پرسش و پاسخهای سل

بيماری سل چيست؟
ميکروبی که باعث بيماری سل می شود، مايکوباکتريوم توبرکلوزيس نام دارد؛ سل اکثرموارد ريه ها را گرفتار می سازد ولی می تواند ساير اعضای ديگر بدن را هم مبتلا کند. ميکروب ممکن است بصورت نهفته و يا بصورت فعال باشد.
نهفته يعنی ميکروب در بدن فرد وجود دارد ولی باعث بيماری نشده است. اگر شما دارای سل نهفته باشيد، علايم سل را نخواهيد داشت و نمی توانيد بيماری را به فرد ديگری منتقل نماييد ولی درصورتيکه آلوده به HIV باشيد، ويروس، سيستم ايمنی شما را به حدی تضعيف می کند که بدن نمی تواند در مقابل ميکروب مقاومت نمايد بنابر اين ميکروب سل شروع به تکثيرورشد کرده و موجب سل فعال می شود (که بيماری سل نيز ناميده می شود).
درفرد آلوده به HIV؛ ابتلا ريه ها و يا هر عضو ديگری به سلِ فعال ، يکی از نشانه های ورود به مرحله بيماری ايدز است.
ميکروب سل چگونه سرايت پيدا می کند؟
اين بيماری از طريق هوا به ساير افراد منتقل می شود. هنگاميکه شخصی که بيماری سل ريوی و يا گلو دارد، عطسه يا سرفه بکند و يا آواز بخواند قطره های خيلی کوچک که حاوی ميکروب سل است در هوا پراکنده می شود، شخص ديگری که همان هوای حاوی ميکروب را تنفس کند ممکن است مبتلا به بيماری سل شود.
بيماری سل در تماس طولانی و نزديک منتقل می شود، لذا افرادی که هر روز با بيمارمبتلا به سل در تماس هستند مانند افراد خانواده، دوستان وهمکاران در معرض خطر بيشتری قرار دارند.
بيماری سل از طريق دست دادن، استفاده از دستشويی و يا قاشق و ظرف مشترک پخش نمی شود.
چگونه می توان ازابتلا به بيماری سل پيشگيری کرد؟
برخی از مشاغل که بيشتر در تماس با مبتلا يان به سل هستند بيشتر در معرض خطر ابتلا به بيماری سل می باشند، مثل افرادی که در بيمارستان و درمانگاه يا زندان و يا خانه فقرا برای افراد بی سرپناه کار می کنند. شما و پزشکتان بايد باهم تصميم بگيريد که آيا به صلاحتان است که در چنين محيطی کار بکنيد يا خير.
چنانچه در شرايطی قرار داريد که خطر ابتلای سل به ميزان بيشتری شما را تهديد می کند حتماً بايد آزمايش بيماری سل بيش از سالی يک بار برايتان انجام بگيرد.
چنانچه برايتان مقدور است سعی کنيد از شخصی که بيماری سل فعال دارد ولی داروهايش را مصرف نمی کند و يا اينکه تازه شروع به خوردن دارو کرده است دوری کنيد. فردی که به مدت چندين هفته داروهايش را مصرف کرده است طبيعتاً ديگر بيماری سل را منتشر نمی کند و پزشک به وی خواهد گفت که چه موقع همراهان وی را خطر ابتلا تهديد نمی کند.
اگر بر حسب اتفاق با چنين فردی در تماس قرار داشتيد، حتی اگر جواب تست سل برايتان منفی بوده است، فوراً به دکتر مراجعه تا در صورت لزوم برايتان دارو ضد سل ( جهت پيشگيری) شروع کند.
