شترمرغ ، گوسفند پرنده
تهیه کننده : مجید مکاری
منبع : راسخون
منبع : راسخون
شترمرغ موجودی عظیم الجثه است که از لحاظ جسمی به شتر شباهت زیادی دارد چون دارای سه پلک می باشد و زندگی آن مانند زندگی مرغ است .
استقامت او در دمای 30 – درجه و 56 + درجه است . تا 4 ماه اول به انواع بیماریهای مرغی مبتلا می شود اگر بیمار شود تا 2 یا 3 ماه زنده می ماند . روزی 20 لیتر آب می خورد . اگر می خواهید شترمرغ را شکار کنید به پای او ضربه بزنید چون بدون پاهایش نمی تواند کاری کند . استفاده از نوک و لگد وسایل دفاع اوست . بال دارد اما پرواز نمی کند . مغزش ازچشمش کوچکتر است . غذای او ذرت ، یونجه ، سویا و سبوس است و برای هضم غذا 50 تا 200 گرم روزانه سنگ می خورد .
از فواید شترمرغ این است که قرنیه چشم او به چشم انسان پیوند می خورد . پاندوم پای او به پای انسان پیوند می خورد . روده ی او بهترین نخ برای بخیه است .
از چربی زیر شکم او برای درست کردن لوازم آرایشی استفاده می شود و از پوشش بهترین کیف و لباس تهیه می کنند و گوشت قرمز شتر مرغ بدون کلسترول است و قیمت جهانی آن 15000 تومان هر کیلو است . غرش شیر و سرعت اولیه یوز پلنگ را دارد یعنی 70 کیلو در ساعت می دود با یک لگد 750 کیلوگرم را پودر می کند زانویش برعکس انسان خم می شود . زمان تخم گذاری شترمرغ از اسفند ماه به مدت 6 الی 9 ماه شروع می شود از 30 الی 110 تخم می گذارد که 20 تا 40 جوجه می آورد البته سواری هم می دهد . از صداهای ناهنجار می هراسد 9 ساعت کامل بدون هیچ حرکتی می خوابد شترمرغ ها گله ای هستند و هر گله برای خودش به نوبت در شبها نگهبانی دارد . به آهنگ و آواز علاقه ی فراوانی دارند با آهنگ شاد باریتمی خاصی گروهی می رقصند هر صبح نرمش می کنند و می رقصند با صدای قرآن و مرثیه همه آرام می شوند و گوش می کنند و دید شترمرغ در شب تا 5/3 کیلومتر است و چشمش رنگی می بیند و به انسان علاقه دارد مخصوصاً وقتی انسان به او غذا می دهد شترمرغ انس خاصی با انسان می گیرد .
از دیگر مختصات این موجود آنست که 120 کیلوگرم وزنش است که شترمرغ نر مشکی و ماده قهوه ای است . زیبا ترین نژاد از این حیوان بنام گردن آبی در آفریقای جنوبیست و در حال حاضر بهای شترمرغ که برای تخم گذاریست مبل 25/000/000 ریال و شترمرغ گوشتی 000/000/10 ریال است و قیمت جهانی گوشت آن برای مصرف کننده هر کیلو 000/250 ریال است .
2- گردن راست باشد درحال حركت
3- پرريزي به هيچ عنوان نداشته باشد
4- ناخن پاها راست باشد
5- نداشتن آبريزش از چشم و بيني
راسته سینه پهنان شامل ۵ راسته زیر است :
۱. شترمرغها Stru thionitirms
۲. ری آ Rhea
۳. کاسوواری Casuari formes
۴. کیوی ها Kiwis
۵. تیناموس Tinamous
- شترمرغها در زیر راسته استروتیونی فرم ها ، خانواده استروتیونیده (stru hionidae) جنس استروتیو (struthio) و گونه استروتیو کاملوس (S. camelus) قرار می گیرند .
استروتیو کاملوس شامل زیرگونه با نژاد های زیر است :
۱. استروتیو کاملوس استرالیس متعلق به آفریقای جنوبی S.C.oustralis
۲. استریوتیو کاملوس S.C.camelus که در طی قرن بیستم در آفریقای شمالی در معرض شکار و انقراض قرار گرفت .
۳. استروتیو کاملوس ماسائیکوس S.C.massaicus
۴. استروتیو کاملوس مولیبدو فانس S.C.molybdo phanes
۵. استروتیو کاملوس سیر یاکوس S.C.syriacus
زیرگونه های سیریاکوس که در بیابانهای سوریه و عربستان می زیسته اند بعلت شکار بی رویه در سال ۱۹۴۱ منقرض شده اند .
زیرگونه مولیبدوفانس متمایزترین و مشخص ترین زیرگونه بوده و برای پرورش و تولید از این زیرگونه استفاده بسیاری می شود .
برای اهداف تجاری عموماٌ از اصطلاحاتی نظیر گردن آبی ، قرمز و گردن سیاه استفاده می شود .
گردن قرمزها به زیرگونه های کاملوس و ماسائیکوس تعلق دارند و اکثر زیرگونه های ماسائیکوس به آمریکا صادر شده اند و در نتیجه قسمت اعظم شترمرغهای این کشور را گردن قرمزها تشکیل می دهند .
گردن آبی ها شامل زیرگونه های مولیبدوفانس و استرالیبس می گردند .
شترمرغهای گردن سیاه که امروزه دارای بیشترین جمعیت در میان شترمرغهای پرورشی هستند نتیجه تلاقی زیرگونه های استروتیوکاملوس و استروتیو کاملوس استرالیس می باشند . این پرنده دارای قامتی کوچک ، ساختاری خوب و توسعه یافته و پرهایی با کیفیت استثنایی می باشند که به علت زود اهلی شدن و سادگی پرورش مورد توجه قرار گرفته اند .
طی چند سال گذشته مزرعه داران سعی نموده اند تا با گرفتن هیبریدهایی از گردن سیاه ، قرمز و آبی به پرندگانی با قابلیتهای بالای تولیدی دست پیدا نمایند .
در هنگام تهیه و خرید پرندگان مادر بایستی بدین نکته توجه کافی داشت که علاوه بر انتخاب نژادی مناسب و سازگار با محيط پرورشی در انتخاب مزرعه مادر توليدکننده نيز توجه کافی مبذول گردد تا با خريد پرندگانی با قابليتهای بالای ژنتيکی و ژنوتيپ برتر دارای گله ای خوب و مناسب از لحاظ کميت و کيفيت توليد و بازدهی مناسب گردند.
این دام به دلیل سازگاری با محیط زیست و آب و هوای متفاوت (از ۳۰ درجه سانتیگراد زیر صفر تا پنجاه بالای صفر) از نظر نگهداری، کم هزینه ترین جایگاه را به خود اختصاص داده است. با حصارکشی روی زمین های خاکی و ایجاد سایه‌بان، می توان از شترمرغ نگهداری کرد و حتی غذای این پرنده، یونجه، علف و گیاهان دانه‌دار می باشد.
این پرنده برخلاف سایر دام ها می تواند در دشت‌ها و فلات‌ها نیز زندگی کند و به دلیل داشتن سیستم گوارشی مناسب ، آن هم به گونه ای که غذا به مدت ۴۲ ساعت در معده این پرنده گردش می‌کند، تمام مواد مغذی در بدنش جذب میشود.
شترمرغ با رشد سریعی که دارد، پس از یک ماهگی، روزی یک سانتیمتر رشد کرده و در سن ده ماهگی قابل کشتار می باشد و این نشان دهنده رسیدن این پرنده به رشد اصلی است.
اختراع دستگاه جوجه کشی (incubator) شترمرغ توسط Arthur در سال ۱۸۶۹ محرک مناسبی برای مزارع پرورش محسوب می شد و به دنبال آن درآمد حاصل از پرورش شترمرغ به منظور تولید پر ، باعث تحریک گسترش مزارع در آفریقای جنوبی به خصوص اطراف Oudtshorn در Karoo شد و این روند با وجود رکود اقتصادی ۱۸۸۳الی ۱۸۹۰ و ۱۸۹۴ الی ۱۸۹۹ ادامه یافت . اوایل قرن ۲۰ مزارع شترمرغ به خوبی گسترش یافتند .
در سال ۱۹۳۱ افزایش نسبی درآمدهای بدست آمده را ناشی از تولید پر عنوان کردند بطوريکه در سال ۱۹۳۱ پر بعنوان چهارمين کالای صادراتی آفريقای جنوبی مطرح شد.پس از وقوع جنگ جهانی اول و تغيرات مد حاصل از اختراع ماشينهای تندرو که جای درشکه ها را گرفتند و به دنبال آن کاهش تقاضای پر سبب شد تا بازار تجارت پر با رکورد عميقی مواجه شده و تعداد پرندگان در مزارع به سرعت کاهش يابد.
طی آن مزارع بسيار کمی توانستند با وجود اين مشکلات در آفريقای جنوبی باقی بمانند. در سال ۱۹۲۵ اتحاديه ها و شرکت های تعاونی بسياری جهت رفع مشکلات و تثبيت قيمتها و از بين بردن رکورد اقتصادی موجود داير شدند. به دنبال آن وقوع جنگ جهانی دوم باعث تجديد استفاده از پر در صنعت مد گرديد و همچنين افزايش آگاهی عمومی نسبت به ارزشهای غذايی گوشت منحصر به فرد اين پرنده موجب رويکردی دوباره به پرورش صنعتی اين پرنده در جهان گرديد.
در سال ۱۹۴۵ اتحادیه Klein karoo land boa kooperasie با نام اختصاری KKLK در Karoo تاسیس گردید که این امر موجب تثبیت بازار تجارت پر شد . در اوایل دهه ۱۹۵۰ همزمان با این تحولات بازار تجارت چرم نیز رو به توسعه نهاد . انجمن KKLK تا سال ۱۹۵۹ روی تولید شترمرغ نظارت و کنترل آنرا بعهده داشته و به طور عمده مسئول معرفی چرم شترمرغ بعنوان يک محصول لوکس در درجه اول و به دنبال آن توليد پر در درجه دوم بود. در سال ۱۹۶۳ انجمن KKLK یک کشتارگاه ابتدائی برای توليد گوشت نمک سود احداث نمود. اولین دباغ خانه چرم نیز در Oudttshoorn و در سال ۱۹۶۹ ساخته شده و در سال ۱۹۷۴ گسترش یافت و به دنبال آن کشتارگاه جديدی در سال ۱۹۸۱ تاسيس گرديد.
