نویسنده: سید هاشم میرلوحی

بین نسخ قدیم و جدید عهد عتیق تفاوت‌هایی وجود دارد، لذا بعضی از مسیحیان، نسخ جدید عهد عتیق را نسخ مدرن و یا کتاب مقدس مدرن (1) می‌خوانند. بحث مشروح و نقد کردن متن کتاب تورات (عهد عتیق) از مقوله‌ی این مقاله خارج است، ولی ما تنها به نکاتی چند، پیرامون کتب عهد عتیق، اینکه این کتب از کجا آمده است، و یا اینکه چه افرادی آن را نوشته‌اند، اشاره خواهیم داشت.
به راستی آیا این کتب، دقیقاً همان مطالبی است که به حضرت موسی (علیه‌السلام) و دیگر پیامبران بنی‌اسرائیل از جانب خداوند متعال نازل شده است؟ و یا این‌گونه نیست، بلکه همانگونه که یهودیان اظهار می‌دارند، این کتب، در طول تاریخ - در مدت زمانی بیش از 1000 سال - توسط افراد گوناگون نوشته شده و بارها ویرایش گردیده است؟!
کتبی که در عهد عتیق به نام انبیاء می‌باشد - محصول نگارش تدوین‌گران یهودی است. اگر ما بخواهیم تمام عهد عتیق را نقد کنیم و تمام جملات آن را مورد بررسی و تجزبه و تحلیل قرار دهیم، خود به صورت یک مجموعه‌ی چند جلدی خواهد شد که از محور اصلی بحث ما خارج است. اما این که چه افرادی کتب عهد عتیق را نوشته‌اند، به عنوان مثال، در ارتباط با بخشی که به نام ارمیا نبی در عهد عتیق می‌باشد (کتاب ارمیا)، گفته می‌شود که این بخش، توسط یکی از شاگردانش به نام باروخ (2) - در یک مدت طولانی - از منابع مختلف - جمع‌آوری و بازسازی شده است (3). نکته‌ی اصلی ما این است که این کتب که به نام پیامبران الهی در عهد عتیق آمده است، توسط آن پیامبران نوشته نشده است، بلکه در طول یک مدت طولانی، توسط افراد متعدد و مختلف نوشته شده و در طول تاریخ نیز آن نسخ و متون را تغییر داده‌اند.
در ارتباط با نسخ مدرن کتاب مقدس باید به این نکته اشاره نمود که متأسفانه در طول تاریخ، بعضی افراد، هرگونه که دوست داشته‌اند، آنرا تغییر داده‌اند. بد نیست که شما این را بدانید که در شهر هالیوود و هالیوود غربی و نقاطی از شهر سانفرانسیسکو که مرکز تجمع افراد هم جنس باز می‌باشد، کلیساهایی وجود دارد که نه تنها شرکت کنندگان در مراسم آن کلیساها، بلکه کشیش‌های آن کلیساها نیز هم جنس باز می‌باشند و به متونی از کتاب مقدس اشاره می‌کنند و اظهار می‌دارند که (العیاذ بالله) هم جنس بازی مورد تأیید حضرت عیسی و غیره نیز بوده است.
1- کتاب پیدایش (4): این کتاب از منابع گوناگون، بین قرن‌های دهم تا پنجم قبل از میلاد حضرت مسیح (علیه‌السلام) جمع‌آوری شده است (5). بعضی از یهودیان (و مسیحیان) آن را افسانه (6) و خرافات (7) می‌خوانند (8).
2- کتاب خروج (9): کاهنان یهود این کتاب را حدوداً در سال 550 قبل از میلاد نوشته‌اند (10). یعنی این کتاب تقریباً 750 سال بعد از حضرت موسی (علیه‌السلام) نوشته شده است.
3- کتاب لاویان (11): این کتاب حدوداً در قرن پنجم قبل از میلاد توسط کاهنان یهود - از معبد اورشلیم - نوشته شده است (12). یعنی این کتاب تقریباً 800 سال بعد از حضرت موسی (علیه‌السلام) نوشته شده است.
4- کتاب اعداد (13): در فصل‌های اولیه‌ی این کتاب در ارتباط با اعداد و ارقام قبایل بنی‌اسرائیل نوشته شده است. تاریخ نگارش این کتاب را قرن ششم قبل از میلاد ذکر کرده‌اند (14). یعنی این کتاب حدوداً 700 سال بعد از حضرت موسی (علیه‌السلام) نوشته شده است.
5- کتاب تثنیه (15): پنجمین بخش از تورات (عهد عتیق)، کتاب تثنیه است. بعضی از عالمان یهود معتقدند که مطالب این کتاب تا قرن هشتم قبل از میلاد به صورت شفاهی نقل می‌شده است و در قرن هفتم قبل از میلاد این کتاب نوشته شده است و بعد از بین رفته است و دوباره - همانگونه که در کتاب پادشاهان 2، بخش 22 و 23 و نیز کتاب تواریخ ایام 2، بخش 34 و 35 ذکر گردیده - دوباره پیدا شده است. اما عالمان یهودی دیگری معتقدند که بخش اصلی این کتاب، در اواخر قرن هفتم قبل از میلاد نوشته شده است (16).
