مقدمه:
یکى از عوامل پیروزى انسان در زندگى، بدست آوردن تجربه، یا استفاده از تجارب دیگران است.تجربه، بحث مفصلى دارد که در اینجا باید به طور اختصار از آن یاد کنیم.1 زیرا تجربه موجب مى‌شود که انسان بسیارى از اعمال غلط گذشته خویش را انجام ندهد.شکست، اگر باعث بدست آوردن تجربه و تحلیل نقطه ضعفهاى انسان باشد، شکست تلقّى نمى‌شود.دیدن شکست، از دیدگاه تجربه، شناختن هدف و جلوگیرى از ضررهاى احتمالى در آینده است.
استفاده از تجربیات دیگران برای موفقیت تا چه اندازه مهم و ضروری است؟ آیا بهتر است برای موفقیت از تجربه دیگران استفاده کنیم یا خودمان وارد مسیر موفقیت شویم و تجربیات و اطلاعات لازم را شخصا کسب کنیم؟ آیا پدر و مادر، اقوام نزدیک و دوستان که نسبت به ما دلسوزتر هستند گزینه ی بهتری برای راهنمایی و کسب تجربه هستند یا افراد داناتری چون معلمان، اساتید دانشگاه و…
پاسخ این سوال ممکن است شما را حیرت زده کند. اما میزان دلسوزی یا نزدیکی یک فرد به شما، درستیِ تجربیات و اطلاعاتی را که به شما منتقل می کنند را تضمین نمی کند.
حتی افراد با دانشی مانند معلم ها و اساتید دانشگاه نیز با وجود اینکه از لحاظ علمی صلاحیت مشاوره و راهنمایی را دارند، نمی توانند افراد خوبی برای کسب تجربه باشند. برای اینکه بهتر متوجه منظورم شوید به مثالی که در ادامه به آن اشاره می کنم توجه کنید.
فرض کنید میخواهید یک سوپرمارکت راه اندازی کنید و رؤیای این را در سر دارید که پس از مدتی آن را به یک فروشگاه بزرگ تبدیل کنید. پدر شما هم فروشنده یک سوپرمارکت کوچک است که سالهای طولانی به سختی حیات خود را حفظ کرده است.
آیا به نظر شما پدر شما فرد مناسبی برای راهنمایی شما و کسب تجربه است؟ بسیاری تصور می کنند چون پدر آنها نیز در همین صنف فعالیت می کند؛ و همچنین فرد دلسوز و خیر خواهی برایشان است، پس می توانند از تجربیات او استفاده کنند. اما اینطور نیست.
برخی نیز تصور می کنند که اساتید دانشگاه و افرادی که علوم اقتصادی و مدیریتی را تدریس می کنند می توانند بهترین مشاورها و بهترین افراد برای راهنمایی آنها باشند که چطور کسب و کارشان را شروع و سپس گسترش دهند. اما باز هم اینطور نیست.
آنچه برای رشد کسب و کار و موفقیت در آن نیاز دارید، دستورالعمل ها به همراه باورهای فردی است که هم اکنون در جایگاه آرزوهای شما ایستاده است. پدر شما فرد خیر خواهی است اما با باورهای نامناسبی که دارد، وضعیت بدی را برای خو رقم زده و با انتقال آنها به شما می تواند فردی شبیه به خودش را بسازد.
اساتید دانشگاه از علم کسب و کار و قوانین و فرمول ها باخبر هستند اما تاکنون کسب و کاری راه اندازی نکرده اند و هیچ پیش زمینه ای در این مورد ندارند. پس بهترین فرد کسی است که مسیری که شما برای پیمودن انتخاب کرده اید را قبلا پیموده است.
با توجه به اینکه مطالب فوق بسیار بدیهی و مسلم به نظر می رسند، اما افراد بسیاری و یا حتی خود ما هم برای کسب تجربه در زمینه های مختلف زندگی از افرادی استفاده می کنیم که در آن زمینه فرد لایق و صاحب نظری نیستند
اما صرفا به دلیل نزدیکی، احترام و محبتی که برای آنها قائل هستیم، از تجربیات آنها در زمینه های مهم زندگیمان از قبیل انتخاب شغل، روش های مدیریت کسب و کار، انتخاب همسر، ورزش و سلامتی، لاغری و تناسب اندام، ادامه تحصیل و… استفاده می کنیم.
