علمای اسلام و چاپ قرآن از طرف شاه
نويسنده: مهناز میزبانی
چکیده: اهداف رژیم از این اقدام ، كه با اهدای آن به روحانیان همراه بود، این بود كه با استفاده از قداست كلام خدا در میان اندیشه و عمل مسلمین، آنان را به پذیرش قرآن چاپ طاغوت وادارد و تأیید ضمنی از اعمال خود از سوی روحانیان بگیرد و در صورت به نتیجه رسیدن این ترفند ، پیروزی بزرگی برای او به حساب می آمد. كار تهیه قرآن آغاز شده بود. عده ای از دانشمندان، در گزینش و مقابله آن با دیگر قرآنها، انتخاب شدند و به وعاظ دستور داده شد تا در محافل برپا شده از سوی رژیم، این خبر را اعلام كنند و این اقدام را بستایند. پس از پایان طراحی قرآن پهلوی، خبر انتشار آن در روزنامه ها و رسانه های داخلی و خارجی اعلام شد. تبلیغات مبلغان رژیم، حول دو محور محدود می شد: نیت فاعل آن و ستودن اقدام اسلام گرایانه ! دستگاه پهلوی، خصوصا محمدرضا پهلوی و دیگری، تجلیل از سعی رژیم در پرداختن به كیفیت چاپ و تزیین ظواهر و یكتایی نوع چاپ آن. قرار بود این قرآنها با مراسم خاص درباری، همراه با تشریفات سلطنتی، توسط قاصدان مخصوص شاه ، به شهرستانها ارسال شود و همزمان با ورود قرآن، عملیات حفاظتی و امنیتی ساواك ضمن كنترل اوضاع امور، هر گونه مقاومتی از سوی افراد را دفع و مطالب را به طور كامل به مركز مخابره كند. لذا مأموریت رفع موانع اجرای طرح، به عهده ساواك و به طور مستقیم زیر نظر دفتر مخصوص شاهنشاهی بود.
تاریخ پر فراز و نشیب نهضت اسلامی ایران ، حاوی حوادث و جریانات متفاوتی بود كه در این مسیر ، مبارزات مردم صورتهای مختلفی به خود گرفت و عكس‌العمل حكومت شاه در كنترل و مقابله با این نهضت نیز به تبع متفاوت بود. پس از رسوایی رژیم در سال 42 و 43 ، و مخالفت علنی با علما و اسلام ، وجهه رژیم در تظاهر به اسلام و حمایت از مردم ، لكه دار شد . بدون این پایگاه به ظاهر اسلامی ، جایی برای حكومت شاه و توجیه اعمال ضد انسانی او باقی نمی ماند ؛ لذا جهت بقای حكومتش چاره را در اجرای طرحهایی همچون ساخت مسجد ، چاپ قرآن ، زیارت عتبات و ... دید و چنین نیز عمل كرد . در سال 1344 اعلام شد كه حكومت شاه درصدد است با چاپ قرآنی بنام پهلوی ، به صحنه بیاید . این قرآنها كه در قطع و خطی زیبا تهیه و انتخاب شده بود ، به نام پهلوی و همراه با برنامه تبلیغاتی وسیع و سنگینی در سطح جامعه انتشار یافت . طبق طرح از پیش تعیین شده ای ، تعدادی از این قرآنها ، به علما و روحانیان اهدا می شد و جهت اجرای این مقصود ، تمامی سازمانها و نهادهای فرهنگی ، اجتماعی و همه قوای امنیتی ، به خدمت گرفته شد . مقالاتی برای درج در روزنامه ها و مجلات از قبل تعیین شد . متن تجلیلها و ستایشها از اقدام ملوكانه ! متن گزارشها از استقبالهای مصنوعی و ... پیش از چاپ و انتشار قرآن ، تهیه و دستور تبلیغ آن داده شد و محور سخنرانیهای نمایندگان مجلسین ، برنامه های رادیو و تلویزیون ، متن تلگرافها ، مصاحبه ها با استادان خط و ... بود.
این طرح كه سه ماه قبل از انتشار قرآن ، تهیه و آماده شده بود ، به خوبی نشان می دهد كه قصد رژیم از این عمل ، تا چه اندازه در جهت بهره برداری از تبلیغات مذهبی شاه در سطح عموم بوده است و تا چه اندازه از اصل عمل و اقدام چاپ قرآن و امور مذهبی كشور ، دور بوده است . (1)
اهداف رژیم از این اقدام ، كه با اهدهای آن به روحانیان همراه بود ، این بود كه با استفاده از قداست كلام خدا در میان اندیشه و عمل مسلمین ، آنان را به پذیرش قرآن چاپ طاغوت وادارد و تأیید ضمنی از اعمال خود از سوی روحانیان برگیرد و در صورت به نتیجه رسیدن این ترفند ، پیروزی بزرگی برای او به حساب می آمد . كار تهیه قرآن آغاز شده بود . عده ای از دانشمندان ، در گزینش و مقابله آن با دیگر قرآنها ، انتخاب شدند و به وعاظ دستور داده شد تا در محافل برپا شده از سوی رژیم ، این خبر را اعلام كنند و این اقدام را بستایند . (2)
پس از پایان طراحی قرآن پهلوی ، خبر انتشار آن در روزنامه ها و رسانه های داخلی و خارجی اعلام شد . تبلیغات مبلغان رژیم ، حول دو محور محدود می شد : نیت فاعل آن ، و ستودن اقدام اسلام گرایانه ! دستگاه پهلوی ، خصوصا محمدرضا پهلوی ، و دیگری ، تجلیل از سعی رژیم در پرداختن به كیفیت چاپ و تزیین ظواهر و یكتایی نوع چاپ آن . قرار بود این قرآنها با مراسم خاص درباری ، همراه با تشریفات سلطنتی ، توسط قاصدان مخصوص شاه ، به شهرستانها ارسال شود و همزمان با ورود قرآن ، عملیات حفاظتی و امنیتی ساواك ، ضمن كنترل اوضاع امور ، هر گونه مقاومتی از سوی افراد را دفع و مطالب را به طور كامل به مركز مخابره كند . لذا مأموریت رفع موانع اجرای طرح ، به عهده ساواك و به طور مستقیم ، زیر نظر دفتر مخصوص شاهنشاهی بود.
