زیارت رجبیه را بخوانید
آیت‌الله محمد مؤمن:
یک وقت امام در یک سخنرانی که به عنوان موعظه در نجف داشتند سفارش می‌کردند به آقایان که شما این زیارت رجبیه را بخوانید چون در زیارت رجبیه مقاماتی را برای اولیای خدا ذکر کرده است که «لا فرق بینک و بینهم الّا إنّهم عبادک» که می‌فرماید هیچ فرقی بین تو و بین اینها نیست غیر از اینکه اینها بنده تو هستند. امام روی این مسأله تأکید داشتند و می‌فرمودند که: «فقط همین عبد بودن ائمه است که فارق بین اینها و خداست والّا تمام آن نیروهای الهی در دست اینها نیز هست.» بعد ایشان می‌فرمودند: «این زیارت را بخوانید تا اگر یک چیزی از مقامات اولیای خدا برایتان نقل کردند، اقلاً احتمالش را بدهید و تکذیب نکنید.» (1)
بهترین موعظه را خدا فرموده
آیت‌الله محمد مؤمن:
وقتی نجف بودم نامه‌ای خدمت امام نوشتم که خواهش می‌کنم مرا نصیحت کنید ولو اینکه یک نصیحت عام و کلی باشد ایشان در جواب فرمودند: «بهترین موعظه آن است که خدا در قرآن فرموده است: «قُلْ إِنَّمَا أَعِظُكُم بِوَاحِدَةٍ أَن تَقُومُوا لِلَّهِ » (2).سعی کنید در اخلاص عمل
آیت‌الله احمد جنتی:
یک وقت برای تکامل معنوی و تهذیب روح از امام راهنمایی خواستم که با یک جمله کوتاه آنچه را باید، فرمودند و انگشت روی نقطه اصلی نهادند و فرمودند: «سعی کنید در اخلاص عمل» . (3)اگر کسی به این حالت‌ها مبتلا شود
حجت‌الاسلام و المسلمین سید محمد جواد علم‌الهدی:
در یکی از روزها از امام تقاضا شد بیاناتی بفرمایند. فرمودند: «مسأله‌ای که هر مسلمانی گرفتار آن است و هر مؤمن صالح و نکته‌بینی را رنج می‌دهد، مسأله «ریا» و «سُمعِه» و «عُجب» است. اگر کسی به این حالت‌ها مبتلا شود، عمل او باطل می‌شود». (4)تا می‌توانید به یاد خدا باشید
آیت‌الله سید حسین بدلا:
به یاد دارم یک بار امام در درس اخلاقی که در قم داشتند، فرمودند: «کسانی که قدم در راه سازندگی خود بر می‌دارند برایشان گاهی روزنه‌هایی نورانیتی پیدا می‌شود و این روزنه هر چه بیشتر محافظت گردد، بیشتر می‌شود.»پس از جلسه از امام سؤال کردم برای حفظ این حالت و نورانیت چه باید کرد؟ فرمودند: «آن حالت را باید با ارتباط با خدا و ذکر خدا حفظ نمود. انسان تا می‌تواند باید به یاد خدا باشد» (5)
توکل به جای استخاره
حجت‌الاسلام و المسلمین علم‌الهدی:
بعد از پایان درس که طلاب استدعای استخاره می‌نمودند، به طور مطایبه با لبخندی می‌فرمودند شما به خدا توکل کنید و بیشتر درس بخوانید کمتر استخاره کنید و گاهی هم اگر قرآن حاضر بود، با قرآن استخاره می‌فرمودند. (6)حال تذکر را با ذکر حفظ کنید
آیت‌الله سید حسین بدلا:
یک روز خدمت امام عرض کردم گاهی انسان حال تذکر پیدا می‌کند اما زود محو می‌شود چه باید کرد؟ فرمودند: «آن را هم باید با ذکر و دوری از هواپرستان حفظ کرد.» (7)خیال می‌کنی اهل احتیاط هستی
آیت‌الله محمدرضا توسلی:
روزی امام در درس اخلاق در محلات در مذمت وسواس فرمودند: «ای آقایی که در آب مجانی وسواس داری (چون آن موقع آب لوله‌کشی نبود) و چندین مرتبه آب بیجا استعمال می‌کنی و به خیال خودت اهل احتیاط هستی، آیا هیچ‌گاه شده است در مالت احتیاط کنی و خمس مالت را در سال دو مرتبه ادا کنی یا زکات مالت را احتیاطاً یک بار دیگر هم بدهی؟ چطور در آب مجانی (8) احتیاط می‌کنی؟» (9)از نفسانیات برحذر باشید
آیت الله محمدامامی کاشانی:
وقتی درس حوزه می‌خواست تعطیل شود، امام نصایحی به طلاب می‌کردند که از آن نصایح توحید می‌بارید. امام می‌فرمودند: «شما وظیفه‌تان را انجام دهید، به شهرهایتان که می‌روید، دین خدا را تبلیغ کنید، علیه هم موضع نگیرید، جنبه‌های مالی و نفسانی و دنیایی را زیرپا بگذارید. شما وقتی در پیشگاه خداوند تبارک و تعالی عزیزید که چنین باشد. وقتی در دل مردم جا دارید که این طور باشید. از موضع‌گیری‌های برخاسته از نفسانیت برحذر باشید.دین خدا را با آنچه که میدانید، بیان کنید و سعی کنید آنچه هست و آنچه را که واقعیت است، بگویید.» در ذهن همه‌ی ما بود که این سخن‌ها از دل امام بر می‌خیزد و خود ایشان اهل این راه هستند. (10)
خودتان را مهذب کنید
آیت‌الله محمدرضا توسلی:
امام در هنگام تشکیل شدن کلاس‌ها، طلبه‌ها را نصیحت می‌کردند و می‌فرمودند: «خودتان را مهذب کنید. تهذیب اخلاق قبل از علم است و اگر انسان بخواهد از عملش استفاده کند، اول باید مهذب شود». (11)لااقل یک قدم در تهذیب نفس بردارید
آیت‌الله محمدحسن قدیری:
امام نه تنها خودمهذب بودند، بلکه همیشه سعی داشتندکه طلاب، مهذب تربیت شوند و هر چند وقت یک‌بار به موظعه می‌پرداختند آن هم با بیان و روش مخصوص به خودشان که با خلوص و علاقه ایراد می‌فرمودند. بعد از چند سال هنوز مواعظ ایشان با عبارات آن به یاد ما مانده است. ایشان می‌فرمودند: «آقایان باید در هر قدمی که برای تحصیل بر می‌دارید، اگر نگویم دو قدم لااقل یک قدم در تهذیب بردارید. تمام رؤسای مذاهب باطله عالم بوده‌اند، ولی مهذب نبوده‌اند.» (12)یک قدم تحصیل دو قدم تهذیب می‌خواهد
حجت‌الاسلام و المسلمین محمدحسن رحیمیان:
امام بارها به طلاب می‌فرمودند: «اگر یک قدم برای تحصیل علم بر می‌دارید باید دو قدم در راه تهذیب نفس بردارید». (13)دنیا به اندازه پرکاهی ارزش ندارد
حجت‌الاسلام و المسلمین زین‌العابدین باکویی:
بعد از درگذشت مرحوم آیت‌الله بروجردی چهل روز درسهای حوزه علمیه قم تعطیل شد، در اولین روزی که آقایان درس را شروع کردند امام در مسجد اعظم یک نصیحتی به طلاب کردند و فرمودند:«هیچ وقت غصه روزی‌تان را نخورید.» آن موقع طلاب با نگرانی می‌گفتند آقای بروجردی که مرحوم شده طلاب باید چه کار کنند؟ امام می‌فرمودند: «شما باید آنقدر همتتان عالی باشد که دنیا به اندازه پرکاهی در نظر شما ارزش نداشته باشد». (14)خیلی از دنیاپرستی بدگویی می‌کردند
