى از خاورميانه است و كركوك را نيز ماكتى از عراق به حساب مى آوريم. يعنى آنجا گروه هاى متفاوت و بسيارى وجود دارند كه سالها كنار هم زندگى كرده اند. پس اگر كسى بخواهد ساختار تاريخى آن را به هم بريزد، تمام تعادل آن منطقه نيز دگرگون مى شود حتى در مقياس بزرگ تر، اين آشفتگى به كل عراق هم مى تواند سرايت كند. به همين دليل، تركيه در مورد كركوك حساس است و اعتقاد دارد كه اين شهر بايد تحت كنترل دولت مركزى عراق باشد. اين نگرانى جدى است چرا كه از ديدگاه آنكارا، بازى با توازن موجود در كركوك مى تواند خاورميانه را نيز تحت تأثير قرار دهد.
● آنكارا در مورد فعاليت حزب كارگران كرد تركيه (پ.ك.ك) در شمال عراق هم نگرايى هايى دارد و بارها از آمريكا درخواست كمك كرده است، آيا تاكنون آمريكا به جز وعده هاى لفظى به تركيه، گام هاى عملى هم در اين راه برداشته است؟ در عين حال مذاكرات با بغداد در اين باره به كجا انجاميده است؟
آنكارا و واشنگتن معاهده همكارى عليه تروريسم امضا كرده اند و مطابق آن، آمريكا بايد در اين راه به تركيه كمك كند. از سوى ديگر، آمريكا جزو اولين كشورهايى است كه «پ.ك.ك» را به عنوان گروهى تروريستى شناخت. البته صادقانه مى گويم كه همكارى ميان دو كشور در حال حاضر به حدى كه برايمان مطلوب باشد، نيست. اما خود مقامات آمريكا نيز از «جورج بوش» گرفته تا ديگر مقامات تأكيد كرده اند، كه بايد گام هاى مؤثرترى در اين راه برداشته شود و به عنوان مثال، منابع مالى اين گروه ها در عراق قطع شود. در هر حال پ.ك.ك در درجه اول دلمشغولى تركيه است. ما حفظ امنيت خودمان را به كسى واگذار نمى كنيم و در اين راه هرچه لازم باشد انجام مى دهيم. اما به هر صورت پايان دادن به اين مجادله، زمان زيادى مى خواهد. در مورد دولت مركزى عراق نيز، ما نشستهاى سه گانه اى با حضور آمريكايى ها داريم، همچنين روابط دو سويه اى با دولت عراق در اين باره داريم. هم كارشناسان و هم مقامات ارشد عراقى و آمريكايى معتقدند كه پ.ك.ك بايد هر طور كه شده از عراق اخراج شود، اما مسأله اصلى اينجاست كه عراقى ها و آمريكايى ها خود با مشكلات عديده اى مواجهند و توان رسيدگى به حفظ امنيت ديگران را ندارند.
● نگرش تركيه به خروج نيروهاى آمريكايى از عراق چيست؟ آيا آنكارا تمايل دارد در عراق هم نقشى مانند آنچه در افغانستان برعهده گرفت، ايفا كند؟ آيا اساساً چنين درخواستى از تركيه شده است يا نه؟
آمريكا به هر حال بايد ازعراق خارج شود. تركيه هم علاقه دارد اين اتفاق زودتر صورت گيرد، اما اول بايد امنيت در اين كشور برقرار شود، موضوعى كه در شرايط آشفته كنونى قابل پيش بينى نيست.
تركيه در حال حاضر كمكهاى مالى بسيارى به عراقى ها مى كند. روزانه دهها كاميون حامل مواد سوختى و غذايى از تركيه روانه عراق مى شود، ولى درباره برعهده گرفتن امنيت آنجا، فعلاً بحثى مطرح نشده است چرا كه اصلاً هنوز كسى نمى داند درعراق چه خواهد شد. معلوم نيست چه سازمانى پس از خروج نيروهاى ائتلاف، امنيت آن كشور را برعهده خواهد گرفت. ناتو يا سازمان ملل متحد؟ هرگاه زمانش برسد و درخواستى مطرح شود تركيه نيز اين امكان را بررسى خواهد كرد.
