آلودگی صوتی
نويسنده: محمد مصطفایی
تاثیر آلودگی های صوتی بر خشونت و وقوع جرم
هر نوع صدایی که انسان تمایل به شنیدن آن نداشته باشد و به گونهای نسبت به آن احساس آزردگی کند یا سبب ایجاد آسیب و اختلال اعصاب شنوایی شود، در حکم آلودگی صوتی شناخته و تعریف میشود. (تعریف از شاد کوسکی در سال ۱۹۸۳، کتاب دانشگاهی علوم کار، تالیف پروفسور لوچاک، صفحه ۳۰۹) سروصداهای فراتر از حد معمول به طور بالقوه خطرناک هستند. به هر صدای ناهنجار و آزاردهندهای، سروصدا میگویند که آلودگی صوتی را دربر دارد. این آلودگیهای صوتی منابع مختلفی دارند؛ به عنوان مثال در بخش مکانیکی میتوان به موتورسیکلت، خودرو، کامیون، هواپیما، راهآهن، مترو، ادوات موسیقی، ورزشگاهها، کولر، جاروبرقی، پنکه، دریل و... و در بخش انسانی صداهای ناهنجار و بلند انسان در جدال با یکدیگر و حرکات نامتعارف اشاره کرد که نه تنها تاثیر بسزایی بر شنوایی، قلب و عروق میگذارد بلکه باعث ایجاد استرس، اضطراب، سردرد، تحریک در رفتار ضداجتماعی، خشونتطلبی مختل شدن رشد کودکان، پرخاشگری و کاهش تمرکز نیز خواهد شد. بر اساس تحقیقات انجام شده، ناراحتیها و مشکلات ناشی از سروصداهای آزاردهنده و زیانبار در محیط زندگی شهر تهران در ناحیه نسبتا گرم و خشک و کم مرطوب قرار دارد.
انرژی صوت میتواند توسط هوا جذب شود. میزان این جذب بستگی به میزان رطوبت موجود در هوا دارد. جریان سریع باد ایجاد سایههای صوتی میکند و صدا در جهت وزش باد بهتر شنیده میشود تا در جهت مخالف آن. در زمینه گوارش از جمله سوءهاضمه در انسان و همچنین بر هم خوردن آرامش و آسایش در محیط خانه، اجتماع و استراحتگاهها، گسترش خشونت در رفتارهای اجتماعی و ازدیاد تصادفات شهری، ایجاد مزاحمت در خواب و عدم تمرکز در کارهای اقتصادی، از جمله آثار مخرب آلودگی صوتی است. از همه مهمتر اینکه آثار زیانبار سروصدا روی کودکان را که از اقشار آسیبپذیر جامعه هستند، نمیتوان نادیده گرفت؛ وضعیت روحی و جسمی کودکان به دلیل عدم تکامل وضعیت جسمی و عقلی و روانیشان از حساسیت بالایی برخوردار است. اختلال و جلوگیری از تکامل رشد جسمی کودک، ممانعت و به تاخیر انداختن روند زبانگشایی، لطمه وارد کردن به رشد هوش و ذکاوت و احساس و هوشمندی عاطفی و عصبانیت و شلوغی و همچنین بیمیلی نشان دادن نسبت به تعلیم و تربیت از جمله عوارض ناشی از آلودگیهای صوتی است. (پروفسور دنیز گوتلب، مشاور سازمان بهداشت جهانی و رئیس بخش کنترل آلودگی صدا در اداره محیطزیست؛ ترجمه دکتر کاظم موسویزاده) اصل اول اعلامیه کنفرانس سازمان ملل درباره محیطزیست در استکهلم به سال ۱۹۷۲ بازمیگردد که کنفرانس از دولتها و مردم درخواست میکند به منظور حفاظت و بهبود محیطزیست برای منافع مردم و نسلهای آینده به تلاش خود وحدت بخشند. این است که انسان از حقوق بنیادین برای داشتن آزادی، برابری و شرایط مناسب زندگی در محیطزیستی که به او اجازه زندگی باحیثیت و سعادتمندانه را بدهد، برخوردار است. او رسما مسوولیت حفاظت و بهبود محیطزیست برای نسلهای حاضر و آینده را بر عهده دارد.
