بانك توسعهی اسلامی (1)، نهادی مالی- اعتباری وابسته به سازمان كنفرانس اسلامی می‌باشد كه برای سرمایه‌گذاری و كمك به توسعهی اقتصادی و اجتماعی كشورهای عضو و اقلیت‌های مسلمان در كشورهای غیراسلامی، براساس اصول شریعت تأسیس شده است. در پی بیانیه‌ی وزرای خارجه‌ی كشورهای عضو سازمان كنفرانس اسلامی در جدّه (1352ش/ 1973) و اجلاس وزرای دارایی كشورهای عضو سازمان كنفرانس اسلامی (23 ذیقعده 1393/ 18 دسامبر 1973) در همان جا، موافقتنامه‌ی تأسیس بانك توسعهی اسلامی به تصویب رسید. جلسه‌‌ی افتتاحیه هیئت عامل در 4 مرداد 1354/ 26 ژوئیه‌ی 1975 برگزار شد و بانك در 15 شوال 1395/ 20 اكتبر 1975 (2) كار خود را با 22 عضو آغاز كرد و اعضای آن تا 1382ش/ 2003 به 55 عضو افزایش یافت. (3)
چنان كه گفته شد، هدف بانك، كمك به توسعه اقتصادی و اجتماعی كشورهای عضو و اقلیت‌های مسلمان در كشورهای غیراسلامی است. (4) اختیارات و وظایف این بانك عبارت‌اند از: مشاركت در طرح‌های مولد مؤسسه‌های كشورهای عضو، سرمایه‌گذاری در طرح‌های زیربنایی اقتصادی یا اجتماعی در این كشورها به شیوه‌ی مشاركت یا سایر ترتیبات مالی، اعطای وام به طرح‌های مولد در بخش خصوصی یا دولتی، تأسیس و اداره‌ی صندوق‌های ویژه‌ای در جهت اهداف خود، توسعهی تجارت خارجی كشورهای عضو و اعطای كمك فنی به كشورهای عضو. بانك همچنین مجاز به پذیرش سپرده و جابجایی منابع مالی براساس اصول اسلامی است. (5)
بانك توسعهی اسلامی از سه بخش هیئت عامل، هیئت مدیره‌ی اجرایی و ریاست بانك تشكیل شده است. در هیئت عامل- كه عالی‌ترین ركن بانك است- هر كشور یك عضو دارد كه غالباً از وزرای آن كشورند. هیئت عامل سالی یك بار برای بررسی فعالیت‌های بانك و تصمیم‌گیری درباره‌ی سیاست‌های آینده تشكیل جلسه می‌دهد. هیئت مدیره‌ی اجرایی از یازده عضو تشكیل شده است؛ پنج عضو آن، كشورهای دارای بیشترین سهم در سرمایه‌ی بانك (در حال حاضر: عربستان سعودی، لیبی، ایران، مصر، تركیه) هستند و یك عضو دارند و شش عضو دیگر را سایر كشورهای عضو انتخاب می‌كنند. دوره‌ی عضویت كشورهای منتخب سه ساله است. هیئت عامل، رئیس بانك را- كه رئیس هیئت مدیره‌ی اجرایی و مسئول نظارت بر اجرای مصوبات آن نیز می‌باشد- برای یك دوره‌ی پنج ساله انتخاب می‌كند. (6) دفتر مركزی درباره‌ی میزان و درصد سهم اعضا در بانك بانك در شهر جدّه در عربستان سعودی است و سه دفتر منطقه‌ای نیز در رباط مراكش، كوالالامپورِ مالزی و آلماتی (آلما آتا) قزاقستان دارد. (7) اساسنامه‌ی بانك به آن اجازه می‌دهد كه برحسب نیاز، با سرمایه‌ی اولیه خود مؤسسات دیگری ایجاد كند. (8) بر این اساس، این بانك برای افزایش بهره‌وری و تخصصی كردن امور، به تدریج شركت‌ها و مؤسسات متعددی ایجاد كرد؛ مجموعه‌ی این مؤسسات را «گروه بانك توسعه اسلامی» (9) می‌گویند.