● با توجه به تشديد فشارهاى خارجى بر سوريه و احتمال بروز بحران در اين كشور همسايه تركيه، آنكارا چه موضعى اتخاذ كرده است؟
اين موضوع خيلى مهم است. خاورميانه به حد كافى مشكل دارد واگر مشكلى براى دمشق پيش بيايد، هيچ كس نمى تواند گريبانش را از آن برهاند. تركيه معتقد است كه در اين باره بايد در درجه اول راهكارهاى صلح آميز مدنظر قرار گيرد. آتش خانه همسايه مى تواند به همسايگان ديگر هم سرايت كند پس بايد از آن پيشگيرى كرد. از اين رو، ديپلماسى بايد حرف اول را بزند. روابط آنكارا و دمشق هم در سالهاى اخير خيلى گرم تر شده و برخى كدورتهاى گذشته به دست فراموشى سپرده شده است. به همين دليل، تركيه از همان ابتداى بحران براى سوريه بويژه پس از ترور «رفيق حريرى» ديپلماسى فعالى را آغاز كرد. «عبدالله گل» به دمشق رفت و مذاكرات مهمى را با بشار اسد و ديگر مقامات سورى انجام داد و پيامهاى مهمى را به ايشان رساند. در واقع، پس از آن بود كه سوريه بازجويى هايى توسط كميته بين المللى تحقيق را پذيرفت و مكانى امن براى انجام آن در نظر گرفته شد. تمام اين تلاشها به اين دليل است كه تركيه و ديگر كشورهاى منطقه نمى خواهند در منطقه اتفاق تازه اى رخ دهد.
● اخيراً ترافيك ديپلماتيك خاصى در آنكارا به جريان افتاده و رفت و آمدهاى مقامات غربى به ويژه آمريكايى به تركيه افزايش يافته است. براساس برخى اخبار در اين ديدارها، واشنگتن سعى داشته است مقامات تركيه را درباره سياستهاى آمريكا در قبال سوريه و ايران با خود همراه كند.
(تان سؤال را قطع مى كند و جواب مى دهد) ببينيد اول بايد درباره رابطه با ايران بگويم كه ايران و تركيه روابطى تاريخى دارند و بيش از ۴۰۰ سال است كه هيچ مشكلى با هم نداشته اند. پس در روابط دوستانه دو كشور ترديدى وجود ندارد. اما در مورد برنامه هسته اى ايران، تركيه بر اين باور است كه تهران بايد همكارى اش با جامعه بين الملل را ادامه دهد و هر اندازه اين همكارى ها شفاف باشد، به نفع هر دو طرف خواهد بود. ما اين را در تمام ديدارهايمان با مقامات ايرانى به زبان مى آوريم اما در مورد سفرهاى اخير مقامات آمريكايى به آنكارا، به نظر مى رسد برخى گروهها به طرز ساده لوحانه اى دوست دارند بحران ايجاد كنند. مقامات تركيه به طور مكرر گفته اند كه در تمام ديدارها سخنى از سوريه و ايران به ميان نيامده است. در ضمن هيچ كس نمى تواند در روابط تركيه با ديگر كشورها دخالت كند. بويژه اينكه اين كشورها همسايه مان باشند. ما نظر خود را به تهران بازگو مى كنيم و اگر حرفى داشته باشيم به طور مستقيم با مقامات ايران در ميان مى گذاريم، نه پيغام رسان كسى هستيم و نه كسى را در روابط مان با همسايگان خود دخالت مى دهيم. باز هم مى گويم در شرايط كنونى، مهم اين است به شايعات بحران زا كه هيچ پايه حقيقى ندارد، توجه و اعتماد نكرد.
● نگرش خود مقامات تركيه درباره برنامه هسته اى ايران چيست؟
معتقديم كه استفاده صلح آميز از انرژى هسته اى حق هر كشورى است. آنچه در روند فعلى مهم است حفظ روابط ايران با آژانس بين المللى هسته اى است تا مسأله به طور منطقى حل و نگرانى ها برطرف شود.
با اصرار مى گويم ما بدون تبعيض و استثنا، خواهان عارى بودن تمام منطقه از سلاح اتمى هستيم.