6- کتاب یوشع (17): یهودیان این گونه اظهار می‌دارند که یوشع یک فرمانده‌ی نظامی و قهرمان بوده است که حضرت موسی (علیه‌السلام) وی را به عنوان جانشین خود انتخاب نموده است. همان‌گونه که مرسوم است، این کتاب به یوشع نسبت داده می‌شود، ولی بسیاری از محققین کتاب مقدس معتقدند که مطالب این بخش، از منابع مختلف گرفته شده است و این کتاب که در اواسط قرن دهم قبل از میلاد نوشته شده بود،‌ دوباره کاملاً توسط فرد یا افرادی به صورت مشروح در قرن هفتم قبل از میلاد نوشته شد و بعداً شاید - پس از سال 500 قبل از میلاد - نویسندگان این کتاب، بخش‌هایی را - مخصوصاً به نیمه‌ی دوم این کتاب - اضافه کردند (18).
7- کتاب داوران (19): بخش غزل‌های دبورا (20) (دِبرا) - یعنی فصل پنجم این کتاب - بسیار قدیمی است و شاید قدیمی‌ترین نوشته‌های تورات (عهد عتیق) می‌باشد، ولی بخش‌های دیگر این کتاب، نظیر فصل‌های 17 تا 31، مطالبی است که کاهنان یهود بعد از دوران اسارت در بابل - یعنی بعد از سال 538 قبل از میلاد - نوشته‌اند. بخش‌های دیگر این کتاب نیز در قرون هفتم تا ششم قبل از میلاد نوشته شده است (21).
8- کتب سیمول (ساموئل) (22): در توضیح این کتاب، یهودیان می‌گویند که این کتاب، تاریخ سیمول - اولین پیامبر بعد از حضرت موسی (علیه‌السلام) - و نیز تاریخ دو پادشاه - یعنی شاول (23) و داوود (24) - است. تا اواسط قرن پانزدهم، کتاب‌های سمیول - یعنی سمیول 1 و سمیول 2 - یک کتاب بود و بعد از اواسط قرن پانزدهم میلادی، به دو کتاب تقسیم شد. در ارتباط با تاریخ نگارش این کتاب - بعضی از علمای عهد عتیق این‌گونه اظهار می‌دارند که این کتاب از دو منبع گرفته شده است که آن‌ها را منابع اولیه و اخیر (پیشین و تازه) می‌خوانند (25). ممکن است بخش اولیه‌ی آن، در دوران پادشاهی حضرت سلیمان (علیه‌السلام) - بین سالهای 961 تا 922 قبل از میلاد (26) - توسط یک نفر نوشته شده باشد. بخش تازه آن، بین سالهای 750 تا 650 قبل از میلاد نوشته شده است. بعضی دیگر از علمای عهد عتیق، کتب سیمول را از سه منبع - L,J,E - می‌دانند. آنها این‌گونه اظهار می‌دارند که دو بخش از آن - یعنی L,J - در اواخر قرن دهم و بخش سوم آن - یعنی E - از اواخر قرن نهم تا اوایل قرن هشتم قبل از میلاد نوشته شده است (27).
9- کتب پادشاهان (28): عالمان تلمود، کتب پادشاهان - یعنی پادشاهان 1 و پادشاهان 2 - را به یکی از پیامبران بنی‌اسرائیل به نام ارمیاء نبی که در قرون هفتم و ششم قبل از میلاد می‌زیسته است،‌ نسبت می‌دهند. ولی عالمان کتب مقدس مدرن، کتب پادشاهان را به دو یا چند نویسنده و یا ویراستار گمنام مکتب کتاب تثنیه نسبت می‌دهند و این‌گونه اظهار می‌دارند که این مطالب، از چند منبع آغازین (نخستن) - منابعی که در متن آن نیز آمده است - گرفته شده است. اکثر عالمان کتاب مقدس بر این باورند که مطالب کتاب پادشاهان 1، مدتی قبل از فوت پادشاه یهودا و اصلاح‌طلب دینی - یوشیا (29) - در سال 609 قبل از میلاد نوشته شده است. کتاب پادشاهان دوم - اساساً به این خاطر که آخرین واقعه‌ی تاریخی که در این کتاب ثبت شده است در سال 561 قبل از میلاد می‌باشد و در ارتباط با سقوط بابل در سال 539 قبل از میلاد، هیچ مطلبی گفته نشده است - تقریباً در سال 550 قبل از میلاد به نگارش در آمده است (30).