افراد متخلف به شدت بازخواست و مجازات می شدند . به عنوان نمونه ، ورود قرآن به شهر فومن و اعتراض دادستان فومن به ترك محل كار توسط دو تن از كارمندان به بهانه استقبال از قرآن پهلوی ، به سرعت گزارش می شود و از سوی دفتر مخصوص دربار ، مورد پی گیری قرار می گیرد .
جهت اهدای قرآنها به روحانیان نیز قبلا مقدمات فراهم شده بود . اسامی افراد ، سوابق آنها و وضعیت عمومی شهر به مركز مخابره شد ، و قرار بود تا پس از ارسال قرآنها به فرمانداری و استانداری شهرها ، روحانیان از قبل دعوت شده ، به استقبال قرآن بیایند و پس از ایراد سخنرانیهایی در مدح صفات اسلام دوستانه شاه ، رژیم را به اهداف خود نزدیكتر سازند . اما علما و روحانیان مقاومت كردند. آنان با آگاهی از ترفند رژیم ، رویه ای دیگر برگزیدند . مضامین بلند و ظلم ستیز معارف قرآنی ، مانع از تسلیم در برابر این ترفند بود . از طرفی ، شیوه قرآن بر نیزه گرفتن معاویه صفتانی چون محمدرضا پهلوی ، نیازمند مقابله ای مدبرانه بود ؛ لذا علاوه بر سخنرانیها و روشنگریهایی كه در محافل و منابر پیرامون این ترفند داشتند ، از پذیرفتن قرآن سرباز زدند . عده ای با هدیه آن به مجامع مذهبی ، عده ای با خروج از شهر ، و عده ای با عدم استقبال و بی توجهی به دعوات مكرر رژیم از آنها ، مخالفت خود را اعلام كردند. مردم نیز با تأسی به این امر ، قداست الفاظ قرآنی را در كلام گهربار عاملین به قرآن یافتند . به عنوان نمونه روحانیان زنجانی كه در هیچیك از مراسم سلطنتی شركت نكرده بودند ، در این مراسم نیز شركت نكردند . این روحانیان ، ابتدا با وادار ساختن رژیم به دعوت كتبی از علما ، و سپس عدم اجتماع كلیه روحانیان در مراسم ، مخالفت خود را اعلام داشتند .
در گزارش مفصل ساواك زنجان اعلام شد :
« ... موقعیكه كلام الله مجید با تشریفات خاص و شور و هیجان مردم به مسجد وارد گردید ملاحظه شد از طبقه روحانیون اثری نیست و بجز چند نفر طلبه كه در محوطه بودند هیچكدام از روحانیون شركت نكرده اند ... ». (3)
مأمورانت اهدای قرآن ، درصدد فرصت بودند تا قبل از خروج روحانیان از منزل خودشان ، وارد منزل شوند و پس از اهدای قرآن ، حداكثر استفاده تبلیغاتی را از عمل خود و پذیرش قرآن از سوی روحانیان ببرند . لذا با دقت بیشتری در مورد روحانیان مشهد عمل كردند. اسامی افراد مورد نظر را از قبل آماده كرده و فرصت مناسب جهت اهدا را بررسی و سنجیده بودند. در منزل " آیت الله میلانی " وارد شدند و قرآن را اهدا كردند. آیت ا... میلانی ، ضمن ابراز ناراحتی شدید از این اقدام غیرمترقبه ، اعلام كرد كه قرآن را به كتابخانه مسجد گوهرشاد هدیه می دهد ؛ ساواك نیز ، علیرغم درخواست آیت ا... میلانی مبنی بر عدم انتشار این خبر ، آن را در جراید منتشر كرد و از اقدام شاهانه تجلیل شد. " آیت ا... قمی " نیز قبل از اهدای قرآن ، مخالفت خود را اعلام كرده و گفت : « چنانچه قرآن برای من بیاورند نخواهم پذیرفت و یا به بهانه ای از منزل خارج خواهم شد . قرآن را به سازشكاران بایستی بدهند من اهل سازش نیستم ». (4)
مشكل دیگر رژیم ، در ارسال قرآن به همدان بود. روحانیان همدان مخالف انقلاب شاه بودند. دو روحانی برجسته این خطه ، " آیت ا... ملاعلی معصومی " و " آیت ا... بنی صدر " ، هیچگونه سازش و همخویی با طرحهای شاهنشاهی نداشتند و بارها مخالفت خود را اعلام كرده بودند. در سوابق این دو بزرگوار آورده اند كه حتی در 18 خرداد ماه 42 نیز به هنگام ورود محمدرضا پهلوی ، به دعوت رژیم به استقبال از شاه ، جواب منفی دادند . آنها به هیچ وجه در نیایشهای برپایی از سوی شاه در 15 بهمن و سایر جشنهای سلطنتی ، شركت نكرده بودند و حتی پس از آنكه ساواك همدان به طور كتبی از آقایان می خواهد كه تغییر رویه داده و در مراسم شركت جویند ، متن آن را در سطح جامعه انتشار دادند و رژیم را بیش از پیش رسوا ساختند و در این مورد نیز از قبول قرآن اهدایی شاه ، سرباز زدند . این بار چون موضوع قرآن و كلام الهی بود ، كه در دست جنایتكاری چون محمدرضا به چاپ می رسید ، روش دیگر برگزیدند . ابتدا با بیان اینكه اهدای قرآن نیاز به تشریفات ندارد ، رژیم را وادار كردند تا از انجام مراسم تشریفات صرف نظر كنند . سپس آخوند ملاعلی به مسافرت رفت و آیت ا... بنی صدر ، به بهانه اینكه به اتفاق هم بایستی قرآن را دریافت كنند ، امتناع كرد . عملكرد این دو روحانی و دیگر علمای این شهر ، ساواك همدان را بر آن داشت تا از اهدای قرآن صرف نظر كرده و پیشنهاد كنند تا به مسجد و كتابخانه هدیه شود . در نهایت امر وزیر دربار شاهنشاهی اعلام كرد كه قرآنها را به بانك ملی ایران شعبه همدان تحویل دهند . (5)
عده ای از روحانیان كرمانشاه نیز مقابله ای مشابه داشتند . " عبدالجلیل جلیلی " نیز با اینكه كتبی و تلفنی دعوت شده بود ، به هنگام ورود قرآن پهلوی ، از كرمانشاه خارج می شود و در مراسم حضور نمی یابد . (6)
دیگر روحانیان هشیار در شهرستانها ، هر كدام به انحای مختلف ، اسلام نمایی رژیم را افشا كردند. " سید علی بهشتی " یكی از روحانیونی بود كه در منابر اعلام كرد : « قرآن چاپ كردن ، دلیل بر مسلمان بودن نیست ... ».
