آشنايی با محتوای كتاب «الغدير»
نویسنده مجتبی وحیددوست
علامه امينی برای تأليف كتاب گرانقدر الغدير - كه به حق كتابی وزين است و در اعتلای مكتب تشيع سهم بسيار و در اثبات حقانيت مولی الموحدين (ع) تاثير بسزايی داشته است - زحمات بسياری را متحمل شد.
غديری كرد بی‌همتا، چنان چون بی كران دريا
لبالب از رحيق حق، جهان را زو مشامی خوش
از اين دريا دل آماده، «غديری» يزدی باده
خوش آن رندی كزين مشرب كند، شرب مدامی خوش(1)
او از برجسته‌ترين افرادی است كه به خاطر دفاع از حريم اسلام و تشيع و مخصوصاً دفاع از مقام والای بزرگمرد جهان انسانيت حضرت علی (ع) قد علم كرده و با فداكاری و اخلاص عجيب و شهامت و ابتكاری كم نظير، رسالت بزرگ خود را به خوبی انجام داد.
علامه امينی شخصيتی است كه يك تنه در برابر تحريف كنندگان تاريخ قيام كرد و با قلم توانا و آتشين و در عين حال منطقی و علمی خود، پرده‌ها را كنار زد و حقايق را از لابلای زوايای تاريك تاريخ، بيرون كشيد.
بيش از پنجاه سال است كه از تدوين كتاب الغدير می‌گذرد و با اطمينان می‌توان گفت كه جامعه محققين اعم از شيعه و سنی با نام الغدير و با نوشته‌های علمی و عميق و محققانه و پر احساس علامه امينی آشنا هستند. اما در طول اين زمان هنوز كسی نتوانسته برای الغدير حتی صفحه‌ای ردّيه و يا نقدی كه قابل اعتنا باشد، بنويسد و اين خود نشانگر استحكام و متقن بودن مطالب اين كتاب است كه حتی مخالفين شيعه نيز نتوانسته‌اند اشكالی بر آن وارد نمايند.
وی در شبانه روز حدود 17 ساعت مطالعه و كار می‌كرد و برای مطالعه كتبی كه در دسترس نداشت رنج سفرهای گوناگونی به جان خريد.
علامه خود می‌گويد كه من برای نوشتن الغدير 10 هزار جلد كتاب از «باء» بسم الله تا «تاء» تمّت آن خوانده‌ام. و به 100هزار جلد كتاب، مراجعات مكرر داشته‌‌ام.
بدون شك در كنار تلاش و همت والای اين مرد بزرگ ، عوامل ديگری نيز در خلق اين كتاب گرانسنگ موثر بوده است. از علامه امينی و نزديكان اين بزرگوار به كرّات نقل شده است كه در هنگام مواجه شدن با مشكلی در مسير نگارش اين كتاب، به حرم حضرت علی عليه السلام پناه برده و از آن خورشيد عالمتاب كمك می‌طلبيدند. هر كس اين كتاب را می‌خواند، درك می‌كند كه توفيق الهی و كمك‌های اميرالمومنين عليه‌السلام در نگارش اين كتاب موثر بوده است.
اين كتاب در 20 جلد به زبان عربی، با نثری شيوا و رسا نگارش يافته كه البته 11 جلد آن تاكنون چاپ گرديده است. مرحوم آية الله سيد محسن حكيم و آية الله سيد حسين حمّامی درباره اين كتاب گفته‌اند: «لا یَاتيهِ الباطلُ مِن بَينِ یَدَيه» و آيات عظام سيد عبدالهادی شيرازی و شيخ محمدرضا آل ياسين و علامه اردوباری گفته‌اند: «لاريبَ فيه هُدیً لِلمُتقين.» (2)
حال بايد ديد كه آيا تاليف الغدير در جوامع اسلامی باعث تفرقه بين مسلمانان شده و يا بيانش به گونه‌ای بوده كه آنها را دور هم جمع كرده است؟ اگر اين كتاب عاملی برای تفرقه می‌بود، لااقل علمای اهل تسنن در كتاب‌هايشان جمله‌ای بر عليه الغدير می‌نوشتند كه چنين چيزی ديده نمی‌شود.
