آیا اثر تمرکز سلاح بر شهادت شاهد عینی تأثیر می‏گذارد؟

برخی از مطالعات در مورد اثر تمرکز سلاح پیشنهاد می‏دهند که وقتی سلاحی در جنایتی دخیل است می‌تواند تأثیر بزرگی بر روی صحت و یا اعتبار گزارش ارائه شده توسط شاهد عینی داشته باشد. پایین را بخوانید تا ببینید که آیا این پدیده می‏تواند بر شهادت شاهد عینی تأثیر بگذارد یا نه.
شهادت شاهد عینی یک جرم و جنایت، اهمیت بزرگی به هنگام محکوم کردن کسی دارد که متهم به ارتکاب جرم است. گزارشی که توسط شاهد عینی ارائه می‏شود قطعاً می‏تواند به اثبات جرم کمک کند. اما اعتبار شهادت شاهد عینی یکی از مسائل روان شناسی قانونی است که به طور گسترده در مورد آن بحث می‏شود. بر این باورند که عوامل روان شناختی و موقعیتی ویژه می‏توانند بر صحت گزارش ارائه شده توسط شاهد عینی تأثیر بگذارند. توانایی شاهد عینی برای به خاطر آوردن وقایع مربوط به جرم به روش دقیقی که اتفاق افتاده‏اند، می‏تواند به طور مغایر از فاکتورهای روان شناختی مختلفی تأثیر بپذیرد. مطالعات در زمینه‏ی روان شناسی قانونی آشکار کرده‏اند که چگونه حضور سلاح می‏تواند بر توانایی شاهد برای به خاطر آوردن جزئیات مهم و یا شناسایی مرتکب جرم، تأثیر بگذارد. این پدیده به اثر تمرکز سلاح منسوب است.
تمرکز سلاح چیست؟
توجه متمرکزی که شاهد عینی به سلاحی می‏دهد که مجرم در طول ارتکاب جرم نگه می‏دارد، پایه و اساس این مفهوم را تشکیل می‏دهد. موافقان این مفهوم معتقد هستند که تمام توجه بصری شاهد عینی به سمت سلاح کشیده می‏شود در نتیجه بر توانایی شاهد عینی برای مشاهده‏ی جزئیات دیگر تأثیر می‏گذارد. یکی از محبوب‏ترین مطالعات بر روی این موضوع، توسط روان شناسی به نام الیزابت لوفتوس انجام شد. این مطالعه شامل ایجاد شرایط و وضعیت‏های مصنوعی برای این بود که ببینند چگونه مردم به حضور سلاح در چنین شرایطی پاسخ می‏دهند. محققان و پژوهشگران از تکنولوژی ردیابی چشمی برای تعیین این که آیا این پدیده واقعاً می‏تواند بر شهادت شاهد عینی تأثیر بگذارد یا نه، استفاده کردند. چون سلاح مرکز توجه بصری می‏شود، شاهد عینی قادر نمی‏شود جزئیات محیطی و یا جنبه‏های موقعیتی را که به محکوم کردن مجرم کمک می‏کنند، به یاد بیاورد. مطالعات متعددی انجام شده‏اند تا الگو و طرح آن را بررسی کنند و ببینند که آیا حضور سلاح بر شهادت شاهد عینی تأثیر می‏گذارد یا نه. روش آماری نیز که به فرا تحلیل منسوب است، به کار می‏رود. داده‏های مطالعات مختلف بر روی این موضوع، جمع آوری شده و بررسی می‏شوند تا تعیین کنند که آیا حضور سلاح واقعاً می‏تواند یک فاکتور تأثیر گذار بر روی حافظه و یا درک شاهد عینی از جرم واقعی باشد یا نه.
آیا این پدیده می‏تواند حافظه‏ی شاهد عینی را تحت تأثیر قرار دهد؟
بر این باورند که تمرکز سلاح یکی از متغیرهای تخمین زننده و یا فاکتورهای موقعیتی است که می‏تواند موجب برانگیختگی عاطفی و احساسی شود. روان شناسان معتقد هستند که شاهدان عینی جرائم و جنایات خشونت بار به ویژه جرایمی که در آنها مجرم، شاهد را با سلاح تهدید می‏کند، به خاطر حالت برانگیختگی که از حضور سلاح ناشی می‏شود، معمولاً قادر به جمع‏ آوری دوباره و یا دادن جزئیات صحیح در مورد جرم نیستند. در طول چنین حالتی، شاهد قادر به یاد آوری دقیق فقط جزئیات مرکزی (سلاح) است و قادر نیست بر روی جزئیات قابل توجهی نظیر صورت مجرم تمرکز کند. هنگامی که اسلحه بر روی یکی از افراد گروه شاهدان نشانه گرفته می‏شود او قادر نمی‏شود جزئیاتی نظیر صورت مجرم را مشاهده کند اما قادر است اطلاعاتی را در مورد ظاهر سلاح و یا حتی جزئیاتی را در مورد دستی که با آن مجرم سلاح را نگه داشته است، فراهم کند. در مطالعه‏ی دیگر، مشاهده شد که سلاح مرکز توجه افراد گروه شاهدان حتی با این که در جیب مجرم بود، باقی ماند.