چنانچه از آثار و تبعات این عمل برمی آید ، این شگرد نه تنها جایی در قلوب مردم باز نكرد ، بلكه مردم با یادآوری مقاومت مولایشان در برابر ترفندهای معاویه ، در مقابل این مكر ایستادگی كردند. هشیاری روحانیان ، مقاومت آنها و عدم استقبال عمومی مردم از این قضیه ، ثابت كرد كه چاپ قرآن ، ساخت مساجد ، زیارت عتبات عالیات ، نمی تواند سرپوشی بر اعمال ننگین شاه باشد . در جامعه ای كه دل را در گرو ایمان به خدا بسته و رهبریت امام خمینی را رشته ناگسستنی این پیمان قرار داده اند و قلوب خود را به انوار تجلی بخش حقیقت مطلق روشن ساخته اند ، حق را از باطل ، و سره را از ناسره می شناسند و تشخیص می دهند و مكر بداندیشان را بر خود برمی گردانند و چهره منافقانه دیوصفتان را به ضربت « و مكروا و مكرالله والله خیرالماكرین » بر هم شكستند و برگی از تاریخ افتخارآفرین نهضت را با فتح و سربلندی ورق زدند .
مردم ایران از دیرباز قرائت قرآن را یكی از عبادات می دانند و هر سال چند صد هزار نسخه قرآن در مركز و شهرستانهای كشور به قطعها و شكلهای مختلف چاپ می شود.
شاهنشاه ایران كه متدین بدین اسلام و مذهب جعفری دوازده امامی هستند در طول مدت سلطنت خود با الهام از قرآن عدالت اجتماعی ، عدالت اقتصادی و عدالت زندگی را در میان ملت ایران مستقر كردند و برای بزرگداشت و تجلیل مذهب شیعه اثنی عشری از هیچگونه اقدامی فروگذار نكردند ، بتازگی چاپ و نشر قرآن كریم كه بمنزله قانون اساسی دین اسلام و مورد علاقه قاطبه مسلمانان است مورد توجه خاص شاهنشاه قرار گرفت و مقرر فرمودند قرآنی كه چاپ می شود از سایر قرآنها از هر حیث ممتاز باشد ، روی این اصل یكی از نسخ ممتاز و خطی نفیس قرآن كه بخط استاد احمد تبریزی در كتابخانه سلطنتی موجود است انتخاب شد كه با مآخذ معتبر موجود بوسیله علما و دانشمندان صاحبنظر و برگزیده كشور تصحیح و چاپ شود .
چون نسخه ای كه برای تصحیح و چاپ انتخاب شده از نظر تذهیب و حاشیه سازی و طلاكاری در نهایت نفاست و از نظر نگارش خط نسخ شاهكاری فناناپذیر می باشد بدین جهت تلاش‌های مداوم و شبانه روزی برای تصحیح آن از روی دو دسته مآخذ معتبر انجام گرفته است .
بطوری كه قرآن پهلوی از نظر بی غلط بودن بر سایر قرآنهای چاپ شده در كشورهای اسلامی امتیاز دارد .
برای آنكه مردم ایران و مسلمانان جهان و علاقمندان كشورهای خارج هر چه بیشتر از اهمیت قرآن پهلوی آگاه شوند یك طرح انتشاراتی تهیه و تنظیم شده است كه در دو فصل اجرا خواهد شد.
1- فصل اول ، برنامه انتشاراتی قبل از انتشار قرآن
2- فصل دوم ، برنامه انتشاراتی همزمان با انتشار قرآن
در اجرای برنامه قبل از انتشار قرآن از وسائل انتشاراتی زیر استفاده خواهد شد :
الف ، خبرگزاری پارس
1- روز دوشنبه ششم اردیبهشت ماه 1344 اعلامیه دربار شاهنشاهی را درباره چاپ قرآن پهلوی منتشر خواهد كرد.
2- با آقای استاد مشكوة درباره چاپ قرآن پهلوی مصاحبه خواهد شد ، این مصاحبه در برنامه روزنامه گویا پخش خواهد گردید و متن آن بوسیله خبرگزاری پارس در اختیار جراید قرار خواهد گرفت ، روز پخش این مصاحبه سه شنبه هفتم اردیبهشت 1344 خواهد بود.