چگونه بر اثر آلودگیهای صوتی عصبانی میشویم؟
بدیهی است همه ما عصبانی میشویم و این عصبانیت واکنشهای بیرونی ما است که منجر به تحریک فعل و انفعالات ذهنی بدن میشود و مطمئنا اگر هنگام بروز عصبانیت زمان کوتاهی در سکوت به سر بریم، هیجانات و عصبانیت حادث شده فروکش میکند و دیگران نیز در آرامش خود را بازخواهند یافت و هیچگونه خشم و خشونتی تولید نخواهد شد.
در کنار آلودگی صوتی ناشی از صدای بلند و ناهنجار انسانها، آلودگیهای صوتی مکانیکی نیز تاثیر بسزایی در عصبانیت شخص دارد. شاید این موضوع برای شما نیز پیش آمده باشد که همسایه مجاور ملک شما در حال ساخت و ساز مجتمع مسکونی یا تجاری باشد. میدانیم که شهرداری و راهنمایی و رانندگی اجازه ورود کامیونها را در روز به رانندگان کامیونها نمیدهند بنابراین آنها ناچار میشوند مصالح مورد نیاز احداث ساختمان از جمله آجر و تیرآهن را شبها به مقصد برسانند یا برای خاکبرداری در شب اقدام کنند. صداهای تولیدشده توسط کامیونها، بلدوزر، جرثقیل و خالی کردن آجر و تیرآهن چنان ناهنجار است که آرامش را از شهروندی که تمام روز مشغول کار بوده و میخواهد شب را استراحت کند، میگیرد. خستگی ناشی از کار کم نیست بلکه صداهای ناهنجار، فشاری روانی به ذهن شخص وارد میکند که ناچار میشود به بیرون از منزل رفته و از کارفرمای احداث بنا بخواهد دست از ایجاد صداهای ناهنجار بردارد ولی متاسفانه چون کارفرما مجبور است در شب امور ساختمان را به انجام رساند به خواسته این شهروند توجه نمیکند و به کار خود ادامه میدهد. آن وقت است که عصبانیت این شهروند تبدیل به خشونت و نزاع میشود که اگر چنین صداهای ناهنجاری ایجاد نمیشد مطمئنا عصبانیت و خشونتی نیز به وجود نمیآمد.
تبدیل عصبانیت ناشی از آلودگیهای صوتی به خشونت
بسیاری از افراد زمانی که به روانشناس مراجعه میکنند، میپرسند با خشم چه باید کرد؟ چگونه خشم خود را کنترل کنیم؟ چگونه جلوی خشمگین شدن بیشتر خود را بگیریم ؟... اگر شخصی مرتکب جرائمی از جمله ضرب و جرح، بیاحتیاطی در رانندگی، شرکت در نزاع دستهجمعی یا حتی قتل شود در بازجوییهای خود به عصبانی بودنش اشاره میکند، بنابراین عصبیت و خشونت است که در بسیاری از مواقع باعث وقوع جرم میشود. این در حالی است که فشارهای خارجی همچون آلودگیهای صوتی هدایت نشده و باعث عصبانیت شخص و اعمال خشونت و جرم شده است. کمیته مبارزه با خشونت در قسمتی از گزارش خود آورده است: <موضوع دیگر این است که در شهرهای بزرگ، افراد بیش از حد احساس تنهایی و عزلت میکنند. زیرا بین افراد شهرهای بزرگ تماس لازم برقرار نیست. آنان کسی را نمیشناسند و کسی هم آنان را نمیشناسد. با اینکه در میان انبوهی از جمعیت غوطه میخورند، اما کسی را نمیشناسند. افراد شهرهای بزرگ نه تنها دیگران را نمیشناسند بلکه آنان را مزاحم خود میدانند. بدین ترتیب احساس <خودشناسی> و <دیگرشناسی> که مهمترین عامل بازدارنده خشونت است از بین میرود. افراد حس میکنند که به هیچکس و هیچ کجا تعلق ندارند. همه چیز آنان را به خشم میآورد. سر و صدای زیاد، تراکم وسایل نقلیه، رفت و آمد در شلوغی، خستگی ناشی از کار و سایر عوامل شهری بر شدت عصبانیت آنان میافزاید و بدین ترتیب آنان در معرض ارتکاب جرم قرار میگیرند.>