بيش از ۱۵-۱۰ سال گذشته توليد و درخواست برای گوشت شترمرغ بعنوان يک محصول اصلی افزايش يافته و مزارع شترمرغ در اکثر نقاط جهان به خصوص در آفريقای جنوبی با کشتار ساليانه حدود ۰۰۰/۱۵۰ قطعه شترمرغ مسئوليت تامين اين نياز جهانی را بعهده داشته اند. گرچه در ابتدای امر چرم بعنوان محصول اصلی و ابتدائی شترمرغ عنوان می گرديد اما در طول دهه نود فعاليت در بازار تجارت گوشت شترمرغ افزايش چشمگيری يافت و اين حرکت رو به رشد تا کنون نيز ادامه دارد به طوريکه از سال ۱۹۹۳ تعداد پرندگان کشتاری به طور ساليانه افزايش پيدا کرده و در حال حاضر به بيش از ۰۰۰/۳۰۰ قطعه در سال رسيده است.
همچنين بيشتر کشورهای اروپائی نيز از سال ۱۹۹۰ پرورش شترمرغ را بر پايه واردات از آفريقا و اسرائيل قرار داده و توانستند در آن سالها به مرحله کشتار نيز دست يابند اگرچه در حال حاضر بدليل افزايش هزينه های توليد در اين کشورها و امکان واردات گوشت ارزانتر از ساير کشورهای توليد کننده توليد شترمرغ در اروپا از رونق کمتری نسبت به سالهای گذشته برخوردار گرديده است. همزمان با اين تغيير و تحولات صنعت پرورش شترمرغ در سطح بين المللی کشورهای آفريقايی نيز به عنوان بنيانگذاران اين صنعت شروع به توسعه سيستم های پرورشی مزارع خود نموده اند چنانکه بطور مثال مزارع Namibia ناميبيا بطور عمده بر پايه پرندگان اصيل با خصوصيات ژنتيکی خوب طرح ريزی شده و مزارع زامبيا Zambia بر پايه شترمرغ محلی و زيرگونه های بومی آن منطقه قرار گرفته و در سال ۱۹۹۵ به مرحله کشتار نزديک شدند.
علاوه بر کشورهای مذکور در ساليان اخير شاهد توسعة اين صنعت به کشورهايی در شرق بوده ايم و آنها توانسته اند به موفقيتهای خوبی در اين زمينه دست پيدا کنند بطوريکه کشور چين در آسيا در سال گذشته ميزان کشتار نسبتاً خوبی را داشته است. البته لازم به ذکر است که شکستن تحريم صادرات پرنده زنده از آفريقای جنوبی در سال ۱۹۹۷ سبب صادرات پرنده زنده و تخم نطفه دار گرديد که اين روند باعث پيشرفت و ترقی مزارع بومی شده و آنها قادر گرديدند تا بازار جديدی را برای خود بوجود آورند.تمامی تلاشهای انجام گرفته جهت ارتقا، رشد و گسترش اين صنعت در جهان باعث گرديد تا طی ساليان گذشته شاهد پيشرفت روز افزون اين صنعت در جهان و تاسيس مزارع جديد پرورشی در سراسر دنيا باشيم بطوريکه کشورهايی نظير چين، ترکيه، عربستان، ايران و … در آينده ای نزديک سهم به سزائی را در توليد جهانی در اين صنعت بعهده خواهند گرفت .
ازطرفي نيز طي چند ماهه اخير شاهد تغييرات عمده‌اي در بازار بين‌المللي محصولات شترمرغ بوده‌ايم كه درصد بسياري از اين تغييرات پي‌آمد كناره‌گيري اغلب پرورش‌دهندگان اروپايي از عرصه توليد به دليل قيمت تمام شده بالاي محصول، شرايط اقليمي نامناسب و هزينه‌هاي بالاي توليد و نيز ورود محصولات كشورهايي نظير چين با بهايي به مراتب پايينتر از رقباي اروپايي بوده‌است.با توجه به اين نكات و خروج توليدكنندگان اروپايي از عرصه رقابت و از طرفي افزايش روزافزون تقاضا در بازار مصرف محصولات شترمرغ، محصولات توليدي كشور ما به لحاظ كيفيت مطلوب و قيمت تمام شده مناسب ميتوانند جايگاه بسيار مناسبي را در بازارهاي جهاني كسب كنند افزون بر اينكه رقباي اصلي ما در اين صنعت نظير كشور چين با داشتن بازار مصرف داخلي ۵/۱ ميليارد نفري خود مجال چنداني را جهت صادرات و رقابت نخواهند يافت. با توجه بدين نكات، در صورت وجود يك برنامه‌ريزي منسجم و دقيق ميتوان علاوه بر تامين نياز داخلي چشم به بازار سود‌آور خارج نيز داشت كه در صورت دستيابي به آن (كه چندان نيز دور از انتظار نميباشد) علاوه بر صرفه‌جويي ارزي، ورود ارزهاي حاصل از صادرات محصولات اين حيوان نقش بسيار مهمي را در جهت شكوفايي اقتصادي كشور خواهد داشت.علاوه بر مسائل ذكر شده يكي ديگر از مشكلاتي كه گريبانگير صنعت دامپروري ايران ميباشد، كمبود و تخريب مراتع است كه اين امر در ساليان آينده ميتواند موجب وارد آمدن ضررهاي بسياري به اين صنعت گردد..
طبق آخرين اظهار نظر كارشناسان وسعت مراتع ايران هر سال محدودتر ميشود كه يكي از دلايل آن عدم وجود برنامه و استراتژي مشخص براي توليد گوشت قرمز، متناسب با مراتع ايران است. بديهي است كه اين روند تخريب مراتع اگر با همين روند كنوني ادامه يابد منجر به وارد آمدن صدمات و ضربات جبران‌ناپذيري بر پيكره زيستي و توليدي كشور خواهدشد.
بنابراين براي جلوگيري از تخريب بيشتر و همچنين جبران صدمات گذشته بايد در پي يافتن جايگزيني مناسب در مقابل گوشت قرمز گاو و گوسفند باشيم تا بدين طريق از فشار ناشي از چرا و پرورش اين حيوانات بر مراتع كاسته گردد و در اين ميان بهترين انتخاب، گزينه‌اي است كه از لحاظ تغذيه‌اي بسيار قانع‌تر و مقاوم‌تر از گاو و گوسفند بوده و همچنين وابستگي آن به وجود مراتع كمتر از اين حيوانات باشد افزون بر اينكه از لحاظ كيفيت محصول توليدي نيز داراري مقبوليت اجتماعي از لحاظ ذائقه و فرهنگ غذايي مردم باشد. . .
در همين راستا و جهت نيل بدين مقصود ميتوان از تجربيات كشورهاي ديگر در اين امر سود جست.با نگاهي بر صنعت جهاني دامپروري در طي چندين سال اخير، خصوصاً در كشورهاي صنعتي دنيا، ما شاهد عمليات جايگزيني و ورود گوشت قرمز شترمرغ بعنوان منبعي جديد جهت تامين پروتئين قرمز به جاي گوشت قرمز گاو و گوسفند هستيم و اين امر تا جائي پيش رفته‌است كه حتي در برخي كشورها واحدهاي پرورش و توليد گوشت گاو و گوسفند اقدام به تغيير كاربري و پرورش شترمرغ نموده‌اند، علاوه بر اينكه كمبود منابع غذايي جهت تغذيه دامها و همچنين مسائل ديگر نظير شيوع بيماري جنون گاوي و …. به اين روند سرعت بخشيده‌اند
با توجه به اين تغييرات در سطح بين‌المللي طي چند سال گذشته در ايران نيز شاهد ظهور اين صنعت نوپا هستيم كه خوشبختانه با توجه به شرايط اقليمي و جغرافيايي بسيار مناسب ايران و همچنين بهره‌گيري از نيروهاي متخصص تاكنون نتايج خوبي به دست آمده است.آنچنان كه از آمارها برمي‌‌آيد تا پايان سال ۱۳۸۱ تعداد ۴۳ فقره موافقت اصولي پرورش شترمرغ مادر به ظرفيت ۳۲۱۳ قطعه و ۹۰ فقره جهت پرورش شترمرغ گوشتي به ظرفيت ۵۵۰۰ قطعه در استانهاي مختلف صادر شده‌است.همچنين در همين سال حدود ۱۵۰۰ قطعه جوجه توسط مزارع داخل كشور توليد و حدود ۲۰۰۰ قطعه نيز از كشورهاي خارجي وارد گرديد.همچنين جمعيت شترمرغ تا پايان سال ۱۳۸۱ در حدود ۴۰۰۰ قطعه و در سنين گوناگون بوده و در همين سال تعداد مراكز فعال مادر واحد بوده‌است.
ميتوان چنين نتيجه گرفت كه بازدهي مثبت اين صنعت در ايران توجه سرمايه‌گذاران (حتي سرمايه گذاران خارجي) را بدين صنعت جلب نموده و در آينده نيز ما بايد شاهد روند صعودي اين آمارها باشيم.با توجه به اينكه گوشت قرمز در فرهنگ غذايي ايرانيان از جايگاه ويژه‌اي برخوردار بوده و يكي از اصلي‌ترين مواد مصرفي محسوب ميشود، اهميت توجه بدين شاخه از دامپروري به خوبي واضح است.نگاهي كوناه بر آمار توليد گوشت قرمز در كشور و همچنين واردات آن نشان‌دهنده ظرفيت عظيم اين بخش جهت توسعه ميباشد كه در اين راستا و با توجه به مشكلات ذكر شده، و با توجه به ظرفيتهاي ويژه كشور در جهت پرورش شترمرغ، اين گزينه ميتواند انتخابي مطلوب در جهت رفع اين محدوديتها به شمار آمده و حتي علاوه بر خودكفايي در بازار داخل، بازار خارجي را نيز تحت پوشش قرار دهد
ذكر اين نكته ضروري است كه بازار مصرف محصولات شترمرغ چه محصولات اصلي همانند گوشت و پوست و چه محصولات فرعي همانند وسايل آرايشي بدست آمده از روغن شترمرغ و پر و … در جهان رو به گسترش بوده و خصوصاً در بخش پوست و گوشت با توجه به مشخصات بي‌نظير اين محصولات روز به روز بر آمار مصرف آنها در جهان افزوده ميشود.از طرفي اگر امكانات و ابزار ويژه ايران در جهت توليد، با برنامه ساماندهي شده و مشخص به كار گرفته شود از لحاظ قيمت تمام شده محصول و همچنين كيفيت به راحتي قابليت رقابت با كشورهاي ديگر را داشته و از اين راه نه تنها مانع از خروج ارز ازكشور مي‌شويم بلكه با صادرات محصولات اين حيوان آمار صدور كالاهاي غير نفتي را افزايش داده و از اين طريق علاوه بر اشتغال نسل جوان سود قابل توجهي را عايد كشور خواهيم كرد.بر طبق مطالعات انجام شده ميزان صرفه‌جويي ارزي و سودآوري و اشتغال‌زايي اين صنعت بسيار بالا بوده و در اين مقطع حساس كنوني كه كشور با انواع تحريمات و بحرانها از جانب كشورهاي استعمارگر مواجه بوده و از طرفي آمار جمعيت جوان بيكار در كشور بالا است ميتواند به صنعت و شكوفايي اين بخش كمك شاياني نمايد.به هر حال اميد آن مي‌رود كه با حمايت مسئولين ذيربط و ورود قشر كارشناس و تحصيل كرده به اين بخش روز به روز شاهد پيشرفت اين صنعت نوپا باشيم.