بيش از پنجاه سال است كه از تدوين كتاب الغدير می‌گذرد و با اطمينان می‌توان گفت كه جامعه محققين اعم از شيعه و سنی با نام الغدير و با نوشته‌های علمی و عميق و محققانه و پر احساس علامه امينی آشنا می‌باشند. اما در طول اين زمان هنوز كسی نتوانسته برای الغدير حتی صفحه‌ای ردّيه و يا نقدی كه قابل اعتنا باشد، بنويسد. و اين خود نشانگر استحكام و متقن بودن مطالب اين كتاب است كه حتی مخالفين شيعه نيز نتوانسته‌اند اشكالی بر آن وارد نمايند.
در اينجا سوالی ديگر پيش می‌آيد كه علت شهرت الغدير چيست كه محل رجوع اصناف مختلف علمای شيعه و سنی شده است؟
علامه خود می‌گويد كه من برای نوشتن الغدير 10 هزار جلد كتاب از «باء» بسم الله تا «تاء» تمّت آن خوانده‌ام و به 100هزار جلد كتاب، مراجعات مكرر داشته‌‌ام.
از مهمترين نكات قابل توجه اينست كه علامه امينی بر خلاف اكثريت علما، به صورت كاناليزه مطالعه نمی‌كردند و در مورد موضوع تحقيقی خود تنها به متون رشته‌ای خاص مراجعه نمی‌نمودند. بلكه به تمامی منابع مطبوع و مخطوط موجود كه به آن موضوع خاص پرداخته بودند رجوع نموده و در تحليل‌های علمی خود از همگی آنها استفاده می‌كردند.
ايشان برای نگارش الغدير كليه كتاب‌های تفسيری، روايی، تاريخی، رجالی، انصاب، لغت، و دواوين شعری را با دقت، مورد مطالعه قرار داده‌اند. با عنايت به همين موضوع است كه علامه امينی خود در ابتدای الغدير نوشته‌اند: «الغدير فی الكتاب والسنه والادب. كتابٌ دينیٌ، علمیٌ، فنیٌ، تاريخیٌ، ادبیٌ، اخلاقیٌ.» كه همين شيوه منحصر بفرد، يكی از علل جاودانه شدن الغدير شده است.
در اين مقاله قصد بر اينست كه اهم محتويات 11 جلد از كتاب الغدير را كه به چاپ رسيده است را به صورت اجمال معرفی نماييم. و برای اين كار از كتاب سيری در الغدير، تاليف دكتر محمد امينی نجفی، مدد جسته‌ايم.
مباحث جلد اول الغدير
در اين جلد علامه به داستان غدير، بررسی سند حديث غدير، آيات مربوط به حديث غدير كه عبارتند از: آيه تبليغ (مائده/16)، آيه اكمال (مائده/ 3)، آيه سألَ سائل (معارج/1-3) و بررسی دلالت حديث غدير پرداخته است.
مباحث جلد دوم الغدير
در اين جلد ابتدا اهميت و چگونگی شعر در دنيای اسلام مورد بحث قرار گرفته است. از اين جلد تا انتهای كتاب به ذكر غديريه‌هايی(3) كه توسط شاعران به زبان عربی سروده شده پرداخته شده است. علامه ذيل هر غديريه به شرح حال غديريه سرا پرداخته و اگر چنانچه در غديريه و يا در ديگر اشعار غديريه سرای مورد نظر، اشاراتی نسبت به مناقب اميرالمومنين و ساير اهل‌بيت عليهم السلام شده باشد منابع روايی اثبات آن مناقب را ذكر كرده‌اند. در اين جلد غديريه‌های قرن اول و دوم مورد بررسی قرار گرفته است. كه غديريه حضرت علی عليه السلام نيز در اين جلد درج گرديده است. يكی از غديريه سراهای اين دوره عمرو عاص است كه علامه به تفصيل در مورد حيات وی بحث كرده است.
