فهرستی از مهمترین مشکلات رفتاری کودکان

در این قسمت ما نکته‌های اصلی مربوط به چهارده مشکل کنترل کودک را بیان می‌کنیم. این فهرست مشکلات را بعد از ساعتها بحث و بررسی با انجمن مشاوره والدین تهیه کرده‌ایم. البته، فهرست جامع و کامل نیست، امّا اکثر والدین تصدیق خواهند کرد که این فهرست نگرانیهای اولیه‌شان را دربردارد. با بیان نکته‌های اصلی و توضیح چگونگی یکپارچه‌سازی و تعمیم مهارتهای اساسی والدین، اطلاعات ویژه کنترل کودک را به آنان آموزش می‌دهیم.

بحث نمودن و حاضر جواب بودن

1- تا آنجا که می‌توانید، به اظهارات گستاخانه و تلاشهایی برای شروع بحث و جدل بی‌توجه باشید.
2- به خاطر داشته باشید هنگامی که کودکانتان بحث می‌کنند یا حاضرجوابی نمی‌کنند از تحسین القایی استفاده کنید.
3- به خاطر همکاری و تواضع پاداشها و امتیازها و تحسین و توجه را به کار ببرید.
4- هنگامی که بحث و حاضرجوابی کودکنانتان بسیار گستاخانه یا غیرقابل تحمل است، محروم کردن یا حذف پاداش و امتیاز را به کار ببرید.

نزاع کردن

1- نزاعهای شدید را بلافاصله با محروم کردن متوقف کنید.
2- همچنین می‌توانید با حذف پاداشها و امتیازها نزاعها را متوقف کنید.
3- به خواستها و قولهای کودکان مبنی بر این که دیگر با هم نزاع نمی‌کنند توجه نکنید؛ بلافاصله تنبیه کنید.
4- به جر و بحثهای مربوط به این که چه کسی نزاع را شروع کرده است بی‌توجه باشید. اگر ندیدید که نزاع چگونه شروع شده، هر دو طرف نزاع را به طور مساوی تنبیه کنید.
5- اگر مشاهده کردید که یک کودک نزاع را شروع کرد، به کودکی که قربانی حمله بوده توجه کنید و قلدر و گردن کلفت را تنبیه کنید.
6- تنبیه بدنی را تنها برای نزاعهای شدید به کار ببرید؛ و سعی کنید از آن استفاده نکنید.
7- اگر تصمیم گرفتید از تنبیه بدنی استفاده کنید، آن را بر طبق راهنماییها به کار ببرید، و چنانچه خیلی عصبانی هستید از آن استفاده نکنید.
8- تنبیه بدنی باید تنها یک اقدام موقتی باشد. تنبیه بدنی شیوه‌های سازنده تعامل را آموزش نمی‌دهند، و رفتارهایی را که مایلید کودکانتان کنار بگذارند سرمشق دهی نمی‌کند.
9- اگر در زمینه هر چیزی غالباً نزاع صورت می‌گیرد، قوانینی وضع کنید تا مانع اختلاف نظر باشد.
10- هنگامی که کودکان قوانین را رعایت می‌کنند، همکاری دارند، و با همدیگر خوب بازی می‌کنند، از تحسین القایی و پاداشها و امتیازها استفاده کنید.
11- مثالهای خوبی برای کودکانتان مطرح کنید. سعی کنید با کودکانتان و سایر بزرگسالانی که شما را ناراحت می‌کنند به آرامی برخورد کنید.

قشقرقها

1- اگر قشقرقها اغلب اوقات بروز می‌کنند یا شدید هستند، شما باید برای تلاش سختی آماده باشید. این بدرفتاری ممکن است قبل از این که بهتر شود بدتر شود.
2- کودکان معمولاً کج خلقی و قشقرق به پا می‌کنند به خاطر این که یاد گرفته‌اند که آنها را به آنچه می‌خواهند می‌رساند.
3- آنچه که کودکان برای رسیدن به آن قشقرق به پا کرده‌اند به آنها ندهید. بعد از این که آنچه را که سبب قشقرق کودکان بوده به آنها ندادید، آنها را آموزش بدهید و نسبت به شکایتهایشان بی‌توجه باشید.
4- به خاطر قشقرقهای مداوم و غیرقابل تحمل، ممکن است بخواهید محروم کردن را به کار ببرید. اگر تصمیم گرفتید که این کار را بکنید، بلافاصله مورد استفاده قرار دهید. چنانچه تأمل کنید، کنترل کودکتان ممکن است مشکلتر شود و استفاده از محروم کردن دشوارتر می‌شود.
5- چنانچه در مورد قشقرقها محروم کردن را به کار بردید، هر بار که کودکانتان قشقرق به پا می‌کنند آن را مورد استفاده قرار دهید.
6- برای جلوگیری از قشقرقها می‌توانید حذف پاداشها و امتیازها را نیز به کار ببرید. به شکایتها توجهی نکنید.
7- جلوگیری از قشقرقها ساده‌تر از متوقف کردن آنهاست. هنگامی که کودکانتان کج خلقی نمی‌کنند تحسین القایی را به کار ببرید.
8- همچنین هنگامی که کودکانتان همکاری می‌کنند و پاسخ «نه» را می‌پذیرند تحسین، پاداشها و امتیازها را به کار ببرید.
9- هرگز کودکانتان را به خاطر متوقف کردن قشقرقها تطمیع نکنید. بعداز شروع کج خلقی، بی‌توجهی، محروم کردن، یا حذف یک پاداش یا امتیاز را به کار ببرید.
10- مثالی برای کودکانتان مطرح کنید؛ خودتان کج خلقی نکنید. به کودکانتان نشان دهید که می‌توانید موقعیتهای دشوار و ناکام کننده را به آرامی اداره کنید.

