امپرياليسم برنج
نويسنده: ماتئو كلمنت
غذا نياز ضروري انسان است. همه‌ي فرهنگ‌ها در استمرار كشاورزي براي توليد غذا مشاركت داشته‌اند و توليد غذا جز فرهنگ است. بذر مورد استفاده در زراعت، محصول توسعه‌ي هزار ساله‌ي فرهنگ است. بيشتر از اين توسعه‌ي هزار ساله‌ي توليدات غذايي در مناطقي اتفاق افتاده است كه اكنون در حاشيه اقتصاد جهان سرمايه‌داري قرار دارند. با وجود اين، در سال‌هاي اخير، مؤسسه‌هاي كشت و صنعت كشورهاي ثروتمند سعي كرده‌اند تا امتياز انواع مختلف محصولات غذايي، مانند دانه‌هاي اساسي را به دست آورند و سپس حق بهره‌برداري از اين دانه‌هاي متنوع را انحصاري كنند و ديگران را به شركت‌هاي خود وابسته كنند. از زماني كه اين گونه فعاليت‌ها آغاز شد، دخالت كشورهاي ثروتمند در كشت محصولاتي مثل برنج كه بيشتر مردم جهان براي ادامه حيات به آن نيازمندند، براي افراد كم‌درآمد جهان فاجعه‌آميز شد.
در سال 1990، اداره ثبت اختراعات آمريكا، نام‌هايي بازرگاني براي گونه‌هاي برنج پيوندي ثبت كرد و توسط شركت رايس تك در آلوين تگزاس گسترش يافت. اداره‌ي ثبت اختراعات، حمايت انحصاري تعداد كمي از اين گونه‌اي برنج را در سپتامبر 1997 تضمين كرد.
مخالفت‌هاي صورت گرفته، جنبه‌هاي قانوني انحصاري كردن بعضي از گونه‌هاي برنج را به چالش كشاند؛ به ويژه سؤال اين بود كه اين انحصارات، نسبت به گونه‌هاي سنتي تا چه حد اعمال مي‌شود؟ در ژوئن سال 2000، وزير كشاورزي و توسعه‌ي صادرات مواد غذايي كنسرو شده‌ي هند درخواست كرد كه اداره‌ي كل ثبت اختراعات، اعتبار قانوني انحصار گونه‌ها و دانه‌هاي برنج باسماتي را دوباره بررسي كند.
اداره ثبت اختراعات با اصلاح حمايت انحصاري اوليه خود به اين درخواست جواب داد. اين امر تفسيرهاي متناقضي در پي داشت. تيتر تعدادي از رسانه‌هاي گروهي، اين نتيجه را «پيروزي» يا «پيروزي نسبي» براي رايس تك ناميدند.
هوستون كرونيكل گزارش داد: «اداره‌ي ثبت اختراعات، ادعاهاي زيادي را در مورد حمايت امتياز انحصاري رد كرد، هر چند كه رايس تك خودش مطالبات ديگر را پس گرفت». رايس تك گفت كه اين يك نتيجه‌ي خوب بود، زيرا اداره‌ي ثبت اختراعات، از سه گونه برنج باسماتي هيبريدي توسط رايس تك حمايت كرد. اين كار به رايس تك اجازه داد تا توليد برنج خودش (كاسماتي) را با حمايت انحصاري وارد بازار كند.
اما چند روز قبل از زارش هوستون كرونيكل، مركز تحقيقات علوم، تكنولوژي و محيط زيست (RFSTE) ـ كه حكومت هند را مجبوركرد تا با اداره‌ي ثبت درگير شود ـ اطلاعيه‌اي رسمي با اين عنوان صادر كرد: «رايس تك در نبرد باسماتي شكست مي‌خورد». اطلاعيه‌ي رسمي آشكار كرد كه تصميات اداره ثبت اختراعات براي رد ادعاهاي انحصاري و مشخص كردن گونه‌هاي برنج اصلاح شده توسط رايس تك در استفاده‌ي انحصاري خود، يك پيروزي براي RFSTE بود نه براي رايس تك؛ زيرا تصميمات اداره‌ي ثبت اختراعات، رايس تك را وادار كرد تا عنوان تقاضاي انحصاري خودش را از «دانه‌ها و گونه‌هاي برنج باسماتي» عمومي به «گونه‌هاي برنج 867 Bas، RTIIV و 21 RTII» خاص تعيير دهد. اين امر امكان استفاده از برنج باسماتي جديد بر ضد برنج باسماتي قديمي را از بين برد و با عدم تغيير در شرايط صدور برنج باسماتي از هند، وضع موجود اقتصادي برنج قديمي باسماتي را تضمين كرد.