مباحث جلد سوم الغدير
در اين جلد نيز غديريه‌های مربوط به قرون سوم و چهارم درج گرديده است. شايان ذكر می‌باشد كه غديريه‌ها صرفا مختص به مسلمانان نيست بلكه برخی شاعران مسيحی نيز غديريه سروده‌اند كه در اين جلد از كتاب آمده است. آنچه كه از غديريه‌های مسيحيان استفاده می‌شود اينست كه جامعه مسيحيت نيز از فرمايشات پيامبر صلوات الله عليه در غدير خم چيزی جز ولايت و امامت حضرت علی عليه السلام استنباط نكرده‌اند.
در اين كتاب در مورد نخستين مسلمان سخن به ميان آمده كه علامه به تفصيل احاديث مربوط به اين مسئله را در الغدير درج نموده است.
مبحثی ديگر كه در اين جلد مطرح شده افتراها و تهمت‌هايی است كه اهل تسنن به شيعه زده‌اند و علامه به آنها پاسخ داده‌اند. و نيز 16 كتاب كه در آنها به شيعه افتراهای نامربوط زده‌اند؛ معرفی شده و مورد نقد و بررسی قرار گرفته است.
مباحث جلد چهارم الغدير
در اين جلد غديريه‌های قرون چهار، پنجم و ششم مورد بررسی قرار گرفته است. غديريه سرايان اين دوره 31 نفر می‌باشند. درباره شرح حال اين 31 نفر كه از علما و شعرای برجسته هستند؛ به طور مبسوط در اين جلد بحث شده و خصوصا ميزان توانايی ادبی آنها مورد بررسی دقيق قرار گرفته است. در واقع، روح حاكم بر اين جلد، شعر و ادب است. در ميان غديريه سرايان اين دوره، چهره‌های برجسته‌ای نظير شريف رضی ، سيد مرتضی و خطيب خوارزمی ديده می‌شود.
از مهمترين نكات قابل توجه اينست كه علامه امينی بر خلاف اكثريت علما، به صورت كاناليزه مطالعه نمی‌كردند و در مورد موضوع تحقيقی خود تنها به متون رشته‌ای خاص مراجعه نمی‌نمودند. بلكه به تمامی منابع مطبوع و مخطوط موجود كه به آن موضوع خاص پرداخته بودند رجوع نموده و در تحليل‌های علمی خود از همگی آنها استفاده می‌كردند.
مباحث جلد پنجم الغدير
غديريه‌های مربوط به اواخر قرن ششم تا اواخر قرن هفتم در اين جلد نقل گرديده است. غديريه سرايان اين دوره 12 نفر هستند. قابل توجه است كه در غديريه‌ها به برخی از مناقب و فضائل اميرالمؤمنين علی(ع) نيز اشاره شده است كه علامه امينی آن مناقب را ذكر و مورد بررسی قرار داده است. از جمله مناقب حضرت، حديث ردّ الشمس است كه اين داستان در اين جلد بررسی شده است و نيز در باب جعل احاديث در خصوص خلافت خلفای غاصب نيز به صورت مشروح، سخن به ميان آمده است.
علامه امينی در اثبات مناقب ائمه هدی صلوات الله عليهم، تحقيقات عميق و گسترده خود را در چند مرحله ارائه كرده است.
مبحث مهم ديگری را كه علامه در اين جلد به آن پرداخته‌اند مبحث جعل احاديثی در خصوص خلافت خلفای غاصب است. روايان دروغگو و كذاب برای اين كه انحراف از امامت حضرت علی عليه السلام را توجيه كنند به ساختن اكاذيب متوسل شدند و در مقابل هر يك از احاديث در منقبت اميرالمومنين علی عليه السلام، حديثی را برای خلفا جعل كرده‌اند.
البته جعل حديث تنها به خلفا ختم نشد و پس از آن در مورد ابوحنيفه، شافعی، مالك و احمدبن حنبل هم رواج يافت و در مورد ايشان نيز احاديثی جعل شد.
در جلد پنجم الغدير نام 700 راوی از بزرگان اهل تسنن ذكر شده است كه همگی آنها كذاب بوده‌اند. روايات و احاديثی كه اين 700 نفر ساخته‌اند در تمامی كتب اهل تسنن پراكنده است. شايان ذكر است كه تنها 43 نفر از اين 700 راوی، تعداد 408684 حديث ساخته‌اند.