وقت خواب

1- خواب باید هر شب در وقت معینی باشد. شبهای پایان هفته و روزهای هفته می‌تواند متفاوت باشد، اما آن را منظم و مرتب کنید و پیوسته آن را رعایت کنید.
2- وقت خواب را به دقت انتخاب کنید. کودکان خردسالتر نسبت به کودکان بزرگتر نیاز به خواب بیشتری دارند. صرف نظر از سن کودکان، اگر در طول روز خیلی خسته می‌شوند، آنها باید زودتر بخوابند.
3- پس از این که وقت خواب را مشخص کردید، نیم ساعت قبل از آن به کودکانتان بگویید که وقت خواب نزدیک شده است. می‌توانید به آنها بگویید که وقت خواب نزدیک است و آنها باید آماده شوند، دندانهایشان را مسواک بزنند، و لباس خوابشان را بپوشند. هنگامی که فرمان می‌برند و می‌پذیرند از تحسین و توجه استفاده کنید.
4- اگر می‌پذیرند که به رختخواب بروند، بلافاصله آنها را در رختخواب بگذارید.
5- چند دقیقه قبل از خواب، آهسته و به آرامی به کودکان بگویید که وقت خواب نزدیک است.
6- هنگامی که وقت خواب فرا می‌رسد، به طور جدی از کودک بخواهید که برود بخوابد.
7- اگر کودکان مستقیماً به رختخواب رفتند از تحسین و توجه، پاداشها و امتیازها، یا تحسین القایی استفاده کنید.
8- اگر کودکانتان در مورد وقت خواب شکایت کردند، نسبت به شکایتهایشان بی‌توجه باشید. پاداش یا امتیازی را حذف کنید یا محروم کردن را به کار ببرید. نسبت به صحبتهای گستاخانه، حرفهای کنایه‌دار، یا نق نق کردن آنها بی‌توجه باشید.
9- چنانچه در وقت خواب مشکل جدی داشته باشید ممکن است تصمیم بگیرید از تنبیه بدنی استفاده کنید. توصیه می‌کنیم به جای تنبیه بدنی از سایر مهارتهایی که یاد گرفته‌اید استفاده کنید. اگر تصمیم گرفتید کودک را تنبیه بدنی کنید. به خاطر داشته باشید که راهنماییها را رعایت کنید.
10- اگر کودکانتان بعد از رفتن به رختخواب، برای مثال به خاطر یک لیوان آب، هیاهو به پا می‌کنند، و شما مطمئن هستید که آنها خوبند، نسبت به درخواستهایشان بی‌توجه باشید.

وقت غذا

1- حتی اگر سرتان خیلی شلوغ است، وقت غذاخوردن خوشحال و شادمان باشید.
2- اگر که کودکتان هنگام غذاخوردن رفتار مطلوبی دارند از تحسین القایی، پاداشها و امتیازها، و تحسین و توجه استفاده کنید.
3- با چیدن مناسب میز الگوی مناسبی برای کودکانتان فراهم کنید.
4- شما می‌توانید با تذکر دادن نوع غذای مناسب و انتخاب غذای خوب، وقت غذا خوردن را برای آموزش عادتهای مناسب و صحیح غذا خوردن مورد استفاده قرار دهید.
5- می‌توانید به کودکتان کمک کنید تا یاد بگیرند غذاهای خوبی بخورند به این ترتیب که غذاهای به دردنخور بیرون از خانه را نخورند و خوراکهای مغذی، مانند میوه و سبزیجات، را مصرف کنند. به خاطر داشته باشید که آنها را به خاطر تغذیه مواد مغذی تحسین کنید.
6- با آماده کردن غذای مناسب و خوشمزه به کودکان کمک کنید تا غذاهای جدید را آماده کنند، از آنها بخواهید تا غذا را مزه کنند، و تلاشهایشان را تحسین کنید و پاداش بدهید. همچنین می‌توانید با پختن غذای جدید ساده الگوی مناسبی برای کودکانتان فراهم آورید.
7- کودکانتان ممکن است هر غذایی را دوست نداشته باشند یا نخورند. همه ما رجحانهایی داریم. مادامی که غذاهای متفاوتی آماده می‌کنید و کودکانتان بیشتر آنها را می‌خورند؛ متوجه خواهید شد که باید غذاهایی را که آنها نیاز دارند آماده کنید.
8- به کودکانتان آموزش ندهید که زیاد بخورند. هنگامی که می‌گویند کافی است، اجازه بدهید غذاخوردن را متوقف کنند. اگر آنها را وادار کنید که آنچه در ظرفشان هست باید تمام کنند، به آنها آموزش داده‌اید که نسبت به چگونگی احساسشان بی‌توجه باشند و به غذاخوردن ادامه بدهند به خاطر این که غذا وجود دارد.
9- اگر کودکان وقت غذا شیطنت می‌کنند، سعی کنید نسبت به رفتارشان بی‌توجّه باشید. وقت غذا را به عنوان فرصتی برای برقراری ارتباط با کودکانتان مورد استفاده قرار دهید.
10- اگر نمی‌توانید نسبت به شیطنت آنان هنگام غذا بی‌توجه باشید، محروم کردن را به طور مختصر به کار ببرید.

عادتهای رنجش‌آور یا آزارنده

1- فریاد زدن، نق زدن، گستاخی کردن، یاوه‌گویی، بچگانه حرف زدن، و شکایت کردن عادتهای آزارنده‌ای هستند که می‌توانند واقعاً موجب خشم و عصبانیت گردند.
2- هر زمان که عادتهای آزارنده اتفاق می‌افتند به آنها توجهی نکنید.
3- هنگامی که کودکانتان رفتار آزارنده‌ای انجام نمی‌دهند، تحسین القایی را به کار ببرید.
4- به خاطر داشته باشید که هنگامی که کودکانتان به شیوه آزارنده‌شان رفتار نمی‌کنند از تحسین و توجّه استفاده کنید.
5- اگر عادتها به قدری آزارنده‌اند که برای شما غیرقابل تحمل هستند، محروم کردن را به کار ببرید یا پاداش یا امتیازی را حذف کنید. با وجود این، به خاطر داشته باشید، هر بار که کودکتان آن رفتار خشم برانگیز را انجام می‌دهد از تنبیه استفاده کنید.
6- قبل از این که به رفتاری برچسب آزارنده بزنید، مطمئن شوید که رفتار مناسب نیست. برای مثال، اگر بعد از صدمه و آسیب دیدن فریاد بزنند، فریادشان موجّه است. یا، اگر آنها درباره کارهای خطرناک فردی به شما چیزی بگویند، آن یاوه‌گویی آزارنده‌ای نیست.