3- با وزیر فرهنگ و هنر نیز بمناسبت چاپ قرآن پهلوی بمدت یكربع مصاحبه خواهد شد ، این مصاحبه در برنامه روزنامه گویا پخش و متن آن بوسیله خبرگزاری پارس برای جراید ارسال خواهد گردید.
روز پخش این مصاحبه سه شنبه 22 تیر خواهد بود.
4- خبرگزاری پارس تا روز انتشار قرآن هر ماه دو بار بفاصله 15 روز مصاحبه خود را با سخنگوی دربار شاهنشاهی و فرهنگ و هنر تجدید خواهد كرد.
در این مصاحبه‌ها پیرامون كار چاپ قرآن و كوشش و دقتی كه در چاپ آن معمول می‌گردد صحبت خواهد شد .
5- خبرگزاری پارس با نظر مقامات وزارت فرهنگ و هنر با چند تن از متخصصین آن وزارتخانه كه در امر چاپ قرآن مستقیما دخالت دارند مصاحبه‌های كوتاه رادیویی ترتیب خواهد داد و در برنامه روزنامه گویا پخش خواهد كرد.
با چند تن از روحانیون پایتخت نیز درباره اقدام مهم شاهنشاه مصاحبه های كوتاه رادیویی بعمل خواهد آمد و در برنامه روزنامه گویا پخش خواهد كرد.
6- با چند تن از روحانیون پایتخت نیز درباره اقدام مهم شاهنشاه مصاحبه‌های كوتاه رادیویی بعمل خواهد آمد و در برنامه روزنامه گویا پخش خواهد گردید ، متن این مصاحبه نیز در اختیار جراید قرار خواهد گرفت .
2- قسمتهایی از بیانات آقای مشكوة بتدریج در برنامه‌های سپاه دانش و دهقان مورد استفاده قرار خواهد گرفت .
3- در برنامه های عربی رادیو اهواز ، اردوی رادیو زاهدان ، كردی رادیو كرمانشاه با استفاده از متن مصاحبه های وزرای دربار شاهنشاهی ، فرهنگ و هنر و سخنرانی آقای مشكوة در برنامه مرزهای دانش و خبرهایی كه از خبرگزاری پارس منتشر می شود مطالبی تهیه و پخش خواهد گردید.
مسؤول تهیه و ارسال مطالب اداره امور استانها خواهد بود.
4- سایر رادیوهای استانها اخبار و گزارشهایی را كه از خبرگزاری پارس پخش می‌شود در برنامه های خبری خود پخش خواهند كرد و همچنین نسبت به انتشار متن آنها در جراید محلی نظارت خواهند نمود .
2- مصاحبه ای با آقای دكتر بیانی درباره استاد احمد و چاپ قرآن پهلوی بعمل خواهد آمد ، این مصاحبه با اسلایدها و عكسهایی از قرآن نیریزی و مآخذی كه در تصحیح قرآن نیریزی از آن استفاده شده پخش خواهد شد ، روز انجام این مصاحبه سه شنبه دوازدهم مرداد ماه ساعت 30/21 خواهد بود ، اسلایدها و عكسها بوسیله وزارت فرهنگ و هنر در اختیار تلویزیون قرار خواهد گرفت .
3- تلویزیون ایران با توجه به مدت طولانی قبل از انتشار قرآن با نظر وزارت فرهنگ و هنر با افرادی كه در چاپ قرآن پهلوی دخالت مستقیم دارند ترتیبی خواهد داد كه هر ماه دوبار مطالبی با استفاده از مصاحبه و خبر مطالبی پخش نماید .
2ـ سایر روزنامه‌های مركز و شهرستانها خبرهای مربوط به چاپ قرآن پهلوی را با عكس منتشر خواهند كرد.
3ـ مجلات پایتخت گزارش‌های مصوری از چاپ قرآن پهلوی منتشر خواهند كرد.
روزنامه‌های تهران جورنال، ژورنال دو تهران، كیهان انترناسیونال و مجله الاخاء گزارشهایی همراه با عكس درباره قرآن پهلوی چاپ خواهند كرد.
4ـ اداره امور اطلاعات و مطبوعات وزارت‌خانه‌ها چهار مقاله مربوط به روزنامه‌های اطلاعات و كیهان را در هر ماه تهیه خواهد كرد.
جزوه‌های مزبور به وسیله نمایندگی‌های ایران در خارج از كشور توزیع خواهد شد.
وزارت فرهنگ و هنر از قرآن نیریزی فیلمی تهیه خواهد كرد تا در تلویزیون‌های كشورهای اسلامی و تلویزیون‌های لندن ، پاریس و واشنگتن نمایش داده شود.
برنامه انتشاراتی بعد از انتشار قرآن
وزارت دربار شاهنشاهی پس از چاپ قرآن پهلوی طی مراسمی كه با حضور نمایندگان سفارت‌خانه‌های اسلامی انجام خواهد شد نسخه‌هایی از قرآن را به پادشاه هاشمی اردن، ملك فیصل پادشاه عربستان سعودی و رؤسای جمهوری عراق، سوریه و لبنان هدیه خواهند كرد.
در این مراسم علما و دانشمندانی كه در چاپ قرآن پهلوی همكاری كرده‌اند مورد تفقد قرار خواهند گرفت.
وزارت دربار شاهنشاهی نسخه‌هایی از قرآن پهلوی را برای كتابخانه‌های نجف اشرف، كربلا و مساجد مسلمانان واشنگتن ، لندن ، هامبورك و آذربایجان شوروی هدیه خواهد كرد.