با این که برخی مطالعات پیشنهاد می‏دهند اثر این پدیده وقتی حداکثر است که مرکز توجه محدود است و شاهدان عینی در حالت برانگیختگی شدید هستند اما مطالعاتی وجود دارند که پیشنهاد می‏کنند پیچیدگی حادثه و یا جرم دیده شده توسط فرد، می‏تواند با توانایی شاهد برای جمع آوری دوباره‏ی جزئیات، تداخل داشته باشد. جنبه‏های قدرتمند جرم می‏توانند بر روشی که در آن شاهدان عینی می‏توانند مشاهده کنند و اطلاعات را پردازش کنند، تأثیر بگذارند. در نتیجه به هنگام شاهد بودن جرم، ممکن است حتی فرد انتخاب کند که بر جنبه‏های ویژه تمرکز کند و جزئیات دیگر را درست در مرحله‏ی فراگیری حافظه رها کنند. هم چنین اعتبار شهادت شاهد می‏تواند به طور مغایر تأثیر بپذیرد اگر که فاصله‏ی طولانی بین فراگیری و بازیابی از حافظه وجود داشته باشد. شاهد عینی می‏تواند اشتباهات حذف و از قلم افتادگی در طول مرحله‏ی حفظ و نگهداری داشته باشد که آن زمانی بین مرحله‏ی فراگیری و مرحله‏ی بازیابی است.
نیاز بزرگی به ارزیابی این وجود دارد که آیا فاکتورهای دیگری به غیر از حضور اسلحه می‏تواند بر درک و حافظه‏ی شاهد عینی تأثیر بگذارد یا نه. فاکتورهایی نظیر سن و قابلیت درک و برقراری ارتباط با واقعیات باید به هنگام اعتبار شهادت کودک به عنوان شاهد عینی در نظر گرفته شود. مطالعه بر روی تأثیر این پدیده بر روی کودک به عنوان شاهد عینی توسط کری ال. پیکل، دانا بی. نارتر، مولی ام. جیمسون و توماس تی. لنهاردت انجام شد. این مطالعه آشکار کرد که کودکان قادر نیستند توصیف صحیحی از مجرم بدهند اگر که مجرم شیئ نگه داشته باشد که با طرح فعال و یا تصویر ذهنی و یا ساختار مجرم که در ذهن کودک فعال شده است، سازگار نباشد. هم چنین این مطالعه پیشنهاد کرد که اسلحه خودش با طرح فعال، ناسازگار است.
با این که برخی مطالعات انجام شده بیان کردند که اگر شاهد عینی بر روی سلاح نگه داشته شده توسط مجرم تمرکز کند حافظه‏ی او می‏تواند تأثیر بپذیرد اما مطالعات دیگری نیز با نتیجه گیری متناقض وجود دارند. برای مثال، مطالعه‏ای که توسط یوییل و کاتشال در سال 1986 صورت گرفت، اثر حضور سلاح بر روی شهادت شاهد عینی را نفی کرد. حتی مطالعه‏ی انجام شده توسط لوفتوس این واقعیت را رد نکرد که خیره شدن بر روی سلاح می‏تواند واقعاً مرتبط با تمایل انسان به تمرکز بیشتر بر روی هر مورد غیر معمول باشد. مطالعات ویژه‏ای آشکار کردند که در نظر نگرفتن جزئیات و یا اثرات محیطی دیگر را که شبیه این پدیده هستند، می‏توان در شرایطی نیز مشاهده کرد که در آنها اسلحه با یک مورد غیر معمول جایگزین شده است. در نتیجه کاهش عملکرد حافظه می‏تواند با عوامل دیگری به غیر از حضور اسلحه در چنین شرایطی، تحریک شود.
مواردی وجود دارند که در آنها متهم ممکن است فقط بر پایه‏ی گزارش ارائه شده توسط شاهد عینی متهم شود. در نتیجه تلاش‏هایی باید صورت گیرد تا اعتبار شهادت شاهد عینی ارزیابی شود تا فقط فردی که واقعاً مرتکب جرم شده است، محکوم شود. چون حافظه و درک شاهد عینی می‏تواند از فاکتورهای موقعیتی تأثیر بپذیرد پس اعتبار شهادت شاهد عینی موضوعی شده است که علاقه‏ی عمیق روان شناسان پژوهشی قانونی را برانگیخته است. تمرکز سلاح یکی از عوامل موقعیتی است که می‏تواند بر توانایی شاهد عینی بر یادآوری جزئیات مهم تأثیر بگذارد. اگرچه مطالعات آزمایشگاهی بر روی این پدیده، نتایج متناقضی می‏دهند و یافته‏های چنین مطالعاتی را نمی‏توان همیشه در شرایط قانونی واقعی اعمال کرد اما هرگز نمی‏توان بر اهمیت فاکتورهای موقعیتی تأکید کافی کرد.