کارهای روزمره خانگی

1- افرادی که در یک خانه هستند باید در مسؤولیت نگهداری آن شریک باشند. کودکان نیز از این امر مستثنا نیستند.
2- کارهای عادی و روزمره احساس مسؤولیت را به کودکان آموزش می‌دهد. آنها می‌توانند تمیز بودن، آشپزی، و حفاظت و نگهداری عمومی را بیاموزند.
3- اگر کودکان کارهای روزمره را به طور منظم انجام نمی‌دهند، باید قدری تلاش کنید تا آن را شروع کنند. ممکن است با تهیه برنامه مربوط به کارهای روزمره که به وضوح نشان می‌دهد کودک باید چه کارهایی در آن روز انجام دهد به آنها کمک کنید. همچنین ممکن است برنامه‌ای را برای مشخص کردن زمان و بسامد انجام دادن کارهای خانه مورد استفاده قرار دهید.
4- برنامه کارهای روزمره را با چند کار عادی ساده شروع کنید. همان طور که کودکانتان در پذیرش کارهای روزمره بهتر می‌شوند به کارها اضافه کنید و دشواری آنها را بیشتر کنید.
5- هنگامی که کودکان کارهای روزمره را می‌پذیرند، به خاطر انجام دادن کارها از تحسین و پاداشها استفاده کنید.
6- اگر کارهای روزمره برنامه ریزی شده را انجام نمی‌دهند، به آنان نق نزنید. می‌توانید یک بار، اما نه بیشتر، به کودک تذکر بدهید. اگر کارهای روزمره را انجام نداد، پاداش یا امتیازی را حذف کنید.
7- شما می‌توانید رشوه یا جیره کودکان را مشروط به انجام کارهای روزمره بکنید. برای مثال، بردن آشغال در یک روز می‌تواند بیست و پنج سنت، و مرتب کردن تختخواب در یک روز می‌تواند ده سنت ارزش داشته باشد. اگر کارهای روزمره را انجام نمی‌دهند، آنها نمی‌توانند جیره‌شان را به طور کامل دریافت کنند.
8- اگر کودکان به خاطر کارهای روزمره‌شان پولی می‌گیرند و به خاطر اتمام تکالیف تقاضای پول می‌کنند، به آنها بگویید تنها به خاطر تکالیف پول را دریافت خواهند کرد. اگر مجدداً تقاضا کردند، نسبت به نق زدن آنها بی‌‎توجه باشید.
9- کارهای روزمره باید میان تمام کسانی که در خانه هستند تقسیم شود؛ دقت کنید که به یک کودک کار زیاد ندهید.
10- کودکانتان را به خاطر این که شما می‌توانید آنها را وادار به انجام کارهای روزمره بکنید همانند برده تهدید نکنید. با سرمشق دهی مناسب و تشریک مساعی در مسؤولیتهای خانه با کودکان به آنان بیاموزید تا کارهای رورمزه را انجام دهند.

شب ادراری و آلوده کردن

اگر کودکانتان در یادگیری عادتهای صحیح توالت رفتن مشکل دارند، توصیه می‌کنیم قبل از هرگونه تلاشی آنها را جهت معاینه به پزشک ارجاع دهید، اگر مشکل طبی علت شب ادراری یا آلوده کردن باشد پزشک می‌تواند به شما توضیح دهد.

شب ادراری

1- شب ادراری بدین معنا نیست که کودکانتان مشکل هیجانی دارند. تقریباً تمام کودکان رختخوابشان را خیس می‌کنند؛ شب ادراری در اکثر کودکان خود به خود متوقف می‌شود. می‌توانید در توقف آن به کودکان کمک کنید.
2- در وهله نخست، به آنها اجازه ندهید دو ساعت قبل از خواب هیچ گونه مایعاتی بنوشند.
3- مطمئن شوید که کودکتان قبل از خواب به توالت رفته باشد. به خاطر استفاده از توالت و تلاش برای خیس نکردن رختخواب از تحسین القایی استفاده کنید. همچنین می‌توانید قول پاداشی را بدهید مشروط بر این که رختخواب خشک باشد.
4- اگر صبح روز بعد رختخواب خشک بود، پاداشی را که وعده داده بودید بدهید. دقّت کنید که خشک بودن رختخواب را مهم جلوه دهید.
5- اگر رختخواب خیس بود آن را مهم تلقی نکنید. با صدای جدی و واقعی به کودک بگویید که خودش را تمیز کند و لباس بپوشد. خیس بودن رختخواب یا قول پاداش شب قبل را تذکر ندهید. اگر کودکتان مجدداً آن را تکرار کرد، بگویید، «امشب دوباره سعی خودمان را می‌کنیم».
6- این مراحل را هر شب به مدت یک هفته دنبال کنید. اگر رختخواب کمتر خیس شد، تلاشتان نتیجه بخشیده است! به دادن پاداشها و تحسینهای مکرر ادامه بدهید.
7- اگر این مراحل را به طور پیوسته دنبال نکنید، نباید انتظار داشته باشید که رختخواب خشک باشد. این مراحل را به مدّت دو هفته دیگر دنبال کنید، تا جایی که رختخواب کودکتان اغلب اوقات خشک باشد، در مورد شب ادراریهای اتفاقی نگران نباشید و آن را مورد بحث قرار ندهید.
8- بعد از دو هفته پاداشهای روزانه را متوقف کنید. پاداشهایتان را به یک بار بعد از دو یا سه روز خشک بودن رختخواب کاهش دهید. تغییر در برنامه پاداش را برای کودکتان توضیح دهید.
9- اگر این مراحل را دنبال کنید اکثر کودکان شب ادراری را متوقف می‌کنند. اگر کودکتان شب ادراری را متوقف نکرد، به مراحل قبلی که انجام می‌دادید باید مراحل جدیدی اضافه کنید. مراحلی که در این جا باید دنبال کنید عبارتند از:
الف) دو ساعت قبل از وقت خواب مایعات ننوشند.
ب) قبل از خواب کودکتان را به توالت بفرستید.
ج) تا زمانی که می‌خواهید به رختخواب بروید کودکتان را هر یک ساعت یک بار برای توالت رفتن بیدار کنید.
د) اگر رختخواب خشک بود، او را بسیار تحسین کنید. اگر رختخواب خیس شده بود، کودکتان را وادار کنید خودش را تمیز نماید و ملافه‌ها را عوض کند.
10- اگرچه این مراحل وقت‌گیر هستند شما باید آنها را دنبال کنید تا جایی که تا پنج شب پشت سر هم رختخواب کودکتان خشک باشد. هنگامی که این پیشرفت را مشاهده کردید، می‌توانید بیدار کردن آنها در هر ساعت را متوقف کنید. در عوض، قبل از این که به رختخواب بروید، تنها یک بار آنها را بیدار کنید. دقّت کنید سایر مراحل را انجام دهید.
11- از پاداشها استفاده کنید تا جایی که کودکتان تقریباً هرگز رختخوابش را خیس نکند. یک پاداش کوچک برای دو یا سه شب خشک بودن کافی است. استفاده از پاداشها را خیلی زود متوقف نکنید، زیرا شب ادراری ممکن است مجدداً بدتر شود.
12- حتی هنگامی که کودکتان تقریباً همیشه خشک است، ممکن است گاهی یک شب به طور اتفاقی رختخوابش را خیس کند. هنگامی که چنین مسأله‌ای اتفاق افتاد، کودک باید ملافه‌ها را عوض کند، امّا وقوع شب ادراری را مورد بحث قرار ندهید. در مراحل بعدی چنانچه رختخواب خشک بود از تحسین و پاداش استفاده کنید.

