پیشنهادی برای احیا و معرفی میراث وقف و کارآمد کردن آن به عنوان ابزار پژوهش

سنت دیرینه و نیکوی وقف از ارکان مهم اقتصاد، اجتماع، دین و فرهنگ ممالک اسلامی است. این سنت در طول تاریخ خود در پیشبرد امور عام‏المنفعه، بهبود سطح زندگی مسلمانان و به ویژه در گسترش علم و فرهنگ و آموزش علوم و معارف اسلامی در میان ملتهای مسلمان نقش بسیار مهمی داشته است.

شکوفایی جهان اسلام در گذشته مرهون محققان پیشرو و فراهم بودن ابزار تحقیق و پیروی از اصول و روشهای صحیح زمان خود بوده است. علی‏رغم کوششهای شایان توجه محققین ایرانی که از چند دهه قبل آغاز شده است

امروزه بسیاری از این پژوهشگران به دلیل شرایط نامساعد پژوهش از تمامی امکانات کمی و کیفی برخوردار نیستند. با توجه به پیشرفت سریع روشهای تحقیق، اهمیت مطالعه و بررسی هر چه بیشتر منابع دست اول به عنوان ابزار اولیه و اصلی تحقیق به وضوح احساس می‏شود.

در چنین شرایطی، و با در نظر گرفتن این مسأله که توفیق محقق جز با توجه به عینیت حاصل نمی‏شود، نیاز به شناخت و پخش گسترده‏تر آثار بازمانده از مسلمانان و لزوم برخورد صحیح علمی با این آثار به کمک ابزار نوین روشن است.

سازمان اوقاف و امور خیریه با در دست داشتن گنجینه‏ای غنی از میراث جاویدان وقف می‏تواند، در ادامه‏ی نیات خیر پیشینیان، گامی بسیار مؤثر در ترویج این سنت حسنه برداشته و به ویژه سهمی شایسته و درخور در بهبود کیفیت تحقیقات در حوزه‏ی تاریخ و فرهنگ ایران و جهان اسلام داشته باشد.

میراث وقف گنجینه‏ی تاریخی عظیمی مرکب از اسناد مکتبوب و غیرمکتوب از جمله ابنیه و آثار عام‏المنفعه و اموال منقول است. هر یک از این آثار سندی از تاریخ و فرهنگ ایرانی - اسلامی به شمار می‏آید. شناخت این میراث برای درک بهتر پیشینه‏ی جهان اسلام و کشف عناصری که در شکوفایی تمدن اسلامی مؤثر بوده

ضروری است. بررسی عوامل گوناگونی که زمینه‏ی این شکوفایی را پدید آورده مستلزم تحلیل و مطالعه‏ی هر چه بیشتر این آثار است. به این دلیل است که آثار محفوظ در بایگانی سازمان اوقاف ابزار علمی مهمی به شمار آمده و باید در حفظ، مرمت، احیا و معرفی آنها نهایت کوشش به کار رود.

با این مقدمه طرح کلی «احیا و معرفی میراث وقف و تنظیم بایگانی اسناد وقف» با اهداف و انگیزه‏های مشخص، از یک سو برای اسناد مکتوب و از سوی دیگر برای ابنیه و آثار متبرکه و عام المنفعه و اموال منقول در آنها، به این شرح پیشنهاد می‏شود:
 

بخش اسناد

اسناد وقف نه تنها در سازمان اوقاف و شعب آن بلکه در مراکز دولتی و غیردولتی و به ویژه در مجموعه‏های خصوصی و نزد افراد در سراسر ایران پراکنده است. بعلاوه امروزه از دست رفتن وحدت کشورهای اسلامی سبب شده تا بسیاری از اسناد وقف در ارتباط مستقیم با ایران در اقصی نقاط جهان پراکنده باشد.

پراکندگی این مدارک در مراکز مختلف و عدم رعایت اصول علمی واحد در تنظیم و بایگانی آنها و نیز عدم رعایت جوانب احتیاطی لازم برای حفظ این اسناد، و یا عدم دسترسی به فنون و روشهای علمی در احیا و مرمت آنها، تنظیم مجدد و هماهنگ بایگانی اسناد وقف را ضروری ساخته است.

