شناخت اثر خفته با مثال

اثر خفته عموماً یک پدیده‌ی روان شناختی مشاهده شده است که به ما کمک می‌کند ادراک و تغییر در نگرش مردم را از نظر مردم دیگر، محصولات، وجود و غیره بشناسیم و توصیح دهیم. این مقاله این اثر را به دقت شرح می‌دهد تا درک موضوع را آسان سازد.

آیا می‌دانستید؟

اثر خفته توسط کارل هوولند، آرتور لومسداین و فرد شفیلد در سال 1949 و در دوره‌ی مطالعاتی آنها که اثر فیلم تبلیغات جنگ جهانی دوم را بر روی سربازان آمریکایی بررسی می‌کردند، کشف شد.
در طول جنگ جهانی دوم، یک سری فیلم‌های مستند توسط دولت آمریکا تهیه شد تا دلایل درگیری نیروهای آمریکا در جنگ را برای سربازان آمریکا توضیح دهند. کارل هوولند و همکارانش کنجکاو بودند تا اثرات طولانی مدت چنین پیام‌های تبلیغاتی را مورد مطالعه قرار دهند. آنها در طول دوره‌ی مطالعاتی‌ خود یافتند که سربازان، ابتدا اطلاعات فیلم را جدی نگرفتند چون به طور واضح بخشی از تبلیغ بودند در نتیجه منبع بسیار قابل اعتمادی برای اطلاعات نبود. وقتی محققان بعد از یک دوره‌ی زمانی قابل توجه، دوباره بررسی کردند، از کشف این یافته شگفت زده شدند که سربازان به جای افزایش انکار اطلاعات، افزایشی در پذیرش آن نشان دادند. این یافته منجر به این شد که هوولند و همکارانش فرض کنند که گذر زمان موجب شده است تا سربازان منبع اطلاعات را فراموش کنند و در مقابل منجر به پذیرش آن شده است. این، اولین مثال مستند از اثر خفته بود.

اثر خفته :

معمولاً متقاعد کنندگی اطلاعات به تدریج بعد از یک بازه‌ی زمانی مشخص، کاهش می‌یابد. اغلب این اطلاعات با نشانه‌هایی چون اعتبار منبع و اخلاقیات مرتبط هستند. برخی از این نشانه‌ها مثبت هستند اما برخی منفی هستند. پیام‌هایی که با نشانه‌های مثبت همراه هستند معمولاً به طور سریع و آسان توسط مردم پذیرفته می‌شوند و به آن اعتقاد پیدا می‌کنند اما پیام‌هایی که با نشانه‌های منفی (نشانه‌های ناپسند) همراه هستند به طور مشکوک دیده می‌شوند و حتی گاهی اوقات جدی گرفته نمی‌شوند.
اما در مطالعات بسیاری دیده شده است که با وجود انکار اولیه‌ی پیام، مردم در طول زمان متقاعد می‌شوند در نتیجه منجر به افزایش پذیرش آن پیام می‌شود. این پدیده‌ی متقاعد شدن با تأخیر، اثر خفته نامیده می‌شود.
اما برای این که اثر خفته بروز کند، سه شرط اصلی باید رعایت شود. آنها عبارتند از : ‌
• خود پیام متقاعد کننده باشد.
• نشانه‌ی جدی نگرفتن، باید ابتدا تغییر نگرش را سرکوب کند.
• نشانه‌ی جدی نگرفتن باید در طول زمان از پیام جدا شود.
باید ذکر کرد که اگر شنونده، منبع را به یاد داشته باشد، این اثر ناپدید می‌شود.

این اثر چگونه کار می‌کند؟

سه فرضیه وجود دارند که تلاش می‌کنند اصول و اساس این اثر را توضیح دهند.

فراموش کردن :

اثر خفته موجب شد هوولند و همکارانش باور کنند که پذیرش به خاطر عدم یادآوری نشانه‌های جدی نگرفتن، ممکن شد. برای تست این فرضیه، محققان یک سری آزمایشات انجام دادند که از دو گروه مردم تشکیل یافته بود. پیام و یا اطلاعات مشابهی به هر دو گروه داده شد؛ در یکی از گروه‌ها منبع بسیار معتبر بود ولی در دیگری منبع غیر قابل اعتماد بود. بررسی هر دو گروه نشان داد که پیغام منبع معتبر نسبت به پیغام منبع غیر قابل اعتماد، بسیار پذیرفته شد. بعد از یک دوره‌ی زمانی مشخص، افراد دوباره مورد بررسی قرار گرفتند. این بررسی و آزمایش نشان داد که افزایش قابل توجهی در پذیرش پیغام مربوط به نشانه‌ی جدی نگرفتن، صورت گرفت. این منجر به این فرضیه شد که این اثر به خاطر این که افراد، ماهیت غیر قابل اعتماد منبع را فراموش کردند، رخ داد. اما بررسی‌های بعدی نشان داد که با وجود افزایش پذیرش، بیشتر افراد هنوز منبع نامعتبر پیام را به یاد دارند.

