ابوالمظفر محمد (م507ق) فرزند احمدبن محمد ابن احمدبن اسحاق ابيوردي خراساني، از شعرا و ادبا و نسب شناسان شيعه. وي در قريه‌ي کوفن در شش فرسخي ابيورد از توابع خراسان به دنيا آمد. علوم اسلامي و حديث و فنون ادب و لغت و نحو را از اسماعيل بن مسعده جرجاني و عبدالوهاب بن محمدبن شهيد و ابوبکر بن خلف شيرازي و ابومحمد حسن بن احمد سمرقندي و عبدالقاهر جرجاني فرا گرفت، سپس بغداد را مسکن خويش قرار داد و پيشکار مؤيدالملک بن نظام الملک شد، آنگاه رياست خزانه‌ي دارالکتب مدرسه‌ي نظاميه‌ي بغداد را بعد از فوت ابويعقوب بن سليمان اسفرايني در رمضان سال 498ق به دست گرفت و در اين هنگام قصيده‌اي در هجو خليفه‌ي عباسي بغداد سرود و خلفاي فاطمي مصر را مدح کرد. قصيده‌ي مذکور به دست خليفه‌ي عباسي افتاد و حکم به قتل وي داد، لذا پس از بيست سال اقامت در بغداد ناگزير شد که مخفي گردد. سپس به همدان منتقل گشت و براي خويش هويت جعلي ساخت و خود را عرب اموي و از ذريه‌ي معاويه‌ي ثاني خواند تا از زجر و تعقيب عباسيان در امان باشد. البته در اين ايام بود که اشعاري در رثاء سيدالشهداء ابي عبدالله الحسين (عليه السلام) سروده است. مطلع يکي از قصايد او چنين است:
فجدي و هو عنبسة بن صخر
بريء من يزيد و من زياد
سپس روزگار سختي را سپري کرد و از نظر معيشت در مضيقه قرار گرفت و با عزت نفس و مناعت طبع خويش از کسي تقاضائي نکرد و به اصفهان رفت و بر اثر فشار روزگار ناگزير شد که مربي فرزندان زين الملک برسق گردد. ظاهراً پس از اينکه هويت وي کشف شد او را در اصفهان مسموم نمودند و در مسجد جامع عتيق بر وي نماز خوانده سپس در کنار دروازه‌ي باب دبره اصفهان به خاکش سپردند. از جمله آثار اوست: ديوان شعر در سه مجلد، جلد اول العراقيات، جلد دوم النجديات و جلد سوم الوجديات (که بارها چاپ شده است)؛ تاريخ ابيورد ونسا؛ المختلف و المؤتلف؛ فيسه العلجلان في نسب آل ابي سفيان؛ نهرة الحافظ، المجتبي من المجتبي في رجال کتاب ابي عبدالرحمان النسائي في السنن المأثوره و شرح غريبه: الانساب، ما اختلف و ائتلف في انساب العرب؛ طبقات العلم في کل فن؛ تعلة المشتاق الي ساکن العراق؛ کوکب ا لمتأمل في الخيل.
کتابنامه:
اعيان الشيعه، 102/9-103؛ ادب الطف او شعراء الحسين، 9/3-20؛ تاريخ. ابن الاثير، 267/8-268؛ تاريخ آداب اللغة العربيه، 29/3؛ التقات العيون في سادس القرون، 247؛ امل الآمل، 242/2؛ الذريعه 219/4، 9، ق52/1؛ روضات الجنات، 21/8؛ معجم الادباء، 234/17-266.
منبع مقاله :
گروه نويسندگان، (1391)، دائرة المعارف تشيع، تهران: حکمت، چاپ اول
فجدي و هو عنبسة بن صخر
بريء من يزيد و من زياد
سپس روزگار سختي را سپري کرد و از نظر معيشت در مضيقه قرار گرفت و با عزت نفس و مناعت طبع خويش از کسي تقاضائي نکرد و به اصفهان رفت و بر اثر فشار روزگار ناگزير شد که مربي فرزندان زين الملک برسق گردد. ظاهراً پس از اينکه هويت وي کشف شد او را در اصفهان مسموم نمودند و در مسجد جامع عتيق بر وي نماز خوانده سپس در کنار دروازه‌ي باب دبره اصفهان به خاکش سپردند. از جمله آثار اوست: ديوان شعر در سه مجلد، جلد اول العراقيات، جلد دوم النجديات و جلد سوم الوجديات (که بارها چاپ شده است)؛ تاريخ ابيورد ونسا؛ المختلف و المؤتلف؛ فيسه العلجلان في نسب آل ابي سفيان؛ نهرة الحافظ، المجتبي من المجتبي في رجال کتاب ابي عبدالرحمان النسائي في السنن المأثوره و شرح غريبه: الانساب، ما اختلف و ائتلف في انساب العرب؛ طبقات العلم في کل فن؛ تعلة المشتاق الي ساکن العراق؛ کوکب ا لمتأمل في الخيل.
کتابنامه:
اعيان الشيعه، 102/9-103؛ ادب الطف او شعراء الحسين، 9/3-20؛ تاريخ. ابن الاثير، 267/8-268؛ تاريخ آداب اللغة العربيه، 29/3؛ التقات العيون في سادس القرون، 247؛ امل الآمل، 242/2؛ الذريعه 219/4، 9، ق52/1؛ روضات الجنات، 21/8؛ معجم الادباء، 234/17-266.
منبع مقاله :
گروه نويسندگان، (1391)، دائرة المعارف تشيع، تهران: حکمت، چاپ اول
