وقف در گذر تجربه

استفاده از «تجربه‏ي ديگران» نقشي ممتاز و بي‏بديل در پيشرفتهاي مادي و معنوي بشر داشته است. مقوله‏ي « تجربه» که از تلفيق »فکر و عمل« براي دستيابي به »پديده‏اي نو و کشفي جديد« حاصل مي‏شود سهم بسيار بزرگي در اختراعات و اکتشافات علمي - صنعتي، تحولات اجتماعي - سياسي، تأمين نيازها و تحقق آمال و آرزوهاي بشر دارد و تمدن امروز مرهون بهره‏برداري از تجربه‏هاست. ناديده گرفتن تجارب ديگران که ناشي از حس غرور و خودخواهي است يکي از عوامل نابودي و سقوط فرهنگها و تمدنهاي اقوام و ملل به شمار مي‏آيد. فرد يا جامعه‏اي که خود را از انديشه و تلاش ديگران بي‏نياز بداند و با تک روي و سوء برداشت از مفهوم اتکاء به نفس، ارزش کارهاي علمي و فکري ديگران را نفي کند سرنوشتي جز شکست و ناکامي در انتظارش نيست. خداوند حکيم در آيات متعددي از قرآن کريم مسلمانها و بلکه همه‏ي انسانها را به سير و سياحت در زمين و گشت و گذار در تاريخ گذشتگان فراخوانده است و با تعبيرات لطيفي چون »أفلم يسيروا في الارض فتکون لهم قلوب يعقلون بها« حس کنجکاوي انسان را تحريک نموده و با دعوت به حرکت و پويايي او را از انزواي فکري و جمود عقلي نجات مي‏دهد و در آيه‏ي 137 سوره‏ي آل عمران »قد خلت من قبلکم سنن فسيروا في الارض« از وجود سنتهايي در گذشته خبر مي‏دهد که بايد از آن سنتها و نتايج آنها آگاهي يافت و با تجربه اندوزي و عبرت آموزي راه رشد و کمال را در پيش گرفت. از نتايج اين آموزه‏ي ديني مي‏توان به ظهور صدها دانشمند و مخترع بزرگ در ميان مسلمانان اشاره کرد با تحقيق و تفحص در علومي که از ملل يوناني، چيني، هندي و جز اينها باقي مانده بود به اکتشافات جديدي در رشته‏هاي طب، فلسفه، رياضيات، هندسه، و... دست يافتند و در اخذ اين گونه تجربيات بشري به اعتقادات شخصي صاحبان علوم هيچ توجهي نداشتند و با تکيه بر انديشه‏ي علومي »اطلبوا الحکمة ولو من اهل الضلال« »دانش و حکمت را هر چند در دست گمراهان و بي‏دينان باشد به چنگ آوريد« از علوم و تجارب ديگر اقوام و ملل استفاده‏ي فراوان بردند و پايه‏هاي تمدن اسلامي را بنا نهادند و بدين سان مشعل فروزان دانش را چندين قرن در سراسر گيتي به دست داشتند. و اين همه مرهون سنت الهي »تجربه« است.
حقيقت «وقف» نيز به عنوان پديده‏ي اثر گذار در تمدن جهان اسلام از اين قانون مستثني نيست و عمده‏ي آثار تکاملي آن، چه در بخش فرهنگي و چه در جنبه‏ي اجتماعي و چه در ابعاد اقتصادي و تاريخي در جوامع اسلامي گذشته و امروز در سايه‏ي بهره‏برداري صحيح از تجربه‏ها به دست آمده است.
تأثير مساجد جامع و بازارهاي وقفي در شهرسازي و شکل‏دهي به بافت کلي شهرها، تأثير وقف در پيدايش و تکامل هنرهاي تزييني، معماري، خوشنويسي و جذب استعدادهاي فراوان به اشتغال در اين گونه مشاغل ظريف و ماندگار، تأثير وقف در پر کردن خلأهاي اقتصادي و کم کردن فاصله‏ي طبقاتي و انگيزه سازي براي ثروتمندان جهت تعديل ثروت و رفع فقر و محروميت، تأثير وقف در تزکيه‏ي نفس، ايجاد آرامش رواني، ارضاي عواطف انساني، گسترش اخلاق حسنه، تحريک حس نوع دوستي و الفت بين طبقات غني و فقيري و... و ديگر فوايد و آثار ارزشمند آن، تجربه‏هاي کارساز و مفيدي است که بايد براي مسؤولان و دست اندرکاران نظام جمهوري اسلامي که احياي تمدن اسلامي و رفع فقر و تبعيض و عمران و آبادي کشور و تشکيل مدينه‏ي فاضله‏ي اسلامي را وجهه‏ي همت خود قرار داده‏اند مورد توجه و استفاده قرار گيرد. برگزاري اولين همايش دستاوردهاي جمهوري اسلامي ايران در زمينه‏ي اوقاف در همين راستا صورت گرفت. اين همايش در مهرماه سال جاري با مشارکت و همکاري وزارت اوقاف کويت، اوقاف بنگلادش و بانک توسعه‏ي اسلامي جده با هدف انتقال تجربيات موفق جمهوري اسلامي ايران به ساير کشورهاي اسلامي و بهره‏گيري از تجارب ديگران در بهينه سازي موقوفات کشور به مدت دو روز در تهران برگزار شد و طي آن مباحث متنوعي که شاخص کلي آنها »نظام کاربردي وقف در شؤون مختلف اجتماعي« بود از سوي نويسندگان و محققان مطرح گرديد. اين همايش با تلاوت آياتي از کلام الله مجيد آغاز شد و با سخنراني وزير محترم فرهنگ و ارشاد اسلامي آقاي دکتر عطاء الله مهاجراني و سخنان نماينده محترم ولي فقيه و سرپرست سازمان اوقاف و امور خيريه ادامه يافت. آنگاه هر يک از نويسندگان مقالات خلاصه‏اي از مقاله خود را قرائت نموده و به پرسشهاي حاضران پاسخ گفتند. اميدواريم مسؤولين امر حداقل هر دو سال يک بار با برگزاري اين گونه همايش تحقيقي بنيه‏ي علمي و فرهنگي جامعه را تقويت، و زمينه‏ي تبادل تجربيات را بيش از پيش فراهم کنند. فصل اول اين شماره مجله را به مجموعه‏ي مقالات ارائه شده در همايش اختصاص داده‏ايم و ديگر مقالات را که عمدتا دنباله مقالات شماره‏هاي پيشين فصلنامه است با عرض پوزش از تاخير در فصل دوم آورده‏ايم. درضمن به اطلاع مي‏رسانيم شماره‏ي آينده‏ي مجله‏ي ميراث جاويدان اختصاص دارد به وقف و سير تاريخي آن در استاي تهران که با مقالات تحقيقي و متنوع به زودي در اختيار علاقه مندان قرار خواهد گرفت.
منبع: ميراث جاويدان

---

معرفي سايت مرتبط با اين مقاله