10- کتاب اشعیا (31): اشعیا - پسر عاموز (32) - تقریباً در سال 760 قبل از میلاد متولد شده است و حدوداً بین سالهای 701 تا 690 قبل از میلاد به شهادت رسیده است. یهودیان به طور مرسوم، اشعیا را نویسنده‌ی این کتاب می‌خوانند، ولی عالمان کتاب مقدس معتقدند که کتاب فعلی اشعیا، چندین قرن بعد از اشعیا و قبل از سال 180 قبل از میلاد نوشته شده است. کتاب اشعیا را به دو بخش تقسیم می‌کنند. بخش اول شامل 39 فصل است که در ارتباط با تاریخ دوران اشعیا می‌باشد و تقریباً راجع به وقایع بعد از نیمه‌ی دوم قرن هشتم قبل از میلاد است. بخش دوم که شامل فصل‌های 40 تا 66 می‌باشد، بعد از نیمه‌ی دوم قرن ششم قبل از میلاد، تاریخ خورده است و در مواردی به اشعیا دوم و اشعیا سوم - به صورت زیرمجموعه‌ی اشعیا - تقسیم‌بندی شده است. در قسمت (17-7:13) (33) به پسر آینده اشعیا به نام امنیوئل (34) اشاره دارد که سومین پسر اشعیا می‌باشد. او نیز پیامبر بوده است و این بخش را در مواقعی کتاب امنیوئل می‌خوانند. بخش دوم یعنی فصل‌های 40 تا 66 را به دو بخش تقسیم می‌کنند. فصل‌های 40 تا 55 را به یک نویسنده‌ی گمنامی نسبت می‌دهند که تقریباً آن را در سال سقوط بابل (یعنی سال 539 قبل از میلاد) نوشته است. عموماً او را اشعیا دوم (35) می‌خوانند (36).
11- کتاب ارمیا (37): سال تولد ارمیا نبی (جرمایا) را 650 قبل از میلاد ذکر کرده‌اند و دوره‌ی پیامبری خود را تقریباً از سال 627 قبل از میلاد آغاز نمود که تقریباً 70 سال بعد از پیامبری اشعیا نبی بوده است. تاریخ رحلت ارمیا نبی - که بعد از غلبه‌ی بابلیان بر اورشلیم (قدس) در سال 586 قبل از میلاد می‌باشد - دقیقاً مشخص نیست. او در آغاز دوره‌ی پیامبریش، از حمایت دوستان قدرتمند خود برخوردار بود، ولی بعد از مرگ یوشیا (جوزایا) (38) پادشاه یهودیه که در سال 609 قبل از میلاد اتفاق افتاد، بی‌لطفی [در حقیقت، مخالفت] رهبران [به اصطلاح] دینی و دولتی با وی شدت گرفت و در خانه‌اش زندانی شد و به وی اجازه ندادند تا با مردم تماس داشته باشد و بعد، وی را در یک آب انبار خشک (39) - که به عنوان یک سیاه‌چال زندان (40) از آن استفاده می‌شد - انداختند و وی را یک فرد خائن و نابکار می‌خواندند (41). یهودیان این‌گونه بیان می‌کنند که ارمیا سرسختانه علیه بابلیان (نیروهای بخت النصر) مقاومت می‌کرد و بعد از سقوط نهایی اورشلیم، بابلیان او را - علیه خواسته‌اش - به مصر بردند و او توسط همین افراد کشته شد. بعضی دیگر این‌گونه اظهار می‌دارند که هر چند، داستانی را که یهودیان در ارتباط با کشته شدن ارمیا می‌گویند، براساس یک داستان خیالی است و نه براساس شواهد و قرائن و اسناد، ولی بعید هم نیست که بابلیان او را کشته باشند (42). ما مسلمان‌ها در ارتباط با کشته شدن ارمیاء نبی چه باید فکر کنیم؟
وقتی از یهودیان سئوال می‌کنید که چرا وی را در آن آب انبار انداخته‌اند، آنها اظهار می‌دارند که آن آب انبار، آب نداشته است و خشک بوده است. نکته‌ی قابل توجه این است که وی در سن 27 سالگی (در سال 627 قبل از میلاد) فعالیت خود را که هدایت و راهنمایی مردم بوده است، آغاز کرده است (43). مخالفت شیاطین با وی بعد از مرگ یوشیا (که در سال 609 قبل از میلاد بوده است) شدت یافته است و سقوط اورشلیم نیز در سال 586 قبل از میلاد بوده است. ارمیا نبی برای مدت 23 سال با شیاطین به اصطلاح یهود، درگیر بوده است که در طول این مدت، وی را برای مدتی در خانه‌اش حبس کردند و بعد، در آب انبار (به قول خودشان خالی از آب) محبوس ساختند.
کتاب ارمیا - همانند دیگر کتبی که به نام انبیاء می‌باشد - محصول یک سری افراد تدوین‌گر است.