2- نیمه باز
3 - بسته
هنگام سوار كردن آنها به كاميون، ممكن است هل دادن آنها از پشت روي سطح شيبدار الزامي شود. شترمرغ هاي بالغ به كاميونهايي نياز دارند كه ارتفاع ديواره جانبي آنها 2/2 متر بوده و با سايباني از جنس پارچه كنفي يا كرباس براي جلوگيري از آويزان شدن سرو گردن پوشانده شده باشد. كف كاميون معمولاً با ماسه، خاك يا علف و ديواره هاي جانبي با كيسه هاي پرشده از علف براي كم كردن صدمه به پرها و پوست پوشانده مي شوند. پارتيشن هايي نيز داخل كاميون قرار داده مي شوند كه شتر مرغ ها را به گروههاي 6 تايي تقسيم مي كند و اين كار مانع از دراز كردن پاهاي شترمرغ و لگد شدن آنها مي گرد.
1ـ هزينه هاي بالاتر خوراك
2ـ هزينه حصاركشي زياد
سرمايه گذاري مالي براي هر واحد زمين در اين روش بالاتر از دو روش ديگر است. با اين حال مزاياي استفاده از روش بسته بسيار زياد بوده و بر معايب آن غلبه دارد
مهمترين مزيت روش بسته آن است كه كنترل كاملي بر توليد مثل از طريق ثبت دقيق تعداد تخمهاي توليد شده توسط هر شترمرغ ماده و ميزان باروري و جوجه درآوري وجود دارد. اين ركوردها براي ارزيابي نهايي ارزش گله چه براي فروش مجدد، نگهداري براي توليد مثل ويا كشتار بسيار باارزشند. توليد مثل گزينشي شترمرغ ها بخوبي قابل انجام است. بعلاوه ركوردهاي مصرف خوراك قابل نگهداري است و براي معاينه و مهار شترمرغ ها مشكلي وجود ندارد.
طبق تحقيقات انجام شده رفتار تميز كردن پرو بال در طول صبح بيشتر از بعد از ظهر بوده برعكس حمام خاك در صبح خيلي كم انجام مي شود اما در طول بعد از ظهر بتدريج بيشتر شده و هنگام غروب به حداكثر مي رسد.
رفتار رقص والتس كه توسط شترمرغ ها ي در اسارت نيز اجرا مي شود بيشتر هنگام خلاصي شترمرغ ها از ترس يا مدت كوتاهي پس از خروج آنها از محل نگهداري شبانه صورت مي گيرد.
هنگام خواب، شترمرغ هاي بالغ مايلند سرشان را بالا نگهدارند در حاليكه جوجه هاي جوان دوست دارند در وضعيت دمر بخوابند.
جوجه هاي پرورش يافته توسط شترمرغ هاي دايه، رفتارهاي غيرعادي مثل خوردن چوب از خود نشان نمي دهند. از جمله رفتارهاي ناشي از خوراك دادن غلط جوجه ها و واكنش در برابر عوامل محيطي خاص كه عمدتاً شرايط زير حد مطلوب پرورش است، مي توان به نوك زدن به پنجه و سر و نيز پركندن با منقار اشاره كرد.
طبق بررسي انجام شده جوجه ها به محرك سبز 10 برابر بيش از محرك سفيد نوك مي زنند. مدفوع خواري هم در حالت وحش و هم در اسارت در جوجه ها مشاهده شده است.
محصولات اين پرنده شامل گوشت، چرم، پروساير محصولات فرعی است. گوشت پرنده قرمز بوده و از خواص آن می توان پايين بودن ميزان چربی، كلسترول، تردی خاص و بالا بودن ميزان پروتئين را نام برد. چرم اين پرنده چرمی با ظاهری زيباست و درساخت انواع محصولات چرمی به كار می رود. نوع ديگر چرم حاصل از پوست ناحيه ساق پای شترمرغ است كه از صفحات فلسی، مانند پوست مارمولك تشكيل شده و در ساخت محصولات چرمی و به خصوص پوتين گاو چران ها استفاده می شود.پرهای شتر مرغ در ساخت انواع گردگيرها استفاده می شود و خاصيت گردگيری بالايی دارد.
همچنين ازپرشتر مرغ در تزيين علم در مراسم مذهبی، ساخت انواع كلاه ها و شال گردن ها استفاده می شود. ساير محصولات فرعی اين پرنده شامل پوسته تخم می باشد كه از تخم های بی نطفه در زمان جوجه كشی به دست می آيد. برروی اين تخم ها كارهای هنری از جمله نقاشی و حكاكی صورت گرفته و با قيمت های گزافی به فروش می رسند. به طور كلی از كليه اجزای اين پرنده استفاده می شود. شترمرغ در سن 10 تا 14 ماهگی كشتار می گردد و در اين سن حدود 100 تا 120 كيلوگرم وزن دارد. گوشت حاصل از اين پرنده بيشتر از قسمت ران می باشد كه در حدود 30 تا 35
كيلوگرم است. همچنين پوستی به مساحت 3/1 تا 5/1 متر مربع استحصال می گردد.
توليد مثل پرنده به عوامل زيادی از جمله ژننتيك ، شرايط آب و هوايی، سلامت پرنده و به خصوص جيره مناسب بستگی دارد. استرس از عوامل منفی در تخمگذاری پرنده می باشد. معمولاً برای هر پرنده بالغ حداقل 250 متر مربع در گردشگاه در نظر گرفته می شود كه البته بهتر است فضای متعلقه بيش از اين باشد. فضای مسقف (سايبان) به ازای هر پرنده بالغ در حدود 8 متر مربع و ارتفاع حصار در حدود 2 متر می باشد. در شرايط طبيعی هر پرنده بعد از گذاشتن حدود 18 عدد تخم برروی تخم ها نشسته و جوجه كشی طبيعی انجام می گيرد. در مزارع از ماشين های جوجه كشی استفاده می گردد. در سال اول تخمگذاری، ميزان تخم گذاری نسبتاً پاببن است ولی در سال های بعد به طور قابل ملاحظه ای افزايش می يابد و در زمان تخمگذاری پرندگان، بايستی آرامش كافی برای پرنده مهيا گردد و ازحضور بازديدكنندگان كاست. هر گونه استرس شامل تغيير جيره، صداهای ناآشنا برای پرنده (پارس سگ، تراكتور، هوايی و ....) حضور بازديدكنندگان، ترس و حتی تغييرات آب وهوايی برروی تخمگذار و باروری تخم ها اثر مستقيم دارد. در زمان فصل استراحت بايستی غذا با فيبربالا، پروتئين و انرژی پايين در اختيار پرنده قرار گيرد و افزايش وزن پرندگان را كنترل نمود . وزن اضافی در فصل توليد اثر منفی در جفتگيری و تخم گذاری دارد. در فصل استراحت بايستی ويتامين و مواد معدنی به اندازه كافی در اختيار پرنده
قرار گيرد.
5/1 كيلوگرم بوده و در پايان دوران جوجه كشی بايستی در حدود 13 تا 15 درصد از وزن تخم كاهش پيدا كند. در غيراينصورت ممكن است مشكلاتی در جوجه در آوری ايجاد گردد. معمولاً تخم ها به مدت يك هفته جمع آوری و در درجه حرارت و رطوبت مناسب نگهداری شده و سپس تخم های بی نطفه از دستگاه خارج می گردند. در روز سی و هشتم تخم ها به هچر منتقل شده و تا زمان خروج از تخم در دستگاه باقی می مانند. بهتر است جهت خشك شدن و فعاليت نسبی پرنده، به او اجازه داد تا به مدت 6 تا 12 ساعت دردستگاه هچر باقی بماند و سپس خارج گردد. بهداشت دستگاه و سالن جوجه كشی بسيار مهم بوده و بايستی حتی الامكان از ورود افراد متفرقه به محيط جوجه كشی خودداری شود. جوجه ها به هنگام تولد وزنی در حدود 700 تا 1000 گرم دارند. بند ناف توسط آيودين ضدعفونی می گردد. كف بينی های هچری نيز بايد اصطكاك كافی داشته باشند تا از بازشدن پاها درجوجه جلوگيری به عمل آيد. چنانچه جوجه نتواند از تخم خارج شود بايستی به جوجه كمك شود. اين امر نياز به كسب تجربه كافی داشته و هر گونه مداخله عجولانه سبب نتايج منفی درهچ خواهدشد.
برای باقی مانده كيسه زرده در بدن جوجه و عفونت آن فراهم نمايد. از ديگر علل مرگ و مير در جوجه ها را می تواند عفونت های باكتريايی، اسهال و مشكلات فيزيكی پانام برد. غذا 24 ساعت بعداز هچ بايستی در اختيار جوجه قرار گيرد. غذا بايستی دارای انرژی و پروتئين بالا و از نظر املاح معدنی وويتامين ها بالانس باشد. چند روزی طول می كشد تا جوجه خوردن آب و غذا را بياموزد واين مدت زمان كافی را برای جذب كيسه زرده فراهم می نمايد. قرار دادن يك جوجه بزرگ تر در ميان جوجه های تازه به دنيا آمده عمل آموختن خوردن و آشاميدن را به جوجه ها آسان می سازد. جوجه های
مريض و غيرفعال را بايستی سريعاً از ساير پرندگان جدا نموده و در فضای ديگر تحت درمان قرار داد.
انباشتگی اجسام خارجی از قبيل سنگ، چوب و ساقه در پيش معده و سنگدان از ديگر عوامل مرگ و مير جوجه ها تا سن چهارماهگی می باشد. هرگونه استرس از قبيل بالانس نبودن جيره (از نظر موادغذايی ، مواد معدنی وويتامينه و غيره) نيز بيماری و عدم آرامش و سلامت پرنده می تواند به اين مسأله منجر گردد. بنابراين حتی الامكان سعی شود محيط پرورش جوجه ها عاری از هرگونه اجسام خارجی باشد. واكسيناسيون جوجه ها عليه بيماری نيوكاسل در كشورمان الزامی است. تلفات ناشی از اين بيماری توسط بعضی از مزارع در ايران گزارش شده است. جوجه ها به بيماری آنتروتوكسمی نيز حساس هستند. واكسيناسيون جوجه عليه اين بيماری توصيه می گردد. اين بيماری غيرواگير بوده و عامل اصلی آن استرس است. (تغييرات جيره حمل و نقل، ترس، تراكم جوجه هاو....) جوجه ها به سرعت رشد كرده و درسن يك ماهگی در حدود 3 تا 6 كيلوگرم وزن دارند. با افزايش سن جوجه ها بايستی فضای بيشتری در اختيار آنان قرار داد. گردشگاه جوجه ها بايستی دارای سايبان بوده و خاك بهترين انتخاب به عنوان بستر می باشد. بستر فضای مسقف بهتر است از جنس بتن باشد تا به راحتی بتوان آن را شست وشو داد و ضدعفونی كرد. در بعضی از مزارع از سيستم حرارت زيرزمينی به عنوان منبع حرارت استفاده می نمايند. اين مسأله باعث گرمی بستر و آرامش پرنده و نيز كاهش تلفات ناشی از عفونت كيسه زرده خواهد شد. در سن سه ماهگی جوجه ها وزنی بين 20 تا 30 كيلوگرم خواهند داشت. بعداز سن 3 ماهگی جوجه ها نسبتاً مقاوم بوده و تلفات كاهش می يابد. بعداز سن 3 ماهگی بيشتر تلفات ناشی از مسائل فيزيكی است. از سن سه ماهگی تا پايان يكسالگی (زمان كشتار) جوجه ها در فضاهای محصور نگهداری می شوند. معمولاً به ازاء هر پرنده، حداقل 50 متر مربع فضای گردشگاه در اختيار قرار می گيرد. فضای سايبان برای هرپرنده نيز 5 متر مربع است. بنابراين بعداز سن سه
ماهگی پرندگان نياز به سالن های بسته نخواهند داشت. بعداز سن سه ماهگی پرندگان به سرما و گرما بسيار مقاوم هستند. پرندگانی كه به عنوان مولد انتخاب می شوند بعداز سن يكسالگی از جيره های نگهداری استفاده می نمايند.