آلوده یا خیس کردن لباسها

1- اکثر کودکان در برهه‌ای از زمان حداقل یک بار این عمل را انجام داده‌اند. معمولاً این عمل اتفاق می‌افتد. به خاطر این که کودکان خسته می‌شوند، ناراحت می‌شوند، یا در فعالیتی درگیر می‌شوند که سبب می‌شود رفتن به توالت را فراموش کنند.
2- اگر میزان وقوع آن کم باشد، مثلاً یک یا دوبار در ماه، بهترین کاری که می‌توانید انجام دهید این است که نسبت به آن بی‌توجّه باشید. ایراد نگیرید یا نق نزنید، فقط به کودک بگویید خودش را بشوید و لباسهایش را عوض کند.
3- اگر آلوده یا خیس کردن لباسها اغلب اوقات اتفاق می‌افتد، باید به کودکانتان کمک کنید تا عادتهای صحیح توالت رفتن را بیاموزند. باید لباسهایشان را هر نیم ساعت یک بار بازدید کنید. اگر لباسهایشان را خیس یا آلوده کرده باشند می‌توانید از بو یا نگاه آنها بفهمید.
4- اگر بررسی شما نشان داد که لباسها تمیز است، از تحسین استفاده کنید. سپس از کودکانتان بپرسید اگر نیاز دارند از توالت استفاده کنند. اگر آنها به توالت رفتند، به خاطر خیس نکردن لباسهایشان از تحسین القایی استفاده کنید. بعد از سه یا چهار بار بازدید چنانچه لباسهایشان تمیز بود، پاداش یا امتیاز کوچکی به کودکتان بدهید.
5- اگر بررسی‌تان نشان داد که لباسها آلوده و کثیف شده‌اند به کودکتان بگویید آنها را بشوید، لباسها را عوض کند، و لباس کثیف شده را آب بکشد. در جریان تمیز کردن به آنها توجه زیادی نکنید. موقعیت را به سرعت و به طور جدی حل و فصل کنید. تا جایی که ممکن است کودک خودش باید آلودگی را پاک کرده و لباسهایش را تمیز کند.
6- این مراحل را به طور پیوسته دنبال کنید تا جایی که کودکتان سه روز متوالی لباسهایش را خیس نکند. اگر پیگیر باشید، این موضوع تنها چند روزی بیشتر طول نمی‌کشد. بعد از این که سه روز متوالی تمیز بودند، به جای این که لباسهای کودکتان را هر نیم ساعت یک بار بازدید کنید هر یک یا دو ساعت این کار را بکنید.
7- به خاطر تمیز بودن لباسها تحسین کنید، از کودکتان بخواهید از توالت استفاده کند. بعد از سه یا چهار بار وارسی اگر آلوده نبود، پاداش یا امتیاز کوچکی به او بدهید. در صورت آلوده بودن، کودکتان باید تمیز شود، لباسهایش را عوض کند، و لباسهای آلوده را آب بکشد. سپس پاداش یا امتیازی را حذف کنید. بعد از این که به مدّت یک هفته لباسها تمیز بودند می‌توانید به جای این که هر دو ساعت یک بار لباسهای کودکتان را بازدید کنید، در طول روز یک یا دو بار این کار را بکنید.
8- هنگامی که متوجه شدید لباسهای کودکتان در هفته‌های بعد نیز تمیز است، می‌توانید وارسی را متوقف کنید. به خاطر داشته باشید که گاهی اوقات به خاطر تمیز بودن لباسها تحسین القایی و پاداشها و امتیازها را به کار ببرید.
9- حتی هنگامی که کودکتان اغلب اوقات تمیز است، ممکن است یک بار لباسش را کثیف کند. سعی کنید آرام باشید، کودکتان باید آن را بشوید، لباسهایش را عوض کند، و لباس آلوده را آب بکشد. سپس پاداش یا امتیازی را حذف کنید. اگر که می‌بینید کودکتان لباسش را آلوده یا خیس نکرده است از تحسین القایی استفاده کنید.