کنترل خشم ناشی از آلودگیهای صوتی
آلودگی صوتی، عاملی در وقوع جرم
علل رفتار مجرمانه و پدیده جنایی
از نظر این کارشناسان خشونت، عمل فرد یا افراد معینی است که قواعد و مقررات مورد قبول جامعه را نادیده گرفته و به جان، شرف یا امنیت دیگران تعرض میکنند و چون این اعمال در مردم ایجاد ترس و ناامنی میکند، باید نه فقط با پدیده جنایی، که با پدیده خشونت نیز، که به مراتب وسیعتر از جنایت است، مبارزه کرد. به همین علت هم پیشنهادها و توصیههای فراوانی، برای مبارزه با خشونت تهیه و منتشر شد. (دکتر مرتضی محسنی، کتاب پدیده جنایی، ص ۱۹) فقر، کمبود عاطفی، عدم دسترسی به آموزش و پرورش صحیح، عدم اشتغال به شغل مناسب و دهها و صدها مورد اینچنینی باعث تحریک روان و اعصاب آدمی میشود که گاه به بروز خشونت میانجامد. در کنار موارد فوق وجود صداهای ناهنجار، که به آلودگی صوتی نیز تعبیر میشود، از جمله علل رفتارهای خشونتآمیز و مجرمانه است که لازم است به این موضوع توجه ویژهای شود چرا که <انسان مخلوق و در عین حال سازنده محیطزیست خود است که بقای فیزیکی او را تضمین کرده و به او فرصت رشد فکری، اخلاقی، اجتماعی و روحی میدهد. در تکامل طولانی و دشوار نژاد بشر روی زمین، مرحلهای فرا رسیده است که در آن انسان قدرت تغییر محیطزیست خود را به یاری و پیشرفت هرچه سریعتر علوم و تکنولوژی، به طریق بیشمار و به مقیاس قابل پیشبینی به دست آورده است. هر دو جنبه محیطزیست طبیعی و مصنوعی انسان، برای رفاه او و تمتع از حقوق بنیادینش، از جمله حق زندگی بهتر ضروری است و حمایت از محیطزیست و بهبود آن، موضوع بسیار مهمی است که بر رفاه افراد اثر میگذارد.( >اعلامیه کنفرانس سازمان ملل درباره محیطزیست، استکهلم، ۵ الی ۱۶ ژوئن ۱۹۷۲)
جرم و آلودگی صوتی
در مورد آلودگی صوتی یکی از وظایف شهرداریها در بند ۲۰ اصلاحی ماده ۵۵ قانون شهرداری، جلوگیری از ایجاد و تاسیس تمامی اماکنی که به نحوی از انحا موجب بروز مزاحمت برای ساکنان یا مخالف است اصول بهداشت در شهرها است. شهرداری مکلف است از تاسیس کارخانهها، کارگاهها، گاراژهای عمومی و تعمیرگاهها و دکانها و همچنین مراکزی که مواد محترقه میسازند و اصطبل چهارپایان و مراکز دامداری و به طور کلی تمام مشاغل و کسبهایی که ایجاد مزاحمت و سروصدا میکنند یا باعث تولید دود یا ایجاد عفونت یا تجمع حشرات و جانوران میکنند، جلوگیری کند. شهرداری در مورد تعطیل و تخریب و انتقال به خارج از شهر، مکلف است مراتب را ضمن دادن مهلت مناسب به صاحبان آنها ابلاغ کند و اگر صاحب ملک به نظر شهرداری معترض باشد باید ظرف ده روز اعتراض خود را به کمیسیونی مرکب از سه نفر که از طرف انجمن شهر انتخاب خواهند شد تسلیم کند. رای کمیسیون قطعی و لازمالاجرا است.
