پیدایش کتاب مقدّس مسیحیان

کتاب مقدس مسیحیان مجموعه‌ای از نوشته‌های کوچک و بزرگ است که توسط نویسندگان متعددی نوشته شده و در یک مجموعه‌ی واحد گرد آمده است. این کتاب از دو بخش کلی تشکیل شده است:

عهد قدیم:

این بخش که حدوداً سه چهارم کل کتاب را شامل می‌شود، مورد پذیرش یهودیان نیز هست و در واقع، این بخش همان کتاب مقدس یهودیان (تَنَخ) است. از آنجا که هم عیسی (علیه السلام) و هم حواریان به این کتاب استناد بسیاری می‌کردند. این مجموعه نیز مورد تأیید و استناد مسیحیان قرار دارد و بخشی از کتاب مقدس ایشان را تشکیل می‌دهد.

عهد جدید:

این بخش که شامل 27 کتاب و رساله است، منبع اصلی تاریخ و ایمان مسیحیت است.
در بیشتر زبان‌های اروپایی برای اشاره به کتاب مقدس، از عنوان Bible (1) یا هم خانواده‌های آن استفاده می‌شود و گاهی نیز از عنوان Scripture (2) استفاده می‌شود. در فارسی و عربی علاوه بر «کتاب مقدس» از واژه «عهدین» نیز برای اشاره به این کتاب‌ها استفاده می‌شود. عنوان عهدین به دو بخش عهد قدیم و عهد جدید اشاره دارد، این نام‌گذاری برگرفته از اعتقاد مسیحیان است؛ مسیحیان معتقدند که خدا دو عهد و پیمان (Testament) با انسان بسته است. عهد و پیمان اول در زمان موسی (علیه السلام) بود که طی آن خدا از انسان پیمان گرفت تا به شریعت الهی گردن نهد و به آن عمل کند؛ اما با ظهور عیسی (علیه السلام) دوران این پیمان پایان یافت و خدا عهدِ جدیدی با انسان بست؛ این عهدِ جدید، پیمان بر سر محبت خدا و عیسی مسیح (علیه السلام) است. بر این اساس، مسیحیان کتاب‌های مربوط به دوره‌ی اول (شریعت) را عهد قدیم (Old Testament) و کتاب‌های مربوط به دوره‌ی دوم (محبت عیسی (علیه السلام)) را عهد جدید (New Testament) می‌خوانند. (3)
بیشتر نوشته‌های عهد جدید به زبان یونانی نوشته شده‌اند، این در حالی است که عیسی (علیه السلام) و حواریان به زبان «آرامی» سخن می‌گفته‌اند. علت این امر آن بود که در تمام مناطق امپراتوری روم، زبان یونانی به عنوان زبان علمی و زبان دوم مورد توجه قرار می‌گرفت و بسیاری از مردم، به خصوص در حوزه دریای مدیترانه، با این زبان آشنایی داشتند. هنگامی که رسولان مسیحی با مردم این مناطق سخن می‌گفتند و برای آنها می‌نوشتند، طبیعی بود که از زبان مشترک، یعنی یونانی، استفاده کنند. (4)
می‌توان عهد جدید را به چهار بخش تقسیم کرد:

1. زندگی‌نامه و سخنان عیسی (علیه السلام):

این بخش شامل چهار انجیل (5) متی، مرقس، لوقا و یوحنا است. این چهار کتاب، سیره‌ی عملی و گفتاری عیسی (علیه السلام) را روایت و گزارش می‌کنند.

2. گزارش تبلیغات و مسافرت‌های تبلیغی مبلّغان اولیه:

در این بخش تنها یک کتاب به نام اعمال رسولان وجود دارد که اقدامات حواریان و سایر مسیحیان، به خصوص پولس، را بیان می‌کند.
اناجیل و اعمال رسولان را می‌توان بخش تاریخی عهد جدید نیز دانست؛ زیرا بیشتر مطالب آنها تاریخ و زندگی نامه است.

3. نامه‌ها:

حواریان و رسولان، نامه‌هایی به شهرها و افراد مختلف نگاشته‌اند که 21 عدد از آنها در عهد جدید آمده است. بخش عمده‌ای از این نامه‌ها، به پولس منسوب است. این رساله‌ها را می‌توان بخش اعتقادی عهد جدید دانست؛ زیرا عمدتاً به ترویج عقاید، دفاع از آنها و رد عقاید دیگر می‌پردازند.