فردی که به دنبال کسب موفقیت است، پیش از هر چیز باید این دیدگاه مهم را در خود پرورش دهد که باید میان خانواده و عزیزان خود که احترام زیادی برای آنها قائل است، با الگوهایی که قرار است برای جنبه های مختلف زندگی خود انتخاب کند، تفاوت قائل شود. این بدین معنی است .
که اگر من قصد راه اندازی کسب و کاری را دارم و برای موفقیت در آن برنامه ریزی کرده ام، باید به دنبال فردی بگردم که در کسب و کار مشابه با کسب و کار من، به موفقیت ها و جایگاه هایی دست یافته است که خود من نیز قصد رسیدن به آنها را دارم.
وقف در گذر تجربه
استفاده از «تجربه ی دیگران» نقشی ممتاز و بیبدیل در پیشرفتهای مادی و معنوی بشر داشته است. مقولهی « تجربه» که از تلفیق »فکر و عمل« برای دستیابی به »پدیدهای نو و کشفی جدید« حاصل می‌شود سهم بسیار بزرگی در اختراعات و اکتشافات علمی - صنعتی، تحولات اجتماعی - سیاسی، تأمین نیازها و تحقق آمال و آرزوهای بشر دارد.
و تمدن امروز مرهون بهرهبرداری از تجربههاست. نادیده گرفتن تجارب دیگران که ناشی از حس غرور و خودخواهی است یکی از عوامل نابودی و سقوط فرهنگها و تمدنهای اقوام و ملل به شمار میآید.
فرد یا جامعهای که خود را از اندیشه و تلاش دیگران بینیاز بداند و با تک روی و سوء برداشت از مفهوم اتکاء به نفس، ارزش کارهای علمی و فکری دیگران را نفی کند سرنوشتی جز شکست و ناکامی در انتظارش نیست.
خداوند حکیم در آیات متعددی از قرآن کریم مسلمانها و بلکه همهی انسانها را به سیر و سیاحت در زمین و گشت و گذار در تاریخ گذشتگان فراخوانده است و با تعبیرات لطیفی چون »أفلم یسیروا فی الارض فتکون لهم قلوب یعقلون بها« حس کنجکاوی انسان را تحریک نموده و با دعوت به حرکت و پویایی او را از انزوای فکری و جمود عقلی نجات میدهد
و در آیهی 137 سوره ی آل عمران »قد خلت من قبلکم سنن فسیروا فی الارض« از وجود سنتهایی در گذشته خبر میدهد که باید از آن سنتها و نتایج آنها آگاهی یافت و با تجربه اندوزی و عبرت آموزی راه رشد و کمال را در پیش گرفت.
از نتایج این آموزهی دینی میتوان به ظهور صدها دانشمند و مخترع بزرگ در میان مسلمانان اشاره کرد با تحقیق و تفحص در علومی که از ملل یونانی، چینی، هندی و جز اینها باقی مانده بود به اکتشافات جدیدی در رشتههای طب، فلسفه، ریاضیات، هندسه، و... دست یافتند .
و در اخذ این گونه تجربیات بشری به اعتقادات شخصی صاحبان علوم هیچ توجهی نداشتند و با تکیه بر اندیشهی علومی »اطلبوا الحکمة ولو من اهل الضلال« »دانش و حکمت را هر چند در دست گمراهان و بیدینان باشد .
به چنگ آورید« از علوم و تجارب دیگر اقوام و ملل استفادهی فراوان بردند و پایههای تمدن اسلامی را بنا نهادند و بدین سان مشعل فروزان دانش را چندین قرن در سراسر گیتی به دست داشتند. و این همه مرهون سنت الهی »تجربه« است.