ب: پرندگان بالغ و جوان احتياج مبرمي به تحرك، جابجا شدن و هواي آفتابي دارند تا رشد عادي خود را ادامه دهند كه در اكثر نقاط ايران چنين امكاناتي فراهم است.
ج: در تمام سيستم‌هاي پرورش شترمرغ، ترجيح داده ميشود تا پرنده مقداري از جيره غذائي روزانه خود را در علفزارها كسب نمايد. خوشمزه ترين علفها (مخصوصا یونجه) براي حيوان به راحتي در بيشتر نقاط ايران قابل كشت و برداشت است که حتی اگر قادر به چرانیدن این پرنده نباشیم میتوان این علفها را جلوی آنها ریخت.
د: نسبت تبديل غذا به گوشت درجوجه‌هاي جوان شترمرغ 4/2 به يك است يعني اين كه به ازاء هر4/2 كيلوگرم مواد غذائي يك كيلوگرم به گوشت پرنده اضافه ميشود.(براي مقايسه، لازم به يادآوري است كه اين نسبت در گاو معادل 6 به يك ميباشد.) دو عامل اصلي، تعداد توليدمثل بالاي در سال و نيز ضريب پائين تبديل غذا به گوشت در اين حيوان دلايل مستدل توسعه صنايع پرورش شترمرغ براي تأمين نيازهاي پروتئيني مردم است.لذا با توجه به اين واقعيت كه نسبت تبديل غذا به گوشت و نيز تعداد توليدمثل شترمرغ در سال بالا است، بدون هيچگونه شك وترديدي ميتوان قبول كرد كه احتياج به توسعه صنعت پرورش شترمرغ در كشور بسيار زياد است.
ح : بر اساس اطلاعات كسب شده هنوز صنعت پرورش شترمرغ در بيشتر كشورهاي همجوار ايران بطور گسترده آغاز نشده است، از اين رو پرورش شترمرغ در ايران، ميتواند امكانات ارزي قابل توجهي را در ازاء صادرات حيوان زنده، تخم بارور شترمرغ و تكنولوژي مربوطه، به كشورهاي مسلمان اطراف دراختيار جمهوري اسلامي ايران قرار دهد.
و : در مزارع پرورش شترمرغ معمولاً از هر مرغ بالغ در سال 20-40 جوجه 3 ماهه توليد ميشود. جوجه‌ها به سرعت رشد ونمو نموده ، و در سن 14-9 ماهگي كه زمان ذبح پرنده ميباشد, به وزن حدود 110 كيلوگرم مي‌رسند كه هر جوجه ذبح شده حدود 30 كيلوگرم گوشت بدون استخوان و چربي توليد مينمايد.
اين پرنده تا حدود۴0 سالگي قابليت تخمگذاري و توليدمثل را دارد و متوسط طول عمر آن حدود ۷۰سال است. گوشت شترمرغ ازنوع گوشت قرمز ولي باخواص گوشت سفيد ميباشد. به عبارت ديگر چربي گوشت پرنده حدود 5/2 درصد بوده و مزه آن همانند گوشت فيله گوساله است. براساس مطالب فوق و يك محاسبه ساده ملاحظه ميشود كه ايجاد مزارع پرورش شترمرغ در ايران ميتواند منبع بسيار مناسبي براي تأمين نيازهاي پروتئيني داخل و صادرات گوشت و پوست به كشورهاي همجوار باشد.
تیپهای مطرح شترمرغ در جهان سیاه آفریقائی (African Black) ، گردن آبی(Blue Neck) و گردن قرمز (Red Neck) می باشند.سیاه آفریقائی هیبرید تولید شده از گونه های گردن آبی و گردن قرمز است. شترمرغ گردن قرمز از آفریقای شرقی (تانزانیا و کنیا) می باشد.
شترمرغ گردن آبی یکی از 3 گونه بومی در آفریقای شمالی، غربی و جنوبی است. سیاه آفریقائی کوتاهتر، کوچکتر و پرهای سیاهتری نسبت به دیگر گونه ها دارد. نرهای گردن آبی پوست گردن آبی ـ خاکستری دارند و تنها در فصل جفتگیری روی پاها قرمز رنگ می شود. شترمرغها از لحاظ جنس بین 2 تا 3 سالگی بالغ می شوند. ماده ها نسبت به نرها سریعتر بالغ می شوند.
پرورش شترمرغ با توسعه در جهان در ایران نیز در سالهای اخیر رو به توسعه یافته است و تیپهای گردن سیاه و گردن آبی وارد ایران شده است. فرآورده های شترمرغ دارای ارزش اقتصادی بالائی می باشد.
گوشت شترمرغ یکی از فرآورده های شترمرغ می باشد که دارای مزیتهای بسیاری نسبت به گوشت دامهای دیگر می باشد و از آنجا که اکثر مردم در رژیم غذائی خود به دنبال جایگزین غذائی سالمتر هستند، این گوشت در آینده می تواند جایگزین مناسبی برای این منظور باشد، به طوری که گوشت شترمرغ به عنوان گوشت قرمز برتر و گوشت قرن بیست و یکم معرفی شده است.
میزان چربی گوشت شترمرغ 2 ـ 1 درصد می باشد و فراتر از مقدار آن میزان هر یک از 3 نوع چربی اسیدهای چرب اشباع، اسیدهای چرب غیر اشباع یک ظرفیتی و چند ظرفیتی دارای نسبت ایده ال 3/1 است. میزان اسید لینولئیک که بدن انسان قادر به ساخت آن نمی باشد ولی برای متابولیسم بسیار ضروری می باشد در گوشت شترمرغ خیلی بالا است. در عین حال که میزان کلسترول گوشت شترمرغ نسبت به گوشت دامهای دیگر پائین می باشد متوسط HDL (کلسترول خوب) در این گوشت خیلی بالا است (62 ـ 60 درصد). میزان L - کارنیتین آن در بین تمام حیوانات اهلی بالاترین است و میزان کراتین آن که متابولیسم انرژیتیک قلب را بهبود می بخشد نیز خیلی بالا است. مقدار آهن آن 7/3 میلیگرم در هر 100 گرم است که در میان گوشت سایر دامها بالاترین مقدار است. بعلاوه گوشت شترمرغ میزان بالائی از عناصر کم نیاز مانند روی و منیزیم را دارد. این گوشت نیاز بدن به ویتامین نیاسین (PP) را تأمین کرده و نسبت به سایر گوشتها مقادیر بیشتری ویتامین های A و C (دیگر گوشتها فاقد آن هستند)، علاوه بر ویتامینهای B1 و B2 تأمین می نماید. این گوشت بهترین و مؤثرترین مراقبت در برابر کلسترول بدن بوده و نیز برای افراد مبتلا به فشار خون بالا به دلیل میزان بسیار کم سدیم ایده آل است. گوشت شترمرغ اگرچه رنگ قرمز و طعم نزدیک به گوشت گاو را دارد ولی تردی گوشت مرغ را به علت کوتاه بودن فیبرهای آن دارد، ضمن اینکه مشکل بیماری جنون گاوی را ندارد. گوشت شترمرغ از هر گوشت دیگری قابل هضم تر است، زیرا به علت تردی زودپز بوده و به خاطر طعم خوشمزه ویژه اش نیاز به سس یا چاشنی اضافی ندارد.
گوشت شترمرغ از هر گوشت دیگری قابل هضم تر می باشد زیرا به علت تردی زود پز بوده و به خاطر طعم خوشمزه ویژه اش نیازی به سس یا چاشنی اضافی ندارد.
تقریباً 3/2 گوشت قابل خوردن شترمرغ از 10 عضله اصلی بخشی از لاشه (رانها) بدست میآیند که فیله ها و استیک های بزرگ را تشکیل می دهند.
همانگونه که در شکل 1 مشاهده می شود قسمت عمده ماهیچه ها و گوشت قابل خوردن در ساقها و ران شترمرغ قرار دارد، و گوشت لخم آن حدود 63 ـ 60% وزن لاشه را تشکیل می دهد. مقدار کمی ضایعات در لاشه شترمرغ وجود دارد و این ضایعات نیز در ساخت سوسیس و کالباس استفاده می شوند.
گوشت شترمرغ نباید با گوشت گاو که در آنها استخوانها، غلاف غضروفی، غضروف یا چربی نیز همراه گوشتند مقایسه شود. این گوشت بسیار لخم است. لذا حتی با بهترین برشهای لخم سایر گوشتها نباید مقایسه شود بلکه فقط با فیله قابل مقایسه است که همین موضوع سبب شده تا نسبت قیمت به کیفیت در این گوشت نسبت به سایر گوشتها بسیار بهتر باشد. یکی از ارزشمندترین گوشت شترمرغها از لحاظ پخت، مقدار غذای حاصل از هر کیلوگرم آن است (عملکرد طباخی) که معمولاً 20 ـ 15 درصد بهتر از هر گوشت دیگری است و در اثر پخت به خاطر پائین بودن مقدار چربی آن از وزن آن کاسته نمی شود.
پروتئینها ترکیبات مهم عضله ها، اعضاء و غدد بدن هستند. آنها ترکیبات پیچیده ای هستند که اساس ساختمانی آنها اسیدهای آمینه می باشد. رژیم بدنی انسان از 32 اسید آمینه به وجود آمده است که تنها 13 اسید آمینه را خود می تواند بسازد و نیاز است که 9 اسید آمینه باقیمانده توسط مواد خوراکی به بدن انسان برسد.