4. رؤیا و مکاشفه:

در این بخش نیز تنها یک کتاب وجود دارد که به یوحَنّا منسوب است و در ترتیب کنونی عهد جدید، آخرین کتاب می‌باشد

نویسندگان کتاب‌های عهد جدید (6)

در میان مسیحیان هیچ‌کس معتقد نیست که عهد جدید، یا حتی بخشی از آن، و یا هیچ کتاب دیگری را حضرت عیسی (علیه السلام) آورده است. آنا می‌گویند معنا ندارد که آن حضرت کتابی بیاورد؛ چون کتاب، وحی است و وحی بر واسطه‌ی بین خدا و انسان نازل می‌شود. حال آنکه عیسی (علیه السلام) خود، خدا و کلمه‌ی اوست. پس خودِ عیسی (علیه السلام) وحی است و انسان‌ها برای یافتن هدایت، باید به زندگی، سیره و گفتار او مراجعه کنند. (7)
از مجموعه 27 کتاب عهد جدید، هشت کتاب به حواریان منسوب‌اند: انجیل اول به مَتّی، انجیل چهارم به علاوه‌ی کتاب مکاشفه و سه رساله‌ی دیگر به یوحَنّا و دو مورد از رساله‌ها نیز به پِطرُس منسوب است. سایر نوشته‌ها به افرادی غیر از حواریان منسوب هستند. از میان این هشت نوشته‌ای که سنت مسیحی به حواریان منتسب می‌کند، به جز کتاب مکاشفه، استناد بقیه، به صورت قطعی رد شده است و استناد کتاب مکاشفه نیز مورد تردید است. (8)
در کلِ مجموعه‌ی عهد جدید، غیر از هفت یا هشت رساله از رساله‌های پولس، در مورد نویسندگان سایر نوشته‌ها تردید وجود دارد. (9)

زمان نگارش

بیشتر نویسندگان عهد جدید از معاصران و یا نسل بعد از عیسی (علیه السلام) بودند. اگر عمر ایشان را عادی حساب کنیم، اواخر سده‌ی اول و اوایل سده‌ی دوم میلادی زمان مرگ حتمی این افراد است. از طرفی نیز قطعی است که هیچ یک از کتاب‌های موجود، در زمان زندگی عیسی (علیه السلام) و حتی تا چند سال پس از او نوشته نشده‌اند. عیسی (علیه السلام) در حدود سال 30 میلادی به صلیب کشیده شد؛ بنابراین باید محدوده‌ی زمانی نوشته شدن این مجموعه را از حدود سال 40 میلادی تا اوایل سده‌ی دوم دانست.
هر چند، اکنون در چینش کتاب مقدس، ابتدا اناجیل و سپس کتاب اعمال رسولان و پس از آن، رساله‌ها قرار دارند؛ اما این ترتیب مطابق با زمان نگارش این نوشته‌ها نیست؛ زیرا تحقیقات ثابت کرده است رساله‌های پولس از نظر زمانی پیش از سایر بخش‌های عهد جدید نوشته شده‌اند. (10)
از آنجا که پولس بین سال‌های 35 الی 40 تغییر کیش داده و در سال 64 کشته شده است. زمان تقریبی نوشته شدن نامه‌های او مشخص می‌شود؛ اما بیشتر محققان بر آن‌اند که هیچ یک از اناجیل، قبل از سال 64 نگاشته نشده‌اند. اولین انجیل که طبق نظر اکثریت دانشمندان، انجیل مرقس است، بین‌ سال‌های 64 تا 70 نگاشته شده است و آخرین انجیل نیز انجیل یوحناست که به احتمال زیاد در حدود پایان قرن اول نگاشته شده است.