به موجب ماده واحده قانون تشدید مجازات موتورسیکلتسواران متخلف، افسران و درجهداران دیپلمه، مامور راهنمایی و رانندگی مکلفند در محدوده قانونی شهر تهران رانندگان موتورسیکلت یا موتورگازیای که به وسیله لوله خروج دود عمدا صدای ناهنجار ایجاد میکنند را متوقف کنند. طبق این ماده واحده عمل مزبور جرم محسوب میشود. در مورد آلودگی آب و هوا قوانین بسیاری توسط مرجع قانونگذاری تصویب شده، لیکن در مورد آلودگیهای صوتی با توجه به اهمیت آن در وقوع جرایم توسط انسانها، کمتر حساسیت به خرج داده شده است در حالی که مطابق اصل یازدهم اعلامیه ریو در محیطزیست دولتها باید قوانین مؤثری را در زمینه محیطزیست تصویب کنند. معیارهای زیست محیطی و اهداف و اولویتهای مدیریت محیطزیست باید با توجه به مجموعه شرایط زیست محیطی و توسعه که در آن اجرا میشوند اتخاذ شود. موضوع آلودگی محیطزیست در این اعلامیه به قدری حائز اهمیت است که دولتها را مکلف کرده قوانین ملی در خصوص مسوولیت ناشی از صدمات ناشی از آلودگی و دیگر صدمات وارده به محیطزیست و پرداخت غرامت به قربانیان این خسارات را تدوین کنند و در اصل یازدهم نیز مقرر شده دولتها برای حفاظت از محیطزیست، متناسب با امکانات خود تدابیر احتیاطی وسیعی را اعمال کنند و در صورت خطر ورود صدمات شدید یا غیرقابل جبران، نبود دلایل قطعی علمی نباید بهانهای برای تاخیر در اتخاذ تدابیر موثر برای پیشگیری از ورود صدمه به محیطزیست باشد.
آلودگی صوتی منشأ استرس
صداهای شدید کوتاه مدت در انسان باعث ناشنوائی موقت میشود. اگر انسان در معرض صداهای بلند، برای مدت طولانیتری قرار گیرد ناشنوائی دائم پیش میآید.
بسیاری از افراد بهطور مداوم و روزانه در محیط کار و خارج از آن در معرض صداهای غیرمجاز هستند. این مواجهات میتواند منجر به کاهش شنوائی غیرقابل درمان شود که باعث ایجاد اشکال در ارتباط کلامی با دیگران و کاهش کیفیت زندگی فرد میشود. استفاده از وسایل صوتی و استریو در اتومبیل، استفاده از هدفون برای گوش دادن به موسیقی، ترافیک شهری، مواد منفجره تفریحی، تیراندازی و ... همگی انسان را در معرض صدای غیرمجاز قرار میٔهد. اما رایجترین مکان مواجهه با صوت غیرمجاز و شایعترین علت کاهش شنوائی ناشی از صوت، مواجهه با صدا در محیط کار است، بهطوری که حدود ۳۰ درصد علل ناشنوائی و کم شنوائی در بزرگسالان مواجهه شغلی با صوت است. بروز این بیماری در فرد علاوه بر ایجاد ناتوانی، مشمول دریافت غرامت از کارفرما بوده و بار اقتصادی و مالی قابل توجهی به صنایع و کارفرمایان و مؤسسات بیمه تحمیل میکند بهطوری که در سال ۱۹۹۰ میلادی فقط در سرویس نظامی آمریکا ۲۰۶ میلیون دلار بابت غرامت کری شغلی به مبتلایان پرداخت شده است و در سال ۱۹۹۹ میلادی در انگلستان، ۳۵ میلیون پوند غرامت کری شغلی پرداخت شده که ۵ درصد کل مبلغ غرامت بیماریهای شغلی بوده است.
صداهای شدید کوتاه مدت در انسان باعث ناشنوائی موقت میشود. اگر انسان در معرض صداهای بلند، برای مدت طولانیتری قرار گیرد ناشنوائی دائم پیش میآید. صدائی برابر ۹۰ دسیبل روی سیستم عصبی تأثیر میگذارد. در ممالک پیشرفته قدرت شنوائی زنان بهتر از مردان است. زیرا از نظر مشاغل صداهای کمتری را تحمل میکنند.
آلودگیهای صوتی که در اطراف مناطق مسکونی موجب ناراحتی میگردند عبارتند از:
▪ کارخانجات
▪ کارهای ساختمانی
▪ صداهای ناشی از سیستم تهویه منازل
▪ صدای ناشی از حمل و نقل (صدای موتور هواپیما، بوق اتومبیل، سر و صدای داخل منازل مثل صدای تلویزیون) نیز حائز اهمیتاند.
پیامدهای منفی و زیانبار ناشی از آلودگی صوتی بهطور کلی در انسانها به قرار زیر است:
۱) نگرانی و ناراحتی عصبی
۲) نگرانی همراه با خستگی و کاهش راندمان کار
۳) دگرگونیهای دائم یا موقت در رفتار زیستی از قبیل انقباض نایژکها و تغییر ضربان قلب
۴) ضایعه در دستگاه شنوائی و دیگر دستگاههای بدن.