چگونه می فهميم که مبتلا به سل فعال هستيم؟
علامتهای اين بيماری بستگی به اين دارد که ميکروب به کدام عضو حمله کرده است. معمولاً ميکروب سل ريه ها را درگير می کند وعلامت های سل ريوی شامل:
* سرفه شديد بيش از 3 هفته ،
* درد قفسه سينه ،
* خلط خونی
سايرعلايم عبارتند از:
* ضعف يا خستگی زياد،
* کاهش وزن،
* از دست دادن اشتها
* تب
* لرز و
* عرق شبانه
آيا بيماری سل فقط ريه ها را مبتلا می سازد؟
خير، هرچند بيماری سل فعال اغلب ريه ها را درگير می کند ولی اعضای ديگر بدن راهم می تواند مبتلا سازد، از جمله کليه ها و ستون مهره ها.
فردی که مبتلا به سل ريوی و يا سل حنجره نباشد معمولاً نمی تواند اين بيماری را به ساير افراد منتقل کند.
آيا فردی که HIV مثبت است بيشتر در خطر ابتلا به بيماری سل است؟
بله، احتمال فعال شدن سل نهفته در بدن فرد HIV مثبت زياد است، به دليل اينکه سيستم دفاعی بدن در چنين شخصی ضعيف است بنابراين بدن نمی تواند با ميکروب جديد به خوبی مبارزه کند.
آيا اگر من HIV مثبت باشم؛ بايد آزمايش بيماری سل را انجام بدهم؟
بله، چنانچه سابقه ابتلا به بيماری سل و يا سابقه آزمايش پوستی ( PPD ) مثبت سل را نداريد، حتماً جهت انجام آزمايش پوستی به پزشک و يا مراکز بهداشتی درمانی مراجعه کنيد.
جهت انجام اين آزمايش، مايعی به نام توبرکولين به زير پوستتان در ناحيه ساعد تزريق می شود. بعد از 2 تا 3 روز بايد مجدداً به دکتر مراجعه کنيد، پرستار و يا دکتر به محل تزريق نگاه کرده و مشخص خواهد کرد که نتيجه آزمايش مثبت يا منفی بوده است.
اگر جواب آزمايش مثبت باشد معمولاً به دليل سل نهفته است؛ ولی با اين وجود ممکن است هنوز نياز به آزمايشهای بيشتری داشته باشيد تا مشخص شود آيا مبتلا به بيماری سل (سل فعال) هستيد يا خير. اين آزمايش ها شامل عکس ريه ها و آزمايش خلط می باشد، چون ميکروب سل به اعضای ديگر بدن هم ممکن است حمله کند لذا گاهی ممکن است آزمايشهای بيشتری هم در خواست شود.
اگر جواب آزمايش منفی باشد؛ حداقل سالی يک بار آزمايش بيماری سل را بايد تکرارکنيد وهميشه از دکتر خود در مورد احتمال ابتلا به سل بپرسيد.
اگر مادر HIV مثبتی هستيد که فرزندتان بعد از اينکه HIV مثبت شديد بدنيا آمده است؛ حتماً فرزندتان در سن 9 تا 12 ماهگی بايد آزمايش سل بدهد.
اگر مبتلا به سل نهفته باشم؛ آيا با دارو می توان از پيشرفت و تبديل آن به بيماری سل فعال جلوگيری کرد؟
بله، داروی ايزونيازيد ازتبديل شدن سل نهفته به بيماری سل فعال جلوگيری می کند. برای افرادی که HIV مثبت هستند همراه ايزونيازيد، ويتامين ب 6 هم تجويز می شود که از صدمه دستگاه عصبی پيشگيری می کند.
به محض اينکه متوجه شديد HIV مثبت هستيد آزمايش سل بدهيد.
در صورتيکه نتيجه آزمايش مثبت بود (ولی سل فعال نداشتيد)؛ احتمال زياد پزشک برای مدت حداقل 12 ماه
جهت جلوگيری ازتبديل شدن سل نهفته به بيماری سل فعال داروی ايزونيازيد برايتان تجويز خواهد کرد. اين مدت به اين دليل طولانی است که ميکروب های سل به آهستگی از بين می روند. داروها را دقيقاٌ طبق دستور پزشک استفاده کنيد .