هوستون كرونيكل به نقل از وزير تجارت و صنعت دولت هند اعلام كرد: تصميمات … پيروزي را نشان مي‌دهند». فاينشنال تايمز ادعا كرد: «رايس تك هفته گذشته موفق شد امتياز سه گونه‌ي برنج را به دست آورد، اما اين موفقيت محدود است». يك روز بعد نيويورك تايمز اعلام كرد: «RFSTE كاهش امتياز انحصاري را به عنوان موفقيت قابل ملاحظه تلقي كرد»، اما نوشت كه «دانشمندان از جمله دكتر «اس.اي. صديق» از كميسيون تحقيقات كشاورزي هند، درباره‌ي توانايي هند براي جلوگيري از بهره‌برداري غيرمجاز دانه‌هاي باسماتي قديمي و مطمئن نيست».
همچنين هوستون كرونيكل به نقل از «بروك هايكز» سخنگوي رايس تك، اعلام كرد: «ما ده سال وقت گذاشتيم تا دانه‌هاي برنج را اصلاح كنيم، اين چيزي نيست كه ما آن را در آخر هفته از خود ساخته باشيم». آنچه را كه هايكز عدم توجه به توسعه گونه‌هاي برنج در 10 سال ناميد، در مقايسه با صدها يا حتي هزاران سالي كه كشاورزان برنج هند براي توسعه گونه‌هاي برنج باسماتي خود صرف كرده‌اند، همانند يك كار آخر هفته است.
واردات برنج خارجي، به طور چشمگيري جاي خود را در رژيم غذايي آمريكا پيدا كرده است و مصرف‌كنندگان، انواع جديد اين برنج‌ها را انتخاب مي‌كنند. رقابت با بازار بين‌المللي برنج، صنعت برنج آمريكا را مجبور كرد به طور خيلي مؤثر فعاليت كند. در سال 1995، «حكيم اولاجون»، ستاره‌ي بسكتبال، يك قرارداد تبليغاتي با آنكل بنز را امضا كرد. اين بازيكن معروف به واشنگتن پست گفت: «اين ارتباط با مارك‌هاي آنكل بنز، يم نقطه‌ي عطف در شغلم بود، چون كه با تبليغ برنج آنكل بنز در نيجريه، اكنون من شانس كار كردن با اين شركت برجسته را به دست آورده‌ام». واشنگتن پست پيش‌بيني كرد كه تبليغات اولاجون به دو دليل، برنامه روابط عمومي آنكل بنز را گسترش خواهد داد: «آگهي‌دهندگان مي‌گويند: «جاذبه‌ي اولاجون شامل صداي لطيف، لحن فصيح و وجدان اجتماعي او مي‌شود».
علي‌رغم كاهش مزارع زير كشت برنج آمريكا از دهه‌ي هشتاد، مصرف برنج افزايش يافته است. سرانه‌ي مصرف از 10 پوند در سال 1985 به حدود 27 پوند در حال حاضر افزايش يافته است. مصرف آمريكا در حال افزايش است و استفاده از برنج قديمي، در حال حاضر در مقايسه با برنج معطر شده‌ي وارداتي مثل باسماتي كاهش يافته است. شركت‌هايي نظير رايس تك به سرمايه‌گذاري در اين بخش از بازار برنج پرداخته‌اند. بنابراين، درسي كه از تأثيرات رقابت بين‌المللي افزايش يافته ياد گرفتند، اين بود كه شركت‌هاي آمريكايي به كنترل هر چه بيشتر بازار نياز دارند تا توليد آنها در آينده دچار ضرر و زيان نشود.