جدایی و گسستگی :

به خاطر محدودیت فرضیه‌ی بالا، محققان تئوری جدیدی را پیشنهاد دادند و ادعا کردند که افراد، منبع را کاملاً فراموش نمی‌کنند بلکه صرفاً جدایی و گسستگی ضعیفی با پیغام دارند و یا به عبارت دیگر، پیام و نشانه‌ی جدی نگرفتن از هم جدا شده‌اند. چون ارتباط منبع و پیام در طول زمان ضعیف شده است، بنابراین یادآوری پیام موجب یادآوری منبع نخواهد شد در نتیجه باعث پذیرش یا متقاعد شدن با تأخیر می‌شود و منجر به اثر خفته می‌شود.

فروپاشی تفاضلی :

هوولند و همکارانش در تشریح دقیق بسیاری از این جنبه‌های این اثر موفق شدند اما یک جنبه را نادیده گرفتند و آن جنبه این بود که چرا نشانه‌ی جدی نگرفتن، سریع و آسان فراموش می‌شود و یا اعتبار کمتری دارد اما خود پیام نه. این پرسش توسط گرینوالد، پراتکانیس و تیم‌شان در یک سری آزمایش مربوطه، بررسی شد تا پارامترهای ویژه‌ی لازم برای وقوع اثر خفته را بررسی کنند. نتایج آزمایشات آنها نشان داد که پیام و نشانه با سرعت‌های مختلفی از بین می‌روند. بعد از قرار گیری، اثر یا حافظه‌ی نشانه نسبت به اثر پیغام، سریع‌تر فرو می‌پاشد یا از بین می‌رود. هم چنین ترتیب نشانه و پیام نیز نقش مهمی در بروز اثر خفته دارند. این اثر تنها در مواردی دیده می‌شود که نشانه به دنبال پیام بیاید و محتوای پیام را تقویت کند.

مثال‌های زندگی واقعی :

 در طول مبارزات انتخابی سیاسی، کاندیداهای حزب‌های مخالف اغلب از طریق بیانات، تبلیغات و یا اخبار منفی، مورد هدف قرار می‌گیرند. این کار عمدتاً بر روی رأی دهندگانی که هنوز تصمیم نگرفته‌اند و این اتفاقات را به عنوان تلاش‌های افترا آمیز جدی نمی‌گیرند و اهمیت نمی‌دهند، اثر می‌گذارد و بعداً به خاطر اثر خفته، فقط حافظه‌ی پیام را نگه می‌دارند و نه منبع پیام را، در نتیجه موجب می‌شود که بر علیه کاندیدای بدنام رأی دهند.
 بچه‌های کوچک طلاق که هیچ استرس ذهنی و یا ضربه‌ی روحی ناشی از طلاق را از خود نشان نمی‌دهند اغلب با مشکلاتی در روابط، اعتماد و صمیمیت در طول دوران کودکی مواجه می‌شوند.
 ایده‌ی شایع که اوتیسم از واکسن‌های MMR ناشی شده است به خاطر اثر خفته‌ی ایجاد شده از یک منبع غیر قابل اعتماد به شکل مطالعه‌ی علمی نادرست و ناصحیح است.
 اثر خفته در مورد کلمات بازار یابی و فروش نیز بدیهی و آشکار است. مرور محصول، اغلب به این روش منتشر می‌شود. آن می‌تواند دوست و یا فروشنده‌ای باشد که در مورد محصول به شما می‌گوید. مشابه همین می‌تواند در وب سایت‌ها و بازار نیز رخ دهد.
 خواندن واقعیت‌ها، آمار و یا روایات از یک منبع غیر قابل اعتماد نیز می‌تواند منجر به بروز این اثر شود.
 اپلیکیشن‌های فضاهای اجتماعی می‌توانند به عنوان پلت فرم‌ها یا الگوهایی برای انتشار ناراستی‌ها و کذب‌ها و یا تبلیغات مخالف و یا حمایت از فردی یا نهادی عمل کنند.
تنها روش موثر برای غلبه بر تمام اثرات اثر خفته، سوال و بررسی کردن منبع آگاهی و اطلاع‌تان است. اگر بخشی از اطلاعات ویژه‌ به شما رسید، باید درستی منبع را مشخص کنید و اعتبار اطلاعات را قبل از به کار بستن آنها به هر روش، تأیید و تصدیق کنید.