● برخى اخبار در رسانه هاى مختلف درباره درخواستهاى آمريكاو اسرائيل براى استفاده از پايگاه هاى تركيه جهت هرگونه برخورد احتمالى با ايران و سوريه منتشر مى شود. با توجه به اينكه آنكارا با تل آويو پيمان امنيتى دارد و عضو ناتو نيز هست، تركيه چه سياستى را در مورد هرگونه درخواست در اين خصوص در پيش خواهد گرفت؟
متأسفانه اين اخبار وجود دارد و برخى رسانه ها مايل به شيطنت در اين ميدان هستند و به قولى آتش بيار معركه مى شوند، اما تركيه هرقراردادى هم داشته باشد وعضو هرجايى هم كه باشد، باز خود تصميم گيرنده نهايى است. تا وقتى تركيه اجازه ندهد، هيچ كس نمى تواند از پايگاههاى اين كشور استفاده كند. بويژه اينكه آنكارا در اين مورد حساسيتهاى ويژه اى دارد و باز تكرار مى كنم آتش خانه همسايه به خانه ديگران هم سرايت مى كند وتركيه تمايل ندارد منطقه اى كه خود جزئى از آن است، دوباره دستخوش تنش شود، چون خودش بيشتر متضرر خواهد شد. در عين حال مجدداً تأكيد مى كنم كه نبايد در چنين برهه اى، ذهن مردم منطقه را با اخبار وشايعات مبهم و كذب برآشفت. مهم كاركرد ديپلماسى است و حل صلح آميز مناقشات. سياست تركيه نيز در اين راستاست. خاورميانه، تاب معضل ديگرى را ندارد و در صورت وقوع فرو مى پاشد و اين موضوع به زيان همه جامعه بين المللى است.
در اين ميان، اصرار رسانه ها درباره محوريت موضوع ايران و سوريه در مذاكرات مقامات تركيه و آمريكا از يك سو و انكارهاى مكرر آنكارا در اين خصوص از سوى ديگر، خواه ناخواه، شبهاتى را از نگاه افكار عمومى در ايران نسبت به آنكارا پديد آورده است. اما ترك ها مدام بر روابط ديرينه خود و صلح ۴۰۰ ساله شان از دوران جنگ چالدران به بعد با ايران تأكيد كرده و اطمينان مى دهند كه هرگز جز خير همسايه چيز ديگرى نمى خواهند.
در آخرين روز از تعطيلات چهار روزه تركيه به مناسبت عيد قربان، روزنامه ايران گفت وگويى تلفنى را با «ناميك تان» سخنگوى وزارت خارجه تركيه در خصوص مسائل منطقه انجام داده است. تان سعى مى كرد با حوصله و دقت فراوان در انتخاب جملات، به سؤالات روزنامه پاسخ دهد. به گفته برخى خبرنگاران ترك، وى از دوستان نزديك «عبدالله گل» وزير خارجه آن كشور به حساب مى آيد و در تمام محافل همراه گل است. متن اين گفت وگو از نظر خوانندگان گرامى مى گذرد:
● انتخابات پارلمانى عراق برگزار شد و اين كشور اكنون به سوى تشكيل دولت دائمى مى رود. اين در حالى است كه آنكارا چندى پيش درباره احتمال تجزيه عراق هشدار داده بود. ارزيابى تركيه از شرايط جديد بغداد چيست و چه سياستى را در قبال آن دنبال خواهد كرد.
درباره خطر تجزيه عراق بايد گفت كه اين موضوع تنها دغدغه تركيه نيست و جامعه جهانى نيز نگرانى هايى از اين بابت دارد.تركيه و ديگر همسايگان عراق براى يكپارچگى اين كشور اهميت ويژه اى قائل اند. اگر خاطرتان باشد، تركيه پيش از جنگ عراق، حركت هايى را براى برگزارى نشست همسايگان عراق به قصد كمك به عراقى ها شروع كرد. تأكيد روح اصلى اين اجلاس و نشست هاى پس از آن همه بر حفظ يكپارچگى عراق بود. اكنون نيز مهم ترين اصلى كه تركيه بر آن اصرار مى ورزد، همين موضوع است و همچنين لزوم برقرارى صلح ميان عراق و همسايگان و كشورهاى منطقه. سياست آنكارا در قبال عراق، حمايت از روند سياسى و سيردموكراسى در اين كشور است و ما اميدواريم بغداد بتواند اين مسير را به سلامت طى كند. از اين رو، تركيه به طور مداوم تمام قوميت ها و گروه هاى عراقى را به شركت در انتخابات پارلمانى فراخواند و نسبت به بيرون ماندن هر يك از گروه ها از گود هشدار داد. خواست آنكارا اين است كه همه گروه ها به طور عادلانه بتوانند در پارلمان عراق يكپارچه شوند.
