آداب مهمانداري (2)
نويسنده:حجت محقق
6. با مهمان چگونه رفتار کنيم؟
رسول خدا (ص) فرمودند: «اگر کسي هزار درهم صرف سفره کند و مؤمني از آن غذا بخورد اسراف نيست.» (1)
اگر ميهمان را شخصا دعوت کنيم، حتما بايد براي پذيرايي او کاملا کوشش کنيم.
امام صادق (ع) فرمودند: «هرگاه يکي از برادران دينيت بر تو وارد شد، آنچه در خانه حاضر هست براي او بياور، اما اگر او را رسما دعوت کردي سعي کن از او درست پذيرايي نمايي.» (2)
اگر کسي ميهماني را رسما و با تشريفات دعوت کند و درست از آن ميهمان پذيرايي نکند، به حق او ظلم کرده و ميهمان حق دارد به ديگران بگويد: به من ظلم شده، شما ديگر گول فلان ميزبان را نخوريد!
عن الصادق (ع): في قول الله عزوجل: «لا يحب الله الجهر بالسوء من القول الا من ظلم». (سوره ي نساء، آيه 148)
قال: « من اضاف قوما فاساء ضيافتهم فهو ممن ظلم فلا جناح عليهم فيما قالو فيه». (3)
امام صادق (ع) در تفسير: «لا يحب الله الجهر بالسوء من القول لا من ظلم؛ يعني خدا دوست ندارد، کسي صدايش را به گفتار بد، بلند کند، مگر اينکه با او ستم شده باشد» مي فرمايند:
«هر کس ميهماني را دعوت کند و از او خوب پذيرايي ننمايد، ميهمان از کساني است که در حقش ظلم و ستم شده و اگر درباره سختي هايي که به او گذشته، چيزي بگويد گناهي نکرده است!».
ميزبان در برابر ميهمان وظايف زيادي دارد که قسمتي از آنها عبارتند از:
1. براي ميهمان زود غذا بياورد.
2. با گشاده رويي و شادماني با او برخورد کند.
3. سخنان خوب و مفيد و سرورآفرين به ميان آورد.
4. او را خوب بدرقه کند.
5. اگر برايش امکان دارد، پيش از غذا مقداري ميوه بياورد، زيرا خوردن ميوه پيش از غذا بسيار مفيد است و خداوند هم در سوره واقعه آيه 21 و 22 ميوه را پيش از گوشت آورده است.
امام جعفر صادق (ع) فرمودند: « هر گاه برادر مؤمنت به خانه تو بيايد از او مپرس: آيا چيزي خورده اي يا نه؟ بلکه هر چه در خانه موجود است، براي او حاضر کن، زيرا جوانمرد، کسي است که هر چه موجود دارد، حاضر کند». (4)
7. وظيفه ميهمان
حفقان آرد اگر آيد و بيرون نرود
ميهمان نيز در برابر صاحب خانه وظايفي دارد که بايد آنها را رعايت کند، مثل اينکه، تا جايي وارد شد بدون آشنايي کامل و يا اطلاع قبلي از اوضاع ميزبان، چيزي را که نمي داند در آن خانه و يا در آن محل پيدا مي شود يا نه، درخواست نکند، زيرا ممکن است اتفاقا آن چيزي پيدا نشود و در نتيجه هم باعث نگراني و آزار ميزبان و هم شرمندگي و سبکي و شکست خود ميهمان فراهم شود. ميهمان بايد در برابر ميزبان تسليم، فرمانبردار و کاملا مودب باشد و رفتاري نداشته باشد که سبب زحمت و ناراحتي ميزبان گردد!
امام صادق (ع) فرمودند: «هرگاه شخصي به خانه ديگري وارد شود، هر جا صاحب خانه دستور مي دهد بنشيند، زيرا صاحب خانه به اوضاع خانه و چيزهايي که بايد مخفي و از ديگران پوشيده باشد و جزو اسرار و خصوصيات زندگي او است، آشناتر است!». (5)
در روايت ديگر از رسول خدا وارد شده: «... مدت ميهماني سه روز است و بعد از سه روز، مخارج او از باب صدقه است و ميهمان بايد پس از سه روز تغيير جا بدهد.» (6)
8. ميهمان غريب
ميزبان هر کس مي شود مهمان ما! (صائب تبريزي)
طبق روايات اخلاقي و اجتماعي اسلام، هر کس وارد شهري مي شود، ميهمان مردم آن شهر حساب مي شود.