تكامل نهادهاي كنترل اقتصادي بين‌المللي، مثل تشكيل سازمان تجارت جهاني (WTO)، جايگاهي براي شركت‌هايي آمريكايي نظير رايس تك فراهم كرد تا سهم بازر را در مواجهه با واردات خارجي ارزان تضمين كند. اين نهادهاي بين‌المللي، موضع آمريكا را در دفاع از قانون كپي رايت و حمايت انحصاري قبول مي‌كنند و آن را گسترش مي‌دهند.
سازمان ملل متحد، جايگاه خود را به عنوان فراخوان عمومي براي مذاكرات بين‌المللي در مورد حقوق مالكيت معنوي به دلايل مختلف از دست داد: در ابتدا بازوي اجرايي اين سازمان (ديوان بين‌المللي دادگستري) هرگز به اختلاف نظرات درباره‌ي حمايت مالكيت معنوي توجه نكرد. دوم، به دليل افزايش اعضا، رسيدن به توافق عمومي، به ويژه بين كشورهاي توسعه يافته و در حال توسعه مشكل شد. سوم، چون سازمان مالكيت معنوي زير نظر مستقيم سازمان ملل است، در نتيجه در مقابل خواسته‌هاي كشورهاي در حال توسعه براي تهديد منافع كشورهاي ثروتمند سرمايه‌دار خيلي انعطاف‌پذير شده بود. در سال 1984، آمريكا از مؤسسه تربيتي، علمي و فرهنگي ملل متحد (يونسكو) در واكنش به ابتكار عمل كشورهاي در حال توسعه براي تضمين مالكيت معنوي خودشان خارج شد. چهارم، شركت‌هاي آمريكايي و حكومت آمريكا براي انحصار مالكيت معنوي به طور يك جانبه فعاليت مي‌كردند و از حقوق خودشان براي به دست آوردن مالكيت حمايت مي‌كردند.
پيمان سازمان تجارت جهاني در مورد ابعاد حقوق مالكيت معنوي (TRIPS)، رابطه‌اي بين تجارت بين‌المللي و مالكيت معنوي ايجاد كرد كه بيشتر منابع شركت‌هاي آمريكايي را تأمين مي‌كرد. نيويورك تايمز گزارش داد كه معترضين داخلي و خارجي، مذاكرات سازمان تجارت جهاني سال 1999 در سياتل، TRIPS را حامي منافع اقتصادي شركت‌هايي نظير رايس تك عنوان كردند.
در كنفرانس سازمان تجارت جهاني در سياتل، هند به TRIPS اعتراض كرد كه امتيازات انحصاري زيادي از جمله برنج باسماتي را به شركت‌هاي غربي بخشيده است. ائتلاف ديگري هم امتياز انحصاري برنج باسماتي را در كنفرانس سياتل محكوم كرد و از اعضاي سازمان تجارت جهاني خواست تا بپذيرد كه حقوق كشاورزان و جوامع، مقدم بر حقوق مالكيت معنوي مي‌باشد.
قوانين براي همه‌ي اعضاي سازمان تجارت جهاني الزام‌آور خواهد بود، هر چند به كشورهاي در حال رشد، پنج سال براي دوره‌ي انتقال (و براي كشورهاي فقير يازده سال) زمان داده شده است تا قانون جديد را تصويب كنند. بنابراين هند، غايب بزرگ كنوانسيون پاريس، مجبور خواهد بود تا حمايت انحصاري اساسي فراهم كند.
اگر اداره‌ي ثبت آمريكا حمايت انحصاري براي ابداع گونه‌هاي برنج رايس تك با ادعاهاي اصلي و تحت پيشنهاد اصلي با عنوان «دانه و گونه‌هاي برنج باسماتي» و سپس تحت حمايت TRIPS را تضمين كرده بود، كشاورزان برنج باسماتي هند در يك شرايط نامطمئن قرار مي‌گرفتند، بدون اين اطلاع كه توليد برنج آنها به پرداخت حق امتياز به رايس تك ملزم شده است.