حقیقت «وقف» نیز به عنوان پدیدهی اثر گذار در تمدن جهان اسلام از این قانون مستثنی نیست و عمدهی آثار تکاملی آن، چه در بخش فرهنگی و چه در جنبهی اجتماعی و چه در ابعاد اقتصادی و تاریخی در جوامع اسلامی گذشته و امروز در سایهی بهرهبرداری صحیح از تجربهها به دست آمده است.
تأثیر مساجد جامع و بازارهای وقفی در شهرسازی و شکل دهی به بافت کلی شهرها، تأثیر وقف در پیدایش و تکامل هنرهای تزیینی، معماری، خوشنویسی و جذب استعدادهای فراوان به اشتغال در این گونه مشاغل ظریف و ماندگار، .
تأثیر وقف در پر کردن خلأهای اقتصادی و کم کردن فاصله ی طبقاتی و انگیزه سازی برای ثروتمندان جهت تعدیل ثروت و رفع فقر و محرومیت، تأثیر وقف در تزکیهی نفس، ایجاد آرامش روانی، ارضای عواطف انسانی، گسترش اخلاق حسنه، تحریک حس نوع دوستی و الفت بین طبقات غنی و فقیری و...
و دیگر فواید و آثار ارزشمند آن، تجربههای کارساز و مفیدی است که باید برای مسؤولان و دست اندرکاران نظام جمهوری اسلامی که احیای تمدن اسلامی و رفع فقر و تبعیض و عمران و آبادی کشور و تشکیل مدینهی فاضلهی اسلامی را وجههی همت خود قرار دادهاند مورد توجه و استفاده قرار گیرد.
برگزاری اولین همایش دستاوردهای جمهوری اسلامی ایران در زمینهی اوقاف در همین راستا صورت گرفت. این همایش در مهرماه سال جاری با مشارکت و همکاری وزارت اوقاف کویت، اوقاف بنگلادش و بانک توسعه ی اسلامی جده با هدف انتقال تجربیات موفق جمهوری اسلامی ایران به سایر کشورهای اسلامی و بهرهگیری از تجارب دیگران در بهینه سازی موقوفات کشور به مدت دو روز در تهران برگزار شد.
و طی آن مباحث متنوعی که شاخص کلی آنها »نظام کاربردی وقف در شؤون مختلف اجتماعی« بود از سوی نویسندگان و محققان مطرح گردید.
این همایش با تلاوت آیاتی از کلام الله مجید آغاز شد و با سخنرانی وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی آقای دکتر عطاء الله مهاجرانی و سخنان نماینده محترم ولی فقیه و سرپرست سازمان اوقاف و امور خیریه ادامه یافت. آنگاه هر یک از نویسندگان مقالات خلاصهای از مقاله خود را قرائت نموده و به پرسشهای حاضران پاسخ گفتند.
امیدواریم مسؤولین امر حداقل هر دو سال یک بار با برگزاری این گونه همایش تحقیقی بنیهی علمی و فرهنگی جامعه را تقویت، و زمینهی تبادل تجربیات را بیش از پیش فراهم کنند.
فصل اول این شماره مجله را به مجموعه ی مقالات ارائه شده در همایش اختصاص داده ایم و دیگر مقالات را که عمدتا دنباله مقالات شمارههای پیشین فصلنامه است.
با عرض پوزش از تاخیر در فصل دوم آورده ایم. درضمن به اطلاع میرسانیم شمارهی آیندهی مجلهی میراث جاویدان اختصاص دارد به وقف و سیر تاریخی آن در استای تهران که با مقالات تحقیقی و متنوع به زودی در اختیار علاقه مندان قرار خواهد گرفت.(1)
چکیده مقاله کارکرد نهاد وقف در اسلام و تجربه موقوفات در ایران
وقف، بخشش یا واگذاری دارایی های مالی و سایر دارایی ها از املاک و مستغلات توسط یک فرد یا افراد و یا سازمان ها به یک گروه یا نهاد غیرانتفاعی با هدف حفظ اصل دارایی است. واقفین از محل بازگشت سرمایه گذاری سهام و کمک های خیریه می توانند هزینه های جاری و سرمایه ای خود را مدیریت کنند.