مباحث جلد ششم الغدير
غديريه‌های هفت تن از غديريه سرايان سده هشتم، با شرح و بررسی در اين جلد نقل گرديده است.
گفته شد كه جعل كنندگان حديث، در مقابل مناقب حضرت علی عليه السلام، مناقب و فضائلی برای خلفاء جعل می‌كردند. يكی از مناقب اميرالمومنين علی عليه السلام اعلميت ايشان است كه حديث سازان برای خليفه دوم احاديثی در باب علمش جعل نموده‌اند و علامه امينی 200 نمونه از اين احاديث را در كتاب الغدير ثبت كرده كه 100 مورد آن در جلد ششم درج شده است.
مباحث جلد هفتم الغدير
غديريه‌های سه غديريه سرا در جلد هفتم الغدير آمده است. اين غديريه‌ها متعلق به سده نهم ه. ق می‌باشد. در اين جلد نيز علامه جدای از ذكر غديريه‌ها، به فسادها و كارهای ناپسند و خلقيات منكر و زشت خليفه اول كه تحت عنوان ملكات نفسانی!!! مطرح شده به طور مفصل توضيح داده است . چرا كه اهل تسنن برای او داشتن ملكات نفسانی را مطرح كرده‌اند و علامه معنای ملكات نفسانی را بيان كرده است.
مباحث جلد هشتم الغدير
راويانی كه به حديث سازی و نشر اكاذيب اشتغال داشته‌اند مناقب بسياری برای ابوبكر جعل كرده‌اند. به شهادت تاريخ، تمامی مناقب و فضائلی كه به ابوبكر نسبت داده‌اند دروغ محض است. در جلد هفتم الغدير به 28 نمونه از اين مناقب جعلی اشاره شده، و در جلد هشتم نيز 42 نمونه ديگر از فضائل دروغين ابوبكر و 11 نمونه از مناقب مجعول عمر مورد بررسی قرار گرفته است. در اين جلد پيرامون حكومت، قضاوت‌ها، فساد مالی، بدعت‌های عثمان و نحوه برخورد وی با مخالفين به تفصيل سخن رفته است.
علامه امينی برای نگارش الغدير كليه كتاب‌های تفسيری، روايی، تاريخی، رجالی، انصاب، لغت، و دواوين شعری را با دقت، مورد مطالعه قرار داده‌اند. با عنايت به همين موضوع است كه علامه امينی خود در ابتدای الغدير نوشته‌اند:" الغدير فی الكتاب والسنه والادب. كتابٌ دينیٌ، علمیٌ، فنیٌ، تاريخیٌ، ادبیٌ، اخلاقیٌ ." كه همين شيوه منحصر بفرد ، يكی از علل جاودانه شدن الغدير شده است .
مباحث جلد نهم الغدير
در اين جلد موضوع بحث، عثمان می‌باشد؛ كه كارهای خلاف و نامشروع او بالاخره داد مردم را در آورد و مورد حمله قرار گرفت. در جلد نهم تبعيد ابوذر، عبدالله بن مسعود، مالك اشتر و اصحابش كه جملگی توسط عثمان انجام شده، مورد بررسی قرار گرفته است.
مباحث جلد دهم الغدير
در اين كتاب موضوع بحث در مورد عبدالله بن عمر و معاويه است. معاويه نيز جزء كسانی است كه حديث سازان برای او نيز مناقب و فضائل بسياری جعل كرده‌اند كه در اين جلد به تفصيل مورد بررسی قرار گرفته است.
مباحث جلد يازدهم الغدير
در اين جلد موضوع بحث در مورد معاويه و امام حسن مجتبی(ع) است. در اينجا به طور مبسوط از كشتارها و جنايات معاويه سخن رفته، و جريان قتل بزرگانی چون حجربن عدی، عمربن حمق، مالك اشتر، محمدبن ابی بكر و ... مفصلا ذكر شده است.
موضوع ديگری كه در اين جلد مورد بررسی دقيق قرار گرفته عبارت است از طرح يكصد نمونه از غلوها و قصه‌های خرافی كه در طول تاريخ اسلام برای برخی از صحابه، تابعين، ائمه مذاهب، علما و عرفا جعل شده است.