گروه بانك توسعهی اسلامی مشتمل است بر مؤسسه‌ی آموزش و پژوهش اسلامی (10)، شركت سهامی اسلامی برای توسعهی بخش خصوصی (11)، طرح اضاحی (12)، مركز بین‌المللی كشاورزی در زیست‌شور (13)، صندوق واحد سرمایه‌گذاری (14)، شركت اسلامی برای بیمه‌ی سرمایه‌گذاری و اعتبار صادراتی (15)، صندوق امور زیربنایی (16) و پرتفوی (سبد داراییِ مالی) بانك‌های اسلامی (17).
سرمایه‌ی اولیه بانك دو میلیارد دینار اسلامی (واحد محاسبه‌ی بانك توسعهی اسلامی و معادل ارزش یك اس. دی. آر (18) (حق برداشت ویژه صندوق بین‌المللی پول) بود اما در محرم 1413/ ژوئیه‌ی 1992 به شش میلیارد دینار اسلامی افزایش یافت كه به ششصد هزار سهم تقسیم شده است. (19) تأمین مالی بانك، بدون بهره و با استفاده از روش‌هایی است كه در اسلام مجاز شمرده شده است. با اینكه این بانك مؤسسه‌ی خیریه یا بانك تجاری نیست، بیشتر موارد تأمین مالی آن به صورت یارانه‌ای است. (20) سال مالی بانك، هجری قمری است. (21)
در پی چهار برابر شدن قیمت نفت در 1353ش/ 1974، بیشتر كشورهای اسلامی در تأمین مالی جهت واردات نفت موردنیاز خود با مشكل جدی در موازنه‌ی پرداخت‌ها مواجه شدند. در این اوضاع، بانك توسعهی اسلامی پس از آغاز فعالیت، از طریق تأمین مالی كوتاه مدت (22) و با استفاده از اصل مرابحه (یا اصل اعتبار در گردش كه براساس آن بانك سود سرمایه خود را دریافت می‌كند)، نفت یا فرآورده‌های نفتی را از كشور صادركننده می‌خرید و آن را بر مبنای اصل مرابحه به كشور واردكننده می‌فروخت و كشور واردكننده، قیمت نفت را با درصدی اضافه قیمت (23)، به اقساط به بانك می‌پرداخت. (24)
یكی از وظایف اصلی بانك توسعهی اسلامی، تأمین مالی طرح‌های مولد است. طرح پس از تصویب هیئت مدیره‌ی اجرایی وارد مرحله‌ی اجرایی می‌شود و پس از تكمیل، مجدداً بانك آن را ارزیابی می‌كند. (25) راه‌های تأمین مالی طرح عبارت‌اند از: وام بدون بهره، اجاره، فروش اقساطی، خرید سهم، استصناع، و خطوط اجاره.
وام از شیوه‌های تأمین مالی درازمدت است كه عمدتاً به طرح‌های كشاورزی و زیربنایی اختصاص می‌یابد. به توسعه نیافته‌ترین كشورهای عضو نیز وام با شرایط بسیار آسان و از حسابی ویژه پرداخت می‌شود. بانك به طرح‌هایی وام می‌دهد كه از لحاظ فنی بی‌عیب، از لحاظ اقتصادی پایدار و دارای اولویت برای كشور وام گیرنده باشد. (26)
در شیوه‌ی اجاره، بانك به عنوان اجاره دهنده، دارایی‌های موردنیاز كشور عضو (مستأجر) را خریداری می‌كند و برای زمانی معین به مستأجر اجاره می‌دهد و در مقابل، هر شش ماه یكبار مبلغ ثابتی اجاره می‌گیرد. (27)
در شیوه‌ی فروش اقساطی- كه از 1363ش/ 1984 به كار گرفته شد- بانك دارایی ملموس را می‌خرد و آن را با اضافه قیمت می‌فروشد و مبلغ آن را به صورت اقساط، از خریدار می‌گیرد. (28)
شیوه‌ی دیگر، شركت بانك در سرمایه‌ی سهمی شركت‌هایی است كه منطبق بر شریعت‌اند و بالقوه مولد و سودآورند و احتمال می‌رود كه بر توسعهی اقتصادی كشورهای عضو تأثیر داشته باشند. بانك همچنین در سرمایه‌ی سهمی نهادهای مالی اسلامی كشورهای عضو، به عنوان بخشی از تلاش برای توسعه و تشویق نظام بانكداری اسلامی، مشاركت می‌كند. (29)
استصناع شیوه‌ای میان‌مدت و قراردادی است كه به موجب آن یك طرف قرارداد، تولید چیزی را طبق مشخصات و قیمت تعیین شده و تحویل آن در تاریخی معین، تقبل می‌كند. این تولید ممكن است صنعتی، ساختمانی، مونتاژ یا بسته‌بندی باشد. بانك ازین طریق به توسعهی توانایی‌های صنعتی در كشورهای عضو كمك می‌كند، چرا كه با این شیوه تجارت كالا و انتقال فنّاوری میان اعضا سرعت می‌یابد و فقدان منابع مالی، مانع از تولید كالاهای سرمایه‌ای نمی‌شود. (30)
بانك توسعهی اسلامی سه شیوه‌ی اخیر را در دیگر نهادهای تأمین مالی توسعهی ملی و بانك‌های اسلامی در كشورهای عضو، به ویژه برای تشویق توسعهی صنایع متوسط و كوچك و عمدتاً در بخش خصوصی، به كار برده است.