اگر حامله هستيد احتمالاً بازهم دکتر برايتان ايزونيازيد تجويز خواهد کرد (ولی معمولاً توصيه خواهد کرد که بعد از 3 ماهگی شروع به مصرف بکنيد).
چنانچه ميکروب سل با داروی ايزونيازيد از بين نرفت دکتر داروی ديگری (احتمالاًريفامپين) جهت پيشگيری از سل فعال تجويز خواهد کرد.
اگر من مبتلا به بيماری سل فعال باشم، آيا بهبود پيدا خواهم کرد؟
بله ؛ داروهای ضد سل در بدن اشخاص HIV مثبت بخوبی بدن اشخاص بدون HIV عمل می کند .
داروهای متعددی برای درمان سل فعال وجود دارد و درچند هفته اول ممکن است چند داروی مختلف بطور همزمان برايتان تجويز شود که بعد از چند هفته علايم بيماری ناپديد می شوند ولی به خاطر داشته باشيد که ميکروب بيماری سل خيلی آهسته از بين می رود بنابراين حتماً داروهايتان راهمان طوريکه د کتر دستور داده است مصرف کنيد (يعنی به همان مقدارو در همان زمان (ساعت) و طول مدتی که توسط پزشک مشخص کرده داروها را مصرف کنيد).
آيا بيماری سل از من به ديگران سرايت می کند؟
بله ، اگرمبتلا به بيماری سل ريوی و يا سل گلو باشيد احتمالاً می توانيد بيماری را به ديگران منتقل کنيد.
بنابربه مدت چند هفته بايد درمنزل بمانيد و از حضوردرمحل کار و يا مدرسه خودداری کرده و استراحت کنيد.
بعد از چند هفته از شروع مصرف داروها ديگر خطر سرايت وجود ندارد ولی بايد حداقل 6 تا 9 ماه ديگر هم به مصرف داروهايتان ادامه بدهيد تا بيماری بطور کامل درمان شود.
معمولاً پزشک به شما خواهد گفت که چه زمانی می توانيد به محل کار و يا مدرسه برگرديد.
داروهای ضد سل موجی ضعف وبی حال نمی شود همچنين برقدرت کار کردن و همينطور توانايی جنسی شما اثر بدی نخواهد داشت.
برای بيماری ايدز "پروتئاز اينهيبيتور" مصرف میکنم؛ آيا می توانم داروی ضد سل را هم بطور همزمان بخورم؟
بله می توانيد بطورهم زمان مصرف کنيد، ولی بايد بدانيد که اين دو دارو ممکن است روی يکديگر اثر داشته باشند بنابراين انتخاب ترکيب دارويی برای شما برعهده پزشک خواهد بود.
بيماری سل مقاوم به درمان چيست؟
وقتيکه ميکروب سل با داروی خاصی از بين نرود به آن ميکروب مقاوم می گويند.
سل زمانی مقاوم به درمان می شود که بيمار داروهايش را به مدت کافی و يا به ميزان کافی مصرف نکرده است.
بنابراين هميشه دقيقاً طبق دستورپزشک داروهايتان را مصرف کنيد.
بيماران مبتلا به سل مقاوم به درمان می توانند بيماری خود را به ديگران پخش کنند.
سل مقاوم به درمان معمولاً در بيمارانی ديده می شود که در مناطقی که شيوع سل زياد است زندگی می کنند مانند:
آفريقا، آسيای جنوب شرقی و آمريکای لاتين.
قتی که تعداد زيادی از داروها نتوانند بيماری سل را درمان کنند، ميکروب سل دارای "مقاومت چند دارويی " (MDR TB) است.چنين بيمارانی بايد حتماً به پزشکانی مراجعه کنند که در امر معالجه مقاومت چند دارويی تبحر خاص دارند و قادرند بهترين گروه دارويی را برای مبارزه با ميکروب توصيه کنند.