● تركيه نگرانى هايى در مورد شمال عراق دارد. برخى شايعاتى نيز اين مدت در رسانه هاى ترك جاى گرفت، مبنى بر اينكه «مسعود بارزانى» رهبر حزب دموكرات كردستان و رئيس حكومت اقليم كردستان عراق به كردهاى تركيه گذرنامه و شناسنامه كردستان عراق مى دهد. آنكارا چه واكنشى نسبت به اين مسائل دارد و آيا اساساً صحت آن را تأييد مى كند؟
هر وقت موضوع كردها مطرح مى شود، به طور خودكار پاى تركيه به ميان مى آيد اما بايد گفت كه تحركات در هر جاى عراق براى تمام منطقه نگرانى هايى را به همراه مى آورد و تنها تركيه نيست كه حساسيت هايى درباره اين مسائل دارد،اما در مورد شايعات هم معتقدم نبايد چندان به بازى هاى رسانه اى اهميت داد و البته چون اطلاعى از موضوعى كه شما درباره پيشنهاد بارزانى گفتيد، ندارم، نمى توانم به وضوح درباره اش اظهارنظر كنم. اينها مسائل حساسى هستند كه متأسفانه برخى رسانه ها فقط براساس شنيده هايشان آن را بازتاب مى دهند.
● برخى ناظران معتقدند كه پس از همه پرسى قانون اساسى و انتخابات در عراق، تركيه در سياستش نسبت به كردهاى عراق تغييراتى داده و چرخشى داشته و در حال نزديك شدن و برقرارى ارتباط نزديك با ايشان است. نظر شما چيست؟
سياست آنكارا در قبال كردهاى عراق تغييرى نكرده است، نه دور شده ايم و نه نزديك. تركيه به مدت ۱۰ سال از كردهاى شمال عراق حمايت كرد وحتى به رهبرانشان گذرنامه داد در زمان جنگ خليج فارس، بيش از ۵۰۰ هزار كرد به تركيه آمدند و تحت حمايت قرار گرفتند. ببينيد، عراق همسايه ماست و ما با آنها حتى روابط خويشاوندى نيز داريم. پس بايد نسبت به ساكنانش گرم تر هم برخورد كنيم. بنابراين سخن گفتن از چرخش، چندان واقعى نيست.
● درباره كركوك و سرنوشت آن چه مى گوييد؟
به نظر ما، عراق مدل كوچكى از خاورميانه است و كركوك را نيز ماكتى از عراق به حساب مى آوريم. يعنى آنجا گروه هاى متفاوت و بسيارى وجود دارند كه سالها كنار هم زندگى كرده اند. پس اگر كسى بخواهد ساختار تاريخى آن را به هم بريزد، تمام تعادل آن منطقه نيز دگرگون مى شود حتى در مقياس بزرگ تر، اين آشفتگى به كل عراق هم مى تواند سرايت كند. به همين دليل، تركيه در مورد كركوك حساس است و اعتقاد دارد كه اين شهر بايد تحت كنترل دولت مركزى عراق باشد. اين نگرانى جدى است چرا كه از ديدگاه آنكارا، بازى با توازن موجود در كركوك مى تواند خاورميانه را نيز تحت تأثير قرار دهد.