/الف
غديری كرد بی‌همتا، چنان چون بی كران دريا
لبالب از رحيق حق، جهان را زو مشامی خوش
از اين دريا دل آماده، «غديری» يزدی باده
خوش آن رندی كزين مشرب كند، شرب مدامی خوش(1)
او از برجسته‌ترين افرادی است كه به خاطر دفاع از حريم اسلام و تشيع و مخصوصاً دفاع از مقام والای بزرگمرد جهان انسانيت حضرت علی (ع) قد علم كرده و با فداكاری و اخلاص عجيب و شهامت و ابتكاری كم نظير، رسالت بزرگ خود را به خوبی انجام داد.
علامه امينی شخصيتی است كه يك تنه در برابر تحريف كنندگان تاريخ قيام كرد و با قلم توانا و آتشين و در عين حال منطقی و علمی خود، پرده‌ها را كنار زد و حقايق را از لابلای زوايای تاريك تاريخ، بيرون كشيد.
بيش از پنجاه سال است كه از تدوين كتاب الغدير می‌گذرد و با اطمينان می‌توان گفت كه جامعه محققين اعم از شيعه و سنی با نام الغدير و با نوشته‌های علمی و عميق و محققانه و پر احساس علامه امينی آشنا هستند. اما در طول اين زمان هنوز كسی نتوانسته برای الغدير حتی صفحه‌ای ردّيه و يا نقدی كه قابل اعتنا باشد، بنويسد و اين خود نشانگر استحكام و متقن بودن مطالب اين كتاب است كه حتی مخالفين شيعه نيز نتوانسته‌اند اشكالی بر آن وارد نمايند.
وی در شبانه روز حدود 17 ساعت مطالعه و كار می‌كرد و برای مطالعه كتبی كه در دسترس نداشت رنج سفرهای گوناگونی به جان خريد.
علامه خود می‌گويد كه من برای نوشتن الغدير 10 هزار جلد كتاب از «باء» بسم الله تا «تاء» تمّت آن خوانده‌ام. و به 100هزار جلد كتاب، مراجعات مكرر داشته‌‌ام.
بدون شك در كنار تلاش و همت والای اين مرد بزرگ ، عوامل ديگری نيز در خلق اين كتاب گرانسنگ موثر بوده است. از علامه امينی و نزديكان اين بزرگوار به كرّات نقل شده است كه در هنگام مواجه شدن با مشكلی در مسير نگارش اين كتاب، به حرم حضرت علی عليه السلام پناه برده و از آن خورشيد عالمتاب كمك می‌طلبيدند. هر كس اين كتاب را می‌خواند، درك می‌كند كه توفيق الهی و كمك‌های اميرالمومنين عليه‌السلام در نگارش اين كتاب موثر بوده است.
اين كتاب در 20 جلد به زبان عربی، با نثری شيوا و رسا نگارش يافته كه البته 11 جلد آن تاكنون چاپ گرديده است. مرحوم آية الله سيد محسن حكيم و آية الله سيد حسين حمّامی درباره اين كتاب گفته‌اند: «لا یَاتيهِ الباطلُ مِن بَينِ یَدَيه» و آيات عظام سيد عبدالهادی شيرازی و شيخ محمدرضا آل ياسين و علامه اردوباری گفته‌اند: «لاريبَ فيه هُدیً لِلمُتقين.» (2)
حال بايد ديد كه آيا تاليف الغدير در جوامع اسلامی باعث تفرقه بين مسلمانان شده و يا بيانش به گونه‌ای بوده كه آنها را دور هم جمع كرده است؟ اگر اين كتاب عاملی برای تفرقه می‌بود، لااقل علمای اهل تسنن در كتاب‌هايشان جمله‌ای بر عليه الغدير می‌نوشتند كه چنين چيزی ديده نمی‌شود.
بيش از پنجاه سال است كه از تدوين كتاب الغدير می‌گذرد و با اطمينان می‌توان گفت كه جامعه محققين اعم از شيعه و سنی با نام الغدير و با نوشته‌های علمی و عميق و محققانه و پر احساس علامه امينی آشنا می‌باشند. اما در طول اين زمان هنوز كسی نتوانسته برای الغدير حتی صفحه‌ای ردّيه و يا نقدی كه قابل اعتنا باشد، بنويسد. و اين خود نشانگر استحكام و متقن بودن مطالب اين كتاب است كه حتی مخالفين شيعه نيز نتوانسته‌اند اشكالی بر آن وارد نمايند.