طبق شیوه‌ی خطوط اجاره، بانك توسعهی اسلامی یك خط تأمین مالی به مبلغ مشخصی برای نهاد تأمین مالی توسعهی ملی یك كشور عضو، تصویب می‌كند و آن نهاد نیز براساس آن، طرح‌های فرعی را به تصویب می‌رساند. بدین ترتیب، براساس خطوط اجاره، فروش اقساطی و استصناع، بانك نیازهای مالی طرح را تأمین می‌كند. (31)
یكی دیگر از وظایف اصلی بانك توسعهی اسلامی تأمین مالی كمك فنی است. كمك فنی عبارت است از اعطای تجربه‌ی فنی برای كمك به آماده‌سازی یا اجرای طرح یا برنامه و همچنین توسعهی نهادها یا منابع انسانی. كمك فنی دو نوع است: فعالیت‌هایی كه مستقیماً به طرح وابسته است و فعالیت‌های مشورتی. این كمك‌ها به دو صورت جزئی از طرح و عملیات مجزا تأمین مالی می‌شوند. (32) بانك 4 درصد از بودجه‌ی سالانه‌ی خود را به این شیوه اختصاص داده است. در حال حاضر كمك فنی بانك علاوه بر طرح، مطالعات بخشی و نهادسازی و تحقیق در فناوری پیشرفته و اجرای طرح‌های آزمایشی را نیز شامل می‌شود. (33)
از دیگر وظایف اصلی بانك توسعهی اسلامی تأمین مالی تجارت است. این كار در دو بخش تأمین مالی واردات و تأمین مالی صادرات به انجام می‌رسد. در بخش تأمین مالی واردات- كه از 1356ش/ 1977 به كار گرفته شد- بانك ارز موردنیاز برای واردات توسعه‌ای كشورهای عضو را تأمین می‌كند كه بدین وسیله علاوه بر سرمایه‌گذاری وجوه اضافی بانك، تجارت میان كشورهای عضو نیز گسترش می‌یابد. طبق این شیوه، بانك از طریق خرید كالا و فروش آن به دریافت كننده به صورت بیع مرابحه، در مقابل اضافه قیمت معقول با ترتیبات پرداخت معوق اقدام می‌كند. كالاهای مشمول تأمین مالی واردات عمدتاً كالاهای توسعه‌ای، همچون نفت خام و انواع كود و سیمان، را دربرمی‌گیرد. (34) در طرح تأمین مالی صادرات، هدف بانك گسترده‌تر كردن حوزه‌ی تجارت و جریان سرمایه میان كشورها و سازمان‌های عضو است و بدین منظور، بانك، اعتبارات صادراتی و تسهیلاتی برای تأمین سرمایه مطابق با اصول شرعی فراهم نموده است. (35)
بانك، طبق اساسنامه‌اش (36)، به منظور توسعهی اقتصادی، پیشرفت اجتماعی، بهبود وضع زندگی و حفظ هویت اسلامی جوامع مسلمان كشورهای غیرعضو، اقداماتی كرده است؛ از جمله هیئت‌هایی به برخی از این جوامع فرستاده تا وضع آموزشی و اجتماعی و اقتصادی آنان را ارزیابی كنند، از مراكز پژوهش اسلامی و فعالیت‌های فرهنگی حمایت كرده و با چندین سازمان آموزشی اسلامی همكاری داشته است، به منظور اهدای كمك هزینه‌ی تحصیلی به دانشجویان و دانش‌پژوهان جوامع اسلامی در كشورهای غیرعضو، به پنج دانشگاه بین‌المللی اسلامی از طریق وقف كمك‌هایی كرده و به صندوق نهادها و سازمان‌های خیریه‌ی كویت در اجرای طرح‌های آموزشی اسلامی در سراسر جهان یاری رسانده است. (37)