● آنكارا در مورد فعاليت حزب كارگران كرد تركيه (پ.ك.ك) در شمال عراق هم نگرايى هايى دارد و بارها از آمريكا درخواست كمك كرده است، آيا تاكنون آمريكا به جز وعده هاى لفظى به تركيه، گام هاى عملى هم در اين راه برداشته است؟ در عين حال مذاكرات با بغداد در اين باره به كجا انجاميده است؟
آنكارا و واشنگتن معاهده همكارى عليه تروريسم امضا كرده اند و مطابق آن، آمريكا بايد در اين راه به تركيه كمك كند. از سوى ديگر، آمريكا جزو اولين كشورهايى است كه «پ.ك.ك» را به عنوان گروهى تروريستى شناخت. البته صادقانه مى گويم كه همكارى ميان دو كشور در حال حاضر به حدى كه برايمان مطلوب باشد، نيست. اما خود مقامات آمريكا نيز از «جورج بوش» گرفته تا ديگر مقامات تأكيد كرده اند، كه بايد گام هاى مؤثرترى در اين راه برداشته شود و به عنوان مثال، منابع مالى اين گروه ها در عراق قطع شود. در هر حال پ.ك.ك در درجه اول دلمشغولى تركيه است. ما حفظ امنيت خودمان را به كسى واگذار نمى كنيم و در اين راه هرچه لازم باشد انجام مى دهيم. اما به هر صورت پايان دادن به اين مجادله، زمان زيادى مى خواهد. در مورد دولت مركزى عراق نيز، ما نشستهاى سه گانه اى با حضور آمريكايى ها داريم، همچنين روابط دو سويه اى با دولت عراق در اين باره داريم. هم كارشناسان و هم مقامات ارشد عراقى و آمريكايى معتقدند كه پ.ك.ك بايد هر طور كه شده از عراق اخراج شود، اما مسأله اصلى اينجاست كه عراقى ها و آمريكايى ها خود با مشكلات عديده اى مواجهند و توان رسيدگى به حفظ امنيت ديگران را ندارند.
● نگرش تركيه به خروج نيروهاى آمريكايى از عراق چيست؟ آيا آنكارا تمايل دارد در عراق هم نقشى مانند آنچه در افغانستان برعهده گرفت، ايفا كند؟ آيا اساساً چنين درخواستى از تركيه شده است يا نه؟
آمريكا به هر حال بايد ازعراق خارج شود. تركيه هم علاقه دارد اين اتفاق زودتر صورت گيرد، اما اول بايد امنيت در اين كشور برقرار شود، موضوعى كه در شرايط آشفته كنونى قابل پيش بينى نيست.
تركيه در حال حاضر كمكهاى مالى بسيارى به عراقى ها مى كند. روزانه دهها كاميون حامل مواد سوختى و غذايى از تركيه روانه عراق مى شود، ولى درباره برعهده گرفتن امنيت آنجا، فعلاً بحثى مطرح نشده است چرا كه اصلاً هنوز كسى نمى داند درعراق چه خواهد شد. معلوم نيست چه سازمانى پس از خروج نيروهاى ائتلاف، امنيت آن كشور را برعهده خواهد گرفت. ناتو يا سازمان ملل متحد؟ هرگاه زمانش برسد و درخواستى مطرح شود تركيه نيز اين امكان را بررسى خواهد كرد.
● با توجه به تشديد فشارهاى خارجى بر سوريه و احتمال بروز بحران در اين كشور همسايه تركيه، آنكارا چه موضعى اتخاذ كرده است؟
اين موضوع خيلى مهم است. خاورميانه به حد كافى مشكل دارد واگر مشكلى براى دمشق پيش بيايد، هيچ كس نمى تواند گريبانش را از آن برهاند. تركيه معتقد است كه در اين باره بايد در درجه اول راهكارهاى صلح آميز مدنظر قرار گيرد. آتش خانه همسايه مى تواند به همسايگان ديگر هم سرايت كند پس بايد از آن پيشگيرى كرد. از اين رو، ديپلماسى بايد حرف اول را بزند. روابط آنكارا و دمشق هم در سالهاى اخير خيلى گرم تر شده و برخى كدورتهاى گذشته به دست فراموشى سپرده شده است. به همين دليل، تركيه از همان ابتداى بحران براى سوريه بويژه پس از ترور «رفيق حريرى» ديپلماسى فعالى را آغاز كرد. «عبدالله گل» به دمشق رفت و مذاكرات مهمى را با بشار اسد و ديگر مقامات سورى انجام داد و پيامهاى مهمى را به ايشان رساند. در واقع، پس از آن بود كه سوريه بازجويى هايى توسط كميته بين المللى تحقيق را پذيرفت و مكانى امن براى انجام آن در نظر گرفته شد. تمام اين تلاشها به اين دليل است كه تركيه و ديگر كشورهاى منطقه نمى خواهند در منطقه اتفاق تازه اى رخ دهد.