روشن است که راه‏حل‏های مناسب را باید در هر دو چارچوب ملی و بین‏الملی جستجو کرد.

طرح پیشنهادی حاضر دو هدف را دنبال می‏کند: یکی حفظ و تکمیل اسناد و دیگری کارآمد کردن آنها به عنوان ابزار علمی تحقیق. بدین منظور توجه به این نکات ضروری است:
 

تکمیل و تنظیم بایگانی اسناد

وقف از سوی مراجع دولتی، غیردولتی و یا شخصیتهای مختلف با معیارها و اهداف مشخصی صورت می‏پذیرفته است. بدین ترتیب اسناد وابسته به آنها نیز مجموعه‏ی مدارکی را تشکیل می‏دهد که این معیارها و اهداف را منعکس می‏کند.

تنها حفظ تشکل اولیه‏ی این مجموعه‏هاست که درک این معیارها و اهداف و شرایط تاریخی پدید آمدن آنها را میسر می‏سازد. بنابراین ضروری است تا در تنظیم این اسناد روشی به کارگرفته شود که انسجام مجموعه‏ها را حفظ کرده و به از هم گسیختگی آنها نیانجامد.

هرگونه طبقه‏بندی از پیش جهت داده شده، آن‏گونه که به طور رایج مثلا بر اساس تاریخ تنظیم اسناد، منشأ جغرافیایی اسناد، برآوردهای اقتصادی و مالی از آنها، و یا طبقه‏بندی الفبایی صورت می‏گیرد،

همگونی و انسجام مجموعه‏ها را گسسته و تحلیل علمی آنها را دشوار خواهد ساخت. اسناد گوناگون تنها در یک مجموعه‏ی منسجم می‏توانند در ارتباط با یکدیگر قرار گرفته و به عنوان مکمل یکدیگر پیشینه‏ی نهاد و یا واقفان و موقوف علیه‏ها و شرایط مختلف شکل‏گیری وقف و تحول آن را منعکس کند.

با پژوهشگر مجرب است تا با یافتن ارتباط اسناد با یکدیگر در چارچوب تاریخی - فرهنگی - مذهبی مجموعه‏های منسجم را بازشناسی کند.

از سوی دیگر بازسازی انسجام مجموعه‏ها سبب خواهد شد تا هر گونه گسستگی و یا تغییر و تحول احتمالی که در گذشته در نظم اسناد یک مجموعه پدید آمده است آشکار شود. چنانچه هدف بایگان تکمیل یک مجموعه‏ی ناقص باشد،.

پس از وقوف بر کمبودهای آن می‏تواند، با استفاده از دستاوردهای گوناگون فنی نوین، یکپارچگی آن را بازسازی کند. به عنوان مثال پس از شناسایی سندی از یک مجموعه‏ی سازمان اوقاف که در اختیار نهاد، سازمان و یا شخصیت دیگری است.

می‏توان، با رعایت موازین شرعی و قانونی، نسخه‏ای از آن سند را به کمک روشهای مختلف تصویربرداری تهیه نموده و بدین ترتیب مجموعه را بازسازی کرده و در نهایت هویت اصلی مجموعه را به آن بازگرداند.

بنابراین تردیدی باقی نمی‏ماند که تنظیم و بایگانی اسناد وقف موجود درگنجینه‏ی سازمان، بر اساس ماهیت کمی و کیفی آنها، این مراحل را شامل می‏شود:

الف. بررسی مجدد اسناد با هدف بازشناسی مجموعه‏ها؛
ب. تنظیم اولیه‏ی مجموعه‏ها؛
ج. بازسازی مجموعه‏ها؛
د. بایگانی اسناد.

کارآمد سازی اسناد
 

اسناد وقف ابزار علمی تحقیق است و بررسی آنها شناخت حیات اجتماعی جامعه‏ی اسلامی را امکان‏پذیر می‏سازد. بدین ترتیب درک تمدن بزرگ اسلامی بدون در نظر گرفتن این اسناد ممکن نیست.