فعالیت‌های بانك در زمینه‌ی وقف از دو بخش علمی و عملی تشكیل می‌شود. در بخش عملی بانك به بررسی مفهوم وقف از دیدگاه جدید پرداخته و كوشیده است آگاهی عمومی را در این زمینه، از طریق تشكیل هم‌اندیشی‌ها و همایش‌ها و كارگاه‌های آموزشی در كشورهای عضو، افزایش دهد. در بخش عملی نیز از دو راه به مشاركت در سرمایه‌گذاری مستقیم در طرح‌های وقفی كشورهای اسلامی پرداخته است. این راه‌ها عبارت‌اند از: مشاركت در طرح‌های سرمایه‌گذاری در كنار سازمان‌ها و مؤسسات وقفی كشورهای عضو؛ كمك به تأسیس موقوفات جدید یا اعطای وام قرض‌الحسنه برای توسعهی موقوفات موجود، از بودجه‌ی كمك‌های فنی و مالی. از دیگر برنامه‌های بانك، تدوین كتاب‌شناسی وقف، بررسی تجربه‌ی موقوفات و تشكیل بانك اطلاعات وقف است. (38)
در مجموع، بانك توسعهی اسلامی از 1355 تا 1380ش/ 1976- 2001، 3373 طرح و عملیات تأمین مالی، معادل 93/ 18193 میلیون دینار اسلامی، را تصویب كرده است. (39)
نهادها و مؤسسات وابسته به بانك توسعهی اسلامی هركدام وظیفه‌ای دارند. وظایف مؤسسه‌ی آموزش و پژوهش اسلامی (تأسیس در 1360ش/ 1981) عبارت است از: سازماندهی و هدایت پژوهش‌ها برای كاربرد شریعت در اقتصاد و امور مالی و بانكداری، آموزش و افزایش كاركنان حرفه‌ای در اقتصاد اسلامی، و تأسیس مركز اطلاعات برای فعالیت‌های بانك. رئیس بانك، رئیس مؤسسه نیز هست و با مشورت هیئت مدیره‌ی اجرایی، مدیر مؤسسه را انتخاب می‌كند. مؤسسه سه بخش فنی دارد: بخش اقتصاد اسلامی، توسعه و همكاری؛ بخش مالیه و بانكداری اسلامی؛ بخش آموزش. (40)
به منظور تشویق سیاست خصوصی‌سازی در اقتصاد كشورهای عضو، بانك توسعهی اسلامی، شركت سهامی اسلامی برای توسعهی بخش خصوصی را تأسیس كرد. این شركت- كه عملیات خود را از 1378ش/ 1999 آغاز كرد- نهادی چند جانبه و خصوصی است. مركز اصلی آن در جدّه است و دفاتر منطقه‌ای نیز دارد. سهامداران آن عبارت‌اند از: بانك توسعهی اسلامی (50 درصد)، كشورهای عضو (30 درصد) و مؤسسات مالی عمومی كشورهای عضو (20 درصد). كل سرمایه‌ی تصویب شده معادل یك میلیارد دلار است. این شركت در زمینه‌ی تأمین مالی طرح‌های متوسط و كوچك بخش خصوصی و كمك به تجهیز منابع مالی ضروری برای عملیات آنها فعالیت می‌كند. همچنین در زمینه‌ی مدیریت دارایی‌ها و پُرْتُفویْ‌های تخصصی و خدمات مشاوره‌ای و كمك فنی به اعضا و بخش خصوصی فعال است. (41)
طرح اَضاحی برای استفاده از گوشت حیوانات قربانی شده در مراسم حج تمتع، اجرا شد؛ زیرا غالباً قربانی‌ها بدون استفاده در همان جای ذبح رها می‌شدند كه تهدیدی برای محیط زیست و بهداشت عمومی بود. بانك توسعهی اسلامی در تمامی مراحل فعالیت دارد، از جمله در تهیه‌ی گوسفند، ذبح، تمیز كردن، بسته‌بندی و نگهداری. (42)