اهمیت پروتئین ها در رژیم غذائی انسان به این دلیل است که سلولهای بدن از این ترکیبات تشکیل یافته اند. پروتئینها تنها جنبه کمی نداشته، بلکه کیفیت آنها نیز حائز اهمیت می باشد، زیرا روزانه می بایست مقدارمعینی از اسیدهای آمینه مختلف وارد بدن گردند.
پروتئین حیوانی به لحاظ دارا بودن نام اسیدهای آمینه مورد نیاز بدن انسان به همان نسبتی که ضروری است، نسبت به پروتئینهای گیاهی از ارزش بالاتری برخوردار است. متأسفانه رژیمهای غذائی رایج که بهترین منبع پروتئین هستند همراه با چربی زیاد می باشند که استفاده از آنها باعث بیماریهای قلبی و بالا رفتن سطح کلسترول بدن می شود.
میزان پروتئین ضروری روزانه بدن، تقریباً 1 گرم برای هر کیلوگرم وزن بدن برای افراد بالغ و بیش از 3 گرم برای هر کیلوگرم در سنین رشد است.
اخیراً سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (FAO) حداقل میزان لازم پروتئین را بسته به مناطق گرم، معتدله و سرد در جهان به ترتیب 4/0 و 6/0 و 1 گرم برای هر کیلوگرم وزن بدن اعلام نموده است.
گوشت شترمرغ به عنوان یک منبع پروتئین حیوانی در رژیم غذائی انسان دارای چربی کم، پروتئین مناسب، کلسترول پائین، آهن زیاد می باشد. همانگونه که در جدول شماره 1 مشاهده میشود میزان پروتئین، چربی، کربوهیدرات، پتاسیم، کلسیم، آهن، به ترتیب 2/21، 4/1، کمتر از 1، 320، 14، 1 /2 گرم به ازاء هر 100 گرم گوشت و میزان منیزیم و فسفر به ترتیب 25 و 160 میلیگرم در هر 100 گرم گوشت شترمرغ است.
اگر مقدار چربی و کلسترول را در جدول شماره 2 مشاهده کنیم متوجه خواهیم شد که گوشت شترمرغ بدون تردید گوشت برتر است و ارزش سلامتی برای قلب و سیستم گردش خون را دارد.
.......
یک آزمایش 28 روزه با 28 نفر در دانشگاه تگزاس طراحی شد. برای زنها از رژیم غذائی با 1500 کالری و برای مردها با 2000 کالری توسط متخصصین تغذیه استفاده شد و تست خون نیز توسط پزشک متخصص انجام شد. در این آزمایش از گوشت قرمز برتر (شترمرغ) در وعده های غذائی استفاده شد. در پایان آزمایش مشاهده شد که زنها به طور میانگین 6/11 پوند و مردها به طور میانگین 14/16 پوند وزن کم کردند و سطح کلسترول نیز به پائین تر از مقدار آن قبل از شروع آزمایش بود.
با توجه به ارزش غذائی بالای گوشت شترمرغ، این گوشت برای ورزشکاران و به طور کلی برای تمام کسانی که مجبور به انجام فعالیتهای بسیار طولانی هستند، و نیز برای افراد در دوره نقاهت توصیه میشود.
در بسیاری کشورهای اروپائی، جراحان قلب برای بیمارانشان قبل و بعد از جراحی یا به عنوان پیشگیری از بیماریهای قلبی و عروقی توصیه می کنند.
مقایسه ارزش غذائی گوشت شترمرغ با گوشتهای دیگر
ویژگیهای منحصر به فرد گوشت شترمرغ به طوری است که آن را همانند گوشت گاو اما به دور از مشکلاتی که گوشت گاو برای سلامتی انسان ایجاد می کند معرفی کرده است.
گوشت شترمرغ در مقایسه با گوشت گاو و مرغ به ترتیب 61% و 50% چربی کمتر دارد. همانگونه که در جدول 2 مشاهده می شود میزان کلسترول آن نسبت به گوشت گاو، مرغ، خوک و گوسفند کمتر می باشد. میزان کالری کمتری نسبت به گوشت گاو، مرغ، خوک، بوقلمون و گوسفند دارد. مقدار آهن گوشت شترمرغ نسبت به گوشت گاو، مرغ، خوک، بوقلمون و گوسفند بیشتر میباشد.
میزان اسید لینولنیک که بدن انسان قادر به ساخت آن نمی باشد ولی برای متابولیسم بسیار ضروری است در گوشت شترمرغ خیلی بالا است. در عین حال که میزان کلسترول آن پائین است. متوسط HDL (کلسترول خوب) در این گوشت خیلی بالا است (62 ـ 60%). میزان L- کارینتین آن در بین تمام حیوانات اهلی بالاترین است و میزان کراتین آن که متابولیسم انرژیتیک قلب را بهبود میبخشد نیز خیلی بالا است. میزان کربوهیدرات گوشت شترمرغ نسبت به گاو کمتر است.
گوشت شترمرغ در مقایسه با گوشتهای دیگر میزان بالائی از عناصر کم نیاز مانند روی و منیزیم را دارد. این گوشت نیاز بدن به ویتامین نیاسین را تأمین کرده و نسبت به سایر گوشتها مقادیر بیشتری ویتامینهای A و C که دیگر گوشتها فاقد آن هستند، علاوه بر ویتامینهای B1 و B2 تأمین مینماید در نهایت اینکه گوشت شترمرغ مشکل بیماری جنون گاوی را ندارد.
در روشهاي بسته پرورش شترمرغ، براي هر 3 قطعه ( 1 نر و 2 ماده ، يك تريو ) تنها به 1/0 هكتار زمين نياز است. هزينه ها: هزينه هايي كه بايد به حساب آيند شامل هزينه هاي ثابت ( ساختمانها و تجهيزات ) و هزينه هاي جاري مانند ( خوراك، كارگر، تعميرات، سوخت و ملزومات دامپزشكي ) ميباشند. براي تداوم و موفقيت پروژه، هزينه هاي جاري و بخشي از هزينه هاي ثابت بايد بوسيله فروش هرسال يا هرسري جوجه يا تخم پوشش داده شوند . سود ناخالص به صورت تفاوت بين درآمدهاي حاصل از فروش محصولات شترمرغ و سرشكني روي هزينه هاي جاري محاسبه مي شود، در حاليكه سود خالص تفاوت بين درآمد حاصل از فروش ها و جمع دو هزينه متغير و ثابت است. هزينه استهلاك براي ساختمانها در 10 سال و براي تجهيزات در 6 سال محاسبه مي شود. يا اينكه مي توان برا ي هر دو مورد 8 سال در نظر گرفت. در نتيجه هزينه استهلاك به هزينه هاي جاري براي هرشترمرغ، ضافه مي شود. براي پروژه هاي شترمرغ تفكيك هزينه هاي زير تنها به عنوان يك راهنماي تقريبي مورد استفاده قرار مي گيرد.
هزينه هاي ثابت: - هزينه خريد شترمرغ ها (از جمله مولدهاي تثبيت شده ( 3 يا 4 ساله ) )
- هزينه ساختمانها
- توليد مثل و پرورش براي شترمرغ بالغ
- جوجه كشي براي هر تخم
- هزينه تجهيزات
- هواكشها، مادرهاي مصنوعي، نور و غيره براي هر شترمرغ بالغ
- تجهيزات جوجه كشي و تفريخ براي هر تخم
- هزينه حصار كشي ( 140 متر حصاركشي براي هر شترمرغ )
- هزينه تأسيسات كشتار
- كشتار كامل همراه سرد كردن، انجماد و بسته بندي براي سرانه ظرفيت ( حداقل ظرفيت توصيه شده 50 قطعه در روز )
- هزينه هاي ثابت متفرقه براي شترمرغ بالغ
هزينه هاي جاري: - هزينه خوراك : بالغين ( 7/3 كيلوگرم در روز براي هرشترمرغ ) ( در سال ) شترمرغ هاي جوان ( 300 كيلوگرم مصرف خوراك تا يكسالگي )
- هزينه كارگرـ كارگر غير ماهر درسال
- برق
- مخارج دامپزشكي و درمانها
- هزينه هاي جاري هرشترمرغ بالغ درسال
- بيمه شترمرغ هاي بالغ ( پوشش تمام خطرات ) 12 درصد براي هرشتر مرغ درسال
- فروش تخم شترمرغ
- تخم هاي قابل جوجه كشي
- پوسته هاي خالي تخم
- فروش شترمرغ زنده
- جوجه هاي يك روزه
- جوجه هاي 3 ماهه
- جوجه هاي 6 ماهه
- شترمرغ هاي يك ساله
طبق تحقيقات انجام شده رفتار تميز كردن پرو بال در طول صبح بيشتر از بعد از ظهر بوده برعكس حمام خاك در صبح خيلي كم انجام مي شود اما در طول بعد از ظهر بتدريج بيشتر شده و هنگام غروب به حداكثر مي رسد.
رفتار رقص والتس كه توسط شترمرغ ها ي در اسارت نيز اجرا مي شود بيشتر هنگام خلاصي شترمرغ ها از ترس يا مدت كوتاهي پس از خروج آنها از محل نگهداري شبانه صورت مي گيرد.
هنگام خواب، شترمرغ هاي بالغ مايلند سرشان را بالا نگهدارند در حاليكه جوجه هاي جوان دوست دارند در وضعيت دمر بخوابند.
جوجه هاي پرورش يافته توسط شترمرغ هاي دايه، رفتارهاي غيرعادي مثل خوردن چوب از خود نشان نمي دهند. از جمله رفتارهاي ناشي از خوراك دادن غلط جوجه ها و واكنش در برابر عوامل محيطي خاص كه عمدتاً شرايط زير حد مطلوب پرورش است، مي توان به نوك زدن به پنجه و سر و نيز پركندن با منقار اشاره كرد.
طبق بررسي انجام شده جوجه ها به محرك سبز 10 برابر بيش از محرك سفيد نوك مي زنند. مدفوع خواري هم در حالت وحش و هم در اسارت در جوجه ها مشاهده شده است.
توصيه مي شود كه خوراك مصرفي جوجه ها در ابتدا به شكل خرد شده باشد و اگر از روش پرورش روي كف سالن استفاده مي شود، طي هفته اول خوراك روي روزنامه يا كارتن هاي تخم مرغ ريخته شده و پس از آن مي توان دانخوريها را وارد سالن كرد.
براي جلوگيري از اشكالات پا و اختلالات اسكلتي بايد رشد اوليه شترمرغ ها كنترل شود. محدود كردن مقدار انرژي خوراك بين 9 و 10 مگا ژول انرژي متابوليسمي در كيلوگرم معمولاً براي كنترل رشد كافي است.
با وجوديكه شترمرغ ها توانايي هضم الياف بيشتري نسبت به ساير پرندگان اهلي دارند ( به دليل تخمير در روده بزرگ ) ولي تنها پس از رسيدن به سن معيني توانايي انجام اين كار را بدست مي آورند. لذا بهتر است طي چند هفته اول زندگي جوجه ها جيره هايي با بيش از 5% الياف خام به آنها داده نشود. ضمناً توانايي جوجه ها براي هضم چربي در اوايل زندگي كاملاً پايين است. از اينرو نبايد بيش از 5% چربي به آنها داده شود.