از این رو کارآمد بودن بایگانی اسناد وقف از اهمیت ویژه‏ای برخوردار است. گام نخست در این راه تهیه و تنظیم راهنماها و فهرست‏های کارآمد اسناد می‏باشد که انجام آنها تنها از عهده‏ی بایگان متخصص و آشنا به مسایل وقف و اهمیت مجموعه‏ها و اسناد برمی‏آید.

از میان راهنماها و فهرست‏های گوناگون می‏توان اجمالا از این انواع یاد کرد:

راهنماهای کلی: خطوط اصلی و نظم و ترتیب کلی را که در طبقه‏بندی بایگانی رعایت شده ارائه داده مجموعه‏ها و حدود تقریبی تاریخی و زمینه‏ی موضوعات مجموعه‏ها را به اجمال مشخص می‏کند. این راهنماها به عنوان وسیله‏ای برای برخورد اولیه‏ی پژوهشگر با اسناد و نیز وسیله‏ای برای تعیین و انتخاب موضوعات مختلف تحقیق بر اساس داده‏های موجود به شمار می‏آیند.

فهرست توصیفی: منشأ مجموعه، تعداد اسناد و حدود تاریخی آن، توصیف کلی اسناد و خلاصه‏ای از محتوای کل آن، و نیز تقسیم‏بندی موضوعی مجموعه را شامل می‏شود. چنین فهرستی شناسایی اسناد ناشناخته و دستیابی به اسنادی را که در ارتباط با موضوع تحقیق خاصی مفید است، بدون جستجو در کل آن مجموعه، امکان پذیر می سازد.

فهرست تحلیلی: در این نوع فهرست کلیه‏ی مدارک و اسناد پس از قرائت متن کامل، مطالعه شده به صورت تحلیلی ارائه می‏شوند. بدیهی است که تهیه‏ی چنین فهرستی نیازمند زمان و به کارگیری محققان آزموده است.
 

حفظ ومرمت اسناد

اسناد مکتوب با توجه به قدمت، نوع حامل، ماده‏ی مورد استفاده‏ی نگارش و تزیین و روشهای مختلف کتابت هر یک به نحوی آسب‏پذیر و در معرض خطر نابودی است.

ضروری است تا در ادای وظیفه‏ی مهم حفظ و نگهداری گنجینه‏ای که نیاکان ما، به عنوان بخشی از میراث فرهنگی، برای ما به جای گذاشته‏اند اقدامات لازم در این جهت صورت گیرد. در این راستا سه مسأله‏ی بازنگری وضعیت نگهداری اسناد، کاهش خطرات احتمالی، و مرمت اسناد را می‏توان مد نظر قرار داد.

نور، رطوبت، حرارت، آتش، حشرات و جانوران از عوامل مهمی است که به اسناد آسیب رسانده آنها را در معرض خطرات جدی و جبران‏ناپذیر قرار می‏دهد. بنابراین ضروری است تا پس از بررسی‏های تخصصی، وضعیت حفظ و نگهداری اسناد را با شرایط پیشرفته‏ی امروزی منطبق کرد.

مرمت آثار آسیب‏دیده، جبران زیانهای وارده، اقدام برای از بین بردن عوامل آسیب‏گذار و سعی در کاهش قابلیت آسیب‏پذیری و خطرات احتمالی، با هدف نهایی مرمت و حفظ اسناد، تنها با به کارگیری متخصصین مجرب و ابزار کارآمد امکان‏پذیر است.

تشکیل هر چه سریعتر واحد حفظ و مرمت اسناد در بخش مرکزی سازمان اوقاف باید به عنوان یکی از اهداف اصلی این سازمان به شمار آید. چنین واحدی می‏تواند در عین حال به مرمت اسناد مجموعه‏های خصوصی پرداخته با کسب اجازه از صاحبان مدارک، تصویری از آنها برای گنجینه‏ی اسناد سازمان تهیه کند.

و از این طریق گامی در غنای گنجینه‏ی آن بردارد. این امر علاوه بر شناسایی اسناد ناشناخته و پراکنده از نابودی بسیاری از مدارک پیشگیری کرده، مشوقی برای مشارکت مردم در شناسایی، حفظ و احیای میراث وقف خواهد بود.
 