آیت‌الله جعفر سبحانی:
هنگامی که امام درس اخلاق می‌دادند، خیلی از دنیاخواهی و دنیاپرستی بدگویی می‌کردند. گاهی پس از پایان یافتن درس، انسان چنان به دنیا بی‌علاقه می‌شد که دنیا در نظرش سفال شکسته‌ای می‌شد که هیچ کس به آن توجه نمی‌کند. (15)انسان با نعمت خدا معصیت او می‌کند
آیت‌الله محمدحسن قدیری:
امام در جلسه‌های درسی که داشتند به مناسبت‌های مختلف نصایحی می‌فرمودند که خیلی در طلاب مؤثر بود. یک روز نصیحت کافی بود تا مدتی طلبه‌ها را متوجه کند. از جمله نصایح امام این بود: «هر معصیتی که انسان می‌کند با یکی از نعمت‌های خداست و هرجا معصیت می‌کند در محضر خداست. چقدر وقاحت می‌خواهد که شخص در حضور حق تعالی معصیت او را بکند.» در جلسه دیگری می‌فرمودند: «انسان در حضور بچه‌ی ممیز، کاری که موجب هتک عرض و آبروریزی باشد، نمی‌کند، ولی چه می‌شود که در حضور خداوند هتک‌ها می‌کند و خجالت نمی‌کشد.» امام به نقل از بعضی اساتید خود می‌فرمودند: «دنیا به قدری مذموم است که اسم آن ذکر نشده و به کنایه به کلمه‌ی دنیا یعنی پست از آن نام برده می‌شود. مثل جاهای بد که اسم برده نمی‌شود و به کنایه از آنها ذکری می‌شود». (16)شما برای خدا بگویید
حجت‌الاسلام و المسلمین سید مجتبی رودباری:
امام یک روز در نجف در مسجد شیخ انصاری ضمن اندرز اینکه تحصیل، تبلیغ و ارشاد باید برای خداوند سبحان باشد به نتایج درخشان اخلاق اشاره کرده و فرمودند: «شما برای خدا بگویید سینه زن پیدا خواهید کرد». (17)چرا پیامبر فرموده سوره هود مرا پیر کرد؟
آیت‌الله شهید شیخ فضل‌الله محلاتی:
یک بار امام در موعظه‌ای به طلاب می‌فرمودند رسول خدا فرموده: «شیبتنی سورة هود لمکان «فَاسْتَقِمْ كَمَا أُمِرْتَ وَمَن تَابَ مَعَكَ»»؛ سوره هود مرا پیرکرد برای یک آیه، استقامت کن همان‌طوری که مأمور به استقامت هستی خودت و آنهایی که با تو هستند.امام در اینجا با استفاده از سخن استادشان مرحوم شاه‌آبادی توجیهی داشتند و می‌فرمودند که این آیه در سوره‌های دیگر هم هست، ولی چرا رسول خدا می‌فرماید سوره‌ی هود مرا پیر کرد؟ برای اینکه یک جمله اضافه می‌کند و آن جمله «من تاب معک» است؛ یعنی خودت باید در دین استقامت کنی و آن کسانی که با تو هستند، یعنی ممکن است فردای قیامت از اعمال خود پیامبر و از اعمال همه امت او از او سؤال کنند. چون او تنها مسئول کار خودش نیست. یعنی اگر انسانی مرتکب خلاف بشود و او بتواند او را هدایت کند و نکند، او شریک در این خلاف است. (18)
تفریحات مشروع داشته باشید
آیت‌الله شهید شیخ فضل‌الله محلاتی:
امام به طلبه‌ها می‌فرمودند: «اول اگر جوان‌ها زیاد سراغ مستحبات بروند، از واجباتشان باز می‌مانند.» حتی می‌فرمودند: «آنهایی که خیلی مقدس بوده‌اند به دلیل افراط در این کارها از حوزه علمیه گذاشتند و رفتند. مقدسی زیاد برای بچه‌های پانزده و شانزده ساله خستگی‌‌آور است. تفریحات مشروع داشته باشند، ولی گناه نکنند». خدا مرحوم شهید سعیدی را بیامرزد در جلسه درس امام از آن عقب می‌گفت آقا طلبه‌ها کشتی هم بگیرند؟ امام فرمودند بله کشتی هم بگیرند اما غیبت نکنند. (19)از دینتان برای دنیای من صرف نکنید
آیت‌الله مرتضی بن‌فضل:
در اوایل نهضت مقدس اسلامی روزهایی که مرجعیت و ریاست امام به اوج اعلا می‌رسید روزی در مقام نصیحت و موعظه به جمعی از اصحاب بیت خود فرمودند: «اگر ریاست و دنیایی در کار باشد برای شما نیست. اگر عاقل هستید از دینتان برای دنیای من صرف نکنید. در دینتان محکم و درستکار باشید». (20)عاطفه شما مقدّم بر دینتان نباشد
حجت‌الاسلام و المسلمین محی‌الدین فرقانی:
اوایلی که امام در نجف تشریف داشتند یک روز افراد بیتشان را خواستند و فرمودند: «بزرگ‌ترین خواهشی که من از شما دارم این است که متوجه باشید، کسانی که دور و بر من هستند و به منزل من رفت و آمد می‌کنند این را باید متوجه باشند که هیچ‌گاه عاطفه‌شان مقدّم بر دینشان نباشد و من از شما خواهش می‌کنم که در زندگی همیشه دینتان را بر عاطفه‌تان مقدّم بدارید.» و این یکی از جملات تاریخی و بزرگ ایشان بود. (21)کمالات معنوی را در جوانی کسب کنید
حجت‌الاسلام و المسلمین سیدجعفر کریمی:
امام در بحث مکاسبشان شاید ده‌ها بار تذکر می‌دادند که همه کارها را اعم از نوشتن، مطالعه، تحقیق، عبادت، کسب کمالات معنوی و ...را در جوانی کسب کنید و انجام بدهید و از موقعیت استفاده کنید. (22)خودتان را به عبادات عادت دهید
آیت‌الله عباسعلی عمید زنجانی:
یکی از روزها امام به طلاب فرمودند: «سعی کنید تا جوان هستید خصلت‌های بد در وجودتان ریشه ندواند، زیرا با گذشت عمر این خصلت‌ها راسخ می‌شود و انسان به حالی می‌رسد که رهایی از دست این خصلت‌ها امکان‌پذیر نیست. تا جوان هستید به عبادات و خصلت‌های خوب، خودتان اگر عادت بدهید». (23)پی‌نوشت‌ها:
1. همان، ص 182.
2. همان.
3. همان، ص 183.
4. همان.
5. برداشت‌هایی از سیره امام خمینی، ج 5، ص 183.
6. صحیفه دل، ج 1، ص 101.
7. برداشت‌هایی از سیره امام خمینی، ج 5، ص 183.
8. آن موقع مردم از چاه استفاده می‌کردند، منظور امام این بود که چون آب چاه مجانی بود فرد در وضو وسواس به خرج می‌داد و احتیاط می‌کرد ولی اگر بابت استفاده از آب پول می‌داد این کار را نمی‌کرد، همان‌طور که احتیاطاً دوبار خمس مالش را نمی‌داد.
9. برداشت‌هایی از سیره امام خمینی، ج 5، ص 185.
10. همان.
11. همان.
12. همان، ص 186.
13. همان.
14. همان.
15. برداشت‌هایی از سیره امام خمینی، ج 5، ص 186 - 187.
16. همان، ص 187.
17. همان.
18. همان، ص 187 - 188.
19. همان، ص 188.
20. همان، ص 189.
21. همان.
22. همان.
23. همان.
سعادتمند، رسول؛ (1390)، درسهایی از امام: اخلاق و تهذیب روحانیت؛ قم: انتشارات تسنیم، چاپ سوم