در 1375ش مركز بین‌المللی كشاورزی در زیست شور (43) با تأمین مالی بانك توسعهی اسلامی و حمایت مالی صندوق اوپك (44) و صندوق عرب برای توسعهی اجتماعی و اقتصادی (45) دولت امارات و از طریق وزارت كشاورزی و شیلات و شهرداری دبی تأسیس شد. این مركز به سبب كمیابی آب شیرین، برای ایجاد دانش فنی جدید در كشاورزی آب شور و نیز جمع آوری اطلاعات در این زمینه تشكیل شد. (46)
صندوق واحد سرمایه‌گذاری، صندوقی امانی است كه در 1368ش/ 1989 تأسیس شد و بانك توسعهی اسلامی منطبق با مفهوم اسلامی مُضاربه، مضارب و مدیر و متولی امین صندوق است. صندوق در چارچوب قوانین بانك، دارای استقلال اجرایی و مالی است و دو وظیفه دارد: تجهیز منابع، سرمایه‌گذاری منابع تجهیز شده برای به دست آوردن بازدهی كافی. در زمینه‌ی تجهیز منابع، صندوق، پس‌اندازهای افراد و مؤسسات سرمایه‌گذار را در طرح‌های مولد در كشورهای عضو، سرمایه‌گذاری می‌كند كه علاوه بر مشاركت در توسعهی اقتصادی، امكان كسب سود منطبق با شریعت را نیز به سرمایه‌گذاران می‌دهد. صندوق، تجهیزات صنعتی، حمل ونقل، ارتباطات دور، تجهیزات نفت، تجهیزات بیمارستانی و از این قبیل را تأمین مالی می‌كند. تا 1380ش، این صندوق در 101 طرح به صورت مستقیم یا مشترك معادل 877/26 میلیون دلار امریكا سرمایه‌گذاری كرد. (47)
شركت اسلامی برای بیمه‌ی سرمایه‌گذاری و اعتبار صادراتی وابسته به بانك توسعهی اسلامی، با هدف توسعهی قلمرو مبادلات تجاری و سرمایه‌گذاری میان كشورهای عضو سازمان كنفرانس اسلامی در تیر 1373/ اوت 1994 تأسیس شد. تسهیلاتی كه شركت فراهم می‌كند عبارت است از: بیمه‌ی اعتبار صادراتی برای جبران صدمات ناشی از مخاطرات بازرگانی (خریدار) یا غیربازرگانی (كشور)؛ بیمه‌ی سرمایه‌گذاری در مقابل مخاطرات كشوری همچون محدودیت‌های انتقال ارز، مصادره، جنگ، آشوب داخلی و نقض قرارداد از جانب دولت میزبان. (48)
صندوق امور زیربنایی، صندوقی است برای كمك به توسعهی امور زیرساختی كشورهای اسلامی، با حمایت بانك توسعهی اسلامی (250 میلیون دلار) و تراست دارالمال الاسلامی (دویست میلیون دلار) تأسیس شد. تراست دارالمال- كه در 1360ش تأسیس شد- در بانكداری اسلامی و بیمه‌ی اسلامی و شركت سرمایه‌گذاری در چهار قاره‌ی جهان فعالیت دارد. از جمله وظایف صندوق، ایجاد فرصت برای دولت‌ها و سرمایه‌گذاران خصوصی برای مشاركت در طرح‌های زیرساختی سودآور، فراهم نمودن سرمایه‌ها و هدایت آنها و افزایش سرمایه‌گذاری خارجی در امور زیرساختی است. بعضی از بخش‌هایی كه صندوق در آنها سرمایه‌گذاری می‌كند، عبارت‌اند از: نیرو، ارتباطات دور، حمل و نقل، انرژی، منابع طبیعی، پتروشیمی، آب. (49)
بانك توسعهی اسلامی به منظور افزایش دسترسی كشورهای عضو به تسهیلات اعتباری كافی برای تأمین نیازهای واردكنندگان و صادركنندگان و بهره‌برداری از فرصت‌های تجارت میان كشورهای اسلامی، پرتفوی بانك‌های اسلامی را تأسیس كرد. بدین ترتیب، بیست بانك اسلامی و نهاد مالی در این پرتفوی، مشاركت نمودند. پرتفوی، هیئت شركایی دارد كه شامل پانزده عضو انتخابی بانك‌ها و نهادهای مالی بنیانگذار عضو است و سیاست‌های كلی پرتفوی را تعیین می‌كند. بانك توسعهی اسلامی به عنوان مضارب، عملیات پرتفوی را طبق مقررات آن و تصمیمات این هیئت مدیریت می‌كند.(50)