ضريب تبديل مواد غذايي در سنين مختلف تفاوت دارد در سنين اوليه رشد 8/1 و در 3 ماهگي 5/2 و در 6 ماهگي حدود 8 مي باشد. با توجه به اينكه تغذيه شتر مرغ در كيفيت پوسته، پر و گوشت پرنده تأثير مستقيم دارد چنانچه در تغذيه اين پرنده دقت كافي مبذول نگردد، بر كيفيت پوست و گوشت اثر منفي گذاشته و سودآوري آن مورد ترديد واقع خواهد شد.
از يكسالگي تا توليد مثل:
نگهداري شترمرغ ها در شرايط ايده آل بسيار مهم است. چاقي يكي از مشكلات عمده اي است كه در محدوده سن يكسالگي و شروع توليد مثل بوجود مي آيد. همچنين گرسنگي كشيدن يا تغذيه كمتر از حد لازم، بلوغ جنسي را به تأخير انداخته و منجر به عملكرد ضعيف در طول توليد مثل مي شود. تركيبي از روشهاي محدوديت هاي كمي و كيفي خوراك مناسب‌ترين روش مي باشد. جيره اي متعادل با ويتامينها و مواد معدني لازم كه ضمنا پروتئين و انرژي آن در سطح پاييني باشد قابل قبول است. الياف جيره مي تواند تا 15% افزايش يابد. به شترمرغ ها بايد روزانه 5/1 كيلوگرم جيره داد. در هواي سرد دادن تغذيه با يك منبع غني پرانرژي ( مانند دانه سوياي پرچرب ) توصيه مي شود.
يك نمونه جيره غذايي شتر مرغ در دوران پرورش (تا 5/2 سالگي):
ذرت دانه اي 47%
يونجه خشك 8/41%
پودر استخوان 2%
پودر ماهي 7%
منوكلسيم فسفات 2%
نمك 2/0%
آب
پرندگان در طول شبانه روز به آب نياز دارند. اين موضوع را بايد در طراحي لانه ها در نظر داشته باشيد که احتمالا تأمين آب، هزينه اي را به شما تحميل خواهد کرد. در آب و هواي سرد، ممکن است نياز به نصب آبگرمکن هايي باشد تا دماي آب را براي همه پرنده ها در 20 درجه سانتيگراد ثابت نگه دارد و صرفا يخ نزدن آب کافي نيست.
شترمرغ ها علاقه به نوشيدن آب در حين غذا خوردن دارند که اين عمل موجب کثيف شدن سريع آب مي شود و بنابراين بايد به طور منظم آب تميز در اختيارشان قرار گيرد. پرنده ها نياز مداوم به آب دارند و همين بر مصرف غذاي خشک تأثير مي گذارد. آب بسيار سرد يا گرم مصرف آب را تحت تأثير قرار داده و اغلب موجب کاهش مصرف غذا مي شود
s
بررسي ها كاملاً نشان مي دهند كه گوشت شترمرغ از نقطه نظر سلامت بسيار بهتر از ساير انواع گوشت است زيرا محتوي مقدار خيلي كمتري چربي و كلسترول مي باشد. يك جنبه خاص گوشت شترمرغ بالا بودن پروتئين و پائين بودن چربي آن است. اين ويژگي آن را براي فرآوري بيشتر به محصولات گوشتي خواه به تنهايي يا در تركيب با ساير انواع گوشت بسيار مناسب مي سازد. گوشت شترمرغ در حال حاضر به اشكال مختلفي به بازار عرضه مي شود از جمله: پاته ، بيكن ، پاستارمي ، فرانكفورتر ، همبرگر، دودي ،سرخ شده ، تكه هاي گوشت تازه و استیک.
اهم بيماريها يي كه شتر مرغ به آن مبتلا مي گرد ند :
2-آبله
3-آنفلوآنزا
ممكن است كورونا ويروس و هرپس ويروس و آدنو ويروس و آربوويروس شتر مرغ را درگير نمايد.
2-پنوموني(ايشريشيا كلي، كلبسيلاپنومونيه)
3-آنتريت كلي باسيلي
4-آنتريت نكروزان(كلستريديوم پرفرنژنس تيپ هاي A-c-d و كلستريد يوم كولينوم)
5-كمپيلوباكتريوزيس(كمپيلوباتر ژژوني)
6-سياه زخم(باسيلوس آنتراسيس)
7-سل(مايكوباكتريوم)
8-عفونت هاي چشمي( كونژونكتويت و كراتيت) كه عامل آن استافيلوكوكها هستند.
9- هموفيلوس گالينارم
10- مايكو پلاسموز(crd-mg-ms)
2-آسپرژيلوس(عفونت تنفسي ايجاد مي كند.)
3-درماتوفيت ها(درماتيت قارچي)
2-هيستومونيازيس
3-كرم نواري شتر مرغ(هوتوينيا استروتيونيس)
4-كرم گرد شتر مرغ(ليبوسترونژيلوس داگلاسي)
5-اكسيور
2-شپشها
3-جربهاي ساقه پا
4-مگسها
2-كمبود ويتامين هاي محلول در چربي و ويتامين هاي گروه B
-پيچ خوردگي روده ها
-نرمي استخوان
-مسموميت ها
-سندرم پا كماني
-تغيير شكل پا
-ضربه
-پرولاپس كلوآك
-اجسام خارجي در دستگاه گوارش
-چسبندگي تخم و پريتونيت زرده اي
-ميوپاتي عضلاني(دراثر استرس هاي شديد)
-هيپركراتوز- ضخيم شدن شديد پوست انگشتان در شتر مرغ هاي جوان
-پرخواري
2-آنفلوآنزا
3-آبله
4-رئوويروس
5-آد نو ويروس
6-گامبورو
7-كم خوني عفوني طيور
8-سا لمونلوز
9-مايكوپلاسموز
10-كمپيلوباكتريوزيس
11-پاستورلوزيس
12-كلاميد يوزيس
13-هيستومونيازيس
14-كوكسيديوز
بيماري مشترك شتر مرغ با اسب
آنسفا ليت اسب
2-تب كنگو و كريمه Cchf
3-آنتروتوكسمي
4-شاربن
5-اريزيپل
6-آنتريت هاي كالستر يد يايي( سپتيكوم – شوئي – كولينوم )
7- توكسوپلاسموز
2-شاربن
3-cchf
4-اريزيپل
5-سل
6-كريپتوسپوريد يوز
7-تريكو موناس
8-توكسوپلاسموز
2-آنسفاليت اسب
3-cchf
4-bse
5-سالمونلوز
6-كمپيلوباكتريوزيس
7-كلاميد يوزيس
8-شاربن
9-اريزيپل
10-سل
11-مالاريا
12-توكسوپلاسموز
پرولاپس كلوآك :
اين عارضه در شترمرغان سنين پايين ( 4 هفتگي) بدليل افزايش فشار داخل شكمي ( خوردن بيش از حد آب در هواي گرم و ...) و زور زدن ناشي از يبوست قابل رويت بوده و موجب بيرون زدن غير طبيعي قسمت انتهايي دستگاه گوارش و اوروژنتيال و يا كلوآك از محل اصلي خود مي گردد .وضعيت ذكر شده با انجام عمليات ساده قابل برگشت و درمان مي باشد ، در حالات پيچيده جهت رفع و اصلاح پرولاپس نياز به انجام عمليات جراحي توسط دامپزشكان مي باشد .
انواع مختلف اين قارچ همانند ساير پرندگان در شترمرغ نيز ايجاد بيماري مي نمايد .
تظاهرات باليني بصورت ناراحتي تنفسي ، پايين افتادن بال ، خستگي زود هنگام ، بي اشتهايي و كاهش وزن خود را نشان مي دهد سرايت بيماري و آلوده شدن بالغين از طريق تنفس غذاي نم دار آلوده و در شترمرغان جوان استفاده طولاني مدت آنتي بيوتيك ، شرايط نامطلوب و غير بهداشتي پرورش ، انتشار بيماري را در گله فراهم مي سازد . اين بيماري باعث ايجاد ضايعات گرانولوماتوز در بافت پارانشيم ريه و كيسه هاي هوايي مي گردد. تشخيص قطعي آسپرژيلوزيس بر اساس بيوپسي از بافت هاي آسيب ديده و انجام آزمايشات لازم استوار است .
2. كانديديازيس :
بارزترين علامت بيماري كانديديازيس كه توسط قارچ كانديديا آلبيكنس بوجود مي آيد ايجاد غشاء كاذب زرد رنگ در ناحيه محوطه دهان ، مري و چينه دان مي باشد . اين ضايعات به قسمت نوك بالايي نيز پيشروي كرده موجب غير طبيعي شدن آن مي گردد . در مراحل بعدي اشكال در خوردن خوراك ، كاهش وزن ، سوء تغذيه را سبب مي گردد .
عفونت چركي مفصل :
التهاب چركي مفصل در شتر مرغان بيشتر بروز مي كند . در عفونت مفاصل اغلب انواع مايكوپلاسما ها ، استافيلوكوكها ، باكتري هاي گرم منفي و انواع قارچها جدا شده اند .
بيماري معمولا بعد از زخمي شدن و آلوده شدن محوطه مفصلي بصورت ثانوي ايجاد مي شود . در مواقع سپتي سمي ، ميكروارگانيسم عامل بيماري از طريق دستگاه گردش خون منتقل و در محل مفصل جايگزين و ايجاد عفونت مي نمايد
زخم:
با توجه به اينكه شترمرغ حيواني ترسو و رمو ميباشد لذا در اثر ايجاد هر گونه ترس ، وحشت و يا حركات نسنجيده موجب خواهد شد حيوان با عكس العمل شديد و حركات آني خود را به اجسام سفت وسخت كوبيده و نتيجتا ايجاد شكستگي در قسمت هاي مختلف بدن بويژه در ناحيه مهره هاي گردن و همچنين ايجاد زخم در قسمت بافت نرم بدن را فراهم خواهد نمود . كه اين امر موجب ايجاد درد و به تبع آن بي اشتهايي و التهاب مزمن خواهد شد . رها سازي شتر مرغ به محوطه يخبندان در فصول سرد ، برخاستن و حركت در روي يخ نيز ايجاد وضعيت مشابه در بافت نرم راخواهد نمود .
التهاب بيني :
اصلي ترين عامل عفونت در بيني شترمرغ ، باكتري هموفيلوس گاليناروم ميباشد . تكان مداوم سر و خروج ترشحات چركي از بيني از جمله علائم بارز و نشانگر وجود بيماري ميباشد .كاهش مصرف دان تا زمانيكه بيمار مداوا نشود ادامه خواهد داشت .