حمايت انحصاري از نباتات در آمريكا در سال‌هاي اخير آغاز شد. در سال 1970، اداره‌ي ثبت، صدور امتيازات انحصاري كامل براي نباتات اصلاح شده را آغاز كرد. در سال 1985 نخستين امتياز انحصاري براي نباتات داراي ژن‌هاي پيوندي صادر شد. (نباتات از طريق انتقال ژن‌هايي از گونه‌ها يا دانه‌هاي مختلف اصلاح مي‌شود.) مذاكرات تجارت بين‌المللي دور اروگوئه خيلي زود شروع شد. شركت‌هاي خصوصي به حمايت از مالكيت معنوي‌اي تمركز كردند كه در داخل ساختارهاي سازماني در سال‌هاي مياني دهه‌ي 80 افزايش و تحقق مي‌يافت. براي نمونه، در مارس 1986، سيزده شركت آمريكايي، كميته مالكيت معنوي تشكيل دادند:
… يك ائتلاف موقت از سيزده شركت بزرگ: بريستول ماير، دي يو پونت، اف ام سي كورپوريشن، جنرال موتورز، هولت پكارد، آي‌بي‌ام، جانسون و جانسون، مِرك، مونسانتو، پي‌فيزر، راكول اينترنشنال و وارنر كاميونيكشن، خود را به عنوان «پايبند به يك توافق كامل درباره‌ي مالكيت معنوي» توصيف كرد.
دو تا از اين سيزده شركت: دي يو پونت و مونسانتو، بخشي از شركت‌هاي آمريكايي شده‌اند كه دنيا را به توسعه و اعطاي امتياز انحصاري براي نباتات داراي ژن‌هاي پيوندي سوق مي‌دهند. براي مثال، مونسانتو يك امتياز انحصاري در بين شركت‌هاي ديگر در 23 جولاي 2003 به دست آورد و آن را «شيوه‌ي كاهش آفت مضر براي غلات از طريق پروراندن دانه‌هاي غلات داراي ژن‌هاي پيوندي با آفت‌كش» ناميد. سپس مونسانتو امتياز انحصاري كتان بي تي (گونه‌اي از كتان مقاوم در برابر آفت) را به دست آورد.
توسعه‌دهندگان برنج آمريكا در خط مقدم رقابت در بازار بين‌المللي قرار دارند، زيرا مالكيت معنوي كنوني از شركت‌هاي فرامليتي حمايت مي‌كند، به گونه‌اي كه شركت‌هاي كوچك‌تر را از رقابت حذف كند. رقابت واقعي، توانايي براي باقي ماندن در بازار، به توانايي وضع قانون و عمل كردن در بازار متكي است. ديدگاه سنتي به اقتصاد اين است كه نقش دولت كوچك شود، اما توسعه‌دهندگان تكنولوژي‌هاي برنج آمريكا ياد گرفته‌اند، زماني كه بازار به حال خود رها مي‌شود، رقباي خارجي نظر مصرف‌كنندگان آمريكايي را به خود جلب مي‌كنند. نهادهاي كنترل اقتصادي بين‌المللي، مقررات مالكيت معنوي را به بهانه‌ي محافظت از ماهيت اختراعي سرمايه‌داري، با TRIPS دوباره تجهيز كردند. TRIPS اعضاي WTO را وادار مي‌كند تا به تقاضاهاي شركت‌هاي چندمليتي در مورد مالكيت معنوي احترام بگذارند. سوسياليست روستايي، «فيليپ ميشائل» مي‌گويد:
«شركت‌هاي جهاني از TRIPS اجازه مي‌گيرند. براي مثال، براي امتياز انحصاري مواد ژنتيكي مانند پلاسماي جوانه دانه، به طور بالقوه حقوق كشاورزان را براي كاشتن محصولات خود به دليل نقض امتياز انحصاري به خطر مي‌اندازند. اين يك شكل فوق‌العاده از سلب مالكيت از منابع توسعه يافته توسط كشاورزان، ساكنان جنگل و جوامع محلي در طول قرن‌ها آزمايش فرهنگي است».