دارایی‌ها و بدهی‌های پرتفوی به طور كامل از دارایی‌ها و بدهی‌های بانك جداست و سود خالص نیز هرسال میان شركا توزیع می‌شود. منابع پرتفوی عمدتاً به صادركنندگان و واردكنندگان بخش خصوصی اعطا می‌شود، هرچند بخش‌های دولتی و عمومی نیز تأمین مالی می‌شوند. (51)
بانك‌های اسلامی و نهادهای متعددی در پرتفوی مشاركت دارند، از جمله: بانك توسعهی اسلامی، بانك سرمایه‌گذاری البركة (52) (بحرین)، بانك بین‌المللی اسلامی قطر (53) (دوحه)، بانك اسلامی فیصل مصر (54) (قاهره)، خانه‌ی تأمین مالی كویت (55) (كویت)، مصرفُ فیصل الاسلامی (56) (بحرین) و بانك اسلامی قطر (57)(58).
جمهوری اسلامی ایران با تصویب مجلس شورای اسلامی در بهمن 1366 و تصویب هیئت عامل بانك توسعهی اسلامی در 3 اسفند 1367، با سرمایه‌ای معادل 2/5 میلیون دینار اسلامی (حداقل سرمایه برای عضویت) به عضویت بانك توسعهی اسلامی درآمد. (59) تا 1383ش سرمایه‌ی ایران به 694/51 میلیون دینار اسلامی رسید. (60) از ابتدای عضویت ایران تا 1380ش، بانك توسعهی اسلامی تسهیلات مندرج در جدول 2 را برای جمهوری اسلامی ایران تصویب كرده است.
جدول 1. تاریخ عضویت و پذیره نویسی كشورهای عضو بانك توسعهی اسلامی
|
درصد |
مبلغ پذیره نویسی (واحد میلیون دیناراسلامی) |
اعضای بانك |
ردیف |
|
1/35 |
9/76 |
آذربایجان |
1 |
|
0/03 |
2/50 |
آلبانی |
2 |
|
0/18 |
39/47 |
اردن |
3 |
|
|
|
ازبكستان |
4 |
|
0/07 |
5/00 |
افغانستان |
5 |
|
1/72 |
124/26 |
الجزایر |
6 |
|
7/76 |
561/67 |
امارات متحده‌ی عربی |
7 |
|
1/72 |
124/26 |
اندونزی |
8 |
|
0/17 |
12/41 |
اوگاندا |
9 |
|
9/59 |
694/51 |
ایران |
10 |
|
0/19 |
13/89 |
بحرین |
11 |
|
0/34 |
24/63 |
برونی/ برونئی دارالسلام |
12 |
|
1/35 |
98/72 |
بنگلادش |
13 |
|
0/13 |
9/76 |
بنین |
14 |
|
0/34 |
24/63 |
بوركینافاسو |
15 |
|
3/41 |
264/59 |
پاكستان |
16 |
|
0/07 |
4/96 |
تاجیكستان |
17 |
|
0/03 |
2/50 |
تركمنستان |
18 |
|
8/65 |
626/05 |
تركیه |
19 |
|
0/07 |
4/96 |
توگو |
20 |
|
0/27 |
19/55 |
تونس |
21 |
|
0/03 |
2/50 |
جیبوتی |
22 |
|
0/13 |
9/76 |
چاد |
23 |
|
0/03 |
2/50 |
ساحل عاج |
24 |
|
0/34 |
24/65 |
سنگال |
25 |
|
0/54 |
39/07 |
سودان |
26 |
|
0/07 |
4/96 |
سورینام |
27 |
|
0/14 |
9/92 |
سوریه |
28 |
|
0/03 |
2/50 |
سومالی |
29 |
|
0/03 |
2/50 |
سیرالئون |
30 |
|
0/23 |
13/05 |
عراق |
31 |
|
27/33 |
198/87 |
عربستان سعودی |
32 |
|
0/38 |
27/35 |
عمان |
33 |
|
0/14 |
