پرورش روح و جسم کودک

در تمام دنیا، و در همه مراکز پرورشی، در شرق و غرب، به جنبه های مادی و جسم کودک توجه دارند، غذا، لباس، اسباب بازی، سلامت و بهداشت، و زن، زیبائی ورزش، شستشوی بدن، و استحمام. مورد دقت و مراقبتهای دقیق قرار می گیرد. در صورتی که در فرهنگ اسلام جسم و سلامت تن، همراه با سلامت روح و روان، مطرح است، لباس زیبا و غذای خوب، همراه با اخلاق نیکو و ادب صحیح مورد توجه است. هم باید کودکان خود را به ورزش و بازی واداریم، و هم آنها را به عبادات دینی و مراسم مذهبی، و ایثار و فداکاری، تمرین داده و تشویق نمائیم. هم باید وزن کودک را در نظر داشت، و هم باید میزان اخلاق و رفتار نیکو و شایسته را در نظر گرفت. هم لباس زیبا برای کودک لازم است و هم نام نیکو.
رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمودند: اکرموا اولادکم و احسنوا آدابکم (1)، ( به کودکان خود اکرام و با آنان خوش رفتاری کنید. و ادب صحیح و لازم به آنان بیاموزید)، و علی علیه السلام فرمودند: خیر ما ورث الاباء الابناء الادب ( بهترین ارثی که پدر و مادران می توانند به فرزندان خویش بدهند، ادب و تربیت صحیح است)، (2) علی علیه السلام در کلام بلند دیگری نوع تربیت و چگونگی رفتار رسول خدا ( صلی الله علیه و آله) را با خودش این گونه شرح می دهد: یرفع لی فی کل یوم علما من اخلاقه و یأمرنی بالاقتداء به ... هر روز رسول خدا از اخلاق پسندیده خود پرچمی برای من می افراشت و به من امر می فرمود که در ارزشهای اخلاقی از آن حضرت پیروی نمایم (3).
حضرت سجاد (علیه السلام) در رابطه با مسؤولیت پدران می فرماید: و انک مسئول عما ولیته به من حسن الأدب و الدلاله علی ربه عزوجل. و المعونه له علی طاعته... تو ای پدر در خانواده و سرپرستی فرزندانت مسؤولی، 1- فرزندانت را باید با آداب و اخلاق نیکو پرورش دهی.
2- کودکت را باید به خداوند بزرگ راهنمائی کنی.
3- او را در اطاعت و بندگی پروردگارش یاری نمائی(4)
و رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمودند: حق الولد علی والده اذا کان ذکرا ان یستفره امه و یستحسن اسمه و یعلمه کتاب الله و یطهره و... حق فرزند بر پدر این است که : 1- مادرش را احترام کند، 2- برای کودک نام خوب انتخاب نماید، 3- به کودک خود قرآن بیاموزد، 4- و او را در پاکی و پاکدلی پرورش دهد... و در کلام دیگری فرمودند: من حق الولد علی الوالد ان یحسن اسمه و یحسن ادبه (5).
می بینیم که در تمام این گونه سخنان بلند تربیتی، ادب و اخلاق ، علم و آموزش قرآن، معرفت و شناخت خدا، نام نیکو، کمک در خوبیها. پاکی روح ، مطرح است و در روایت دیگر نیز سلامت و صحت کودک مورد توجه قرار گرفته است. و این از ویژگی های مکتب اسلام است که جسم و جان و روح روان به هر دو در تربیت اسلامی توجه کافی می شود. در سیره ی رسول اکرم ( صلی الله علیه و آله ) و امامان معصوم ( علیهم السلام) نمونه های فراوانی به چشم می خورد. علی علیه السلام وقتی با یتیمی می نشیند نیازهای مادی و روحی او را در نظر می گیرد، هم دستور می دهد از بیت المال نیازهای مادی او تأمین شود و هم را به دامن خود می نشاند، و دست محبت به سر و روی او می کشید و یتیم را می بوسید.
این همه اسرار علی علیه السلام در نوازش کودکان یتیم همان پرورش روح و جسم آنان بود، گاهی که عسل را تقسیم می فرمود و سهم یتیمان را جدا می کرد، با 2 انگشت خودش عسل را به دهان آنها می گذاشت. و در برابر اعتراض حاضران پاسخ می داد. کودکانی که پدر دارند 2 چیز را احساس می کنند. شیرینی عسل و شیرینی از دست پدر گرفتن، اما یتیمان فقط شیرینی عسل را می چشند باید با دست خودم عسل را به دهانشان بگذارم تا احساس کمبود نکنند (6) و در آخرین لحظات عمر گرانبهای خود وصیت فرمود : الله الله فی الایتام فلا تغبوا افواههم و لا یضیعوا بحضرتکم ...
خدا را خدا را ( از خدا بترسید) درباره ی یتیمان ، در غذای جسم آنان مسامحه نکنید و در غذای جان آنها نیز مراقبت کنید و حقوق آنان را نادیده نگیرید (7).

پی نوشت:

1- بحارالانوار ج 23 ص 11
2- غررالحکم ص 393
3- نهج البلاغه صبحی الصالح خطبه 192 آواخرش.
4- مکارم الاخلاق 232
5- مستدرک الوسائل ج 2 ص 618
6- بحارالانوار ج 41 صفحه 29 ( قال ابوالطفیل) : رأیت علیا یدعوا لیتامی فیطعمهم العسل حتی قال بعض اصحابه. لوددت انی کنت یتیما)
7- نهج البلاغه کتاب 47

منبع: مسئولیت تربیت