2ـ تلگراف‌های طبقات مختلف مردم را كه پس از انتشار قرآن پهلوی به تهران می‌رسد پخش خواهد نمود.
2ـ در برنامه سپاه دانش، دهقان مطالب متناسبی پخش خواهد گردید.
2ـ چهار مقاله پیرامون انتشار قرآن پهلوی از طرف اداره امور اطلاعات و مطبوعات وزارت‌خانه‌ها تهیه و در همان روز انتشار و یا یك روز بعد از انتشار آن در روزنامه‌های اطلاعات و كیهان منتشر خواهد شد.
2ـ از مراسم اهداء قرآن فیلم 16 میلیمتری نیز تهیه خواهد شد، 14 نسخه از این فیلم برای استفاده دفاتر اطلاعات ایران در خارج ارسال خواهد گردید.
منبع: www.irdc.ir
تاریخ پر فراز و نشیب نهضت اسلامی ایران ، حاوی حوادث و جریانات متفاوتی بود كه در این مسیر ، مبارزات مردم صورتهای مختلفی به خود گرفت و عكس‌العمل حكومت شاه در كنترل و مقابله با این نهضت نیز به تبع متفاوت بود. پس از رسوایی رژیم در سال 42 و 43 ، و مخالفت علنی با علما و اسلام ، وجهه رژیم در تظاهر به اسلام و حمایت از مردم ، لكه دار شد . بدون این پایگاه به ظاهر اسلامی ، جایی برای حكومت شاه و توجیه اعمال ضد انسانی او باقی نمی ماند ؛ لذا جهت بقای حكومتش چاره را در اجرای طرحهایی همچون ساخت مسجد ، چاپ قرآن ، زیارت عتبات و ... دید و چنین نیز عمل كرد . در سال 1344 اعلام شد كه حكومت شاه درصدد است با چاپ قرآنی بنام پهلوی ، به صحنه بیاید . این قرآنها كه در قطع و خطی زیبا تهیه و انتخاب شده بود ، به نام پهلوی و همراه با برنامه تبلیغاتی وسیع و سنگینی در سطح جامعه انتشار یافت . طبق طرح از پیش تعیین شده ای ، تعدادی از این قرآنها ، به علما و روحانیان اهدا می شد و جهت اجرای این مقصود ، تمامی سازمانها و نهادهای فرهنگی ، اجتماعی و همه قوای امنیتی ، به خدمت گرفته شد . مقالاتی برای درج در روزنامه ها و مجلات از قبل تعیین شد . متن تجلیلها و ستایشها از اقدام ملوكانه ! متن گزارشها از استقبالهای مصنوعی و ... پیش از چاپ و انتشار قرآن ، تهیه و دستور تبلیغ آن داده شد و محور سخنرانیهای نمایندگان مجلسین ، برنامه های رادیو و تلویزیون ، متن تلگرافها ، مصاحبه ها با استادان خط و ... بود.
این طرح كه سه ماه قبل از انتشار قرآن ، تهیه و آماده شده بود ، به خوبی نشان می دهد كه قصد رژیم از این عمل ، تا چه اندازه در جهت بهره برداری از تبلیغات مذهبی شاه در سطح عموم بوده است و تا چه اندازه از اصل عمل و اقدام چاپ قرآن و امور مذهبی كشور ، دور بوده است . (1)
اهداف رژیم از این اقدام ، كه با اهدهای آن به روحانیان همراه بود ، این بود كه با استفاده از قداست كلام خدا در میان اندیشه و عمل مسلمین ، آنان را به پذیرش قرآن چاپ طاغوت وادارد و تأیید ضمنی از اعمال خود از سوی روحانیان برگیرد و در صورت به نتیجه رسیدن این ترفند ، پیروزی بزرگی برای او به حساب می آمد . كار تهیه قرآن آغاز شده بود . عده ای از دانشمندان ، در گزینش و مقابله آن با دیگر قرآنها ، انتخاب شدند و به وعاظ دستور داده شد تا در محافل برپا شده از سوی رژیم ، این خبر را اعلام كنند و این اقدام را بستایند . (2)
پس از پایان طراحی قرآن پهلوی ، خبر انتشار آن در روزنامه ها و رسانه های داخلی و خارجی اعلام شد . تبلیغات مبلغان رژیم ، حول دو محور محدود می شد : نیت فاعل آن ، و ستودن اقدام اسلام گرایانه ! دستگاه پهلوی ، خصوصا محمدرضا پهلوی ، و دیگری ، تجلیل از سعی رژیم در پرداختن به كیفیت چاپ و تزیین ظواهر و یكتایی نوع چاپ آن . قرار بود این قرآنها با مراسم خاص درباری ، همراه با تشریفات سلطنتی ، توسط قاصدان مخصوص شاه ، به شهرستانها ارسال شود و همزمان با ورود قرآن ، عملیات حفاظتی و امنیتی ساواك ، ضمن كنترل اوضاع امور ، هر گونه مقاومتی از سوی افراد را دفع و مطالب را به طور كامل به مركز مخابره كند . لذا مأموریت رفع موانع اجرای طرح ، به عهده ساواك و به طور مستقیم ، زیر نظر دفتر مخصوص شاهنشاهی بود.
افراد متخلف به شدت بازخواست و مجازات می شدند . به عنوان نمونه ، ورود قرآن به شهر فومن و اعتراض دادستان فومن به ترك محل كار توسط دو تن از كارمندان به بهانه استقبال از قرآن پهلوی ، به سرعت گزارش می شود و از سوی دفتر مخصوص دربار ، مورد پی گیری قرار می گیرد .
