راه های پیشگیری از کمبود آهن و کم خونی ناشی از فقر آهن
منبع:راسخون
همانگونه که می دانید آهن یک ماده مغذی مورد نیاز برای ادامه حیات و اساسی ترین ماده اولیه برای ساختن گلبولهای قرمز خون می باشد، در صورتی که آهن به مقدار کافی در دسترس بدن هر یک از ما قرار نگیرد، ابتدا ذخائر آهن بدن مصرف شده و اگر کمبود ادامه یافت، ذخائر آهن بدن تخلیه شده و کم خونی ناشی از فقر آهن ایجاد می شود.
آنچه مسلم است ابتلای افراد جامعه به فقر آهن باعث عوارضی همچون اختلالات رفتاری، کاهش قدرت یادگیری و توانائی انجام کار، خستگی زوددرس و کاهش مقاومت بدن در برابر عفونت ها شده که اثرات جبران ناپذیری بر بهره وری خواهد داشت.
چگونه می توان از کمبود آهن و کم خونی ناشی از آن پیشگیری کرد؟
گام اول: عوامل ایجاد کمبود آهن و کم خونی ناشی از آن را بشناسیم.
1- کمبود آهن در برنامه غذایی روزانه
2- پائین بودن جذب آهن در برنامه غذایی (جذب کم آهن موجود در غذاهای گیاهی)
3- افزایش نیاز بدن به آهن در دوران بارداری و دوران رشد
4- دفع زیاد آهن از بدن (خونریزی شدید در دوران قاعدگی یا بیماری های دستگاه گوارشی)
5- ابتلا به آلودگی های انگلی
6- ابتلای مکرر به بیماری های عفونی
7- شروع نکردن به موقع تغذیه تکمیلی یا نامناسب بودن آن
8- عادات غلط غذایی (مثل مصرف کم میوه و سبزی تازه)
9- بارداری های مکرر با فاصله کمتر از 3 سال
گام دوم: علائم کمبود آهن و کم خونی ناشی از آن را بدانیم.
این علائم عبارتند از:
رنگ پریدگی چهره و مخاط داخل لب و چشم، خستگی زودرس، خواب رفتن و سوزن سوزن شدن دست و پاها، سیاهی رفتن چشم، بی تفاوتی، سرگیجه سردرد، بی اشتهائی، حالت تهوع.
گام سوم :افراد در معرض خطر را شناسایی کنیم.
1- زنان سنین باروری (49 - 15 سال) به ویژه زنان باردار و شیرده
2- کودکان زیر 6 سال به خصوص نوزادان کم وزن، کودکان شیر مصنوعی خوار و کودکان زیر 2 سال
3- نوجوانان به خصوص دختران در سن بلوغ
گام چهارم: در دسترس ترین و آسان ترین روش های پیشگیری از کمبود آهن و کم خونی ناشی از آن را بشناسیم.
این روش ها را می توان به دو دسته تقسیم نمود:
1- رعایت برنامه غذایی صحیح (با تأکید بر استفاده از منابع غذایی آهن دار)
2- استفاده از مکمل آهن (با تأکید بر افراد در معرض خطر)
چگونه می توان یک برنامه غذایی صحیح ( با تأکید بر استفاده از منابع آهن دار) داشته باشیم؟
1- در برنامه غذایی روزانه خود از مواد غذایی آهن دار مثل گوشت قرمز، مرغ، ماهی، حبوبات (عدس، لوبیا و...) سبزی های برگ تیره و ... استفاده کنیم.
2- برای افزایش جذب آهن غذا، به غذاهای گیاهی (حبوبات، سویا، ...) مقداری گوشت (حتی مقدار کم) اضافه کنیم.
3- بهتر است از مغزها و خشکبار که منابع غنی از آهن هستند به عنوان میان وعده استفاده نماییم.
4- از نوشیدن چای، قهوه و مصرف کاکائو (به علت داشتن مواد کاهش دهنده جذب آهن) یک ساعت قبل از غذا و یک تا 2 ساعت بعد از غذا خودداری کنیم.
5- از نان هایی که با خمیر ور آمده تهیه شده استفاده نماییم.
تغییر باعث افزایش جذب آهن می شود.
از مهمترین توصیه های سازمان بهداشت جهانی برای پیشگیری از کمبود و کم خونی ناشی از آن برای گروههای در معرض خطر کم خونی، استفاده از مکمل آهن (مکمل یاری) طبق جدول زیر می باشد:
واحد بهبود تغذیه جامعه مرکز بهداشت استان اصفهان
آنچه مسلم است ابتلای افراد جامعه به فقر آهن باعث عوارضی همچون اختلالات رفتاری، کاهش قدرت یادگیری و توانائی انجام کار، خستگی زوددرس و کاهش مقاومت بدن در برابر عفونت ها شده که اثرات جبران ناپذیری بر بهره وری خواهد داشت.