9/85 |
فلسطین |
34 |
|
0/03 |
2/50 |
قرقیزستان |
35 |
|
0/07 |
4/96 |
قزاقستان |
36 |
|
1/35 |
97/70 |
قطر |
37 |
|
0/34 |
24/63 |
كامرون |
38 |
|
0/03 |
2/50 |
كومور |
39 |
|
6/86 |
496/64 |
كویت |
40 |
|
0/20 |
14/77 |
گابن |
41 |
|
0/07 |
4/96 |
گامبیا |
42 |
|
0/34 |
24/63 |
گینه |
43 |
|
0/07 |
4/96 |
گینه بیسائو |
44 |
|
0/13 |
9/76 |
لبنان |
45 |
|
10/96 |
793/79 |
لیبی |
46 |
|
0/03 |
2/50 |
مالدیوی |
47 |
|
2/18 |
157/89 |
مالزی |
48 |
|
0/13 |
9/76 |
مالی |
49 |
|
9/48 |
686/84 |
مصر |
50 |
|
0/68 |
49/24 |
مغرب |
51 |
|
0/13 |
9/76 |
موریتانی |
52 |
|
0/07 |
4/96 |
موزامبیك |
53 |
|
0/17 |
12/41 |
نیجر |
54 |
|
0/68 |
29/24 |
یمن |
55 |
جدول2. تسهیلات بانك توسعهی اسلامی برای جمهوری اسلامی ایران از 1367 تا 1380ش
|
میلیون دلار آمریكا |
میلیون دینار اسلامی |
تعداد |
عنوان |
|
71/35 |
51/100 |
3 |
اجاره |
پی‌نوشت‌ها
1.Islamic Develompent Bank
2.بانك توسعهی اسلامی، 1992؛ البنك الاسلامی للتنمیة، ص9؛ محمود احمد مهدی، ص132.
3.رك. جدول 1.
4.بانك توسعهی اسلامی، 1975، ماده‌ی 1.
5.همان، ماده‌ی 2.
6.ر.ك. همان، مواد 26-35؛ برای آگاهی بیشتر جدول1.
7.البنك الاسلامی للتنمیة، ص10.
8.رك. ماده‌ی 2.
9.Islamic Development Group
10.Islamic Research Training Institute
11.Islamic Corporation for the Development of Private Sector(ICD)
12.Adahi Project
13.International Center for Biosaline Agriculture
14.United Investment Fund
15.The Islamic Corporation for the Insurance of Investment and Export Credit(ICIEC)
16.IDB Infrastructure Fund
17.Islamic Bank`s Portfolio
18.Special Drawing Right(S.D.R)
19.البنك الاسلامی للتنمیة، ص12؛ افضل الرحمان، ج4، ص419.
20.دایرةالمعارف جهان اسلام آكسفورد (The Oxford encyclopedia of the modern Islamic world)، ذیل Islamic Development Bank.
21.بانك توسعهی اسلامی، 1421، ص7.
22.bridging finance
23.mark up
24.دایرةالمعارف جهان اسلام آكسفورد، همان جا.
25.بانك توسعهی اسلامی، 1418الف، ص7-12.
26.همان جا؛ همو1999ج.
27.همو، 1999ب.
28.همو، 2003ب.
29.همان جا.
30.همان جا.
31.همان جا.
32.همو، 1999د.
33.همو، 1418ب، ص5.
34.همو، 1419الف، ص11-5.
35.شركت اسلامی برای بیمه سرمایه‌گذاری و اعتبار صادراتی، 1418، ص2.
36.ر.ك. ماده‌ی 1.
37.بانك توسعهی اسلامی، 1418ج، ص19-20؛ همو، 1421، ص160-163.
38.ر.ك. محمود احمد مهدی، ص133-139.
39.بانك توسعهی اسلامی، 1421، ص33.
40.همو، 1999الف.
41.همو، 1421، ص234-235؛ همو، 2002.
42.همو، 1421، ص241.
43.biosaline
44.OPEC Fund
45.Arab Fund for Economic and Social Development
46.همو، 2000.
47.همو، 1421، ص229-230.