امام باقر (ع) مي فرمايند رسول خدا (ص) فرمودند: «هر کس داخل شهري شود، مهمان برادران مؤمن و هم کيش او است و سزاوار نيست روزه بگيرد، تا وقتي که از آن شهر خارج شود، مگر اينکه صاحب خانه به او اجازه بدهد، زيرا ممکن است که آنها نتوانند غذايي که براي روزه گرفتن لازم است، تهيه کنند و باعث مشقت آنان و سبکي و نگراني خودش شود! و نيز شايسته نيست ميزبان بدون اجازه ميهمان روزه بگيرد چون اگر آنها روزه بگيرند، خواه ناخواه ميهمان هم شرمنده شده و غذاي درست و کافي نمي خورد و به اذيت و آزار مي افتد.»(7)
9. آداب سر سفره
امام صادق (ع) مي فرمايند: «پيش ازغذا، اول صاحب خانه دست بشويد و بعد از او مهمان، اما پس از غذا اول مهماني که در طرف راست ميزبان نشسته است، دست خود را بشويد». (8)
درباره شروع غذا، رسول خدا(ص) فرمودند: «ميزبان بايد، پيش از مهمان، شروع به خوردن غذا بکند و بعد از همه دست از غذا خوردن بکشد (9) (تا ميهمانان با آرامش و خيال راحت غذا بخورند و سير شوند)».
امام صادق(ع) فرمودند: « ان من الحشمه عند الاخ اذا اکل علي خوان اخيه ان يرفع يده قبل يده!؛ از چيزهايي که باعث خشم و غضب برادر مؤمن مي شود، اين است که پيش از کنار رفتن ميهمان، دست از غذا بکشد!».(10)
وظيفه ديگري که ميزبان دارد، اين است که به ميهمان دستور انجام کاري ندهد.
امام صادق (ع) فرمودند: « ماخانداني هستيم که در کارهاي خانه از ميهمان خود کمک نمي گيريم و به آنها فرمان نمي دهيم».
قال رسول الله (ص): ان من حق الضيف ان يعدله الخلال؛ يکي از وظايف ميزبان اين است که: حتي چوب «خلال» هم براي ميهمان خود فراهم کند». (11)
در روايت ديگر آمده: «ميهماني در منزل امام رضا (ع) بود، دست دراز کرد که چراغ را اصلاح کند حضرت او را منع کرد و خودش چراغ را اصلاح کرد و فرمود: ما اهل بيت کارهاي خانه را به عهده ميهمان نمي گذاريم». (12)
10. بدرقه ميهمان
1. ميهمان، هنگامي که مي آيد؛ روزي خود را مي آورد هر کسي رزقي دارد و بدان مي رسد.
2. او را، با خنده و چهره باز، استقبال نموده و تا قدرت داري، خوب از او پذيرايي کن.
3. ميهمان بايد بدان چه برايش مي آوري، خوشنود باشد و تو را به قرض گرفتن وادار نکند.
4. ميهمان را احترام کن و کاري به او دستور مده.
5. اگر برادر مسلمانت ناگهان به خانه ات آمد، به آنچه موجود است اکتفا کن، ولي اگر او را رسما دعوت نمودي، زحمت بکش و او را آبرومند، پذيرايي کن.
6. شايسته است که خودت با ميهمان، سر سفره غذا بخوري و پيش از اينکه ميهمان کنار برود، دست از غذا خوردن نکشي.
7. سزاوار است که ميهمان را تا درب منزل بدرقه کني و اگر مرکب دارد، برايش رکاب گيري. (13)
قال رسول الله (ص): « من حق الضيف ان تمشي معه فتخرجه من حريمک الي الباب؛ يکي از وظايف ميزبان، اين است که، از اطاق تا درب خانه، همراه و بدرقه ميهمان برود». (14)
پي نوشت :
1- حليه المتقين، ص 66.
2- بحار، ج 15، ص 240.
3- سفينه البحار، ج 2، ص 76 - تفسير برهان، ج 1، ص 25.
4- سفينه البحار، ج 2، ص 76.
5- سفينه البحار، ج 2، ص 76.
6- مجموعه الاخبار، ص 13.
7- حليه المتقين، ص 65.
8- بحارالانوار، ج 15، ص 240.
9- سفينه البحار، ج 2، ص 76.
10- سفينه البحار، ج 2، ص 76.
11- سفينه البحار، ج 2، ص 76.
12- سفينه البحار، ج 2، ص 76.
13- بحارالانوار، ج 15، ص 241.
14- سفينه البحار، ج 2، ص 76.
تصاوير زيبا و مرتبط با اين مقاله