در اينجا سوالی ديگر پيش می‌آيد كه علت شهرت الغدير چيست كه محل رجوع اصناف مختلف علمای شيعه و سنی شده است؟
علامه خود می‌گويد كه من برای نوشتن الغدير 10 هزار جلد كتاب از «باء» بسم الله تا «تاء» تمّت آن خوانده‌ام و به 100هزار جلد كتاب، مراجعات مكرر داشته‌‌ام.
از مهمترين نكات قابل توجه اينست كه علامه امينی بر خلاف اكثريت علما، به صورت كاناليزه مطالعه نمی‌كردند و در مورد موضوع تحقيقی خود تنها به متون رشته‌ای خاص مراجعه نمی‌نمودند. بلكه به تمامی منابع مطبوع و مخطوط موجود كه به آن موضوع خاص پرداخته بودند رجوع نموده و در تحليل‌های علمی خود از همگی آنها استفاده می‌كردند.
ايشان برای نگارش الغدير كليه كتاب‌های تفسيری، روايی، تاريخی، رجالی، انصاب، لغت، و دواوين شعری را با دقت، مورد مطالعه قرار داده‌اند. با عنايت به همين موضوع است كه علامه امينی خود در ابتدای الغدير نوشته‌اند: «الغدير فی الكتاب والسنه والادب. كتابٌ دينیٌ، علمیٌ، فنیٌ، تاريخیٌ، ادبیٌ، اخلاقیٌ.» كه همين شيوه منحصر بفرد، يكی از علل جاودانه شدن الغدير شده است.
در اين مقاله قصد بر اينست كه اهم محتويات 11 جلد از كتاب الغدير را كه به چاپ رسيده است را به صورت اجمال معرفی نماييم. و برای اين كار از كتاب سيری در الغدير، تاليف دكتر محمد امينی نجفی، مدد جسته‌ايم.
مباحث جلد اول الغدير
در اين جلد علامه به داستان غدير، بررسی سند حديث غدير، آيات مربوط به حديث غدير كه عبارتند از: آيه تبليغ (مائده/16)، آيه اكمال (مائده/ 3)، آيه سألَ سائل (معارج/1-3) و بررسی دلالت حديث غدير پرداخته است.
مباحث جلد دوم الغدير
در اين جلد ابتدا اهميت و چگونگی شعر در دنيای اسلام مورد بحث قرار گرفته است. از اين جلد تا انتهای كتاب به ذكر غديريه‌هايی(3) كه توسط شاعران به زبان عربی سروده شده پرداخته شده است. علامه ذيل هر غديريه به شرح حال غديريه سرا پرداخته و اگر چنانچه در غديريه و يا در ديگر اشعار غديريه سرای مورد نظر، اشاراتی نسبت به مناقب اميرالمومنين و ساير اهل‌بيت عليهم السلام شده باشد منابع روايی اثبات آن مناقب را ذكر كرده‌اند. در اين جلد غديريه‌های قرن اول و دوم مورد بررسی قرار گرفته است. كه غديريه حضرت علی عليه السلام نيز در اين جلد درج گرديده است. يكی از غديريه سراهای اين دوره عمرو عاص است كه علامه به تفصيل در مورد حيات وی بحث كرده است.
مباحث جلد سوم الغدير
در اين جلد نيز غديريه‌های مربوط به قرون سوم و چهارم درج گرديده است. شايان ذكر می‌باشد كه غديريه‌ها صرفا مختص به مسلمانان نيست بلكه برخی شاعران مسيحی نيز غديريه سروده‌اند كه در اين جلد از كتاب آمده است. آنچه كه از غديريه‌های مسيحيان استفاده می‌شود اينست كه جامعه مسيحيت نيز از فرمايشات پيامبر صلوات الله عليه در غدير خم چيزی جز ولايت و امامت حضرت علی عليه السلام استنباط نكرده‌اند.
