آل جمالي

از قديمي‌ترين خاندانهاي علمي شيعه در اسدآباد و همدان و شاخه‌اي از آل شيخ الاسلامي. اين طايفه از ذريه‌ي مير رضي الدين محمد حسيني شيخ الاسلامي. اين طايفه از ذريه‌ي مير رضي الدين محمد حسيني شيخ الاسلام هستند. شيخ الاسلامي منصب بعضي از اسلاف اين سلسله است، ولي در اواخر قرن سيزدهم و مطلع قرن چهاردهم هجري که سيد جمال الدين اسدآبادي (بغلط معروف به افغاني) از اين خاندان عظيم برخاست، اين سلسله به نام سيد جمال الدين به آل جمالي شهرت يافتند. بعضي از علماي اين خاندان عبارتند از: بنيانگذار نهضت علمي اين طايفه در اواخر قرن دوازدهم هجري سيد ميررضي الدين محمد حسيني، شيخ الاسلام عصر خويش، از احفاد امام سجاد (عليه السلام). از علماي اين خاندان در نيمه‌ي دوم قرن سيزدهم هجري سيد صفدربن سيدعلي بن ميررضي الدين، پدر سيد جمال الدين اسدآبادي است. مشهورترين رجال اين سلسله و شخصيتي که اين دودمان به نام وي شهرت يافت سيد جمال الدين اسدآبادي (1254-1314ق) فرزند سيد صفدر از اعاظم علماي شيعه و مصلحان و بيدارگران عصر جديد است. ديگر فضلاي اين خاندان جليل عبارتند از: 1) سيد مسيح (م ح1300ق) فرزند سيد صفدر برادر سيدجمال الدين اسدآبادي؛ 2) سيد هادي آل جمالي، از علماي اين خاندان و نيز عمه‌زاده‌ي سيدجمال الدين اسدآبادي؛ 3) ميرزا لطف الله اسدآبادي (1273-1340ق) متخلص به محزون فرزند حسين مستوفي، شاعر، اديب و نويسنده، همشيره زاده‌ي سيد جمال الدين اسدآبادي و از شاگردان مکتب سيد، از مؤلفات وي شرح حال و آثار سيدجمال الدين اسدآبادي (چاپ اول برلين، 1304ق) است که به عربي هم ترجمه شده و در مصر به چاپ رسيده است و نيز رساله‌اي در عروض؛ مثنوي صفائيه (چاپ 1375ق) و ديوان شعر؛ 4) ميرزا شريف آل جمالي همشيره زاده‌ي سيدجمال الدين اسدآبادي؛ 5) سيد محمود (م 1351ق) فرزند سيدکمال بن سيد مسيح بن سيد صفدر از احفاد برادر سيد جمال الدين اسدآبادي و مدير مدرسه‌ي قريه‌ي سيد جمال الدين در اسدآباد همدان؛ 6) سيد حسين حسيني همداني آل جمالي، از احفاد سيد مسيح برادر سيد جمال الدين اسدآبادي در نجف، عالم جليل وي در نجف ساکن همان خانه‌اي است که سيد جمال الدين هنگام اقامت در نجف در محله‌ي عماره خريداري نموده بود و شيخ محمد حرزالدين سيد جمال الدين را در اين خانه زيارت نموده است.
کتابنامه: اعيان الشيعه، 206/4-216؛ حاضر العالم الاسلامي، 289/2-303؛ سيد جمال الدين و انديشه‌هاي او، اکثر صفحات؛ شرح حال و آثار سيد جمال الدين اسدآبادي معروف به افغاني، ج1، اکثر صفحات؛ کربلا في حاضرها و ماضيها (خطي)؛ لمحات اجتماعيه من تاريخ العراق الحديث، 266/3-328؛ المآثر و الآثار، 224-225؛ موسوعة العتبات المقدسه، قسم سامراء، 146/1؛ نقباء البشر، 310/1-314، 696/2.
منبع مقاله :
گروه نويسندگان، (1391) دائرةالمعارف تشيع، تهران: حکمت، چاپ اول