48.شركت اسلامی برای بیمه‌ی سرمایه‌گذاری و اعتبار صادراتی، 1999، ص15-17.
49.بانك توسعهی اسلامی،2001.
50.همو، 1419ب، ص1-2.
51.همان جا.
52.Albaraka Islamic Investment Bank
53.Qatar International Islamic Bank
54.Faisal Islamic Bank of Egypt
55.Kuwait Finance House
56.Masraf Faisal al-Islamic
57.Qatar Islamic Bank
58.دوحه؛ ر.ك. همان، ص1-9.
59.ایران، قوانین و احكام، ص928.
60.ر.ك. جدول 1.
ایران، قوانین و احكام، مجموعه قوانین سال 1366، تهران: روزنامه‌ی رسمی كشور، [بی‌تا].
البنك الاسلامی للتنمیة، اربعة و عشرون عاما فی خدمة التنمیة لصالح الامة الاسلامیة: 1395-1419هـ (1975-1998م)، جده 1999.
محمود احمد مهدی، «نقش بانك توسعهی اسلامی در بهره‌وری موقوفات»، وقف: میراث جاویدان، سال7، ش3 (پاییز 1378).
Afsalur Rahman, Economic doctrines of Islam, London, 1979.
The Islamic Corporation for the Insurance of Investment and Export Credit (ICIEC), Annual report 1418 H (June 1997-May 1998),[s.1]:ICIEC,[1999]
__,Investment insurance services for Islamic countries,[s.1];ICIEC,1418/1998
Islamic Development Bank, Articles of agreement, Djadde[1975[.
ــــ , Information bulletin, Djadde 1992.
ــــ , The IDB project cycle, Djadde 1418a.
ــــ , Policies and procedures for utilizing technical assistance (T.A), Djadde
1418b.
ــــ, Special assistance operations, Djadde 14189.
ــــ, Import trade financing operations (ITFO) guidelines, Dj adde 1419a.
ــــ , Islamic Banks’ Portfolio: information bulletin on utilization of financing
facilities provided by the Islamic Banks ’ Portfolio managed by Islamic Development Bank, Djadde 1419b.
ــــ, "Islamic Research and Training Institute (IRTI)", IRTI Website, 1999a.
[Online]. Available:http://www.irti.org/introduction. htm. [28 May 2004].
ــــ, "Leasing", The Islamic Development Bank Website, 1999b. [Online]. Available: http://www.isdb.org/english- docs/ idb-home/ MF Leasing, htm. [28 May 2004].
, "Loan financing",The Islamic Development Bank Website, 1999b. [Online].
Available: http://www.isdb.org/english-docs/ idb-home/MF Loan Home. htm.[28 May 2004].
ــــ, "Technical assistance", The Islamic Development Bank Website, 1999b.
[Online]. Available: http://www. isdb.org/ english-docs/ idb-home/ MF Tec Ass-Home. htm. [28 May 2004].
ــــ, "International Center for Biosaline Agriculture", International Center for
Biosaline Agriculture Website, 2000. [Online]. Available:http://www.biosaline, org/ about, htm. [28 May 2004].
ــــ, Annual report, Djadde 1421/2000-2001.
ــــ, "IDB Infrastructure Fund", The Islamic Development Bank Website, 20
Mar. 2001. [Online]. Available: http://www.isdb.org/english docs/fun home. htm. [28 May 2004].
ــــ , "Islamic Corporation for the Development of Private Sector (ICD)", The
Islamic Development Bank Website, 2002. [Online]. Available:http://www.icdidb. com [28 May 2004].
ــــ, "IDB member countries”, The Islamic Development Bank Website, 2003a.
[Online]. Available:http://www.isdb.org/english-docs/idb-home/IDB- M- C. htm. [28 May 2004].
ــــ , "Modes of financing", The Islamic Development Bank Website, 2003b.
[Online]. Available: http://www. isdb.org/ english-docs/idb-home/ modefin. htm. [28 May 2004].
The Oxford encyclopedia of the modern Islamic world, ed. John L. Esposito, New York 1995, s.v. "Islamic Development Bank" (by Rodney Wilson).
منبع مقاله :
میرجلیلی، حسین... [و دیگران]، (1389)، توسعهی سیاسی و اقتصادی در جهان اسلام، تهران: نشر كتاب مرجع، چاپ اول