در اين كتاب در مورد نخستين مسلمان سخن به ميان آمده كه علامه به تفصيل احاديث مربوط به اين مسئله را در الغدير درج نموده است.
مبحثی ديگر كه در اين جلد مطرح شده افتراها و تهمت‌هايی است كه اهل تسنن به شيعه زده‌اند و علامه به آنها پاسخ داده‌اند. و نيز 16 كتاب كه در آنها به شيعه افتراهای نامربوط زده‌اند؛ معرفی شده و مورد نقد و بررسی قرار گرفته است.
مباحث جلد چهارم الغدير
در اين جلد غديريه‌های قرون چهار، پنجم و ششم مورد بررسی قرار گرفته است. غديريه سرايان اين دوره 31 نفر می‌باشند. درباره شرح حال اين 31 نفر كه از علما و شعرای برجسته هستند؛ به طور مبسوط در اين جلد بحث شده و خصوصا ميزان توانايی ادبی آنها مورد بررسی دقيق قرار گرفته است. در واقع، روح حاكم بر اين جلد، شعر و ادب است. در ميان غديريه سرايان اين دوره، چهره‌های برجسته‌ای نظير شريف رضی ، سيد مرتضی و خطيب خوارزمی ديده می‌شود.
از مهمترين نكات قابل توجه اينست كه علامه امينی بر خلاف اكثريت علما، به صورت كاناليزه مطالعه نمی‌كردند و در مورد موضوع تحقيقی خود تنها به متون رشته‌ای خاص مراجعه نمی‌نمودند. بلكه به تمامی منابع مطبوع و مخطوط موجود كه به آن موضوع خاص پرداخته بودند رجوع نموده و در تحليل‌های علمی خود از همگی آنها استفاده می‌كردند.
مباحث جلد پنجم الغدير
غديريه‌های مربوط به اواخر قرن ششم تا اواخر قرن هفتم در اين جلد نقل گرديده است. غديريه سرايان اين دوره 12 نفر هستند. قابل توجه است كه در غديريه‌ها به برخی از مناقب و فضائل اميرالمؤمنين علی(ع) نيز اشاره شده است كه علامه امينی آن مناقب را ذكر و مورد بررسی قرار داده است. از جمله مناقب حضرت، حديث ردّ الشمس است كه اين داستان در اين جلد بررسی شده است و نيز در باب جعل احاديث در خصوص خلافت خلفای غاصب نيز به صورت مشروح، سخن به ميان آمده است.
علامه امينی در اثبات مناقب ائمه هدی صلوات الله عليهم، تحقيقات عميق و گسترده خود را در چند مرحله ارائه كرده است.
مبحث مهم ديگری را كه علامه در اين جلد به آن پرداخته‌اند مبحث جعل احاديثی در خصوص خلافت خلفای غاصب است. روايان دروغگو و كذاب برای اين كه انحراف از امامت حضرت علی عليه السلام را توجيه كنند به ساختن اكاذيب متوسل شدند و در مقابل هر يك از احاديث در منقبت اميرالمومنين علی عليه السلام، حديثی را برای خلفا جعل كرده‌اند.
البته جعل حديث تنها به خلفا ختم نشد و پس از آن در مورد ابوحنيفه، شافعی، مالك و احمدبن حنبل هم رواج يافت و در مورد ايشان نيز احاديثی جعل شد.
در جلد پنجم الغدير نام 700 راوی از بزرگان اهل تسنن ذكر شده است كه همگی آنها كذاب بوده‌اند. روايات و احاديثی كه اين 700 نفر ساخته‌اند در تمامی كتب اهل تسنن پراكنده است. شايان ذكر است كه تنها 43 نفر از اين 700 راوی، تعداد 408684 حديث ساخته‌اند.
مباحث جلد ششم الغدير
غديريه‌های هفت تن از غديريه سرايان سده هشتم، با شرح و بررسی در اين جلد نقل گرديده است.
