روز دانشجو
شانزده آذرماه به دلیل گرامی داشت یاد شهدای دانشگاه، روز دانشجو نامیده شده است. در این میان، باید دانشجو را شناخت، به تواناییهایش پی برد و زمینههای اثرگذاری وی را در جامعه آماده کرد. دانشجو، جوان طالب دانش است که آینده در دست اوست؛ کسی که متعلق به آینده است و آینده نیز متعلق به اوست. چنین فردی با داشتن توانایی و نیروی جوانی، و نیز با پشتوانه علمی و کولهباری از علوم و فنون متنوع، میتواند برای اداره آگاهانه و برنامهریزی شده جامعه تصمیم بگیرد. بدیهی است جامعهای که در آن، علم و فهم و محاسبه دقیق مورد توجه باشد، جامعهای شکوفا و پیشرو خواهد بود.
جایگاه دانشجو
بدون تردید مهمترین هدف در شکلگیری جامعه و حکومت، تلاش در راه تکامل بخشید به افراد جامعه است. رشد و پیشرفت هر جامعه، در دو بعد مادی و معنوی است و جایگاه دانشگاه در جامعه، حرکت دادن و هدایت افراد به سوی هر دو جنبه کمال و ترقی به شمار میآید. امروزه در جامعه اسلامی، مسیر هر دو حرکت باید آمیخته با معارف دینی باشد.
به دیگر سخن، دانشگاه و دانشگاهی باید در مسیر اسلام و در چهارچوب اندیشههای اسلامی حرکت کنند. بدیهی است در این راه، علوم تجربی به صورتی آموخته میشود که در مقام عمل، با مبانی دینی منافات نداشته باشد. در حقیقت دانشگاه، چراغی فروزان است که باید به برگزیدگان جامعه، راه و چاه را بنمایاند، تا آنها جامعه را هدایت کنند.
اسلام، دانشگاه فراگیر
اسلام، تنها دینی است که جنبههای گوناگون زندگی انسان را در نظر گرفته و هدف دین را، کمال بخشیدن به مکارم اخلاقی دانسته است. بدیهی است در چنین مکتبی، تعلیم و تربیت از جایگاه ویژهای برخودار باشد. مباحثی چون ضرورت تربیت انسان، آموزش جهتدار علم و نیز تبیین علم الهی، علم نافع و علم نورانی، نشان دهنده توجه اسلام به مسئله علم و فراگیر بودن آن است. با این حال از دید اسلام، عوامل مؤثری در جامعه وجود دارد که انسان تربیتپذیر را به سوی تعلیم و تربیت و علمآموزی رهنمون میشود. عوامل چون اراده و عنایت خدا، وجود پیامبران و امامان علیهمالسلام ، در اختیار بودن قرآن، احادیث و دعاها، شعایر مذهبی و حتی به تصریح رهبرکبیر انقلاب، عزاداریها و مجالس روضه، در کنار عوامل فردی، به اسل ام جایگاه یک دانشگاه عمومی را داده است.
تزکیه دانشگاه
یکی از رویدادهای بزرگ بعد از انقلاب اسلامی، انقلاب فرهنگی در دانشگاهها بود. ایجاد دگرگونی در دانشگاهها و نیز آماده سازی روند تکامل فکری و علمی، از جمله مسائلی بود که در شکلگیری انقلاب فرهنگی مد نظر قرار گرفت. گرچه اینک بیش از ربع قرن از این رویداد بزرگ میگذرد، هنوز گامهای بلندی باید برداشته شود؛ از جمله، زدودن حالت غربزدگی و نظام غربیِ حاکم بر دانشگاه، پایهگذاری مبانی علمی دانشگاه بر اساس اصالت فکری اسلام، تلاش در ایجاد وحدت فکری میان مراکز علمی و آموزشی، توجه به مسئله اخلاق فردی و علمی، و تهذیب نفس. پیمودن این مراحل، موجب ایجاد فضای روحی مناسب و تربیت دانشجویانی پاکیزه رفتار خواهد شد.
دانشگاه ایدهآل
امروزه وجود دانشگاه و پرورش دانش آموختگان، در پرتو هزینههای سنگینی است که دولتها آن را میپردازند و از نتایج آن بهره میبرند. رشد علمی کشور، افزایش قدرت تولید و توسعه فناوری، از آثاری است که تربیت دانشجو برای جامعه به ارمغان میآورد. ورود به این صحنه و تلاش برای به دست آوردن آن نتایج، مستلزم داشتن زمینههایی است که همت و تلاش دو چندان نخبگان علمی کشور، و نیز جرئت اقدام برای چنین تحولی از شمار آن است. با بستر سازی مناسب و عبور از مراحل گوناگون میتوان دانشگاه ایدهآل، را به وجود آورد؛ دانشگاهی که محل رشد مغزهای متفکر، و در عین حال جایگاهی برای بهتر اندیشیدن و به خدا باوری رسیدن باشد.
دانشگاه و پژوهش
بحث جستوجو کردن، تحقیق نمودن، تفحص و پرسیدن، واژگانی است که همه در قالب واژهای به نام «پژوهش» میگنجد و دانشگاه، از مهمترین مراکزی است که این وظیفه را بر عهده دارد. در دانشگاه استاد باید رهگشای حرکت آموزشی ـ پژوهشی مداوم باشد. از سوی دیگر، دانشجو کسی است که در این مسیر، نه تنها مشارکت کند، بلکه سهمی واقعی و مؤثر بر عهده داشته باشد. بدین ترتیب، واژه پژوهش، از حرف به عمل تبدیل میشود. به دیگر سخن، پژوهش آنگاه معنا پیدا میکند که استادان و دانشجویان، در راه پیشبرد مرزهای دانش، به تکاپو، تلاش و کوششِ پیگیر ادامه دهند و به افقهای جدیدی در وادی علوم دست یابند.