سازمان‌هاي علاقه‌مند به توسعه كشاورزي مدني در حال افزايش است. دامنه فعاليت‌هاي آن شامل پرورش سبزيجات در مناطق شهري، مساعدت باغباني فني، اجراي امدادرساني اجتماعي، احداث مسيرهاي اطلاعاتي براي كارهاي باغباني اجتماعي و تجزيه و تحليل توليد غذاي جهاني مي‌باشد. نمي‌توانيم خود را فريب دهيم و از موانع كشاورزي مدني چشم‌پوشي كنيم، بلكه بايد به اين حقيقت تاريخي اعتراف كنيم كه بي‌عدالتي‌هاي يك مؤسسه كشت و صنعت مسلط بر تهيه‌ي غذاي جهان، بيش از اندازه است.
معرفي سايت مرتبط با اين مقاله
در سال 1990، اداره ثبت اختراعات آمريكا، نام‌هايي بازرگاني براي گونه‌هاي برنج پيوندي ثبت كرد و توسط شركت رايس تك در آلوين تگزاس گسترش يافت. اداره‌ي ثبت اختراعات، حمايت انحصاري تعداد كمي از اين گونه‌اي برنج را در سپتامبر 1997 تضمين كرد.
مخالفت‌هاي صورت گرفته، جنبه‌هاي قانوني انحصاري كردن بعضي از گونه‌هاي برنج را به چالش كشاند؛ به ويژه سؤال اين بود كه اين انحصارات، نسبت به گونه‌هاي سنتي تا چه حد اعمال مي‌شود؟ در ژوئن سال 2000، وزير كشاورزي و توسعه‌ي صادرات مواد غذايي كنسرو شده‌ي هند درخواست كرد كه اداره‌ي كل ثبت اختراعات، اعتبار قانوني انحصار گونه‌ها و دانه‌هاي برنج باسماتي را دوباره بررسي كند.
اداره ثبت اختراعات با اصلاح حمايت انحصاري اوليه خود به اين درخواست جواب داد. اين امر تفسيرهاي متناقضي در پي داشت. تيتر تعدادي از رسانه‌هاي گروهي، اين نتيجه را «پيروزي» يا «پيروزي نسبي» براي رايس تك ناميدند.
هوستون كرونيكل گزارش داد: «اداره‌ي ثبت اختراعات، ادعاهاي زيادي را در مورد حمايت امتياز انحصاري رد كرد، هر چند كه رايس تك خودش مطالبات ديگر را پس گرفت». رايس تك گفت كه اين يك نتيجه‌ي خوب بود، زيرا اداره‌ي ثبت اختراعات، از سه گونه برنج باسماتي هيبريدي توسط رايس تك حمايت كرد. اين كار به رايس تك اجازه داد تا توليد برنج خودش (كاسماتي) را با حمايت انحصاري وارد بازار كند.
اما چند روز قبل از زارش هوستون كرونيكل، مركز تحقيقات علوم، تكنولوژي و محيط زيست (RFSTE) ـ كه حكومت هند را مجبوركرد تا با اداره‌ي ثبت درگير شود ـ اطلاعيه‌اي رسمي با اين عنوان صادر كرد: «رايس تك در نبرد باسماتي شكست مي‌خورد». اطلاعيه‌ي رسمي آشكار كرد كه تصميات اداره ثبت اختراعات براي رد ادعاهاي انحصاري و مشخص كردن گونه‌هاي برنج اصلاح شده توسط رايس تك در استفاده‌ي انحصاري خود، يك پيروزي براي RFSTE بود نه براي رايس تك؛ زيرا تصميمات اداره‌ي ثبت اختراعات، رايس تك را وادار كرد تا عنوان تقاضاي انحصاري خودش را از «دانه‌ها و گونه‌هاي برنج باسماتي» عمومي به «گونه‌هاي برنج 867 Bas، RTIIV و 21 RTII» خاص تعيير دهد. اين امر امكان استفاده از برنج باسماتي جديد بر ضد برنج باسماتي قديمي را از بين برد و با عدم تغيير در شرايط صدور برنج باسماتي از هند، وضع موجود اقتصادي برنج قديمي باسماتي را تضمين كرد.