بهداشت و صورت ظاهر

1- یکی از مهمترین کارهایی که والدین به کودکانشان آموزش می‌دهند عادتهای بهداشتی مناسب است. این عادتها می‌توانند شامل مسواک زدن دندانها، استحمام کامل، یا عوض کردن لباس زیر و انتخاب لباس تمیز باشد.
2- هنگامی که کودکانتان خردسال هستند می‌توانند کارهای ساده‌ای، مانند مسواک زدن دندانها، را یاد بگیرند. همان‌طور که کودکان بزرگتر می‌شوند می‌توانند مهارتهای بهداشتی دشوارتری، مانند کوتاه کردن ناخنهایشان، را بیاموزند.
3- اگر برنامه منظمی برای مراقبت از خود (1) داشته باشید کودکان راحت‌تر می‌توانند بهداشت مناسب را یاد بگیرند. برای مثال، دوش گرفتن قبل از خواب یا شانه زدن موها قبل از رفتن به مدرسه به کودکان کمک می‌کند تا بهداشت مناسب را به عنوان یک عادت یاد بگیرند.
4- برای کودکانتان الگو و سرمشقِ بهداشت خوب باشید.
5- سرگرمیهای بهداشتی مناسبی ایجاد بکنید. برای مثال استفاده از اسباب بازیهای ارزان مناسبِ هنگام استحمام می‌تواند تجربه مناسبی باشد که کودکانتان را سرگرم می‌کند و به حمام رفتن علاقه‌مند می‌سازد.
6- زمانی که کودکانتان وضعیت بهداشتی خوبی دارند از تحسین و توجه، پاداشها و امتیازها، و تحسین القایی استفاده کنید.
7- دستورهای مربوط به انجام رفتار بهداشتی را تکرار نکنید. اگر کودک اولین درخواست شما را نپذیرفت، پاداش یا امتیازی را حذف کنید.
8- هنگامی که کودکان بزرگتر می‌‎شوند شما باید مسؤولیتهای مراقبت از خودشان را بیشتر کنید. برای مثال، اجازه بدهید لباسهایی را که هر روز می‌پوشند خودشان انتخاب کنند. شما می‌توانید با دادن حق انتخابهایی به آنان کمک کنید تا لباسهای مناسب را انتخاب کنند.
9- هنگامی که کودکان ثابت کردند که می‌توانند دست به انتخابهای مسؤولانه بزنند، به آنها اجازه بدهید تا در انتخاب لباسهایی که برایشان می‌خرید کمک کنند. در بعضی موارد ممکن است با انتخابهایشان مخالف باشید. اگر نمی‌توانید کنار بیایید، ممکن است مجبور شوید اجازه خرید به آنان بدهید. با وجود این، اگر در مورد شیوه‌ها و مدهای فعلی رایج میان کودکان همسن کودکانتان اطلاعات کمی دارید، شما باید با انتخابهایشان بیشتر همدلی کنید و کنارآمدن با آن برای شما آسانتر است.
10- همان‌طور که کودکانتان بزرگتر می‌شوند ممکن است مشکلات بهداشتی ویژه‌ای، مانند بوی بدن، جوشها، و قاعده‌گی زنان، برایشان به وجود آید، هرگز آنها را به خاطر این موضوعات برآشفته و شرمسار نکنید، آنها را به صورت واقعی مورد بحث قرار دهید. می‌توانید از این که به سن بلوغ رسیده‌اند احساس غرور و مباهات خود را به آنان نشان دهید. و بحثهای شما درباره موضوعت شخصی می‌تواند روابطتان را تقویت نماید.

رفتار مناسب در مکانهای عمومی

1- رفتن به مکانهای عمومی همراه با کودکانتان می‌تواند مشکلاتی به وجود آورد. امّا اگر مراحل مهم ذیل را دنبال کنید، می‌توانید به کودکانتان بیاموزید در جمع به صورت مناسبی رفتار کنند.
2- رفتار مناسب در جمع را با گردشهای کوتاه آموزش بدهید. گردشهای پانزده دقیقه‌ای به مغازه بقالی یا پنج دقیقه رفتن به خانه همسایه شروع خوبی است.
3- قبل از واردشدن به جایی که می‌خواهید بازدید کنید، مقررات ویژه بازدید را توضیح دهید. چنانچه پیش از موقع به کودکانتان بگویید که از آنها چه انتظاری دارید، پایه و اساس رفتار مطلوب را بنیان نهاده‌اید.
4- با گفتن این موضوع که اگر مقررات را رعایت کنند در پایان گردش و بازدید پاداشی وجود دارد می‌توانید رفتار مطلوب را در کودکانتان تشویق کنید. برای مثال، می‌توانید به کودکتان بگویید، «اگر در طول مدتی که در مغازه باقی هستیم آب نبات یا اسباب‌بازیهایی را درخواست نکنی، هنگامی که وسایل مورد نیاز را گرفتیم می‌توانی یک نوع آب نبات را انتخاب کنی».
5- می‌توانید با مشغول نمودن کودکانتان در جریان گردش و بازدید به آنها کمک کنید تا موجب آزار و مزاحمت نشوند. برای مثال، در مغازه بقالی از آنها بخواهید تا در انتخاب حبوبات به شما کمک کنند، و در بازدید از خانه دیگران از کودک بخواهید تا درباره آنچه در مدرسه اتفاق افتاده برای شما تعریف کنند.
6- به خاطر رفتار مناسب در طول سفر از تحسین، پاداشها، و تحسین القایی استفاده کنید.
7- چنانچه می‌توانید نسبت به بدرفتاریهای جزئی بی‌توجه باشید.
8- اگر نمی‌توانید رفتار نامناسب را تحمل کنید، محروم کردن یا حذف پاداش و امتیاز را به کار ببرید.
9- ممکن است تصمیم بگیرید برای رفتارهای بسیار نامطلوب یا خطرناک از تنبیه بدنی استفاده کنید. اگر خواستید در کفل کودک بزنید به خاطر داشته باشید که راهنماییها را رعایت کنید و هنگامی که خیلی عصبانی هستید هرگز از تنبیه بدنی استفاده نکنید.
10- به کودکانتان اجازه ندیهد برای قرار گرفتن در یک موقعیت عمومی عذر و بهانه بیاورند، بدین منظور که از برخورد شما به بدرفتاریشان به همان صورت که در منزل برخورد می‌کنید جلوگیری کنید. برای مثال، استفاده از محروم کردن ممکن است دشوار و ناراحت کننده باشد، امّا می‌توانید آن را به طور مؤثر به کار ببرید. یک گوشه‌ی یکنواخت و کسل کننده‌ای را پیدا کنید، یا مکان مشابه با آن، و کودک را مجبور کنید به مدت سه تا پنج دقیقه در آن جا بماند. نسبت به فریادها و خواهشهای او برای خارج شدن بی‌توجه باشید، درست همان طور که در خانه عمل می‌کنید. همچنین، دقت کنید که نسبت به نگاهها یا واکنشهای دیگران بی‌توجه باشید. برای توقف بدرفتاری به کودکتان رشوه ندهید به خاطر این که دچار زحمت می‌شوید. مطمئن باشید که به عنوان پدر یا مادر بهترین تصمیم را برای کودکتان اتخاذ نموده‌اید.
11- اگر در مکانهای عمومی رفتار خوبی نشان می‌دهد، طول مدّت و دفعات گردش را بیشتر کنید.