دانشگاه و تولید علم
امروزه در هر نظامی، دانشگاه محلی برای تولید علم و نوآوری است. بدون تردید در این دنیای بزرگ و این طبیعت سترگ، ناشناختههای فراوانی وجود دارد. تولید علم یعنی پیمودن راههایی که دیگران نرفتهاند دستیابی به آنچه تاکنون بشر به آن دست نیافته است و کشف ناشناختههای فراوان موجود از دیدگاه رهبر انقلاب یکی از وظایف دانشگاهها، نواندیشی علمی و تبدیل آن به انگیزهای عام و مطالبهای عمومی است. لازمه این معنا، اهمیت دادن به علم است. مقدمات، برنامهریزی و اهتمام شدید به بهره بردن از وقت وامکانات دانشگاه، موجب میشود تولید علم، از شعار و آرمان به درآید و صورت عمل به خود پذیرد.
دانشگاه در پیام اسلام
دین مبین اسلام، در جایگاه مکتبی آموزشی، مجموعهای است از باورها و نگرشها، اخلاقیات و ارزشها، و نیز شعائر و مناسک دینی، از سوی دیگر، دانشگاه، مجمعی از دانشجو، استاد و برنامههای آنهاست. بنابراین، تحقق اسلامی شدن دانشگاهها، به این معناست که فضای کلی حاکم بر استاد و دانشجو و محتوای درسی آنها، فضایی در راه تحکیم باورها و اندیشههای دینی باشد. پس آن مجموعه علمی، متناسب با ارزشهای اسلامی و نیاز جامعه مذهبی حرکت کند و اسلام و ایمان، در درون آن و با عنوان پایه و زیربنای نظریات مطرح گردد. بدین ترتیب، زمانی که دانشگاه اسلامی شکل گیرد، فضای دینی و انسانی تحقیقات، پرورش روحی و علمی، و نیز استقلال جامعه اسلامی عملی میشود.
بایدهای دانشجو
نسل جوان هنگامی که به لباس تحصیل و فراگیری آراسته میشود، افزون بر تلاش و کوشش پی
یر در آموختن و بهره گرفتن از علوم و فنون و افزودن دانش و دانایی خویش، باید ارزشهایی را نیز از خود به نمایش بگذارد. ارزشهایی چون سلامت نفس، پاکی روح، امید و اعتماد به آینده، تقویت بنیه دینی و سیاسی، و نیز خودسازی فکری و اخلاقی، موجب میشود دانشجو در هر رشتهای که تحصیل میکند، به دانشجویی دیندار، مسلمان و خداپسند تبدیل گردد. شکلگیری این روحیه در جامعه دانشجویی، باعث میشود گروهی همدل و همفکر با آرزویی مشترک، در پرتو آموزههای اسلام، آیندهای آباد و سرافراز را رقم زنند.
آفات دانشجویی
اهمیت جایگاه و نقشِ نقش آفرین و آیندهساز دانشجو، موجب شده است تا این گروه از جامعه، بیش از افراد دیگر، در معرض آزمون و خطا و نیز انحراف از دیگر ارزشها قرار داشته باشند. لازمه سلامت این جریان، شناخت آفتها و انحرافهای فرا راه مسیر دانشگاه است. رهبر انقلاب در تبیین این آسیبها، مواردی را برمیشکافد. بیگانه پذیری، هویت ستیزی، وجود و حضور در اردوهای مختلط، ترویج موسیقی، تبلیغات برضد دین و مروّجان مبانی دینی، دور شدن از آرمانها، سطحی شدن و روبنایی فکر کردن، افتادن در دام احزاب و گروهها و سرانجام بیاحترامی به ارزشهای دینی، معضلاتی است که باید در برطرف ساختن آن کوشید.
مطالبات دانشجویی
افراد هر جامعه، با توجه به جایگاه و میزان تأثیرگذاری بر دیگران، خواستها و مطالباتی دارند. این مسئله در مورد دانشجویان، با توجه به موقعیت قابل تأمل آنها، از ویژگی خاصی برخوردار است. برخی از خواستههای واقعی دانشجویان را میتوان اینگونه برشمرد: عدالتخواهی رفع فساد، طرح فکر و اندیشه، و اهتمام به اسلامی شدن دانشگاه. به دیگر سخن، دانشجو از سویی باید خواستههای علمی و فنی داشته باشد و به دنبال تولید علم باشد، و از سوی دیگر جامعهای سالم و بانشاط را مطالبه کند.
مشکلات دانشگاه و دانشجو
اهمیت دانش آموختن و برجسته بودن نقش دانشجو، موجب شده است تا شخصیت دانشگاهیان بیشتر مورد توجه قرار گیرد. بر این اساس، مشکلاتی که پیش روی آنهاست، باید شناسایی شود تا راه مقابله با آن فراهم آید. برخی از این مشکلات عبارتند از: دچار شدن دانشجو به ابتذال و بیتفاوتی، نفوذپذیری در برابر فرهنگ بیگانه، مدرک گرایی، توجه بیش از حد به زندگی مادی، نشناختن جریانهای سیاسی، ابزار دست گروهها شدن، آسیب پذیری در برابر لغزشها و انحرافهای فکری، گرفتار شدن در معضل بیهویتی و سرانجام، درونی نکردن رسالت واقعی. بدیهی است شناخت این مشکلات و تلاش در برطرف ساختن آنها، وظیفه آگاهان مسائل فرهنگی است.
منبع:ماهنامه گلبرگ
تصاوير زيبا و مرتبط با اين مقاله