هوستون كرونيكل به نقل از وزير تجارت و صنعت دولت هند اعلام كرد: تصميمات … پيروزي را نشان مي‌دهند». فاينشنال تايمز ادعا كرد: «رايس تك هفته گذشته موفق شد امتياز سه گونه‌ي برنج را به دست آورد، اما اين موفقيت محدود است». يك روز بعد نيويورك تايمز اعلام كرد: «RFSTE كاهش امتياز انحصاري را به عنوان موفقيت قابل ملاحظه تلقي كرد»، اما نوشت كه «دانشمندان از جمله دكتر «اس.اي. صديق» از كميسيون تحقيقات كشاورزي هند، درباره‌ي توانايي هند براي جلوگيري از بهره‌برداري غيرمجاز دانه‌هاي باسماتي قديمي و مطمئن نيست».
همچنين هوستون كرونيكل به نقل از «بروك هايكز» سخنگوي رايس تك، اعلام كرد: «ما ده سال وقت گذاشتيم تا دانه‌هاي برنج را اصلاح كنيم، اين چيزي نيست كه ما آن را در آخر هفته از خود ساخته باشيم». آنچه را كه هايكز عدم توجه به توسعه گونه‌هاي برنج در 10 سال ناميد، در مقايسه با صدها يا حتي هزاران سالي كه كشاورزان برنج هند براي توسعه گونه‌هاي برنج باسماتي خود صرف كرده‌اند، همانند يك كار آخر هفته است.
صنعت برنج آمريكا
واردات برنج خارجي، به طور چشمگيري جاي خود را در رژيم غذايي آمريكا پيدا كرده است و مصرف‌كنندگان، انواع جديد اين برنج‌ها را انتخاب مي‌كنند. رقابت با بازار بين‌المللي برنج، صنعت برنج آمريكا را مجبور كرد به طور خيلي مؤثر فعاليت كند. در سال 1995، «حكيم اولاجون»، ستاره‌ي بسكتبال، يك قرارداد تبليغاتي با آنكل بنز را امضا كرد. اين بازيكن معروف به واشنگتن پست گفت: «اين ارتباط با مارك‌هاي آنكل بنز، يم نقطه‌ي عطف در شغلم بود، چون كه با تبليغ برنج آنكل بنز در نيجريه، اكنون من شانس كار كردن با اين شركت برجسته را به دست آورده‌ام». واشنگتن پست پيش‌بيني كرد كه تبليغات اولاجون به دو دليل، برنامه روابط عمومي آنكل بنز را گسترش خواهد داد: «آگهي‌دهندگان مي‌گويند: «جاذبه‌ي اولاجون شامل صداي لطيف، لحن فصيح و وجدان اجتماعي او مي‌شود».
علي‌رغم كاهش مزارع زير كشت برنج آمريكا از دهه‌ي هشتاد، مصرف برنج افزايش يافته است. سرانه‌ي مصرف از 10 پوند در سال 1985 به حدود 27 پوند در حال حاضر افزايش يافته است. مصرف آمريكا در حال افزايش است و استفاده از برنج قديمي، در حال حاضر در مقايسه با برنج معطر شده‌ي وارداتي مثل باسماتي كاهش يافته است. شركت‌هايي نظير رايس تك به سرمايه‌گذاري در اين بخش از بازار برنج پرداخته‌اند. بنابراين، درسي كه از تأثيرات رقابت بين‌المللي افزايش يافته ياد گرفتند، اين بود كه شركت‌هاي آمريكايي به كنترل هر چه بيشتر بازار نياز دارند تا توليد آنها در آينده دچار ضرر و زيان نشود.
تكامل نهادهاي كنترل اقتصادي بين‌المللي، مثل تشكيل سازمان تجارت جهاني (WTO)، جايگاهي براي شركت‌هايي آمريكايي نظير رايس تك فراهم كرد تا سهم بازر را در مواجهه با واردات خارجي ارزان تضمين كند. اين نهادهاي بين‌المللي، موضع آمريكا را در دفاع از قانون كپي رايت و حمايت انحصاري قبول مي‌كنند و آن را گسترش مي‌دهند.