اثرات آلودگی صوتی
میزان تأثیر صدا به عواملی چون طبیعت و نزدیکی شخص به منبع اصلی صدا ادامه و مداومت صدا و موقعیت فیزیکی فرد بستگی دارد.
کاهش شنوائی
بیماری رینال (انگشتان مرده)
روشهای جلوگیری از آلودگیهای صوتی
با توجه به اینکه معمولاً صداها از تولید کنندهای پخش، توسط گیرندهای دریافت میشوند بنابراین جهت کنترل این آلودگی، کاهش شدت صدا جلوگیری از انتشار و نفوذ صدا و محافظت از گیرنده سیستم شنوائی میتواند مؤثر باشد. بنابراین در جهت جلوگیری از آلودگی شدید صوتی: ۱) میزان صدا در محیطهائی که کارگران بهطور مداوم در معرض فعالیتهای مغزی قرار دارند نباید از ۱۰ دسیبل تجاوز نماید.
۲) سعی شود از ورود ماشینآلات که بیش از حد معین آلودگی صوتی تولید میکنند جلوگیری شود.
۳) صدای ماشینآلات کارخانهها نباید به بیرون از کارخانهها برسد.
۴) سعی شود از ایجاد واحدهای مسکونی در مجاورت در فرودگاهها جلوگیری شود.
۵) ضد صدا کردن ساختمانها و واحدهای مسکونی.
۶) مضاعف یا دو لایه کردن شیشه پنجرهها در جهت جلوگیری از نفوذ صدای بیرون به داخل ساختمان.
۷) محدود و ممنوع کردن عبور کامیونها و وسائط نقلیه پر صدا.
۸) ایجاد نوارهای عریضی از درختان و پششهای گیاهی که به میزان ۱۰ دسیبل از شدت صوت میکاهد.
دکتر حمیدرضا ماحوزی متخصص جراحی قلب و عروق از دانشگاه بن آلمان در خصوص رابطهٔ آلودگی صوتی با افزایش درصد ابتلا به بیماریهای قلبی میگوید: آلودگی صوتی را ما میتوانیم بهعنوان عامل بزرگ استرسزا در نظر بگیریم که باعث ایجاد استرس میشود و استرس یکی از عوامل مهمی است که باعث میشود، بیماریهای قلبی زودتر بروز کنند. خیلی از همکاران ما در بخش کاردیولوژی معتقد هستند که این استرسها باعث میشوند که سیستم سمپاتیک بیشتر فعال شود و فعالتر شدن سیستم سمپاتیک باعث تنگ شدن شریانهای کوچک یا آتریولها میشود که اینها میتواند خودش کمکم باعث بروز فشار خون شود و فشار خون هم میتواند خودش یکی از عواملی باشد که در ایجاد بیماریهای قلبی نقش بهسزای داشته باشد، مثل سکتهٔ قلبی. مطالعات نشان داده، کسانی که بیشتر تحت تأثیر عوامل استرسزا هستند، بیشتر به بیماریهای قلبی و سکتههای قلبی دچار میشوند و همینطور اخیراً مطالعاتی نشان داده که خیلی از این عوامل استرسزا باعث پارگی آترومهائی میشوند که در قروق کرونر فرد ایجاد انسداد میکنند و باعث بروز سکتهٔ قلبی میشوند.
با توجه به آنچه گفته شد قطعاً در کلان شهری مانند تهران که تراکم جمعیت در آن بسیار است و تردد خودروها میزان بالائی از آلودگی صوتی را ایجاد میکند، امکان ابتلا به بیماریهای قلبی نیز بالا میرود. دکتر ماحوزی در اینباره میگوید: ”قطعاً در شهرهای بزرگی مثل تهران که هیچکدام از فاکتورهای مهم مانند فاکتورهای صوتی و وضعیت هوا در حالت استاندارد نیست، ابتلا به بیماریهای قلبی هم بسیار بیشتر از جوامعی است که به این فاکتورها توجه زیادتری میکنند، تحقیقات علمی حاکی از آن است که بیشترین عامل آزار دهندهٔ مردم، سر و صدای خیابانها است و عوامل زیانبار دیگر مانند دود لوله اگزوز خودروها و فاضلاب کارخانهها در درجات بعدی قرار میگیرد“.
منبع: Aftab.ir
/س