رينيت يا التهاب بيني بيشتر در شترمرغان كمتر از يكسال ديده ميشود ، يكي از عامل زمينه ساز و تشديد كننده بيماري ، عدم محافظت حيوان در برابر هواي سرد مي باشد .
رينيت اغلب توام با، سينوزيت ، التهاب ملتحمه چشم و كيسه هاي هوايي مشاهده مي شود .
دخالت ثانويه عفونت هاي مايكوپلاسمايي و قارچي ، اوضاع را پيچيده تر ساخته ، درمان بيماري را با مشكل مواجه مي نمايد .ايده آل ترين روش قبل از درمان ، نمونه برداري با سوآب از ترشحات بيني و ارسال نمونه به آزمايشگاه جهت انجام آزمايشات لازم از نظر تعيين هويت قارچ و آنتي بيوگرام مي باشد كه بر اساس نتايج بدست آمده درمان لازم نيز انجام مي گيرد . استفاده از اكسي تتراسيكلين ها در عفونت هاي باكتريايي و آمفوتريسين B در آلودگي هاي قارچي بسيار موثر است .
شكستگي بال و منقار در شترمرغ :
بدليل عدم توانايي پرواز ، بالهاي شترمرغ نقش چنداني بعنوان سيستم لوكوموتور يا سيستم حركتي ندارد، بهمين جهت در صورت وجود شكستگي در بال مي توان آن را به آساني با استفاده از ابزار ارتوپدي و باند پيچي به تنه حيوان ثابت نگه داشت . عدم حركت و استراحت بال بهبودي قسمت شكستگي را تسريع خواهد نمود عليرغم نادر بودن شكستگي در منقار ، در صورت مواجه با چنين وضعيتي ، اقدامات جراحي از طرف دامپزشكان مجرب ، با تثبيت موضع و استفاده از ابزار آلات مخصوص مثلا متيل متاكريلات ، ترميم محل شكستگي و بهبودي حاصل خواهد شد
- حداكثر حصاركشي مطلوب جهت كاهش خطرات ناشي از صدمات و شكستگي استخوانها
- ايجاد استانداردهاي بالايي بهداشتي ، پائين نگهداشتن آلودگيهاي باكترهايي مانند كلستريديا و هيستوموناس كه منجر به آنژيت مي شوند
- تهيه جيره هاي غذايي صحيح
تهيه جايگاه نگهداري خشك ، بدون كوران هوا و يخبندان در زمستان ، بالابردن انطباق پذيري طبيعي و مقاومت طيور
گزارشات مربوط شترمرغها در باغ و حشها بندرت در پرورش صنعتي شترمرغ كاربرد دارند. جوجه شترمرغها نياز به مراقبت بيشتر دارند 90% تمامي مرگ و مير جوجه شترمر غها ناشي از بيماريها ذيل ميباشد .
-عفونت كيسه زرده
-تعييرشكل پاها و پنجه ها
اسنداد و اسهال / عفونت معده ( كه توسط E.COLIُ، سالمونلا ، هيتوموناس و ديگرباكتريها) ايجاد ميشوند.
تجربيات عملي نشان داده اند كه جوجه شترمرغها نياز به مراقبت دائمي دارند. همچنين ثابت شده است كه مشاهده ظاهري به تنهايي كافي نيست ، چون زماني كه علائم بيماري ظاهر ميشود ممكن است براي درمان دير باشد . كليد موفقيت پرورش جوجه شتر مرغها رعايت بهداشت در گرمخانه و توزين مداوم جوجه شترمرغها در چهار هفته اول پرورش ميباشد .
تنها اين سنجش هاست كه ميتواندمشكلات رشد را قبل از بروز علائم قابل مشاهده مشخص نمايد علاوه بر مديريت بسيار دقيق ، همكاري نزديك با دامپزشك با تجربه بسيار ضروري است .
عموما شترمرغها نيزمانند ساير طيور و پرورش به عفونتهاي ويروس كورناو يروسها، هرپس و يروسها و آدنو ويروسها مبتلا ميشوند.
افزودن آنتي بيوتيكها به غذا يا آب آشاميدني درموارد اضطراري و بمدت كوتاه بعنوان يك پيشگيري مطرح ميباشد. همچنين استفاده از باكتريهاي لاكتو باسيلوس كه از تكثيرشديد كلي باسيلها در روده جلوگيري ميكنند موفقيت آميز بوده است.
انتقال عامل بيماري از طريق ذرات معلق درهوا، ورود پرندگان بيمار ، ناقلين بيجان و يا از طريق تخم هاي هچري صورت ميگيرد . درمان با آنتي بيوتيكهاي وسيع الطيف انجام ميشود . پرندگان بهبود يافته ايمني موقتي را نشان ميدهند .
در جيره هاي كنستانتره اي كه 3تا 4 درصد كلسيم دارند جذب فسفر مختل شده اين عارضه در پرنده ايجاد شود . همچنين اسهال مداوم ميتواند موجب كاهش جذب املاح و ويتامينها گردد .لذا بدنبال آن ميتوانداين عارضه ملاحظه شود.
اين عارضه در دو هفته اول زندگي جوجه شتر مرغها ديده ميشودكه نشا ن دهنده ميزان رطوبت بالا در گرمخانه ميباشد . جوجه شترمرغهاي مرطوب و ادماتوز اين عارضه را در دو روز اول زندگي خود نشان ميدهند
پاكماني : خميدگي /كماني شدن پا كه مفاصل تيبيوتارس و متاتارس رادر گير ميكندو معمولا در هر دو پا رخ ميدهد . پوكي استخوان ، تورم مفصل قوزك پا كه موجب تغيير محل تاندون اشيل ميشود.
قسمت اعظم استخوانها در شتر مرغها ي جوان را غضروف تشكيل ميدهد ، جوجه شترمرغهايي كه به تازگي از تخم خارج ميشوند بطور تجربي داراي پوكي استخوان بوده استخوانهايشان بدليل نسبت كم كلسيم به فسفر نستبا نرم ميباشد . علت اصلي حساسيت شتر مرغها به تغيير شكل استخوانها رشد سريع استخوانها ميباشد اين رشد بسيار سريع توسط غذاي كنستانتره اي كه غني از انرژي ميباشد تشديد مي گردد . لذا كنترل تغذيه اي بسيار ضروري ميباشد .
استقامت او در دمای 30 – درجه و 56 + درجه است . تا 4 ماه اول به انواع بیماریهای مرغی مبتلا می شود اگر بیمار شود تا 2 یا 3 ماه زنده می ماند . روزی 20 لیتر آب می خورد . اگر می خواهید شترمرغ را شکار کنید به پای او ضربه بزنید چون بدون پاهایش نمی تواند کاری کند . استفاده از نوک و لگد وسایل دفاع اوست . بال دارد اما پرواز نمی کند . مغزش ازچشمش کوچکتر است . غذای او ذرت ، یونجه ، سویا و سبوس است و برای هضم غذا 50 تا 200 گرم روزانه سنگ می خورد .
از فواید شترمرغ این است که قرنیه چشم او به چشم انسان پیوند می خورد . پاندوم پای او به پای انسان پیوند می خورد . روده ی او بهترین نخ برای بخیه است .
از چربی زیر شکم او برای درست کردن لوازم آرایشی استفاده می شود و از پوشش بهترین کیف و لباس تهیه می کنند و گوشت قرمز شتر مرغ بدون کلسترول است و قیمت جهانی آن 15000 تومان هر کیلو است . غرش شیر و سرعت اولیه یوز پلنگ را دارد یعنی 70 کیلو در ساعت می دود با یک لگد 750 کیلوگرم را پودر می کند زانویش برعکس انسان خم می شود . زمان تخم گذاری شترمرغ از اسفند ماه به مدت 6 الی 9 ماه شروع می شود از 30 الی 110 تخم می گذارد که 20 تا 40 جوجه می آورد البته سواری هم می دهد . از صداهای ناهنجار می هراسد 9 ساعت کامل بدون هیچ حرکتی می خوابد شترمرغ ها گله ای هستند و هر گله برای خودش به نوبت در شبها نگهبانی دارد . به آهنگ و آواز علاقه ی فراوانی دارند با آهنگ شاد باریتمی خاصی گروهی می رقصند هر صبح نرمش می کنند و می رقصند با صدای قرآن و مرثیه همه آرام می شوند و گوش می کنند و دید شترمرغ در شب تا 5/3 کیلومتر است و چشمش رنگی می بیند و به انسان علاقه دارد مخصوصاً وقتی انسان به او غذا می دهد شترمرغ انس خاصی با انسان می گیرد .
از دیگر مختصات این موجود آنست که 120 کیلوگرم وزنش است که شترمرغ نر مشکی و ماده قهوه ای است . زیبا ترین نژاد از این حیوان بنام گردن آبی در آفریقای جنوبیست و در حال حاضر بهای شترمرغ که برای تخم گذاریست مبل 25/000/000 ریال و شترمرغ گوشتی 000/000/10 ریال است و قیمت جهانی گوشت آن برای مصرف کننده هر کیلو 000/250 ریال است .
خصوصيات يك شترمرغ خوب :
2- گردن راست باشد درحال حركت
3- پرريزي به هيچ عنوان نداشته باشد
4- ناخن پاها راست باشد
5- نداشتن آبريزش از چشم و بيني
رده بندی شترمرغ ها و نژاد های موجود
راسته سینه پهنان شامل ۵ راسته زیر است :
۱. شترمرغها Stru thionitirms
۲. ری آ Rhea
۳. کاسوواری Casuari formes
۴. کیوی ها Kiwis
۵. تیناموس Tinamous
- شترمرغها در زیر راسته استروتیونی فرم ها ، خانواده استروتیونیده (stru hionidae) جنس استروتیو (struthio) و گونه استروتیو کاملوس (S. camelus) قرار می گیرند .
استروتیو کاملوس شامل زیرگونه با نژاد های زیر است :
۱. استروتیو کاملوس استرالیس متعلق به آفریقای جنوبی S.C.oustralis
۲. استریوتیو کاملوس S.C.camelus که در طی قرن بیستم در آفریقای شمالی در معرض شکار و انقراض قرار گرفت .
۳. استروتیو کاملوس ماسائیکوس S.C.massaicus
۴. استروتیو کاملوس مولیبدو فانس S.C.molybdo phanes
۵. استروتیو کاملوس سیر یاکوس S.C.syriacus
زیرگونه های سیریاکوس که در بیابانهای سوریه و عربستان می زیسته اند بعلت شکار بی رویه در سال ۱۹۴۱ منقرض شده اند .
زیرگونه مولیبدوفانس متمایزترین و مشخص ترین زیرگونه بوده و برای پرورش و تولید از این زیرگونه استفاده بسیاری می شود .
برای اهداف تجاری عموماٌ از اصطلاحاتی نظیر گردن آبی ، قرمز و گردن سیاه استفاده می شود .