تشکیل مجموعه‏های تصویری
استفاده از روشهای گوناگون تصویربرداری (چون میکروگرافی، میکروفیلم، میکروفیش، عکاسی و امکانات رایانه‏ای (ویدئو دیسک، CD-ROM) برای تشکیل مجموعه‏های تصویری به این دلایل باید مورد توجه قرار گیرد:

مجموعه‏های تصویری مکمل: گفتیم که با تصویربرداری از اسناد و مدارک وقف مربوط به ایران که امروزه به دلایل تاریخی و غیره در سراسر کشور و جهان پراکنده است،

می‏توان مجموعه‏های محفوظ در سازمان اوقاف ایران در تکمیل کرد.مجموعه‏های تصویری ابزرای: یکی از عوامل فرسایش و تخریب اسناد قدیمی رجوع مکرر به آنها برای قرائت و مطالعه است.

نظر به آنکه مدارک موجود وقف از منابع اصلی تحقیق و از ابزار مهم در گسترش فعالیتهای علمی به شمار می‏آید و استفاده از آنها از ضروریات است

لذا، با توجه به ترتیب قدمت و اهمیت اسناد، لازم است تا از اهم آنها نسخه‏برداری تصویری به عمل آید. بدین ترتیب اصل مدرک محفوظ مانده و تصویر آن در اختیار دست‏اندرکاران امور اداری قرار می‏گیرد.
 

ایجاد بانک اطلاعاتی اسناد وقف

فعالیت‏های یاد شده امکانات لازم را برای ایجاد یک بانک اطلاعاتی کارآمد و روزآمد درخور اسناد وقف در این سازمان فراهم خواهد آورد.
 

بخش اماکن متبرکه و آثار عام‏المنفعه‏ ی وقف

سنت وقف آثار و ابنیه‏ی تاریخی فراوانی از اماکن مقدس چون مساجد و بقاع متبرکه، و آثار عام‏المنفعه چون مدارس، کاروان‏سراها، حمامها، پلها، قناتها، آب‏انبارها، شبکه‏های آبرسانی، گورستانها و غیره در سراسر ایران از خود به جای گذاشته است.

بسیاری از این بناها و آثار و نیز اموال منقول موجود در آنها که بخش مهمی از میراث تاریخی و فرهنگی ما را تشکیل می‏دهد، امروزه در خطر جدی ویرانی و سرقت و نابودی قرار گرفته است.

انزاوا و جدایی از چارچوب تاریخی - فرهنگی اولیه، حوادث طبیعی، فرسایش بر اثر مرور زمان، دستبرد و تخریب انسانی با سوء نیت، مرمتها و بازسازیهای غیر متخصصانه‏ای که بدون انجام کارشناسی‏های لازم صورت می‏گیرد.

و «تخریب انسانی با حسن نیت» را سبب می‏شود، و نیز بسیاری عوامل دیگر به سرعت در حال نابود کردن و از بین بردن هویت و ماهیت اصلی این آثار هستند و لطمه‏های جبران‏ناپذیری به شواهد تاریخی این مرز و بوم وارد می‏آورند.

مشاهده‏ی تصاویر حتی نه چندان قدیمی متعلق به سی یا چهل سال پیش برخی از بناها و مقایسه‏ی آنها با آنچه امروز از این بناها باقی مانده، بیانگر عمق این فاجعه‏ی عظیم تاریخی - فرهنگی است.

در این شرایط تهیه و تنظیم بانک اطلاعاتی از ابنیه و آثار تاریخی اسلامی ایران از مجموعه‏ی میراث وقف و تشکیل مرکز اسناد و مدارک مربوط به آنها ضروری است. سازمان اوقاف با اتخاذ روشهای صحیح و اقدامات مقتضی و عاجل می‏تواند دین خود را در حراست، حفظ، احیا و معرفی این آثار ادا کند. برای نیل به این هدف این مراحل پیشنهاد می‏شود:

1. شناسایی و بررسی اماکن و ابنیه‏ی متبرکه و عام‏المنفعه و اموال منقول در آنها در سراسر ایران و تهیه‏ی فهرست کامل رایانه‏ای از این آثار؛

2. بررسی وضعیت فعلی ابنیه و آثار، و برآورد صدمات و آسیبهای وارده به آنها و تهیه‏ی فهرست کامل از نتیجه‏ی بررسیها.