آن نسخه‌ای که توسط باروخ نوشته شده است، یک منبع اصلی است، ولی می‌نویسند بخشی از این کتاب شامل مطالبی بوده است که ارمیا گفته است، اما بعداً توسط نویسندگان دیگر، بسط و تغییر داده شده است (44).
12- کتاب حزقیال (45) نبی: هرچند این کتاب به طور مرسوم، به حزقیال نبی نسبت داده می‌شود، ولی این کتاب (مخصوصاً فصل‌های 40 تا 48 آن) مطالبی است که توسط افراد دیگر تدوین شده است و یا توسط شاگردان او جمع‌آوری گردیده است. اکثر علمای عهد عتیق، کتاب حزقیال را به نیمه‌ی اول قرن ششم قبل از میلاد نسبت می‌دهند (46).
یهودیان اظهار می‌دارند که حزقیال نبی از افرادی بوده است که در سال 597 قبل از میلاد - یعنی 11 سال قبل از سقوط اورشلیم - به اسارت گرفته شد و به شهر بابل برده شد. دوران پیامبری او را حدوداً از سال 592 قبل از میلاد ذکر کرده‌اند. یهودیان می‌گویند که وی قبل از اینکه به تبعید فرستاده شود، یک روحانی بوده است. نقش او در سالهای 597 تا 586 قبل از میلاد (یعنی برای مدت 11 سال) یک پیام‌آور عقوبت و بلا بوده است و بعد از سقوط اورشلیم توسط بخت النصر - حاکم بابل - نقش حزقیال یک آرام‌بخش و الهام‌بخش بوده است (47).
13- کتاب هوشع (48): دوازده کتاب کوتاه در عهد عتیق وجود دارد (از کتاب هوشع تا ملاکی) که اکثراً حاوی پیشگویی می‌باشند و مطالب آن کوتاه است. به این کتب، کتب فرعی پیامبران گویند (49). در هر صورت، کتاب هوشع، اولین کتاب از آن دسته کتب است. چنان که مرسوم است، این کتاب را به هوشع نسبت داده‌اند، پیامبری که در قرن هشتم قبل از میلاد می‌زیسته است. او تنها پیامبری از این گروه است که در اسرائیل و یا در بخش پادشاهی شمال آن زندگی می‌کرده است. بعضی از علمای عهد عتیق، بخش‌هایی از این کتاب را - به عنوان مثال 23-2:14 و یا 12-1:10 به نویسندگان بعد از او - یعنی تدوین‌گران یهودی - نسبت می‌دهند (50).
14- کتاب یوئیل (51): علمای عهد عتیق، در مورد یوئیل، چیزی جز نام او نمی‌دانند. این کتاب را به طوری که مرسوم است،‌ به یوئیل نسبت می‌دهند. این کتاب را - از نظر زمانی - به دوران بلافاصله بعد از اسارت یهودیان در بابل (52) نسبت می‌دهند (53). قسمت دوم کتاب یوئیل به اتفاقات دوران آخرالزمان - زمانی که دوران حیات بشر بر روی کره‌ی زمین پایان می‌یابد - و بعد از آن قیامت است، اشاره می‌کند.
15- کتاب عاموس: این کتاب را به طوری که مرسوم است، به عاموس پیامبر که یک چوپان (54) بوده است، نسبت داده می‌شود. عاموس در قرن هشتم پیش از میلاد می‌زیسته است. این کتاب به عنوان یکی از «12 کتب کوتاه» عهد عتیق، که به نام «کتب فرعی پیامبران (55)» خوانده می‌شود، می‌باشد. این کتاب برای استعاره‌های چوپانی و زبان شاعرانه‌ی آن شناخته شده است. عاموس، سعادت، رستگاری نهایی، صلح و آسایش را برای بنی‌اسرائیل پیش‌بینی می‌کند. علمای عهد عتیق اظهار می‌دارند، این بخش‌ها (نظیر 15-9:9) که درباره‌ی پیش‌گویی‌های او می‌باشد، از قسمت‌هایی است که به نظر می‌رسد بعداً نوشته شده است (56).
16- کتاب عوبدیا: این کتاب، مختصرترین بخش عهد عتیق می‌باشد که شامل یک فصل، با 21 جمله است و به عنوان یکی از «12 کتب کوتاه» عهد عتیق که به نام «کتب فرعی پیامبران» می‌باشد، خوانده می‌شود. این قسمت از عهد عتیق را به قرن ششم قبل از میلاد و به طور مرسوم، به عوبدیای نبی نسبت می‌دهند، ولی بسیاری از علمای جدید عهد عتیق، این‌گونه مطرح می‌سازند که این بخش، به بیش از یک نویسنده تعلق دارد و یکی از آن نویسندگان شاید عوبدیا باشد و اکثر نگارش این جملات، به دوران پس از اسارت بنی‌اسرائی باز می‌گردد. هر چند عوبدیای نبی در قرن ششم قبل از میلاد می‌زیسته است، ولی علمای جدید، بعضی از جملات این کتاب را به قرن نهم قبل از میلاد و بقیه را به قرن چهارم قبل از میلاد باز نسبت می‌دهند (57). به دیگر سخن، این کتاب در طول 500 سال نوشته شده است.