گفته شد كه جعل كنندگان حديث، در مقابل مناقب حضرت علی عليه السلام، مناقب و فضائلی برای خلفاء جعل می‌كردند. يكی از مناقب اميرالمومنين علی عليه السلام اعلميت ايشان است كه حديث سازان برای خليفه دوم احاديثی در باب علمش جعل نموده‌اند و علامه امينی 200 نمونه از اين احاديث را در كتاب الغدير ثبت كرده كه 100 مورد آن در جلد ششم درج شده است.
مباحث جلد هفتم الغدير
غديريه‌های سه غديريه سرا در جلد هفتم الغدير آمده است. اين غديريه‌ها متعلق به سده نهم ه. ق می‌باشد. در اين جلد نيز علامه جدای از ذكر غديريه‌ها، به فسادها و كارهای ناپسند و خلقيات منكر و زشت خليفه اول كه تحت عنوان ملكات نفسانی!!! مطرح شده به طور مفصل توضيح داده است . چرا كه اهل تسنن برای او داشتن ملكات نفسانی را مطرح كرده‌اند و علامه معنای ملكات نفسانی را بيان كرده است.
مباحث جلد هشتم الغدير
راويانی كه به حديث سازی و نشر اكاذيب اشتغال داشته‌اند مناقب بسياری برای ابوبكر جعل كرده‌اند. به شهادت تاريخ، تمامی مناقب و فضائلی كه به ابوبكر نسبت داده‌اند دروغ محض است. در جلد هفتم الغدير به 28 نمونه از اين مناقب جعلی اشاره شده، و در جلد هشتم نيز 42 نمونه ديگر از فضائل دروغين ابوبكر و 11 نمونه از مناقب مجعول عمر مورد بررسی قرار گرفته است. در اين جلد پيرامون حكومت، قضاوت‌ها، فساد مالی، بدعت‌های عثمان و نحوه برخورد وی با مخالفين به تفصيل سخن رفته است.
علامه امينی برای نگارش الغدير كليه كتاب‌های تفسيری، روايی، تاريخی، رجالی، انصاب، لغت، و دواوين شعری را با دقت، مورد مطالعه قرار داده‌اند. با عنايت به همين موضوع است كه علامه امينی خود در ابتدای الغدير نوشته‌اند:" الغدير فی الكتاب والسنه والادب. كتابٌ دينیٌ، علمیٌ، فنیٌ، تاريخیٌ، ادبیٌ، اخلاقیٌ ." كه همين شيوه منحصر بفرد ، يكی از علل جاودانه شدن الغدير شده است .
مباحث جلد نهم الغدير
در اين جلد موضوع بحث، عثمان می‌باشد؛ كه كارهای خلاف و نامشروع او بالاخره داد مردم را در آورد و مورد حمله قرار گرفت. در جلد نهم تبعيد ابوذر، عبدالله بن مسعود، مالك اشتر و اصحابش كه جملگی توسط عثمان انجام شده، مورد بررسی قرار گرفته است.
مباحث جلد دهم الغدير
در اين كتاب موضوع بحث در مورد عبدالله بن عمر و معاويه است. معاويه نيز جزء كسانی است كه حديث سازان برای او نيز مناقب و فضائل بسياری جعل كرده‌اند كه در اين جلد به تفصيل مورد بررسی قرار گرفته است.
مباحث جلد يازدهم الغدير
در اين جلد موضوع بحث در مورد معاويه و امام حسن مجتبی(ع) است. در اينجا به طور مبسوط از كشتارها و جنايات معاويه سخن رفته، و جريان قتل بزرگانی چون حجربن عدی، عمربن حمق، مالك اشتر، محمدبن ابی بكر و ... مفصلا ذكر شده است.
موضوع ديگری كه در اين جلد مورد بررسی دقيق قرار گرفته عبارت است از طرح يكصد نمونه از غلوها و قصه‌های خرافی كه در طول تاريخ اسلام برای برخی از صحابه، تابعين، ائمه مذاهب، علما و عرفا جعل شده است.
پی‌نوشت‌ها:
1- از قصيده مطول مهدی اخوان ثالث كه در سوگ مرحوم علامه امينی سروده است.
2- سيری در الغدير، دكتر محمد امينی نجفی، ص 25.
3- به اشعاری كه در وصف و موضوع واقعه غدير سروده شده است، غديريه گويند.
/الف