مشکلات مدرسه

1- گاهی کودکان در مدرسه دچار مشکل و دردسر می‌شوند. برخی مشکلات مربوط به همکلاسیها، و برخی دیگر مربوط به معلم است. در هر صورت، شما ممکن است درگیر شوید.
2- اگر لازم باشد باید به خاطر مشکل مدرسه با معلم کودکانتان ملاقات کنید، مراحل مهمی وجود دارد که می‌توانید برای کمک به حل مشکلات کودکانتان آنها را دنبال کنید. به معلم بفهمانید که قصد دارید کمک کنید.
3- معلم باید مشکل را به طور کامل توصیف کند به گونه‌ای که مطمئن شوید آن را درک کرده و فهمیده‌اید.
4- اگر نیاز به اطلاعات بیشتری دارید در کلاس به مشاهده بپردازید.
5- راجع به این که چطور می‌‎توانید کمک کنید پیشنهادهای دیگران را جویا شوید.
6- اگر به توصیه‌های معلم عمل کردید، امّا مشکل بهبود نیافت، مجدداً به معلم مراجعه کنید و بخواهید که توصیه‌های بیشتری بکند. تلاش کنید با همکاری معلم مشکل را حل کنید.
7- مهارتهای کنترل کودکتان را در خانه بکار ببرید. تحسین، پاداشها، و تحسین القایی را برای رفتار مطلوب به کار ببرید، و از محروم کردن یا حذف پاداشها و امتیازها برای رفتاری که باید متوقف شود استفاده نمایید. در صورت ممکن و مناسب، از معلم نیز بخواهید تا این مهارتها را به کار ببرد. برای بهبود وضع فرزندتان سعی کنید مشارکت همه را جلب کنید.
8- به کودکانتان بگویید که با معلم همکاری می‌کنید. مطمئن شوید که آنها می‌‌دانند که شما و معلم درباره‌ی موقعیت مدرسه تماس نزدیکی دارید.
9- در زمینه‌ی آموزش نگرش مثبتی داشته باشید. اگر به یادگیری و آموزش علاقه و توجه نشان ندهید، بدون شک کودکانتان در تحصیل موفق نخواهند بود و به آن اقبال نخواهند کرد.
10- اگر مشکل همچنان باقی ماند، از کارت گزارش خانه- مدرسه استفاده کنید. ما مراحل استفاده از این برنامه را در قسمت ارتباطات خانه- مدرسه توضیح داده‌ایم.

تکلیف

1- تکلیف بخش مهمی از آموزش است که می‌تواند مستقیماً در نمره‌هایی که کودکان می‌گیرند تأثیر داشته باشد.
2- اگرچه کودکان برای بازی کردن و آرامش نیاز به زمان دارند، مهم است که آنها تکالیف را به طور منظم انجام دهند و به صورت منظم مطالعه کنند و تواناییهای تحصیلی‌شان را بالا ببرند.
3- نسبت به تکالیف کودکتان ابراز علاقه کنید. برای تلاش مثبت و خوب انجام دادن تکالیف از تحسین و پاداشها و امتیازها استفاده کنید.
4- اگر در وادار کردن کودکانتان به انجام تکالیف‌شان مشکل زیادی دارید، به معلم تلفن بزنید و وضعیت را با او درمیان بگذارید.
5- از معلم بخواهید تا نوع و میزان تکالیفی را که کودکتان باید هر روز انجام دهد توضیح دهد. به این ترتیب بهتر می‌توانید در مورد صحت ادعای کودکتان «امشب هیچ تکلیفی ندارم»! قضاوت کنید.
6- به کودکانتان بگویید که مسأله تکلیفشان را با معلمشان در میان گذاشته‌اید. همین گاهی کافی است تا آنها تکالیفشان را به طور منظمتر انجام بدهند.
7- به کودکانتان بفهمانید که انتظار دارید هر شب تکالیفشان را انجام دهند. همچنین، به آنها بگویید تا حد ممکن به آنها کمک خواهید کرد.
8- هنگامی که در انجام تکالیف کمک می‌کنید، راهنمایی کنید. خودتان تکالیف را انجام ندهید.
9- تکالیف باید به طور منظم برنامه ریزی شوند، و کودکانتان باید قبل از شرکت در فعالیتهای دلخواه آنها را تکمیل نمایند.
10- جایی مورد علاقه فرزندتان برای مطالعه روزانه‌اش در نظر بگیرید. این مکان می‌تواند میز آشپزخانه یا میز تحریر یا اتاق خواب باشد، امّا برای کار ساکت و آرام و مساعد باشد.
11- تکلیفها را بازدید کنید. صحت و نظم و ترتیب آنها را بررسی کنید، در مواردی که کار خوب انجام شده است از تحسین و پاداشها استفاده کنید. به طور جدی و واقعی به کودک بگویید هر تکلیفی که نیاز است مجدداً انجام شود.
12- کودکانتان را از راههای زیر به انجام تکالیف تشویق کنید.
الف) نگرش مثبت در مورد آموزش
ب) در حالی که کودکانتان تکالیفشان را انجام می‌دهند شما نیز کارهای علمی مشابهی انجام دهید. این کارها می‌تواند شامل خواندن، بررسی دسته چک، یا نوشتن نامه باشد.
ج) به خاطر افزایش نمره‌های کودکتان در تکالیف، آزمونها، و کارتهای گزارش پاداشهای ویژه‌ای به آنان بدهید.
د) از فعالیتهایی نظیر تکلیف انجام دادن به عنوان تنبیه استفاده نکنید. برای مثال، نوشتن تعاریف از فرهنگ لغت را به عنوان تنبیه تعیین نکنید.
13- با معلمان کودکانتان تماس نزدیکی داشته باشید به گونه‌ای که انجام دادن تکالیف و پیشرفت تحصیلی‌شان را کنترل کنید.
14- اگر کودکتان در انجام تکالیف دائماً مشکل دارد، می‌توانید از کارت گزارش خانه- مدرسه استفاده کنید. ما مراحل استفاده از این کارت را در قسمت ارتباطات خانه- مدرسه، در قسمت بعدی، توضیح داده‌ایم.