روند قانونی شدن

در سده‌ی اول مسیحیت، تنها همین 27 کتاب نوشته نشد؛ بلکه آثار دیگری نیز نوشته شدند که در مجموعه‌ی عهد جدیدِ رسمی پذیرفته نشدند. این نوشته‌ها همانند کتاب‌های موجود در مجموعه‌ی رسمی کتاب مقدس، در عنوانِ خود، به یکی از حواریان یا هر کس دیگری که چیزی در باره مسیح می‌دانست، منسوب هستند و قالب آنها نیز همان قالب‌های موجود در کتاب مقدسِ کنونی است؛ یعنی انجیل، اعمال، رساله و مکاشفه. بسیاری از این نوشته‌ها از بین رفته‌اند؛ اما در آثار آبای کلیسا می‌توان نام آنها را یافت. برخی از این نوشته‌ها در برگیرنده‌ی اندیشه‌ها و تعالیمی متفاوت هستند؛ مانند نوشته‌های گِنوسی. (11) دسته‌ی دیگر از نظر عقیده، با کتاب رسمی موجود هماهنگ هستند؛ اما از نظر تاریخی حاوی اطلاعاتی هستند که در این نوشته‌های رسمی نیامده‌اند. (12) بخش عمده‌ای از این نوشته‌ها تحت عنوان انجیل قرار دارند و به گونه‌ای به زندگی و شخصیت و تعالیم عیسی (علیه السلام) می‌پردازند. این اناجیل در بسیاری از موارد با اناجیل رسمی اختلاف دارند و زندگی حضرت عیسی (علیه السلام) را به گونه دیگری نشان می‌دهند. گاه گزارش برخی از این اناجیل از زندگی عیسی (علیه السلام) به گزارش قرآن مجید از داستان عیسی (علیه السلام) نزدیک و شبیه است. (13)
در قرن اول و نیمه اول قرن دوم، مجموعه‌ی خاص و مشخصی به عنوان کتاب مقدس در دست نبود و گاهی گروه‌هایی برای خود، چند کتاب را کتاب مقدس، اعلام می‌کردند؛ برای مثال «مارکیونی‌ها» که از فرقه‌های مسیحی در قرن دوم بودند، برای خود «انجیل حقیقت» داشتند که تنها دربردارنده‌ی برخی از رساله‌های پولس و نسخه‌ای اصلاح شده از انجیل لوقا بود. (14) برای مقابله با چنین گروه‌هایی بود که کلیسا در قرن دوم تصمیم گرفت تا فهرست کتبی که عهد جدید را تشکیل می‌دهند رسماً اعلام نماید، البته این فرآیند تا قرن دوم نیز نهایی نشد و تا سال 180 میلادی تنها 22 کتاب به عنوان کتب رسمی معرفی شده بودند. علت عمده‌ی اینکه پذیرش برخی از نوشته‌ها در فهرست رسمی به تأخیر افتاده بود، نامشخص بودن نویسندگان آنها بود. آتاناسیوس در سال 367 به کلیساهای تحت نظارت خود، تمام 27 کتابی را که امروز تشکیل دهنده‌ی عهد جدید هستند، به عنوان کتاب رسمی معرفی کرد. (15)

پی‌نوشت‌ها:

1. این واژه از کلمه یونانی «Biblia» به معنای «کتاب‌ها» گرفته شده است.
2. این کلمه ریشه‌ای لاتینی داشته و به معنای «نوشته» است.
3. عبدالرحیم سلیمانی؛ در آمدی بر شناخت کتاب مقدس؛ ص 153.
4. همان، ص 165.
5. کلمه انجیل یونانی و به معنای «مژده» است.
6. اشاره به مباحث نقادی در مورد نویسندگان واقعی کتاب‌های عهد جدید خود نیاز به بحث مفصلی دارد. برای اطلاعات کامل‌تر ر ک: عبدالرحیم سلیمانی اردستانی؛ کتاب مقدس؛ قم: انجمن معارف اسلامی ایران، 1385.
7. توماس میشل؛ کلام مسیحی، ص 28.
8. عبدالرحیم سلیمانی؛ عهد جدید؛ تاریخ نگارش و نویسندگان؛ ص 103.
9. همان، ص 75.
10. توماس میشل؛ کلام مسیحی؛ ص 54.
11. برای آشنایی بیشتر با اندیشه گنوسی ر. ک به: فصل چهار، سؤال «از نگاه مسیحیان، در این دوره چه بدعت‌هایی پدید آمده است؟».
12. New Catholic encyclopedia; vol. l. p. 558.
13. عبدالرحیم سلیمانی؛ اناجیل غیررسمی؛ ص 211؛ در سؤال «روایت قرآن از تولد عیسی چگونه است؟» در فصل دوم، به برخی از این شباهت‌ها اشاره شد.
14. جُوان اُگریدی؛ مسیحیت و بدعت‌ها؛ ص 170.
15. ارل کرنز؛ سرگذشت مسیحیت در طول تاریخ؛ ص 95.

منبع مقاله :
حقانی فضل، محمد، (1393)، تاریخ مسیحیت از دین عیسی (ع) تا دین روم (جلد اول)، تهران: کانون اندیشه جوان، چاپ اول