سازمان تجارت جهاني وارد دعوا مي‌شود
سازمان ملل متحد، جايگاه خود را به عنوان فراخوان عمومي براي مذاكرات بين‌المللي در مورد حقوق مالكيت معنوي به دلايل مختلف از دست داد: در ابتدا بازوي اجرايي اين سازمان (ديوان بين‌المللي دادگستري) هرگز به اختلاف نظرات درباره‌ي حمايت مالكيت معنوي توجه نكرد. دوم، به دليل افزايش اعضا، رسيدن به توافق عمومي، به ويژه بين كشورهاي توسعه يافته و در حال توسعه مشكل شد. سوم، چون سازمان مالكيت معنوي زير نظر مستقيم سازمان ملل است، در نتيجه در مقابل خواسته‌هاي كشورهاي در حال توسعه براي تهديد منافع كشورهاي ثروتمند سرمايه‌دار خيلي انعطاف‌پذير شده بود. در سال 1984، آمريكا از مؤسسه تربيتي، علمي و فرهنگي ملل متحد (يونسكو) در واكنش به ابتكار عمل كشورهاي در حال توسعه براي تضمين مالكيت معنوي خودشان خارج شد. چهارم، شركت‌هاي آمريكايي و حكومت آمريكا براي انحصار مالكيت معنوي به طور يك جانبه فعاليت مي‌كردند و از حقوق خودشان براي به دست آوردن مالكيت حمايت مي‌كردند.
پيمان سازمان تجارت جهاني در مورد ابعاد حقوق مالكيت معنوي (TRIPS)، رابطه‌اي بين تجارت بين‌المللي و مالكيت معنوي ايجاد كرد كه بيشتر منابع شركت‌هاي آمريكايي را تأمين مي‌كرد. نيويورك تايمز گزارش داد كه معترضين داخلي و خارجي، مذاكرات سازمان تجارت جهاني سال 1999 در سياتل، TRIPS را حامي منافع اقتصادي شركت‌هايي نظير رايس تك عنوان كردند.
در كنفرانس سازمان تجارت جهاني در سياتل، هند به TRIPS اعتراض كرد كه امتيازات انحصاري زيادي از جمله برنج باسماتي را به شركت‌هاي غربي بخشيده است. ائتلاف ديگري هم امتياز انحصاري برنج باسماتي را در كنفرانس سياتل محكوم كرد و از اعضاي سازمان تجارت جهاني خواست تا بپذيرد كه حقوق كشاورزان و جوامع، مقدم بر حقوق مالكيت معنوي مي‌باشد.
قوانين براي همه‌ي اعضاي سازمان تجارت جهاني الزام‌آور خواهد بود، هر چند به كشورهاي در حال رشد، پنج سال براي دوره‌ي انتقال (و براي كشورهاي فقير يازده سال) زمان داده شده است تا قانون جديد را تصويب كنند. بنابراين هند، غايب بزرگ كنوانسيون پاريس، مجبور خواهد بود تا حمايت انحصاري اساسي فراهم كند.
اگر اداره‌ي ثبت آمريكا حمايت انحصاري براي ابداع گونه‌هاي برنج رايس تك با ادعاهاي اصلي و تحت پيشنهاد اصلي با عنوان «دانه و گونه‌هاي برنج باسماتي» و سپس تحت حمايت TRIPS را تضمين كرده بود، كشاورزان برنج باسماتي هند در يك شرايط نامطمئن قرار مي‌گرفتند، بدون اين اطلاع كه توليد برنج آنها به پرداخت حق امتياز به رايس تك ملزم شده است.
حمايت انحصاري از نباتات در آمريكا در سال‌هاي اخير آغاز شد. در سال 1970، اداره‌ي ثبت، صدور امتيازات انحصاري كامل براي نباتات اصلاح شده را آغاز كرد. در سال 1985 نخستين امتياز انحصاري براي نباتات داراي ژن‌هاي پيوندي صادر شد. (نباتات از طريق انتقال ژن‌هايي از گونه‌ها يا دانه‌هاي مختلف اصلاح مي‌شود.) مذاكرات تجارت بين‌المللي دور اروگوئه خيلي زود شروع شد. شركت‌هاي خصوصي به حمايت از مالكيت معنوي‌اي تمركز كردند كه در داخل ساختارهاي سازماني در سال‌هاي مياني دهه‌ي 80 افزايش و تحقق مي‌يافت. براي نمونه، در مارس 1986، سيزده شركت آمريكايي، كميته مالكيت معنوي تشكيل دادند:
… يك ائتلاف موقت از سيزده شركت بزرگ: بريستول ماير، دي يو پونت، اف ام سي كورپوريشن، جنرال موتورز، هولت پكارد، آي‌بي‌ام، جانسون و جانسون، مِرك، مونسانتو، پي‌فيزر، راكول اينترنشنال و وارنر كاميونيكشن، خود را به عنوان «پايبند به يك توافق كامل درباره‌ي مالكيت معنوي» توصيف كرد.