مراحل دو گانه‏ی یاد شده باید توسط گروه‏هایی از متخصصین و کارشناسان مجرب در زمینه‏های مختلف چون باستان‏شناسی، معماری و تاریخ هنر صورت گیرد.

3. تهیه و تنظیم بانک اطلاعاتی کامل کارآمد و روزآمد ابنیه و آثار تاریخی اسلامی وقف در ایران و تشکیل مرکز اسناد و مدارک مربوط به این آثار.

تهیه‏ی چنین بانک اطلاعاتی علاوه بر لزوم استفاده از راهنماها و فهرست‏های یادشده در بایگانی اسناد وقف مسلتزم پیگیری و اجرای این مراحل است:

الف. عکسبرداری از ابنیه و آثار، و پوشش کامل تصویری میراث وقف؛
ب. تهیه‏ی نقشه‏ها و طرح‏های لازم از میراث وقف؛
ج. یافتن منابع و مآخذ موجود در مورد بناها و آثار مورد نظر، گردآوری این اطلاعات و ارائه‏ی پیشینه و وضعیت

کلیه‏ی داده‏های مکتوب و غیر مکتوب موجود در مورد هر اثر؛
 

د. تهیه یک شناسنامه‏ی کلی کامل برای هر بنا و متعلقات آن و یا برای دیگر آثار وقفی، تهیه‏ی برگه‏های مکمل توصیفی برای اجزای منتخب بنا با استفاده از امکانات رایانه‏ای و نرم افزارهای مربوطه.

این فعالیتها و ایجاد مرکز اسناد و مدارک ابنیه و آثار وقف در ایران امکانات لازم را برای عملی شدن این اهداف فراهم می‏آورد:

1. تهیه‏ی فهرستی جامع از ابنیه و میراث وقف در ایران بر اساس تقسیمات جغرافیائی؛

2. تهیه‏ی اطلس ابنیه و آثار وقف کشور؛

3. گزینش موضوعات اساسی تحقیقات وقف و به کارگیری متخصصین علاقه‏مند برای اجرای این پژوهش‏ها؛

4. تهیه و اجرای طرحهای حافظتی، تعمیراتی، مرمتی و احیای بناها و آثار و مجموعه‏های ارزشمند مذهبی - تاریخی - فرهنگی. بازسازی ابنیه - حتی بناهایی که به ظاهر از اهمیت چندانی برخوردار نیست - باید با توجه به ماهیت اصلی بناها و رعایت کامل اصول علمی و حفظ هویت آنها صورت گیرد

.این امر جز با به گارگیری کارشناسان و متخصصین مجرب ممکن نیست. بدیهی است این اقدامات تنها با همکاری مراجع ذی‏صلاح، از جمله دانشگاهها و سازمان میراث فرهنگی کشور امکان‏پذیر است.

بایگانی اسناد مکتوب و بانک اطلاعاتی ابنیه و آثار عام‏المنفعه و اموال منقول در سازمان اوقاف مکمل یکدیگر بوده، مجموعا واحد منسجمی را در این سازمان تشکیل خواهد داد. تنظیم و بررسی اسناد به نوبه‏ی خود اجازه خواهد داد.

تا موقعیت بسیاری از ابنیه و آثار قدیمی که امروزه از بین رفته و اثری از آنها نیست، شناخته شود. بدین ترتیب بررسی اسناد از یک طرف و ابنیه و آثار از طرف دیگر این امکان را فراهم می‏آورد تا به بازسازی تاریخی فعالیتها و اقدامات اوقاف در ایران بپردازیم

و دامنه‏ی گسترش این سنت و زمینه‏های مختلف مذهبی - اجتماعی و اطلاعاتی از آثار مکتوب و غیرمکتوب وقف، با رعایت اصول علمی، می‏تواند به فعالیتهای دیگری از جمله تأسیس موزه‏ی وقف، ایجاد کتابخانه‏ی تخصصی وقف، توسعه و تکمیل انتشارات وقف، و ایجاد شبکه‏ی اطلاع‏رسانی وقف منجر شود

. همچنین در آینده سازمان اوقاف قادر خواهد بود تا پس از دستیابی به تخصصهای لازم در زمینه‏ی بایگانی و با تشکیل کادر بایگانهای مجرب، به ایجاد واحد آموزشی جهت پرورش متخصصین بایگانی و بانکهای اطلاعاتی در زمینه‏ی مسایل وقف اقدام کند.
 