17- کتاب یونس: این کتاب به عنوان یکی از 12 کتب کوتاه عهد عتیق است و به نام کتب فرعی پیامبران خوانده می‌شود و طبق معمول، این کتاب را به یونس پیامبر نسبت می‌دهند، ولی بعضی از علمای عهد عتیق این‌گونه اظهار می‌دارند که این کتاب را یک فردی ناشناس و بعد از دوران اسارت بنی‌اسرائیل - یعنی بعد از سال 538 قبل از میلاد - نوشته است (58).
18- کتاب میکا (میخا، مایکا): این کتاب به عنوان یکی از 12 کتب کوتاه عهد عتیق است و به نام کتب فرعی پیامبران خوانده می‌شود. میکا (میخا، مایکا) در قرن هشتم قبل از میلاد می‌زیسته است. همان‌گونه که مرسوم است، این کتاب را به میکا نبی نسبت می‌دهند، ولی اکثر علمای عهد عتیق، سه فصل اول (به استثناء 13-12:2) را به میکا نسبت می‌دهند، اما اظهار می‌دارند که بقیه‌ی کتاب را نویسندگانی بعد از میکا نوشته‌اند (59).
19- کتاب ناحوم (نَحام): این کتاب نیز به عنوان یکی از 12 کتب کوتاه عهد عتیق است و به نام کتب فرعی پیامبران خوانده می‌شود و طبق معمول، این کتاب را به ناحوم نبی نسبت می‌دهند که در قرن هفتم قبل از میلاد می‌زیسته است، ولی علمای عهد عتیق احتمال می‌دهند که این کتاب بین سالهای 663 تا 612 قبل از میلاد (60) نوشته شده است (61).
20- کتاب حبقوق (هَبَکاک): حبقوق از پیامبران بنی‌اسرائیل بوده است که در قرن هفتم قبل از میلاد می‌زیسته است (مرقد این پیامبر الهی در شهر تویسرکان است). دوران پیامبری او بین سال‌های 697 تا 612 قبل از میلاد بوده است. این کتاب نیز به عنوان یکی از 12 کتب کوتاه عهد عتیق است و به نام کتب فرعی پیامبران خوانده می‌شود و چنان که مرسوم است، آن را به حبقوق نسبت می‌دهند. اساساً هیچ چیزی در مورد زندگی این پیامبر در دست نیست. این کتاب سه فصل دارد که علمای عهد عتیق، فصل اول و دوم را به حبقوق نسبت می‌دهند، ولی اظهار می‌دارند که فصل سوم توسط یک نویسنده‌ی ناشناس، بعد از حبقوق نوشته شده است (62).
21- کتاب صفنیا (ضِفِنایا): این کتاب به عنوان یکی از 12 کتب کوتاه عهد عتیق است. به نام کتب فرعی پیامبران خوانده می‌شود. به طور مرسوم، این کتاب را به صفنیای نبی نسبت داده‌اند، ولی علمای جدید عهد عتیق اظهار می‌دارند که بخش‌هایی از این کتاب - نظیر فصل‌های دوم و سوم - بعد از حیات صفنیا نوشته شده است و ارتباطی با صفنیا ندارد (63).
22- کتاب حَجی (حَگِی / حَگای): هیچ اطلاعاتی در مورد زندگی حَجی (حَگِی / حَگای) در دست نیست. دوران پیامبری حَجی (حَگِی/ حَگای) در سال 520 قبل از میلاد بوده است و آن سال بلا، مصیبت، خشکسالی و همچنین نارضایتی آن افرادی که بعد از اسارت به اورشلیم بازگشته بودند، می‌باشد. این کتاب نیز به عنوان یکی از 12 کتب کوتاه عهد عتیق است و به نام کتب فرعی پیامبران خوانده می‌شود و چنان که مرسوم است، آن را به حَجی (حَگِی / حَگای) نسبت می‌دهند، ولی بعضی از علمای عهد عتیق معتقدند که این کتاب توسط فرد ناشناسی که از مریدان حَجی (حَگِی / حَگای) بوده است، نوشته شده است (64).