چگونه می توان از کمبود آهن و کم خونی ناشی از آن پیشگیری کرد؟
گام اول: عوامل ایجاد کمبود آهن و کم خونی ناشی از آن را بشناسیم.
1- کمبود آهن در برنامه غذایی روزانه
2- پائین بودن جذب آهن در برنامه غذایی (جذب کم آهن موجود در غذاهای گیاهی)
3- افزایش نیاز بدن به آهن در دوران بارداری و دوران رشد
4- دفع زیاد آهن از بدن (خونریزی شدید در دوران قاعدگی یا بیماری های دستگاه گوارشی)
5- ابتلا به آلودگی های انگلی
6- ابتلای مکرر به بیماری های عفونی
7- شروع نکردن به موقع تغذیه تکمیلی یا نامناسب بودن آن
8- عادات غلط غذایی (مثل مصرف کم میوه و سبزی تازه)
9- بارداری های مکرر با فاصله کمتر از 3 سال
گام دوم: علائم کمبود آهن و کم خونی ناشی از آن را بدانیم.
این علائم عبارتند از:
رنگ پریدگی چهره و مخاط داخل لب و چشم، خستگی زودرس، خواب رفتن و سوزن سوزن شدن دست و پاها، سیاهی رفتن چشم، بی تفاوتی، سرگیجه سردرد، بی اشتهائی، حالت تهوع.
گام سوم :افراد در معرض خطر را شناسایی کنیم.
1- زنان سنین باروری (49 - 15 سال) به ویژه زنان باردار و شیرده
2- کودکان زیر 6 سال به خصوص نوزادان کم وزن، کودکان شیر مصنوعی خوار و کودکان زیر 2 سال
3- نوجوانان به خصوص دختران در سن بلوغ
گام چهارم: در دسترس ترین و آسان ترین روش های پیشگیری از کمبود آهن و کم خونی ناشی از آن را بشناسیم.
این روش ها را می توان به دو دسته تقسیم نمود:
1- رعایت برنامه غذایی صحیح (با تأکید بر استفاده از منابع غذایی آهن دار)
2- استفاده از مکمل آهن (با تأکید بر افراد در معرض خطر)
چگونه می توان یک برنامه غذایی صحیح ( با تأکید بر استفاده از منابع آهن دار) داشته باشیم؟
1- در برنامه غذایی روزانه خود از مواد غذایی آهن دار مثل گوشت قرمز، مرغ، ماهی، حبوبات (عدس، لوبیا و...) سبزی های برگ تیره و ... استفاده کنیم.
2- برای افزایش جذب آهن غذا، به غذاهای گیاهی (حبوبات، سویا، ...) مقداری گوشت (حتی مقدار کم) اضافه کنیم.
3- بهتر است از مغزها و خشکبار که منابع غنی از آهن هستند به عنوان میان وعده استفاده نماییم.
4- از نوشیدن چای، قهوه و مصرف کاکائو (به علت داشتن مواد کاهش دهنده جذب آهن) یک ساعت قبل از غذا و یک تا 2 ساعت بعد از غذا خودداری کنیم.
5- از نان هایی که با خمیر ور آمده تهیه شده استفاده نماییم.
تغییر باعث افزایش جذب آهن می شود.
از مهمترین توصیه های سازمان بهداشت جهانی برای پیشگیری از کمبود و کم خونی ناشی از آن برای گروههای در معرض خطر کم خونی، استفاده از مکمل آهن (مکمل یاری) طبق جدول زیر می باشد:
ردیف | گروه سنی | مقدار و نوع مکمل | تکرار مصرف | مدت زمان مصرف |
1 | نوزادان کم وزن(وزن کمتر از 2500 گرم) | طبق تجویز پزشک | هر روز | حداقل 2 ماهگی تا 24 ماهگی |
2 | کودکان 6 تا 24 ماهه | حدود 15 قطره آهن دو قاشق CC 5/1 شربت آهن | هر روز | از 6 تا 24 ماهگی |
3 | کودکان 2 تا 6 سال | حدود 30 قطره سولفات فرو یا دو قاشق CC 5/1شربت آهن | یک بار در هفته | 3 ماه توالی در یک سال |
4 | کودکان 7 تا 14 ساله | یک عدد قرص آهن | یک بار در هفته | 3 ماه توالی در یک سال |
5 | نوجوانان | یک عدد قرص آهن | یک بار در هفته | 4 ماه توالی در یک سال |
6 | زنان سنین باروری | یک عدد قرص آهن | یک بار در هفته | 4ماه توالی در یک سال |
7 | زنان باردار و شیرده | یک عدد قرص آهن و یک عدد قرص اسید فولیک | هر روز | از پایان 4 ماهگی تا 3 ماه پس از زایمان |