موزه‏ ی وقف

«موزه‏ی تاریخ وقف ایران» می‏تواند، از طریق نمایش گزیده‏ی اسناد و آثار و اموال منقول متعلق به بایگانی اسناد و یا بانک اطلاعاتی ابنیه و آثار در سازمان اوقاف، تاریخ این سنت را به صورت ملموس منعکس کرده و جایگاه مهمی در میان موزه‏های اصلی کشور برای خود باز کند.

جای شک نیست که رعایت موازین علمی و جدید موزه‏داری فرصت خواهد داد تا مجموعه‏ی آثار منتخب علاوه بر ارزش تاریخی بازگوی روند تحولات فرهنگی - اجتماعی سنت وقف نیز باشد.

آثار ارزشمندی از میراث وقف هم‏اکنون در شرایط بسیار نامناسبی در بعضی از ابنیه و بقاع متبرکه قرار دارد و خطرات جدی گوناگونی آنها را تهدید می‏کند. از این میان سرقت و دستبرد از جدی‏ترین خطراتی است که این آثار را تهدید می‏کند.

گردآوری و تمرکز آثار ارزشمند وقف در یک موزه‏ی علمی که آنها را در چهارچوب اجتماعی - فرهنگی اولیه‏شان معرفی خواهد کرد، امکان می‏دهد تا این آثار از یک طرف از گزند سودجویان در امان باشد

و از طرف دیگر مرمت و بازسازی شده و در شرایط مناسب حفاظتی قرار گیرد. جمع‏آوری و نمایش آثار درچنین مرکزی و تهیه‏ی کاتالوگ تحلیلی جامعی از آنها، بررسی و تحقیق درباره‏ی آنها را بسیار تسهیل خواهد کرد.

بدین ترتیب این آثار ارزش مادی و معنوی خود را به عنوان ابزار علمی فرهنگی در پاسخ به سؤالات تاریخی باز می‏یابد.

نقل و انتقال اموال از اماکن متبرکه و جابه‏جایی آنها که احتمالا حساسیت اهالی مناطق و هیأت امنای این اماکن را برخواهد انگیخت، مستلزم برخوردی انسانی و انتخاب راه‏حلهای مقتضی برای تشویق مردم به مشارکت در این امر فرهنگی آن را در طول تاریخ اسلامی این سرزمین بررسی کنیم. جای شک نیست

که انجام مراحل مختلف این طرح که به صورتی بنیادی برنامه‏ریزی شده است جز با پیگیری و فعالیتهای مستمر و منظم، و جز در درازمدت، میسر نیست.
 

فعالیتهای جانبی

تکمیل و تنظیم بایگانی اسناد و ایجاد بانک‏های خواهد بود برای نمونه می‏توان از هنرمندان هنرهای سنتی برای خلق آثار هنری نسبتا مشابه که بتواند جایگزین آثار اصلی در محل شود استفاده کرد.

این امر نه تنها خلاقیتها را پرورش می‏دهد بلکه در پیشرفت هنرهای سنتی مؤثر واقع شده باعث خلق آثاری می‏شود که به نوبه‏ی خود میراث فرهنگی ما را در آینده تشکیل خواهد داد و در عین حال راه نجات بسیاری از میراث وقفی ارزشمند تاریخی را نیز هموار می‏سازد.
 

کتابخانه‏ی تخصصی وقف

فعالیتهای علمی سازمان اوقاف توسعه و تنظیم کتابخانه‏ی تخصصی را که در حال حاضر در ارتباط با فصل‏نامه‏ی وقف میراث جاویدان فعالیت دارد نیز در برمی‏گیرد. این کتابخانه، همانند موزه‏ی آثار وقف، می‏تواند به عنوان کتابخانه‏ی تخصصی در زمینه‏ی وقف جایگاهی برای خود در میان کتابخانه‏های اصلی و مهم کشور، در سطح ملی و بین المللی، باز کند.