ارتباطات خانه- مدرسه

1- اگر کودکتان در مدرسه با مشکلاتی پیشرونده مواجه است و تلاش شما و معلم برای حل مشکلات ناموفق بوده است، ممکن است استفاده از نظام کارت گزارش خانه- مدرسه را مفید بیابید.
2- کارت گزارش خانه- مدرسه برای شما و معلم شیوه مناسبی است تا در زمینه رفتار کودکتان در مدرسه ارتباط منظمی داشته باشید.
3- مهم نیست که کودکتان چه مشکل ویژه‌ای دارد، کارت گزارش خانه- مدرسه باید شامل اطلاعات ذیل باشد:
الف) نام کودک.
ب) فاصله یا جای سفید و خالی برای تاریخ روز.
ج) جایی که معلم بتواند گزارش کند کودک شما در آن روز در مدرسه چطور بوده است. برای مثال، در گزارش می‌تواند بگوید، «بیلی امروز تمام کارش را در مدرسه انجام داد- انجام نداد. تمام معلمانی که با چنین کارت گزارش با شما ارتباط دارند می‌توانند در ردیف و طبقه‌ای مناسب درباره‌ی وضعیت درسی و انجام دادن تکالیف فرزندتان گزارش خودشان را بنویسند.
د) همچنین باید یک جای خالی برای امضای معلم وجود داشته باشد.
4- کارتهای گزارش می‌توانند برای بیشتر از یک مشکل در هر بار مورد استفاده قرار گیرند. برای مثال، عملکرد تحصیلی و به سر بردن با دیگران. والدین می‌توانند برای هر مشکلی که معلم گزارش کرده است اظهارنظری اضافه کرده و بنویسند.
5- کارتهای گزارش همچنین می‌توانند توسط چند معلم مورد استفاده قرار گیرند. در کارت باید جای مشخصی برای هر معلم وجود داشته باشد تا اظهارنظر خودش را در آن جا قید کند.
6- به نظر می‌رسد هنگامی که والدین و معلمان با هم همکاری می‌کنند کارتهای گزارش بهترین روش هستند. این کار دسته جمعی ارتباط مداوم را تشویق می‌کند.
7- بعد از این که طرح مربوط به کارت گزارش کامل شد، باید چندین نسخه از آن تهیه شود. برخی معلمان به تجهیزات لازم برای نسخه‌برداری دسترسی دارند و می‌توانند از روی کارت چند نسخه تهیه کنند. گاهی اوقات والدین از آن نسخه برداری یا سرانجام از راهی چند نسخه از آن تهیه می‌کنند.
8- راهنماییهایی برای استفاده از کارت گزارش تدوین کنید. باید پیامدهای مثبت و منفی که هر روز برای کودکتان اتفاق می‌‌افتد- در گزارشهای کارت- وجود داشته باشد.
9- نظام کارت گزارش را برای کودک توضیح دهید. با اطمینان توضیح دهید که برای انواع گزارشهایی که از معلم دریافت می‌کنید پیامدهای مثبت و منفی وجود دارد.
10- گزارشهای مطلوب را تحسین کنید و پاداش بدهید.
11- به هر رفتار مثبت و افزایش تعداد روزهایی که گزارش مثبت است پاداشهایی بدهید.
12- به خاطر گزارشهای منفی پاداشها و امتیازهایی را حذف کنید.
13- برای این که کودکتان گزارشهای بد را در راه مدرسه به خانه «گم نکند» یا در آنها دست نبرد، توضیح دهید که به خاطر گم کردن کارتهای گزارش بیشتر تنبیه می‌شوند تا گزارشهای منفی.
14- هنگامی که به سبب گزارشهای منفی کودک را تنبیه می‌کنید، سرزنش یا عیبجویی نکنید، با صدای جدی و واقعی بگویید و تنبیه را توضیح دهید. اگر کودکانتان لابه یا ناله کردند، نسبت به آن بی‌توجه باشید.
15- هنگامی که کودکتان به طور مرتب گزارشهای مطلوب و مناسب می‌آورد، می‌توانید اندازه و بسامد پاداشهایی را که می‌دهید تقلیل دهید. در این موارد همچنان از تحسین و توجه و تحسین القایی استفاده کنید.
16- به معلم تلفن بزنید و توضیح دهید که مایلید گزارشهای هفتگی را تغییر بدهید. از همکاری و کمک معلم به کودکتان تشکر کنید.
17- اگر این مراحل را به طور پیوسته دنبال کنید، باید بتوانید استفاده از گزارشهای روزانه را در حدود یک ماه متوقف کنید، و گزارشهای هفتگی را تغییر دهید. بعد از این که گزارشهای هفتگی به مدّت یک ماه مطلوب و مناسب بود، می‌توانید کارتهای گزارش را کاملاً کنار بگذارید. به کودکانتان بگویید که کارتهای گزارش را قطع کرده و کنار گذاشته‌اید به خاطر این که رفتارشان بسیار خوب شده است.
18- به کودکانتان بگویید که همچنان با معلمشان در تماس خواهید بود. به اطلاع آنها برسانید که اگر معلم مجدداً مشکلاتی را گزارش کند شما بار دیگر از کارتهای گزارش استفاده خواهید کرد. توضیح دهید که اگر گزارش بدی دریافت نکنید پاداش ویژه‌ای به آنها می‌دهید.
19- به معلم تلفن بزنید و توضیح دهید که مایلید نظام کارت گزارش را کنار بگذارید. خاطرنشان سازید که با او در تماس خواهید بود تا بفهمید کودکانتان چگونه رفتار می‌کنند.