با توجه به اسناد تاریخی، اماکن مذهبی، اراضی و ... در ایران پیش از اسلام و در دوره های مختلف از هخامنشیان، سلوکیان و اشکانیان گرفته تا دوره ساسانیان جزء موقوفات بودند. پس ازپذیرش دین اسلام در ایران، وقف در قرن اول هجری رو به گسترش نهاد،
اما شکل و احکام آن تحول پیدا کرد. مساجد و اراضی کشاورزی جزء موقوفات قرار گرفت و تعداد موقوفات در زمان صفویان به اوج خود رسید. بیشتر موقوفات به صورت دائمی تاسیس می شوند، اما وقف موقت که در اسلام به "عمرا" معروف است، سازوکار خاص خود را دارد.
عایدی برخی موقوفات از محل درآمد حاصل از سرمایه گذاری است. هبه (بخشش یا هدایا) اعانات، ارثیه ها، شهریه ها و وجوه حاصل از برگزاری جشن ها و یادبودها و کنفرانس ها و عایدات فعالیت های تجاری از دیگر منابع تامین مالی موقوفات به شمار می روند.
مدیریت اقتصادی موقوفات تحت تاثیر دو متغیر اساسی یعنی نرخ بازدهی سرمایه گذاری (از اصل وقوع اموال موقوفه) و ریسک سرمایه گذاری است. نحوه مبادله بین این دو متغیر برای افزایش منابع و دارایی های وقفی ضروری بوده و مهارت های مدیریتی و سرمایه گذاری سودآور را می طلبد.
از آنجایی که موقوفات به عنوان نهادهای خیریه، نیازها، دارایی ها و منابع مالی منحصر به فرد دارند، لازم است راهبرد سرماهی گذاری منحصر به فرد خود را هم داشته باشند. در این تحقیق، مدل های موفق وقف در کشورهای منتخب جهان از حوزه شرق آسیا و همینطور کشورها یخاورمیانه مورد بررسی قرار می گیرد.
مطابق بررسی های اولیه، طیف متنوعی از موضوعات وقف در قالب کمک به دانشگاه ها و مدارس و کلیساها، بیمارستان ها، صنایع و علوم وجود دارد. با توجه به رسالت و ا هداف اقتصادی و اجتماعی نهاد وقف در اسلام، این مطالعه به دنبال تبیین کارکرد وقف در ایران و تطبیق آن با سایر مدل های وقف در دنیا است.(2)
منبع:
میراث جاویدان
1-نویسنده: محمد علی خسروی
2- لطفعلی عاقلی
این مقاله در تاریخ 1403/3/10 بروز رسانی شده است.
و تمدن امروز مرهون بهرهبرداری از تجربههاست. نادیده گرفتن تجارب دیگران که ناشی از حس غرور و خودخواهی است یکی از عوامل نابودی و سقوط فرهنگها و تمدنهای اقوام و ملل به شمار میآید.
فرد یا جامعهای که خود را از اندیشه و تلاش دیگران بینیاز بداند و با تک روی و سوء برداشت از مفهوم اتکاء به نفس، ارزش کارهای علمی و فکری دیگران را نفی کند سرنوشتی جز شکست و ناکامی در انتظارش نیست.
خداوند حکیم در آیات متعددی از قرآن کریم مسلمانها و بلکه همهی انسانها را به سیر و سیاحت در زمین و گشت و گذار در تاریخ گذشتگان فراخوانده است و با تعبیرات لطیفی چون »أفلم یسیروا فی الارض فتکون لهم قلوب یعقلون بها« حس کنجکاوی انسان را تحریک نموده و با دعوت به حرکت و پویایی او را از انزوای فکری و جمود عقلی نجات میدهد
و در آیهی 137 سوره ی آل عمران »قد خلت من قبلکم سنن فسیروا فی الارض« از وجود سنتهایی در گذشته خبر میدهد که باید از آن سنتها و نتایج آنها آگاهی یافت و با تجربه اندوزی و عبرت آموزی راه رشد و کمال را در پیش گرفت.