این کتابخانه می‏تواند واحدهای مختلف نسخه‏های خطی، کتاب‏های چاپی، مجلات و نشریات، نقشه و اطلس، عکس و منابع تصویری و رایانه‏ای را دربرگیرد.

توسعه‏ی واحد انتشارات وقف

با توسعه‏ی واحد انتشارات نتایج تحقیقاتی که با کوشش و پیگیریهای مستمر سازمان اوقاف در زمینه‏های اسلام‏شناسی و ایران‏شناسی به طور عام، وقف به طور خاص، صورت می‏گیرد در اختیار محققان و علاقه‏مندان در ایران و یا در خارج از ایران قرار خواهد گرفت.

مجله‏ی وقف میراث جاویدان که جای خود را در میان انتشارات داخلی به خوبی باز کرده و مورد توجه قرار گرفته، شاهد خوبی از علاقه و کنجکاوی علمی به مسایل وقف است.

لزوم برخورد هر چه علمی‏تر با مسایل وقف و فراهم آوردن امکانات بیشتر برای انتشار نتایج تحقیقات وقف، اهمیت گسترش واحد انتشارات سازمان اوقاف را دو چندان می‏کند. ایجاد بخش ترجمه در این واحد امکان دسترسی محققین ایرانی را به آخرین دستاوردهای علمی منتشر شده به زبان‏های غیرفارسی فراهم می‏آورد.
 

ایجاد پایگاه اطلاع‏ رسانی وقف

تهیه‏ی بانک‏های اطلاعاتی در دو بخش اسناد و اماکن متبرکه و آثار عام‏المنفعه به سازمان اوقاف ایران این امکان را خواهد داد تا با ایجاد یک سایت اطلاع رسانی وقف در سطح ملی و بین‏المللی، نه تنها در امر پژوهش وقف، بلکه به ویژه در احیای این سنت نیکو در ممالک اسلامی مؤثر افتد.

طرح پیشتهادی حاضر برای تنظیم، تکمیل، توسعه و کارآمد نمودن بخشهای اسناد، اماکن متبرکه و آثار عام‏المنفعه، موزه، کتابخانه، انتشارات، پایگاه اطلاع‏رسانی سازمان اوقاف ارائه شده است. هدف اصلی، گسترش هر چه بیشتر فعالیتهای علمی این سازمان برای شناخت بیشتر و بهتر سنت حسنه‏ی وقف و اشاعه و گسترش آن است.

شک نیست که تحقق این اهداف با پیگیری فعالیتهای متخصصانه و مستمر و منظم، و در درازمدت میسر می‏شود. نخستین گام در این راه بررسی وضعیت فعلی مجموعه‏ها و داده‏ها در هر یک از بخشهای سازمان است.

تنها پس از شناخت وضعیت موجود می‏توان، با توجه به ماهیت و کیفیت اسناد و آثار و اهداف مورد نظر، به بررسی امکانات و روشهای روزآمد پرداخته و با استفاده از نتایج تجربیات دیگران در زمینه‏های مشابه، بهترین و کارآمدترین راه‏حل‏ها را برای نیل به هدف یافت.

سازمان اوقاف به عنوان وارث آثار این سنت دیرینه با ایجاد تشکیلات منظم و منسجم علمی در بخشهای مختلف حفظ و احیا، پژوهش، انتشارات، و معرفی و آموزش به یکی از مراکز مهم علمی - فرهنگی تخصصی کشور تبدیل خواهد شد و بدین ترتیب در بازشناسی هر چه بیشتر و بهتر سنت نیکوی وقف و اشاعه‏ی آن و نیز گسترش سطح علم و فرهنگ ایران اسلامی و جهان اسلام نقش به سزایی ایفا خواهد کرد.

منبع:
میراث جاویدان
* این مقاله در تاریخ 1402/4/2 برور رسانی شده است.