جهت اهدای قرآنها به روحانیان نیز قبلا مقدمات فراهم شده بود . اسامی افراد ، سوابق آنها و وضعیت عمومی شهر به مركز مخابره شد ، و قرار بود تا پس از ارسال قرآنها به فرمانداری و استانداری شهرها ، روحانیان از قبل دعوت شده ، به استقبال قرآن بیایند و پس از ایراد سخنرانیهایی در مدح صفات اسلام دوستانه شاه ، رژیم را به اهداف خود نزدیكتر سازند . اما علما و روحانیان مقاومت كردند. آنان با آگاهی از ترفند رژیم ، رویه ای دیگر برگزیدند . مضامین بلند و ظلم ستیز معارف قرآنی ، مانع از تسلیم در برابر این ترفند بود . از طرفی ، شیوه قرآن بر نیزه گرفتن معاویه صفتانی چون محمدرضا پهلوی ، نیازمند مقابله ای مدبرانه بود ؛ لذا علاوه بر سخنرانیها و روشنگریهایی كه در محافل و منابر پیرامون این ترفند داشتند ، از پذیرفتن قرآن سرباز زدند . عده ای با هدیه آن به مجامع مذهبی ، عده ای با خروج از شهر ، و عده ای با عدم استقبال و بی توجهی به دعوات مكرر رژیم از آنها ، مخالفت خود را اعلام كردند. مردم نیز با تأسی به این امر ، قداست الفاظ قرآنی را در كلام گهربار عاملین به قرآن یافتند . به عنوان نمونه روحانیان زنجانی كه در هیچیك از مراسم سلطنتی شركت نكرده بودند ، در این مراسم نیز شركت نكردند . این روحانیان ، ابتدا با وادار ساختن رژیم به دعوت كتبی از علما ، و سپس عدم اجتماع كلیه روحانیان در مراسم ، مخالفت خود را اعلام داشتند .
در گزارش مفصل ساواك زنجان اعلام شد :
« ... موقعیكه كلام الله مجید با تشریفات خاص و شور و هیجان مردم به مسجد وارد گردید ملاحظه شد از طبقه روحانیون اثری نیست و بجز چند نفر طلبه كه در محوطه بودند هیچكدام از روحانیون شركت نكرده اند ... ». (3)
مأمورانت اهدای قرآن ، درصدد فرصت بودند تا قبل از خروج روحانیان از منزل خودشان ، وارد منزل شوند و پس از اهدای قرآن ، حداكثر استفاده تبلیغاتی را از عمل خود و پذیرش قرآن از سوی روحانیان ببرند . لذا با دقت بیشتری در مورد روحانیان مشهد عمل كردند. اسامی افراد مورد نظر را از قبل آماده كرده و فرصت مناسب جهت اهدا را بررسی و سنجیده بودند. در منزل " آیت الله میلانی " وارد شدند و قرآن را اهدا كردند. آیت ا... میلانی ، ضمن ابراز ناراحتی شدید از این اقدام غیرمترقبه ، اعلام كرد كه قرآن را به كتابخانه مسجد گوهرشاد هدیه می دهد ؛ ساواك نیز ، علیرغم درخواست آیت ا... میلانی مبنی بر عدم انتشار این خبر ، آن را در جراید منتشر كرد و از اقدام شاهانه تجلیل شد. " آیت ا... قمی " نیز قبل از اهدای قرآن ، مخالفت خود را اعلام كرده و گفت : « چنانچه قرآن برای من بیاورند نخواهم پذیرفت و یا به بهانه ای از منزل خارج خواهم شد . قرآن را به سازشكاران بایستی بدهند من اهل سازش نیستم ». (4)
مشكل دیگر رژیم ، در ارسال قرآن به همدان بود. روحانیان همدان مخالف انقلاب شاه بودند. دو روحانی برجسته این خطه ، " آیت ا... ملاعلی معصومی " و " آیت ا... بنی صدر " ، هیچگونه سازش و همخویی با طرحهای شاهنشاهی نداشتند و بارها مخالفت خود را اعلام كرده بودند. در سوابق این دو بزرگوار آورده اند كه حتی در 18 خرداد ماه 42 نیز به هنگام ورود محمدرضا پهلوی ، به دعوت رژیم به استقبال از شاه ، جواب منفی دادند . آنها به هیچ وجه در نیایشهای برپایی از سوی شاه در 15 بهمن و سایر جشنهای سلطنتی ، شركت نكرده بودند و حتی پس از آنكه ساواك همدان به طور كتبی از آقایان می خواهد كه تغییر رویه داده و در مراسم شركت جویند ، متن آن را در سطح جامعه انتشار دادند و رژیم را بیش از پیش رسوا ساختند و در این مورد نیز از قبول قرآن اهدایی شاه ، سرباز زدند . این بار چون موضوع قرآن و كلام الهی بود ، كه در دست جنایتكاری چون محمدرضا به چاپ می رسید ، روش دیگر برگزیدند . ابتدا با بیان اینكه اهدای قرآن نیاز به تشریفات ندارد ، رژیم را وادار كردند تا از انجام مراسم تشریفات صرف نظر كنند . سپس آخوند ملاعلی به مسافرت رفت و آیت ا... بنی صدر ، به بهانه اینكه به اتفاق هم بایستی قرآن را دریافت كنند ، امتناع كرد . عملكرد این دو روحانی و دیگر علمای این شهر ، ساواك همدان را بر آن داشت تا از اهدای قرآن صرف نظر كرده و پیشنهاد كنند تا به مسجد و كتابخانه هدیه شود . در نهایت امر وزیر دربار شاهنشاهی اعلام كرد كه قرآنها را به بانك ملی ایران شعبه همدان تحویل دهند . (5)
عده ای از روحانیان كرمانشاه نیز مقابله ای مشابه داشتند . " عبدالجلیل جلیلی " نیز با اینكه كتبی و تلفنی دعوت شده بود ، به هنگام ورود قرآن پهلوی ، از كرمانشاه خارج می شود و در مراسم حضور نمی یابد . (6)
دیگر روحانیان هشیار در شهرستانها ، هر كدام به انحای مختلف ، اسلام نمایی رژیم را افشا كردند. " سید علی بهشتی " یكی از روحانیونی بود كه در منابر اعلام كرد : « قرآن چاپ كردن ، دلیل بر مسلمان بودن نیست ... ».