از نتایج این آموزهی دینی میتوان به ظهور صدها دانشمند و مخترع بزرگ در میان مسلمانان اشاره کرد با تحقیق و تفحص در علومی که از ملل یونانی، چینی، هندی و جز اینها باقی مانده بود به اکتشافات جدیدی در رشتههای طب، فلسفه، ریاضیات، هندسه، و... دست یافتند .
و در اخذ این گونه تجربیات بشری به اعتقادات شخصی صاحبان علوم هیچ توجهی نداشتند و با تکیه بر اندیشهی علومی »اطلبوا الحکمة ولو من اهل الضلال« »دانش و حکمت را هر چند در دست گمراهان و بیدینان باشد .
به چنگ آورید« از علوم و تجارب دیگر اقوام و ملل استفادهی فراوان بردند و پایههای تمدن اسلامی را بنا نهادند و بدین سان مشعل فروزان دانش را چندین قرن در سراسر گیتی به دست داشتند. و این همه مرهون سنت الهی »تجربه« است.
حقیقت «وقف» نیز به عنوان پدیدهی اثر گذار در تمدن جهان اسلام از این قانون مستثنی نیست و عمدهی آثار تکاملی آن، چه در بخش فرهنگی و چه در جنبهی اجتماعی و چه در ابعاد اقتصادی و تاریخی در جوامع اسلامی گذشته و امروز در سایهی بهرهبرداری صحیح از تجربهها به دست آمده است.
تأثیر مساجد جامع و بازارهای وقفی در شهرسازی و شکل دهی به بافت کلی شهرها، تأثیر وقف در پیدایش و تکامل هنرهای تزیینی، معماری، خوشنویسی و جذب استعدادهای فراوان به اشتغال در این گونه مشاغل ظریف و ماندگار، .
تأثیر وقف در پر کردن خلأهای اقتصادی و کم کردن فاصله ی طبقاتی و انگیزه سازی برای ثروتمندان جهت تعدیل ثروت و رفع فقر و محرومیت، تأثیر وقف در تزکیهی نفس، ایجاد آرامش روانی، ارضای عواطف انسانی، گسترش اخلاق حسنه، تحریک حس نوع دوستی و الفت بین طبقات غنی و فقیری و...
و دیگر فواید و آثار ارزشمند آن، تجربههای کارساز و مفیدی است که باید برای مسؤولان و دست اندرکاران نظام جمهوری اسلامی که احیای تمدن اسلامی و رفع فقر و تبعیض و عمران و آبادی کشور و تشکیل مدینهی فاضلهی اسلامی را وجههی همت خود قرار دادهاند مورد توجه و استفاده قرار گیرد.
برگزاری اولین همایش دستاوردهای جمهوری اسلامی ایران در زمینهی اوقاف در همین راستا صورت گرفت. این همایش در مهرماه سال جاری با مشارکت و همکاری وزارت اوقاف کویت، اوقاف بنگلادش و بانک توسعه ی اسلامی جده با هدف انتقال تجربیات موفق جمهوری اسلامی ایران به سایر کشورهای اسلامی و بهرهگیری از تجارب دیگران در بهینه سازی موقوفات کشور به مدت دو روز در تهران برگزار شد.
و طی آن مباحث متنوعی که شاخص کلی آنها »نظام کاربردی وقف در شؤون مختلف اجتماعی« بود از سوی نویسندگان و محققان مطرح گردید.
این همایش با تلاوت آیاتی از کلام الله مجید آغاز شد و با سخنرانی وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی آقای دکتر عطاء الله مهاجرانی و سخنان نماینده محترم ولی فقیه و سرپرست سازمان اوقاف و امور خیریه ادامه یافت. آنگاه هر یک از نویسندگان مقالات خلاصهای از مقاله خود را قرائت نموده و به پرسشهای حاضران پاسخ گفتند.