23- کتاب زکریا: زکریا در قرن ششم قبل از میلاد می‌زیسته است و دوران پیامبری وی را، بین سالهای 520 تا 518 قبل از میلاد ذکر کرده‌اند. این کتاب نیز به عنوان یکی از 12 کتب کوتاه عهد عتیق است و به نام کتب فرعی پیامبران خوانده می‌شود. به طور مرسوم، این کتاب را به زکریا نسبت داده‌اند، ولی علمای جدید عهد عتیق اظهار می‌دارند که فقط هشت فصل اول این کتاب می‌تواند به زکریا تعلق داشته باشد که خود او و یا مریدانش نوشته‌اند و مابقی، بعد از حیات زکریا - شاید یک قرن بعد از رحلت وی - نوشته شده است. بعضی از علمای قدیم نیز معتقدند که فصل‌های نهم تا چهاردهم، قبل از اسارت بنی‌اسرائیل - یعنی 586 سال قبل از میلاد مسیح - نوشته شده است (65).
24- کتاب ملاکی نبی (مَلَکای نبی): این کتاب به عنوان یکی از 12 کتب کوتاه عهد عتیق است و به نام کتب فرعی پیامبران خوانده می‌شود و آخرین کتاب از این مجموعه می‌باشد. در قرون گذشته، بعضی از گزارشگران یهود، این کتاب را به عزرا (66) که یک کاهن (67) و اصلاحگر (68) یهودی بوده است و در قرن پنجم قبل از میلاد می‌زیسته است، نسبت می‌دهند (69) ولی علمای جدید عهد عتیق این نظریه را رد می‌کنند. لغت ملاکی (70) در زبان عبری به معنای «پیام‌آور من (71)» می‌باشد. علمای جدید عهد عتیق می‌گویند همانگونه که این لغت در 1:1 این کتاب آمده است، یک اسم خاص نمی‌باشد. همچنین آنها اظهار می‌دارند که این کتاب، در دهه‌های 460 تا 450 قبل از میلاد و یا قبل از اینکه نحمیا (72) - به عنوان یک پیشوا - در قرن پنجم قبل از میلاد، اصلاحاتی را صورت دهد - نوشته شده است (73).

و اما آثار (نوشته‌ها):

25- مزامیر داوود (74): لغت Psalms (سامز) به زبان یونانی است و به معنای ترانه می‌باشد. این کتاب شامل 150 سرود مذهبی و یا شعر است (75) که به کتاب سرودهای مذهبی نیز آنرا می‌شناسند. 74 سرود (و یا ترانه) را به داوود و 12 سرود (و یا ترانه) را به پسر وی، سلیمان نبی و یکی از آنها را به حضرت موسی (علیه‌السلام) و 32 تا را به افرادی دیگر نسبت می‌دهند و نویسنده‌ی مابقی را گمنام می‌دانند. در کتاب مزامیر داوود از سبک‌های متعدد ادبی استفاده شده است. بسیاری از آنها بعد از قرون چهاردهم و سیزدهم قبل از میلاد - از سبک اشعار اوگاریت (76) - شکل و الگو گرفته‌اند (77). زبان اوگاریت یکی از زبان‌های سامی است که منسوخ شده است (78).
26- کتاب امثال سلیمان نبی: این کتاب مجموعه‌ای از مطالب اخلاقی است. هر چند بعضی از مطالب این کتاب به زمان حضرت سلیمان و یا قبل از آن باز می‌گردد، ولی علمای عهد عتیق اظهار می‌دارند که این کتاب، توسط افراد ناشناس - تقریباً در قرون پنجم و چهارم قبل از میلاد - نوشته و یا جمع‌آوری شده است (79).
27- کتاب ایوب نبی: چنان که مرسوم است، این کتاب را به ایوب نبی نسبت می‌دهند، ولی علمای عهد عتیق، این کتاب را به دوران مختلف - از زمان حضرت موسی تا دوران بعد از اسارت بنی‌اسرائیل - و یا اینکه از سال 500 قبل از میلاد تا سال 250 قبل از میلاد نسبت می‌دهند. علمای عهد عتیق اظهار می‌دارند که نویسنده‌ی این کتاب ناشناخته است و بعدها نیز نویسندگان دیگری، بخش‌هایی - نظیر فصل‌های 32 تا 37 - را به آن افزوده‌اند (80).
28- کتاب غزل‌های حضرت سلیمان نبی: این کتاب، مجموعه‌ای از اشعار عشق و مهرورزی (81) است. در بخش عهد عتیق کتاب مقدس مسیحیان، این کتاب معمولاً بعد از کتاب جامعه (82) آمده است، ولی در عهد عتیق یهودیان، این کتاب بعد از کتاب ایوب نبی آمده است. به طور مرسوم، این کتاب را به حضرت سلیمان نبی نسبت می‌دهند، ولی کتابی که در حال حاضر در دست می‌باشد، بین قرون پنجم تا سوم قبل از میلاد نوشته شده است (83).