استفاده از فوق‌العاده یا رشوه

1- شما قبلاً استفاده از پاداشها و امتیازها را برای تشویق رفتارهای مطلوب یا فضیلتهای کودکتان آموخته‌اید. فوق‌العاده شکلی از پاداش است.
2- والدین می‌توانند پاداش فوق‌العاده را در ازای هر نوع رفتار مناسبی مورد استفاده قرار دهند. برخی والدین به خاطر انجام کارهای خانه به کودکانشان پاداش فوق‌العاده می‌دهند، و برخی دیگر هنگامی که کودکانشان خوب رفتار می‌کنند و مشکل‌آفرین نیستند این کار را می‌کنند. در هر صورت پاداش فوق‌العاده باید در ازای کار یا رفتاری مطلوب داده شود.
3- در برخی موارد، والدین بعد از این که کودکانشان رفتارهای مختلفی انجام دادند، نظیر مرتب کردن تختخوابشان یا بیرون بردن آشغال، و شستن ظرفها، به آنها پاداش فوق‌العاده می‌دهند. در موقعیتهای دیگر والدین تنها بعد از این که رفتار در یک دوره زمانی مشخص به طور منظم انجام شده باشد، مثلاً آب و دانه دادن به حیوانات هر روز به مدّت یک هفته، پاداش فوق‌العاده می‌دهند. والدین همچنین می‌توانند این نوع انتظارات را ترکیب کنند.
4- هنگامی که والدین می‌خواهند دادن فوق‌العاده را به عنوان پاداش برای رفتارهای محدودی یا انجام رفتار مشخصی در طی چند روز به کار ببرند، بهتر است که از کارت استفاده کنند. والدین می‌توانند از علامتهایی مثل ستاره، ×، نقطه، یا هر چیز دیگری روی نگاره استفاده کنند تا مشخص کنند که کودک رفتار ویژه‌ای را انجام داده است. یکی از فواید نگاره این است که والدین مجبور نیستند هر بار که کودک رفتاری را انجام دهد به او پاداش فوق‌العاده (پول) بدهند. علامتهایی همچون ستاره، یا × به عنوان پلی میان رفتار و پاداش واقعی عمل می‌کند.
5- نگاره‌ها به کودکان نشان می‌دهد که تا چه اندازه به هدف یعنی پاداش فوق‌العاده رسیده‌اند. این کار آنها را تشویق می‌کند تا به تلاششان ادامه دهند.
6- نگاره باید در یک مکان کاملاً قابل رؤیت باشد، مانند روی درِ یخچال. در این نوع مکانها، برای کودکان آسان است تا بفهمند چگونه رفتار کرده‌اند، و نگاره به عنوان تذکاریه‌ای برای انجام دادن یک رفتار عمل می‌کند.
7- والدین می‌توانند از نگاره برای دادن پاداشهای دیگری به جز فوق‌العاده هنگام بروز رفتاری مطلوب نیز استفاده کنند. برخی والدین علامت ستاره، نقطه، یا × را در ازای امتیازی، مانند به تأخیر انداختن وقت خواب یا برنامه‌های مناسب تلویزیون به کار می‌برند. والدین و کودکان باید به اتفاق یکدیگر مشخص کنند که نگاره چگونه به کار رود و چه پاداشها و امتیازهایی وجود داشته باشد.
8- برای میزان مبادله مربوط به ارزش یک رفتار باید سطحی اندک در نظر گرفته شود تا تشویق کننده باشد و نه آن که آن قدر غیرقابل دسترس باشد که موجب دلسردی کودک شود. آگاهی و شناخت والدین از رجحانها و تواناییهای کودکانشان به آنها کمک می‌کند تا این سطح را مشخص کرده و آن را تعدیل نمایند.
9- هر کجا که ستاره یا نقطه‌ای می‌گذارید، به خاطر داشته باشید که از تحسین و ناز و نوازش استفاده کنید.
10- کودکان را به خاطر به دست آوردن نقاط یا ستاره‌هایشان نیازارید. اگر به آنها تذکر بدهید، نظام مؤثر نخواهد بود. هنگامی که این کار را بکنید، هیچ پاداشی برای کودکان اهمیت ندارد، یا پاداشهایشان را در جای دیگر می‌گیرند. اگر هماهنگ عمل کنید و کاری به گرفتن پاداش و امتیاز نداشته باشید طوری که کودکان خودشان برای دستیابی به آنها تلاش کنند، نظام نگاره به خودی خود مؤثر خواهد بود.
11- هنگامی که کودکانتان انتظار امتیازی ندارند یا چشمداشتی به پاداش ندارند می‌توانید نقاط یا ستاره‌ها را به عنوان پاداشهای ویژه به آنها بدهید.
12- هنگامی که ستاره می‌دهید تحسین و محبت شما ضروری است، به خاطر این که در نهایت می‌خواهید استفاده از نگاره را کنار بگذارید. نگاره در واقع یک راه حل موقّتی است تا رفتار مناسب را تشویق کنید.
13- بعد از این که کودکانتان وظایف مندرج در نگاره را به طور منظم انجام دادند، زمان آن رسیده که بتدریج ارائه نقاط را متوقف کنید. یک شیوه صرفاً این است که تعداد دفعاتی را که نقطه می‌دهید قطع کنید. شیوه دیگر این است که برخی رفتارها را از نگاره حذف کنید. در هر صورت، به ارائه تحسین و توجه ادامه بدهید.
14- پس از این که نگاره را حذف کردید، باید به خاطر برخی رفتارهایی که کودکانتان به طور منظم انجام می‌دهند پاداشهایی فوق‌العاده به آنان بدهید. دقّت نمایید هنگامی که کودکانتان خوب رفتار می‌کنند به کاربرد تحسین و پاداشها و امتیازها ادامه بدهید.

پی‌نوشت‌:

1. Self-care.

منبع مقاله :
اف. دانگل، ریچارد، ا. پولستر، ریچارد؛ (1387)، آموزش مهارتهای کنترل کودک، مشهد: به نشر، چاپ سوم