● اخيراً ترافيك ديپلماتيك خاصى در آنكارا به جريان افتاده و رفت و آمدهاى مقامات غربى به ويژه آمريكايى به تركيه افزايش يافته است. براساس برخى اخبار در اين ديدارها، واشنگتن سعى داشته است مقامات تركيه را درباره سياستهاى آمريكا در قبال سوريه و ايران با خود همراه كند.
(تان سؤال را قطع مى كند و جواب مى دهد) ببينيد اول بايد درباره رابطه با ايران بگويم كه ايران و تركيه روابطى تاريخى دارند و بيش از ۴۰۰ سال است كه هيچ مشكلى با هم نداشته اند. پس در روابط دوستانه دو كشور ترديدى وجود ندارد. اما در مورد برنامه هسته اى ايران، تركيه بر اين باور است كه تهران بايد همكارى اش با جامعه بين الملل را ادامه دهد و هر اندازه اين همكارى ها شفاف باشد، به نفع هر دو طرف خواهد بود. ما اين را در تمام ديدارهايمان با مقامات ايرانى به زبان مى آوريم اما در مورد سفرهاى اخير مقامات آمريكايى به آنكارا، به نظر مى رسد برخى گروهها به طرز ساده لوحانه اى دوست دارند بحران ايجاد كنند. مقامات تركيه به طور مكرر گفته اند كه در تمام ديدارها سخنى از سوريه و ايران به ميان نيامده است. در ضمن هيچ كس نمى تواند در روابط تركيه با ديگر كشورها دخالت كند. بويژه اينكه اين كشورها همسايه مان باشند. ما نظر خود را به تهران بازگو مى كنيم و اگر حرفى داشته باشيم به طور مستقيم با مقامات ايران در ميان مى گذاريم، نه پيغام رسان كسى هستيم و نه كسى را در روابط مان با همسايگان خود دخالت مى دهيم. باز هم مى گويم در شرايط كنونى، مهم اين است به شايعات بحران زا كه هيچ پايه حقيقى ندارد، توجه و اعتماد نكرد.
● نگرش خود مقامات تركيه درباره برنامه هسته اى ايران چيست؟
معتقديم كه استفاده صلح آميز از انرژى هسته اى حق هر كشورى است. آنچه در روند فعلى مهم است حفظ روابط ايران با آژانس بين المللى هسته اى است تا مسأله به طور منطقى حل و نگرانى ها برطرف شود.
با اصرار مى گويم ما بدون تبعيض و استثنا، خواهان عارى بودن تمام منطقه از سلاح اتمى هستيم.
● برخى اخبار در رسانه هاى مختلف درباره درخواستهاى آمريكاو اسرائيل براى استفاده از پايگاه هاى تركيه جهت هرگونه برخورد احتمالى با ايران و سوريه منتشر مى شود. با توجه به اينكه آنكارا با تل آويو پيمان امنيتى دارد و عضو ناتو نيز هست، تركيه چه سياستى را در مورد هرگونه درخواست در اين خصوص در پيش خواهد گرفت؟
متأسفانه اين اخبار وجود دارد و برخى رسانه ها مايل به شيطنت در اين ميدان هستند و به قولى آتش بيار معركه مى شوند، اما تركيه هرقراردادى هم داشته باشد وعضو هرجايى هم كه باشد، باز خود تصميم گيرنده نهايى است. تا وقتى تركيه اجازه ندهد، هيچ كس نمى تواند از پايگاههاى اين كشور استفاده كند. بويژه اينكه آنكارا در اين مورد حساسيتهاى ويژه اى دارد و باز تكرار مى كنم آتش خانه همسايه به خانه ديگران هم سرايت مى كند وتركيه تمايل ندارد منطقه اى كه خود جزئى از آن است، دوباره دستخوش تنش شود، چون خودش بيشتر متضرر خواهد شد. در عين حال مجدداً تأكيد مى كنم كه نبايد در چنين برهه اى، ذهن مردم منطقه را با اخبار وشايعات مبهم و كذب برآشفت. مهم كاركرد ديپلماسى است و حل صلح آميز مناقشات. سياست تركيه نيز در اين راستاست. خاورميانه، تاب معضل ديگرى را ندارد و در صورت وقوع فرو مى پاشد و اين موضوع به زيان همه جامعه بين المللى است.