29- کتاب روت (روث) (روت موآبیه): نه نویسنده و نه زمان دقیقی که این کتاب نوشته شده است، مشخص می‌باشد. چنان که مرسوم است، این کتاب را به سمیول (84) (سموئل / ساموئل) نسبت می‌دهند، ولی عالمان عهد عتیق، تاریخ نگارش آن را از دوران پادشاهی (یعنی قرون دهم تا هشتم قبل از میلاد) تا بعد از دوران اسارت بنی‌اسرائیل (یعنی قرون پنجم تا چهارم قبل از میلاد) می‌دانند (85).
30- کتاب مراثی ارمیا نبی: مرسوم است که این کتاب را به ارمیا نبی (86) که در سده‌های هفتم و ششم قبل از میلاد می‌زیسته است، نسبت می‌دهند، ولی علمای جدید عهد عتیق، برای این ادعا، هیچ دلیل و سندی را در دست ندارند و اظهار می‌دارند که دو نفر و یا بیشتر - بین سالهای 586 تا 538 قبل از میلاد این کتاب را نوشته‌اند. فصول اول تا چهارم توسط یک نویسنده و فصل پنجم را نویسنده‌ی دیگری بعداً اضافه نموده است (87).
31- کتاب جامعه (اِکلی زی اَستِز Ecclesiastes): این کتاب در زبان عبری، قوهلث (88) Qoheleth نامیده شده است و نام انگلیسی آن از زبان یونانی گرفته شده است و به معنای «کسی که در یک گردهمایی شرکت و یا سخنرانی می‌کند (89)» می‌باشد. قوهلث Qoheleth در 1:1 این کتاب، خود را به عنوان پسر داوود معرفی می‌کند. طبق معمول، این کتاب را به حضرت سلیمان نبی نسبت می‌دهند، ولی علمای جدید عهد عتیق اظهار می‌دارند که این کتاب، در قرن سوم قبل از میلاد نوشته شده است (90).
32- کتاب استر: علمای جدید عهد عتیق، اظهار می‌دارند که این کتاب در پایان قرن دوم قبل از میلاد نوشته شده است البته نسخه‌ی یونانی این کتاب، شامل 107 جمله‌ی دیگر نیز می‌باشد، که در نسخه‌ی عبری وجود ندارد. بعضی‌ها می‌گویند که این جملات شاید در قرن اول قبل از میلاد نوشته شده است (91). پروتستان‌ها، این بخش را به عنوان یکی از کتب کاذبه (92) می‌خوانند و آن را قبول ندارند، ولی این جملات، در عهد عتیق کاتولیک‌ها، در بخش کتاب استر آمده است.
33- کتاب دانیال نبی: چنان که مرسوم است، این کتاب را به حضرت دانیال نبی نسبت می‌دهند و می‌گویند که آن حضرت یکی از اسرا در بابل بوده است که تقریباً در سال 606 قبل از میلاد از اورشلیم به بابل برده شده است، ولی تاریخ ذکر شده، با تاریخی که اورشلیم مورد حمله قرار گرفت، تطابق ندارد. اکثر علمای جدید عهد عتیق، بر این باورند که این کتاب توسط نویسنده‌ی گمنامی در اواسط قرن دوم قبل از میلاد نوشته شده است (93) [یعنی تقریباً 400 سال بعد از دوران اسارت حضرت دانیال نبی (علیه‌السلام)].
34- کتاب عزرا: عزرا از پیامبران بنی‌اسرائیل بوده است که در قرن پنجم قبل از میلاد می‌زیسته است. این کتاب و همچنین کتاب نحمیا (نَحیمایا) (94)، تاریخ یهودیان را از سال 536 تا 432 قبل از میلاد ذکر می‌کند. به طور مرسوم، این کتاب را به عزرا نسبت می‌دهند، ولی علمای عهد عتیق اظهار می‌دارند که نویسنده‌ی کتب عزرا، نحمیا و تواریخ ایام (95)، یک فرد می‌باشد و تقریباً در سال 300 قبل از میلاد نوشته است (96).
35- کتاب نحمیا (نَحیمایا): هرچند که به طور مرسوم، این کتاب را به نحمیا (نَحیمایا) - پیشوای یهودیان در قرن پنجم قبل از میلاد - نسبت می‌دهند، ولی همان‌گونه که در بخش کتاب عزرا گفته شد، علمای عهد عتیق اظهار می‌دارند که نویسنده‌ی کتب عزرا، نحمیا و تواریخ امام (97)، یک فرد می‌باشد و تقریباً در سال 300 قبل از میلاد نوشته است (98).
36- کتب تواریخ ایام 1 و 2 (کتاب اول و دوم تواریخ ایام): این کتب، تفسیر تاریخی بنی‌اسرائیل و یهودیه از زمان حضرت آدم تا اواسط قرن ششم قبل از میلاد می‌باشد. همان‌گونه که در بخش کتب عزرا و نحمیا ذکر شد، اکثر علمای اخیر عهد عتیق، اظهار می‌دارند که نویسنده‌ی کتب عزرا، نحمیا و تواریخ ایام (99) یک فرد، و تقریباً در سال 300 قبل از میلاد نوشته است (100).