دو تا از اين سيزده شركت: دي يو پونت و مونسانتو، بخشي از شركت‌هاي آمريكايي شده‌اند كه دنيا را به توسعه و اعطاي امتياز انحصاري براي نباتات داراي ژن‌هاي پيوندي سوق مي‌دهند. براي مثال، مونسانتو يك امتياز انحصاري در بين شركت‌هاي ديگر در 23 جولاي 2003 به دست آورد و آن را «شيوه‌ي كاهش آفت مضر براي غلات از طريق پروراندن دانه‌هاي غلات داراي ژن‌هاي پيوندي با آفت‌كش» ناميد. سپس مونسانتو امتياز انحصاري كتان بي تي (گونه‌اي از كتان مقاوم در برابر آفت) را به دست آورد.
توسعه‌دهندگان برنج آمريكا در خط مقدم رقابت در بازار بين‌المللي قرار دارند، زيرا مالكيت معنوي كنوني از شركت‌هاي فرامليتي حمايت مي‌كند، به گونه‌اي كه شركت‌هاي كوچك‌تر را از رقابت حذف كند. رقابت واقعي، توانايي براي باقي ماندن در بازار، به توانايي وضع قانون و عمل كردن در بازار متكي است. ديدگاه سنتي به اقتصاد اين است كه نقش دولت كوچك شود، اما توسعه‌دهندگان تكنولوژي‌هاي برنج آمريكا ياد گرفته‌اند، زماني كه بازار به حال خود رها مي‌شود، رقباي خارجي نظر مصرف‌كنندگان آمريكايي را به خود جلب مي‌كنند. نهادهاي كنترل اقتصادي بين‌المللي، مقررات مالكيت معنوي را به بهانه‌ي محافظت از ماهيت اختراعي سرمايه‌داري، با TRIPS دوباره تجهيز كردند. TRIPS اعضاي WTO را وادار مي‌كند تا به تقاضاهاي شركت‌هاي چندمليتي در مورد مالكيت معنوي احترام بگذارند. سوسياليست روستايي، «فيليپ ميشائل» مي‌گويد:
«شركت‌هاي جهاني از TRIPS اجازه مي‌گيرند. براي مثال، براي امتياز انحصاري مواد ژنتيكي مانند پلاسماي جوانه دانه، به طور بالقوه حقوق كشاورزان را براي كاشتن محصولات خود به دليل نقض امتياز انحصاري به خطر مي‌اندازند. اين يك شكل فوق‌العاده از سلب مالكيت از منابع توسعه يافته توسط كشاورزان، ساكنان جنگل و جوامع محلي در طول قرن‌ها آزمايش فرهنگي است».
كشاورزي مدني
سازمان‌هاي علاقه‌مند به توسعه كشاورزي مدني در حال افزايش است. دامنه فعاليت‌هاي آن شامل پرورش سبزيجات در مناطق شهري، مساعدت باغباني فني، اجراي امدادرساني اجتماعي، احداث مسيرهاي اطلاعاتي براي كارهاي باغباني اجتماعي و تجزيه و تحليل توليد غذاي جهاني مي‌باشد. نمي‌توانيم خود را فريب دهيم و از موانع كشاورزي مدني چشم‌پوشي كنيم، بلكه بايد به اين حقيقت تاريخي اعتراف كنيم كه بي‌عدالتي‌هاي يك مؤسسه كشت و صنعت مسلط بر تهيه‌ي غذاي جهان، بيش از اندازه است.
پي‌نوشت:
1ـ Matthew Clement، كارشناس اقتصادي و مشاور در مؤسسه SALC در لندن.
منبع:
ماه نامه سياحت غرب
معرفي سايت مرتبط با اين مقاله
تصاوير زيبا و مرتبط با اين مقاله