چنانچه از آثار و تبعات این عمل برمی آید ، این شگرد نه تنها جایی در قلوب مردم باز نكرد ، بلكه مردم با یادآوری مقاومت مولایشان در برابر ترفندهای معاویه ، در مقابل این مكر ایستادگی كردند. هشیاری روحانیان ، مقاومت آنها و عدم استقبال عمومی مردم از این قضیه ، ثابت كرد كه چاپ قرآن ، ساخت مساجد ، زیارت عتبات عالیات ، نمی تواند سرپوشی بر اعمال ننگین شاه باشد . در جامعه ای كه دل را در گرو ایمان به خدا بسته و رهبریت امام خمینی را رشته ناگسستنی این پیمان قرار داده اند و قلوب خود را به انوار تجلی بخش حقیقت مطلق روشن ساخته اند ، حق را از باطل ، و سره را از ناسره می شناسند و تشخیص می دهند و مكر بداندیشان را بر خود برمی گردانند و چهره منافقانه دیوصفتان را به ضربت « و مكروا و مكرالله والله خیرالماكرین » بر هم شكستند و برگی از تاریخ افتخارآفرین نهضت را با فتح و سربلندی ورق زدند .
طرح انتشاراتی درباره :« چاپ قرآن پهلوی »
مردم ایران از دیرباز قرائت قرآن را یكی از عبادات می دانند و هر سال چند صد هزار نسخه قرآن در مركز و شهرستانهای كشور به قطعها و شكلهای مختلف چاپ می شود.
شاهنشاه ایران كه متدین بدین اسلام و مذهب جعفری دوازده امامی هستند در طول مدت سلطنت خود با الهام از قرآن عدالت اجتماعی ، عدالت اقتصادی و عدالت زندگی را در میان ملت ایران مستقر كردند و برای بزرگداشت و تجلیل مذهب شیعه اثنی عشری از هیچگونه اقدامی فروگذار نكردند ، بتازگی چاپ و نشر قرآن كریم كه بمنزله قانون اساسی دین اسلام و مورد علاقه قاطبه مسلمانان است مورد توجه خاص شاهنشاه قرار گرفت و مقرر فرمودند قرآنی كه چاپ می شود از سایر قرآنها از هر حیث ممتاز باشد ، روی این اصل یكی از نسخ ممتاز و خطی نفیس قرآن كه بخط استاد احمد تبریزی در كتابخانه سلطنتی موجود است انتخاب شد كه با مآخذ معتبر موجود بوسیله علما و دانشمندان صاحبنظر و برگزیده كشور تصحیح و چاپ شود .
چون نسخه ای كه برای تصحیح و چاپ انتخاب شده از نظر تذهیب و حاشیه سازی و طلاكاری در نهایت نفاست و از نظر نگارش خط نسخ شاهكاری فناناپذیر می باشد بدین جهت تلاش‌های مداوم و شبانه روزی برای تصحیح آن از روی دو دسته مآخذ معتبر انجام گرفته است .
بطوری كه قرآن پهلوی از نظر بی غلط بودن بر سایر قرآنهای چاپ شده در كشورهای اسلامی امتیاز دارد .
برای آنكه مردم ایران و مسلمانان جهان و علاقمندان كشورهای خارج هر چه بیشتر از اهمیت قرآن پهلوی آگاه شوند یك طرح انتشاراتی تهیه و تنظیم شده است كه در دو فصل اجرا خواهد شد.
1- فصل اول ، برنامه انتشاراتی قبل از انتشار قرآن
2- فصل دوم ، برنامه انتشاراتی همزمان با انتشار قرآن
در اجرای برنامه قبل از انتشار قرآن از وسائل انتشاراتی زیر استفاده خواهد شد :
الف ، خبرگزاری پارس
1- روز دوشنبه ششم اردیبهشت ماه 1344 اعلامیه دربار شاهنشاهی را درباره چاپ قرآن پهلوی منتشر خواهد كرد.
2- با آقای استاد مشكوة درباره چاپ قرآن پهلوی مصاحبه خواهد شد ، این مصاحبه در برنامه روزنامه گویا پخش خواهد گردید و متن آن بوسیله خبرگزاری پارس در اختیار جراید قرار خواهد گرفت ، روز پخش این مصاحبه سه شنبه هفتم اردیبهشت 1344 خواهد بود.
3- با وزیر فرهنگ و هنر نیز بمناسبت چاپ قرآن پهلوی بمدت یكربع مصاحبه خواهد شد ، این مصاحبه در برنامه روزنامه گویا پخش و متن آن بوسیله خبرگزاری پارس برای جراید ارسال خواهد گردید.
روز پخش این مصاحبه سه شنبه 22 تیر خواهد بود.
4- خبرگزاری پارس تا روز انتشار قرآن هر ماه دو بار بفاصله 15 روز مصاحبه خود را با سخنگوی دربار شاهنشاهی و فرهنگ و هنر تجدید خواهد كرد.
در این مصاحبه‌ها پیرامون كار چاپ قرآن و كوشش و دقتی كه در چاپ آن معمول می‌گردد صحبت خواهد شد .
5- خبرگزاری پارس با نظر مقامات وزارت فرهنگ و هنر با چند تن از متخصصین آن وزارتخانه كه در امر چاپ قرآن مستقیما دخالت دارند مصاحبه‌های كوتاه رادیویی ترتیب خواهد داد و در برنامه روزنامه گویا پخش خواهد كرد.