امیدواریم مسؤولین امر حداقل هر دو سال یک بار با برگزاری این گونه همایش تحقیقی بنیهی علمی و فرهنگی جامعه را تقویت، و زمینهی تبادل تجربیات را بیش از پیش فراهم کنند.
فصل اول این شماره مجله را به مجموعه ی مقالات ارائه شده در همایش اختصاص داده ایم و دیگر مقالات را که عمدتا دنباله مقالات شمارههای پیشین فصلنامه است.
با عرض پوزش از تاخیر در فصل دوم آورده ایم. درضمن به اطلاع میرسانیم شمارهی آیندهی مجلهی میراث جاویدان اختصاص دارد به وقف و سیر تاریخی آن در استای تهران که با مقالات تحقیقی و متنوع به زودی در اختیار علاقه مندان قرار خواهد گرفت.(1)
چکیده مقاله کارکرد نهاد وقف در اسلام و تجربه موقوفات در ایران
وقف، بخشش یا واگذاری دارایی های مالی و سایر دارایی ها از املاک و مستغلات توسط یک فرد یا افراد و یا سازمان ها به یک گروه یا نهاد غیرانتفاعی با هدف حفظ اصل دارایی است. واقفین از محل بازگشت سرمایه گذاری سهام و کمک های خیریه می توانند هزینه های جاری و سرمایه ای خود را مدیریت کنند.
با توجه به اسناد تاریخی، اماکن مذهبی، اراضی و ... در ایران پیش از اسلام و در دوره های مختلف از هخامنشیان، سلوکیان و اشکانیان گرفته تا دوره ساسانیان جزء موقوفات بودند. پس ازپذیرش دین اسلام در ایران، وقف در قرن اول هجری رو به گسترش نهاد،
اما شکل و احکام آن تحول پیدا کرد. مساجد و اراضی کشاورزی جزء موقوفات قرار گرفت و تعداد موقوفات در زمان صفویان به اوج خود رسید. بیشتر موقوفات به صورت دائمی تاسیس می شوند، اما وقف موقت که در اسلام به "عمرا" معروف است، سازوکار خاص خود را دارد.
عایدی برخی موقوفات از محل درآمد حاصل از سرمایه گذاری است. هبه (بخشش یا هدایا) اعانات، ارثیه ها، شهریه ها و وجوه حاصل از برگزاری جشن ها و یادبودها و کنفرانس ها و عایدات فعالیت های تجاری از دیگر منابع تامین مالی موقوفات به شمار می روند.
مدیریت اقتصادی موقوفات تحت تاثیر دو متغیر اساسی یعنی نرخ بازدهی سرمایه گذاری (از اصل وقوع اموال موقوفه) و ریسک سرمایه گذاری است. نحوه مبادله بین این دو متغیر برای افزایش منابع و دارایی های وقفی ضروری بوده و مهارت های مدیریتی و سرمایه گذاری سودآور را می طلبد.
از آنجایی که موقوفات به عنوان نهادهای خیریه، نیازها، دارایی ها و منابع مالی منحصر به فرد دارند، لازم است راهبرد سرماهی گذاری منحصر به فرد خود را هم داشته باشند. در این تحقیق، مدل های موفق وقف در کشورهای منتخب جهان از حوزه شرق آسیا و همینطور کشورها یخاورمیانه مورد بررسی قرار می گیرد.
مطابق بررسی های اولیه، طیف متنوعی از موضوعات وقف در قالب کمک به دانشگاه ها و مدارس و کلیساها، بیمارستان ها، صنایع و علوم وجود دارد. با توجه به رسالت و ا هداف اقتصادی و اجتماعی نهاد وقف در اسلام، این مطالعه به دنبال تبیین کارکرد وقف در ایران و تطبیق آن با سایر مدل های وقف در دنیا است.(2)
منبع:
میراث جاویدان
1-نویسنده: محمد علی خسروی
2- لطفعلی عاقلی
این مقاله در تاریخ 1403/3/10 بروز رسانی شده است.
