اقتباس، شيوه اى معمول براى نگارش فيلمنامه

اقتباس در سينما شيوه اى است كه از طريق آن يك فيلم برمبناى آثار مكتوب از جمله رمان، كتاب كميك و نمايشنامه يا آثار تصويرى و شنيدارى مانند مجموعه تلويزيونى و برنامه راديويى ساخته مى شود.
از روزهاى آغازين پيدايش سينما، اقتباس به عنوان شيوه اى معمول براى نگارش فيلمنامه هاى اصلى آثار سينمايى به كار مى رفته است.شيوه معمول در اقتباس براى ساخت يك فيلم،استفاده از رمان به عنوان اساس يك فيلم است. تاكنون آثار سينمايى بسيارى با اقتباس از رمان ها ساخته شده اند. فيلم هاى «طمع» (۱۹۲۴) و «ايرن ويد» (۱۹۸۷) از جمله آنها هستند. اغلب، اين اقتباس ها از آن جهت كه براساس رمان هاى پرفروش هستند، نظر مخاطبانى كه به جنبه تجارى آنها توجه دارند را جلب مى كنند. آنچه درباره اقتباس از رمان در ساخت يك فيلم اهميت بسيار دارد، وفادارى به داستان آن است؛ به طورى كه هرچه داستان رمان گسترده تر باشد، وفادارى به آن اهميت بيشترى دارد. با وجود اين، در اقتباس از يك رمان، تغييرات در داستان غيرقابل اجتناب هستند، اما درباره ميزان اين تغييرات و ايجاد تعادل در اقتباس، عقايد نظريه پردازان سينما متفاوت است.
برخى از آنها بر اين باورند كه كارگردان نبايد در روند ساخت فيلم، توجه خود را به منبع آن معطوف كند، چرا كه رمان و فيلم هر كدام مشخصه هاى خود را دارند و بايد به عنوان دو اثر جداگانه به آنها نگريست. برخى ديگر عقيده دارند، تغييراتى كه فيلمساز در اقتباس از يك رمان، در داستان ايجاد مى كند، بايد به اندازه اى باشد كه به موضوع رمان و پيام آن لطمه اى وارد نكند. البته در برخى موارد، اقتباس از يك رمان در ساخت يك اثر سينمايى، به خلق شخصيت هاى جديد مى انجامد و اين زمانى است كه رمان فيلم، بخشى از يك حماسه ادبى باشد.
نمايشنامه نيز به عنوان منبع يك فيلم مورد استفاده قرار مى گيرد. در ميان نمايشنامه هايى كه مورد اقتباس فيلم هاى سينمايى قرار گرفته اند، نمايشنامه هاى ويليام شكسپير بيش از ساير آنها، مشاهده مى شوند. تاكنون از بسيارى از آثار او، چندين نسخه سينمايى ساخته شده است. فيلم هايى چون «داستان غربى» (۱۹۶۱)، «اُ» (۲۰۰۰)، «تخت خون» (۱۹۵۷) و «۱۰ ويژگى شما كه از آنها متنفرم» (۱۹۹۹) تعدادى از آنها هستند. البته فيلمسازان از نمايشنامه هاى موفق درام يا موزيكالى كه در برادوى اجرا مى شدند نيز در ساخت آثارشان اقتباس كرده اند. در اقتباس از يك نمايشنامه، آنچه اهميت بسيار دارد، توجه به تفاوت هاى ايجاد حركت در نمايش و فيلم است.
* * *
همچنين يك فيلمساز مى تواند با اقتباس از يك مجموعه تلويزيونى نيز، اثرى سينمايى بسازد. در اين مورد خط سير داستان در فيلم نسبت به مجموعه تلويزيونى، طولانى تر است. چيزى كه در فيلم «فايلهاى مجهول» (۱۹۹۸) مشاهده مى شود.در اقتباس از نمايش هاى تلويزيونى نيز فرصتى كه در اختيار مخاطب قرار مى گيرد، اين است كه شخصيت ها را در فيلم بدون محدوديت هاى پخش در تلويزيون، مشاهده مى كند. «برادران آبى» (۱۹۸۰) نام فيلمى است كه با اقتباس از يكى از نمايش هاى موفق تلويزيون به نام «زنده شنبه شب» ساخته شده است.
* * *
داستان راديويى نيز مى تواند به عنوان منبع فيلم سينمايى قرار بگيرد. «راهنماى مسافر به سوى كهكشان» يكى از سرى برنامه هاى راديويى است كه ابتدا به صورت رمان درآمد و سپس منبع يك فيلم قرار گرفت.
* * *
استفاده از شخصيت هاى كتاب هاى كميك به ويژه ابرقهرمان ها يكى ديگر از شيوه هاى اقتباس در ساخت آثار سينمايى است. اين شيوه از دهه ۱۹۴۰ با فيلم هايى آغاز شد كه مخاطبان آنها كودكان بودند. بعدها نيز فيلمسازان با فيلم هاى «سوپرمن» در سال ۱۹۷۸ و «بتمن» در سال ،۱۹۸۹ شيوه اقتباس از شخصيت هاى كتابهاى كميك را ادامه دادند.همچنين در اوايل دهه اول قرن بيست و يكم، فيلم هاى «مردان ايكس» (۲۰۰۰) و «مرد عنكبوتى» (۲۰۰۲) به فهرست فيلم هاى ابرقهرمانى براساس كتابهاى كميك افزوده شدند. موفقيت اين فيلم هاى موجب شد از ساير كتابهاى كميك كه شخصيت هاى ابرقهرمانى نيز نداشتند، براى آثار سينمايى، اقتباس شود كه از ميان آنها مى توان به فيلم هاى «دنياى روح» (۲۰۰۱)، «شكوه آمريكايى» (۲۰۰۳) و «شهر گناه» (۲۰۰۵) اشاره نمود.
اقتباس از كتابهاى كميك با اقتباس از رمان ها متفاوت است. هدف كارگردان در اقتباس از سرى كتابهاى موفق كميك، تكيه بر روح شخصيت به جاى ايجاد تعادل ميان داستان كتاب و فيلم است.
منبع: ابرار