با چند تن از روحانیون پایتخت نیز درباره اقدام مهم شاهنشاه مصاحبه های كوتاه رادیویی بعمل خواهد آمد و در برنامه روزنامه گویا پخش خواهد كرد.
6- با چند تن از روحانیون پایتخت نیز درباره اقدام مهم شاهنشاه مصاحبه‌های كوتاه رادیویی بعمل خواهد آمد و در برنامه روزنامه گویا پخش خواهد گردید ، متن این مصاحبه نیز در اختیار جراید قرار خواهد گرفت .
توضیح
شبكه رادیو ایران
2- قسمتهایی از بیانات آقای مشكوة بتدریج در برنامه‌های سپاه دانش و دهقان مورد استفاده قرار خواهد گرفت .
3- در برنامه های عربی رادیو اهواز ، اردوی رادیو زاهدان ، كردی رادیو كرمانشاه با استفاده از متن مصاحبه های وزرای دربار شاهنشاهی ، فرهنگ و هنر و سخنرانی آقای مشكوة در برنامه مرزهای دانش و خبرهایی كه از خبرگزاری پارس منتشر می شود مطالبی تهیه و پخش خواهد گردید.
مسؤول تهیه و ارسال مطالب اداره امور استانها خواهد بود.
4- سایر رادیوهای استانها اخبار و گزارشهایی را كه از خبرگزاری پارس پخش می‌شود در برنامه های خبری خود پخش خواهند كرد و همچنین نسبت به انتشار متن آنها در جراید محلی نظارت خواهند نمود .
تلویزیون ایران
2- مصاحبه ای با آقای دكتر بیانی درباره استاد احمد و چاپ قرآن پهلوی بعمل خواهد آمد ، این مصاحبه با اسلایدها و عكسهایی از قرآن نیریزی و مآخذی كه در تصحیح قرآن نیریزی از آن استفاده شده پخش خواهد شد ، روز انجام این مصاحبه سه شنبه دوازدهم مرداد ماه ساعت 30/21 خواهد بود ، اسلایدها و عكسها بوسیله وزارت فرهنگ و هنر در اختیار تلویزیون قرار خواهد گرفت .
3- تلویزیون ایران با توجه به مدت طولانی قبل از انتشار قرآن با نظر وزارت فرهنگ و هنر با افرادی كه در چاپ قرآن پهلوی دخالت مستقیم دارند ترتیبی خواهد داد كه هر ماه دوبار مطالبی با استفاده از مصاحبه و خبر مطالبی پخش نماید .
مطبوعات
2ـ سایر روزنامه‌های مركز و شهرستانها خبرهای مربوط به چاپ قرآن پهلوی را با عكس منتشر خواهند كرد.
3ـ مجلات پایتخت گزارش‌های مصوری از چاپ قرآن پهلوی منتشر خواهند كرد.
روزنامه‌های تهران جورنال، ژورنال دو تهران، كیهان انترناسیونال و مجله الاخاء گزارشهایی همراه با عكس درباره قرآن پهلوی چاپ خواهند كرد.
4ـ اداره امور اطلاعات و مطبوعات وزارت‌خانه‌ها چهار مقاله مربوط به روزنامه‌های اطلاعات و كیهان را در هر ماه تهیه خواهد كرد.
وزارت فرهنگ و هنر
جزوه‌های مزبور به وسیله نمایندگی‌های ایران در خارج از كشور توزیع خواهد شد.
وزارت فرهنگ و هنر از قرآن نیریزی فیلمی تهیه خواهد كرد تا در تلویزیون‌های كشورهای اسلامی و تلویزیون‌های لندن ، پاریس و واشنگتن نمایش داده شود.
مطبوعات خارجی
برنامه انتشاراتی بعد از انتشار قرآن
وزارت دربار شاهنشاهی پس از چاپ قرآن پهلوی طی مراسمی كه با حضور نمایندگان سفارت‌خانه‌های اسلامی انجام خواهد شد نسخه‌هایی از قرآن را به پادشاه هاشمی اردن، ملك فیصل پادشاه عربستان سعودی و رؤسای جمهوری عراق، سوریه و لبنان هدیه خواهند كرد.
در این مراسم علما و دانشمندانی كه در چاپ قرآن پهلوی همكاری كرده‌اند مورد تفقد قرار خواهند گرفت.
وزارت دربار شاهنشاهی نسخه‌هایی از قرآن پهلوی را برای كتابخانه‌های نجف اشرف، كربلا و مساجد مسلمانان واشنگتن ، لندن ، هامبورك و آذربایجان شوروی هدیه خواهد كرد.
خبرگزاری پارس
2ـ تلگراف‌های طبقات مختلف مردم را كه پس از انتشار قرآن پهلوی به تهران می‌رسد پخش خواهد نمود.
رادیو ایران
2ـ در برنامه سپاه دانش، دهقان مطالب متناسبی پخش خواهد گردید.
مطبوعات
2ـ چهار مقاله پیرامون انتشار قرآن پهلوی از طرف اداره امور اطلاعات و مطبوعات وزارت‌خانه‌ها تهیه و در همان روز انتشار و یا یك روز بعد از انتشار آن در روزنامه‌های اطلاعات و كیهان منتشر خواهد شد.
اداره تولید فیلم و عكس
وزارت فرهنگ و هنر
2ـ از مراسم اهداء قرآن فیلم 16 میلیمتری نیز تهیه خواهد شد، 14 نسخه از این فیلم برای استفاده دفاتر اطلاعات ایران در خارج ارسال خواهد گردید.
تلویزیون ایران
منبع: www.irdc.ir
