سیتوپلاسم: بررسی عملکرد بلوک‏های ساختاری زنده

سلول‏ها بلوک‏های ساختاری زنده بوده و هر یک از خانه‏های سلولی برخی اندامک‏ها در یک ماده‏ی ژل مانند به نام سیتوپلاسم معلق هستند که یک نقش حیاتی را در عملکرد سلولی ایفاء می‏کنند.
یک واقعیت معمول این است که سلول‏ها ساختار اساسی و واحدهای عملکردی زندگی می‏باشند. هر نوع از سلول دارای عملکرد مربوط به خود می‏باشد که توسط اندامک‏های آن انجام می‏شود. تلاش مشترک این ساختارها ایجاد کار موثر سلول می‏باشد. اجزای یک سلول در غشای سلولی محصور شده‏اند. این غشاء مانند یک مانع بین سلول‏های فردی می‏باشد، امکان ورود انتخابی مولکول‏ها و یون‏ها را به داخل سلول می‏دهد. این مولکول‏ها و یون‏ها از غشای سلولی عبور کرده و از طریق سیتوپلاسم به اندامک‏ها می‏رسند. اندامک‏های داخلی سلول در سیتوپلاسم، که یک مایع ژلاتینی می‏باشد، معلق است.
سیتوپلاسم چیست؟
اساسا، دو نوع سلول یوکاریوتی و پروکاریوتی وجود دارد. تفاوت اصلی بین این دو نوع سلول این است که سلول پروکاریونی فاقد هسته و سایر اندامک‏های دیگر می‏باشد. ساختار اساسی یک سلول یوکاریوت شامل یک سلول هسته با DNA، ریبوزوم‏ها، وزیکول‏ها، شبکه‏ی آندوپلاسمی (هر دوی زبر و صاف)، دستگاه گلژی، اسکلت سلولی، میتوکندری، واکوئل، سانتریول، لیزوزو، سیتوپلاسم و غشای پلاسمایی می‏باشد. در سلول‏های پروکاریوتی، همه‏ی اندامک‏های داخلی از جمله مواد ژنتیکی در سیتوپلاسم معلق هستند. در سلول‏های یوکاریوتی، محتویات هسته با سیتوپلاسم در ارتباط نیست.
همانطور که در بالا ذکر شد، سیتوپلاسم فضای درونی سلول را پر می‏کند. در مورد سلول‏های یوکاریوتی، سیتوپلاسم ناحیه‏ی بین هسته و غشاء سلولی را پر می‏کند. سیتوپلاسم به دو نوع اکتوپلاسم و اندوپلاسم طبقه‏بندی می‏شود. اکتوپلاسم نشان‏دهنده‏ی بخش غیر دانه‏ای بیرونی سیتوپلاسم بوده، در حالی که اندوپلاسم نشان‏دهنده‏ی سیتوپلاسم دانه‏ای در مناطق داخلی یک سلول می‏باشد.
سیتوپلاسم شامل سیتوزول، اندامک‏های سلولی (به جز هسته) و برخی مواد نامحلول می‏باشد. سیتوسول بخش مایع سیتوپلاسم به استثنای اندامک‏های داخلی می‏باشد. اسکلت سلولی (شبکه‏ای از ریزرشته‏ها) در سیتوسول معلق هستند. اندامک‏های داخلی شامل میتوکندری، دستگاه گلژی، لیزوزوم‏ها، واکوئل‏ها و غیره می‏باشند. مواد نامحلول خاصی نیز در سیتوپلاسم یافت می‏شود که اجزای سیتوپلاسمی نام دارند. یکی از موارد رایج از این مواد گلیکوژن، نشاسته و چربی‏ها می‏باشند. آنزیم‏های مختلف، اسیدهای چرب، قندها، آمینواسیدها و نمک‏ها نیز به صورت حل شده در سیتوپلاسم یافت می‏شوند.
عملکرد سیتوپلاسم
سیتوپلاسم حمایت از ساختارهای داخلی سلول را فراهم می‏آورد. این خانه‏ها یک شبکه از رشته‏های پروتئینی بوده که اسکلت سلولی نامیده می‏شود که به حفظ شکل و قوام سلول کمک می‏کند. این رشته‏ها اندامک‏های داخلی را در محل نگه داشته، که در غیر این صورت تشکیل یک گروه نزدیک انتهای سلول را می‏دهند.
عملکرد مهم دیگر سیتوپلاسم نقش آن در حرکت اندامک‏های درونی و همچنین در کل سلول می‏باشد. در حالی که رشته‏های اکتین در اکتوپلاسم حرکت در کل سلول را تسهیل می‏بخشند. رشته‏های پروتئین درونی به اندامک‏ها و ساختارهای دیگر به منظور حرکت درون سلول کمک می‏کند.
به غیر از ذخیره‏سازی مواد مغذی مختلف، سیتوپلاسم محلی است که در آن تعداد زیادی از واکنش‏های حیاتی سلول (مانند گلیکولیز بی هوازی و سنتز پروتئین) و فعالیت‏های مختلف اتفاق می‏افتد. این ماده‏ی ژل مانند به حمل، جذب و پردازش مواد غذایی ضروری سلول کمک می‏کند.
آنزیم‏ها در سیتوسول به مولکول‏های بزرگ شکسته می‏شوند، در نتیجه به اندامک‏ها به منظور استفاده از آن‏ها کمک می‏کنند. برای مثال، میتوکندری در سلول نمی‏تواند مولکول‏های گلوکز موجود در سیتوپلاسم را مورد استفاده قرار دهد. آنزیم‏ها در سیتوسول این مولکول‏های گلوکز را به مولکول‏های پیروات شکسته، که سپس توسط میتوکندری مورد استفاده قرار می‏گیرد. تبادل مواد شیمیایی بین اندامک‏ها نیز از جمله عملکردهای سیتوپلاسمی مختلف می‏باشد.
به طور خلاصه، سیتوپلاسم عامل اتصال اندامک‏ها درون سلول و هماهنگ سازی عملکردهای سلولی مختلف می‏باشد. در بالا تنها خلاصه‏ای از عملکردهای سیتوپلاسم در یک سلول گفته شد. شما می‏توانید مطالعه‏ی دقیق‏تری را به منظور کسب اطلاعات بیشتر در رابطه با این موضوع انجام دهید.