37- در ارتباط با آن بخش از عهد عتیق که در نسخه‌ی کاتولیک‌ها وجود دارد - نظیر کتاب حکمت (101)، توبیت (102)، جودیث (103)، سیرَک (سی رَک) (104) و یا کتب مکابی (مکابیون) (105) - و در عهد عتیق یهودیان نمی‌باشد، بحث مجزایی است که از محور اصلی بحث ما خارج است، زیرا این کتب در عهد عتیق یهودیان وجود ندارد.

پی‌نوشت‌ها

1. (Modern Bible)
2. Baruch
3. Funk and Wagnalls Encyclopedia, 1994, U.S.A., under "Jeremiah" entry.
4. Genesis
5. Ibid, under "Genesis" entry.
6. Myth
7. Superstitions
8. Ibid, under "Genesis" entry.
9. Exodus
10. Ibid, under "Exodus" entry.
11. Leviticus
12. Ibid, under "Leviticus" entry.
13. Numbers
14. Ibid, under "Numbers" entry.
15. Deuteronomy
16. Ibid, under "Deuteronomy" entry.
17. Joshua
18. Ibid, under "Joshua" entry.
19. Judges
20. Song of Deborah
21. Ibid, under "Judges" entry.
22. Samuel
23. Saul
24. David
25. Early Source and Late Source
26. Circa 961BC, 922BC
27. Ibid, under "Samuel" entry.
28. Kings
29. Josiah
30. Ibid, under "Kings" entry.
31. Isaiah
32. Amoz
33. Immanuel Oracle (7:13-17)
34. Immanuel/Emmanuel
اِمنیوئل در زبان انگلیسی به معنای منجی و مسیح است (در زبان عبری نیز به معنای «خدا با ما است» می‌باشد)
35. Deutero-Isaiah
36. Ibid, under "Isaiah" entry.
37. Jeremiah
38. Josiah, King of Judah
39. dry cistern
40. dungeon
41. Ibid, under "Jeremiah" entry.
42. Ibid, under "Jeremiah" entry.
43. البته همان‌گونه که در کتاب آمریکا بدون نقاب آوردیم، براساس نظریه بعضی از مسیحیان، ارمیاء نبی سفری هم به منطقه‌ی انگلستان داشته است.
44. Ibid, under "Jeremiah" entry.
45. Ezekiel
46. Ibid, under "Ezekiel" entry.
47. Ibid, under "Ezekiel" entry.
48. Hosea
49. The first short prophetic books known primarily because of their brevity, as minor prophets.
50. Ibid, under "Hosea" entry.
51. Joel
52. Postexilic
53. Ibid, under "Joel" entry.
54. A herdsman
55. Minor Prophets
56. Ibid, under "Amos" entry.
57. Ibid, under "Obadiah" entry.
58. Ibid, under "Jonah" entry.
59. Ibid, under" Micah" entry;
60. سال 612 قبل از میلاد، پایتخت باستانی آشوریان از هم پاشید.
61. Ibid, under "Nahum" entry.
62. Ibid, under "Habakkuk" entry.
63. Ibid, under "Zephaniah" entry.
64. Ibid, under "Haggai" entry.
65. Ibid, under" Zechariah" entry.
66. Ezra
67. Priest
68. Reformer
69. Ibid, under " Malachi" entry.
70. Malachi
71. My messenger
72. Nehemiah
73. Ibid, under" Malachi" entry.
74. Psalms, Psalter
75. Hymns, poem
76. Ugaritic poetry
77. Ibid, under" Psalms" entry.
78. یوگاریت در حال حاضر در شمال سوریه واقع شده است و راس شامرا Ras Shamra خوانده می‌شود.
79. Ibid, under " Proverbs " entry.
80. Ibid, under" Job" entry.
81. love poetry
82. Ecclesiastes
83. Ibid, under Song of Songs " entry.
84. Samuel
85. Ibid, under " Ruth " entry.
86. Jeremiah
87. Ibid, under" Lamentations" entry.
88. معنای دقیق این لغت (Qoheleth) مشخص نیست، ولی بعضی آن را «مبلغ» (Preacher) معنی کرده‌اند.
89. One who participates in or addresses an assembly
90. Funk and Wagnalls Encyclopedia, 1994, U.S.A., under "Ecclesiastes" entry.
91. Ibid, under "Esther " entry.
92. Apocrypha
93. Ibid, under "Daniel" entry.
94. Nehemiah
95. Chronicles
96. Ibid, under "Ezra" entry.
97. Chronicles
98. Ibid, under "Nehemiah " entry.
99. Chronicles
100. Ibid, under "Chronicles" entry.
101. Wisdom
102. Tobit
103. Judith
104. Sirach
105. Maccabees