گردن قرمزها به زیرگونه های کاملوس و ماسائیکوس تعلق دارند و اکثر زیرگونه های ماسائیکوس به آمریکا صادر شده اند و در نتیجه قسمت اعظم شترمرغهای این کشور را گردن قرمزها تشکیل می دهند .
گردن آبی ها شامل زیرگونه های مولیبدوفانس و استرالیبس می گردند .
شترمرغهای گردن سیاه که امروزه دارای بیشترین جمعیت در میان شترمرغهای پرورشی هستند نتیجه تلاقی زیرگونه های استروتیوکاملوس و استروتیو کاملوس استرالیس می باشند . این پرنده دارای قامتی کوچک ، ساختاری خوب و توسعه یافته و پرهایی با کیفیت استثنایی می باشند که به علت زود اهلی شدن و سادگی پرورش مورد توجه قرار گرفته اند .
طی چند سال گذشته مزرعه داران سعی نموده اند تا با گرفتن هیبریدهایی از گردن سیاه ، قرمز و آبی به پرندگانی با قابلیتهای بالای تولیدی دست پیدا نمایند .
در هنگام تهیه و خرید پرندگان مادر بایستی بدین نکته توجه کافی داشت که علاوه بر انتخاب نژادی مناسب و سازگار با محيط پرورشی در انتخاب مزرعه مادر توليدکننده نيز توجه کافی مبذول گردد تا با خريد پرندگانی با قابليتهای بالای ژنتيکی و ژنوتيپ برتر دارای گله ای خوب و مناسب از لحاظ کميت و کيفيت توليد و بازدهی مناسب گردند.
اهمیت دامی
این دام به دلیل سازگاری با محیط زیست و آب و هوای متفاوت (از ۳۰ درجه سانتیگراد زیر صفر تا پنجاه بالای صفر) از نظر نگهداری، کم هزینه ترین جایگاه را به خود اختصاص داده است. با حصارکشی روی زمین های خاکی و ایجاد سایه‌بان، می توان از شترمرغ نگهداری کرد و حتی غذای این پرنده، یونجه، علف و گیاهان دانه‌دار می باشد.
این پرنده برخلاف سایر دام ها می تواند در دشت‌ها و فلات‌ها نیز زندگی کند و به دلیل داشتن سیستم گوارشی مناسب ، آن هم به گونه ای که غذا به مدت ۴۲ ساعت در معده این پرنده گردش می‌کند، تمام مواد مغذی در بدنش جذب میشود.
شترمرغ با رشد سریعی که دارد، پس از یک ماهگی، روزی یک سانتیمتر رشد کرده و در سن ده ماهگی قابل کشتار می باشد و این نشان دهنده رسیدن این پرنده به رشد اصلی است.
شروع پرورش در جهان
اختراع دستگاه جوجه کشی (incubator) شترمرغ توسط Arthur در سال ۱۸۶۹ محرک مناسبی برای مزارع پرورش محسوب می شد و به دنبال آن درآمد حاصل از پرورش شترمرغ به منظور تولید پر ، باعث تحریک گسترش مزارع در آفریقای جنوبی به خصوص اطراف Oudtshorn در Karoo شد و این روند با وجود رکود اقتصادی ۱۸۸۳الی ۱۸۹۰ و ۱۸۹۴ الی ۱۸۹۹ ادامه یافت . اوایل قرن ۲۰ مزارع شترمرغ به خوبی گسترش یافتند .
در سال ۱۹۳۱ افزایش نسبی درآمدهای بدست آمده را ناشی از تولید پر عنوان کردند بطوريکه در سال ۱۹۳۱ پر بعنوان چهارمين کالای صادراتی آفريقای جنوبی مطرح شد.پس از وقوع جنگ جهانی اول و تغيرات مد حاصل از اختراع ماشينهای تندرو که جای درشکه ها را گرفتند و به دنبال آن کاهش تقاضای پر سبب شد تا بازار تجارت پر با رکورد عميقی مواجه شده و تعداد پرندگان در مزارع به سرعت کاهش يابد.
طی آن مزارع بسيار کمی توانستند با وجود اين مشکلات در آفريقای جنوبی باقی بمانند. در سال ۱۹۲۵ اتحاديه ها و شرکت های تعاونی بسياری جهت رفع مشکلات و تثبيت قيمتها و از بين بردن رکورد اقتصادی موجود داير شدند. به دنبال آن وقوع جنگ جهانی دوم باعث تجديد استفاده از پر در صنعت مد گرديد و همچنين افزايش آگاهی عمومی نسبت به ارزشهای غذايی گوشت منحصر به فرد اين پرنده موجب رويکردی دوباره به پرورش صنعتی اين پرنده در جهان گرديد.
در سال ۱۹۴۵ اتحادیه Klein karoo land boa kooperasie با نام اختصاری KKLK در Karoo تاسیس گردید که این امر موجب تثبیت بازار تجارت پر شد . در اوایل دهه ۱۹۵۰ همزمان با این تحولات بازار تجارت چرم نیز رو به توسعه نهاد . انجمن KKLK تا سال ۱۹۵۹ روی تولید شترمرغ نظارت و کنترل آنرا بعهده داشته و به طور عمده مسئول معرفی چرم شترمرغ بعنوان يک محصول لوکس در درجه اول و به دنبال آن توليد پر در درجه دوم بود. در سال ۱۹۶۳ انجمن KKLK یک کشتارگاه ابتدائی برای توليد گوشت نمک سود احداث نمود. اولین دباغ خانه چرم نیز در Oudttshoorn و در سال ۱۹۶۹ ساخته شده و در سال ۱۹۷۴ گسترش یافت و به دنبال آن کشتارگاه جديدی در سال ۱۹۸۱ تاسيس گرديد.
بيش از ۱۵-۱۰ سال گذشته توليد و درخواست برای گوشت شترمرغ بعنوان يک محصول اصلی افزايش يافته و مزارع شترمرغ در اکثر نقاط جهان به خصوص در آفريقای جنوبی با کشتار ساليانه حدود ۰۰۰/۱۵۰ قطعه شترمرغ مسئوليت تامين اين نياز جهانی را بعهده داشته اند. گرچه در ابتدای امر چرم بعنوان محصول اصلی و ابتدائی شترمرغ عنوان می گرديد اما در طول دهه نود فعاليت در بازار تجارت گوشت شترمرغ افزايش چشمگيری يافت و اين حرکت رو به رشد تا کنون نيز ادامه دارد به طوريکه از سال ۱۹۹۳ تعداد پرندگان کشتاری به طور ساليانه افزايش پيدا کرده و در حال حاضر به بيش از ۰۰۰/۳۰۰ قطعه در سال رسيده است.
چگونگی گسترش این صنعت در جهان
همچنين بيشتر کشورهای اروپائی نيز از سال ۱۹۹۰ پرورش شترمرغ را بر پايه واردات از آفريقا و اسرائيل قرار داده و توانستند در آن سالها به مرحله کشتار نيز دست يابند اگرچه در حال حاضر بدليل افزايش هزينه های توليد در اين کشورها و امکان واردات گوشت ارزانتر از ساير کشورهای توليد کننده توليد شترمرغ در اروپا از رونق کمتری نسبت به سالهای گذشته برخوردار گرديده است. همزمان با اين تغيير و تحولات صنعت پرورش شترمرغ در سطح بين المللی کشورهای آفريقايی نيز به عنوان بنيانگذاران اين صنعت شروع به توسعه سيستم های پرورشی مزارع خود نموده اند چنانکه بطور مثال مزارع Namibia ناميبيا بطور عمده بر پايه پرندگان اصيل با خصوصيات ژنتيکی خوب طرح ريزی شده و مزارع زامبيا Zambia بر پايه شترمرغ محلی و زيرگونه های بومی آن منطقه قرار گرفته و در سال ۱۹۹۵ به مرحله کشتار نزديک شدند.
علاوه بر کشورهای مذکور در ساليان اخير شاهد توسعة اين صنعت به کشورهايی در شرق بوده ايم و آنها توانسته اند به موفقيتهای خوبی در اين زمينه دست پيدا کنند بطوريکه کشور چين در آسيا در سال گذشته ميزان کشتار نسبتاً خوبی را داشته است. البته لازم به ذکر است که شکستن تحريم صادرات پرنده زنده از آفريقای جنوبی در سال ۱۹۹۷ سبب صادرات پرنده زنده و تخم نطفه دار گرديد که اين روند باعث پيشرفت و ترقی مزارع بومی شده و آنها قادر گرديدند تا بازار جديدی را برای خود بوجود آورند.تمامی تلاشهای انجام گرفته جهت ارتقا، رشد و گسترش اين صنعت در جهان باعث گرديد تا طی ساليان گذشته شاهد پيشرفت روز افزون اين صنعت در جهان و تاسيس مزارع جديد پرورشی در سراسر دنيا باشيم بطوريکه کشورهايی نظير چين، ترکيه، عربستان، ايران و … در آينده ای نزديک سهم به سزائی را در توليد جهانی در اين صنعت بعهده خواهند گرفت .
شروع پرورش در ایران
ازطرفي نيز طي چند ماهه اخير شاهد تغييرات عمده‌اي در بازار بين‌المللي محصولات شترمرغ بوده‌ايم كه درصد بسياري از اين تغييرات پي‌آمد كناره‌گيري اغلب پرورش‌دهندگان اروپايي از عرصه توليد به دليل قيمت تمام شده بالاي محصول، شرايط اقليمي نامناسب و هزينه‌هاي بالاي توليد و نيز ورود محصولات كشورهايي نظير چين با بهايي به مراتب پايينتر از رقباي اروپايي بوده‌است.با توجه به اين نكات و خروج توليدكنندگان اروپايي از عرصه رقابت و از طرفي افزايش روزافزون تقاضا در بازار مصرف محصولات شترمرغ، محصولات توليدي كشور ما به لحاظ كيفيت مطلوب و قيمت تمام شده مناسب ميتوانند جايگاه بسيار مناسبي را در بازارهاي جهاني كسب كنند افزون بر اينكه رقباي اصلي ما در اين صنعت نظير كشور چين با داشتن بازار مصرف داخلي ۵/۱ ميليارد نفري خود مجال چنداني را جهت صادرات و رقابت نخواهند يافت. با توجه بدين نكات، در صورت وجود يك برنامه‌ريزي منسجم و دقيق ميتوان علاوه بر تامين نياز داخلي چشم به بازار سود‌آور خارج نيز داشت كه در صورت دستيابي به آن (كه چندان نيز دور از انتظار نميباشد) علاوه بر صرفه‌جويي ارزي، ورود ارزهاي حاصل از صادرات محصولات اين حيوان نقش بسيار مهمي را در جهت شكوفايي اقتصادي كشور خواهد داشت.علاوه بر مسائل ذكر شده يكي ديگر از مشكلاتي كه گريبانگير صنعت دامپروري ايران ميباشد، كمبود و تخريب مراتع است كه اين امر در ساليان آينده ميتواند موجب وارد آمدن ضررهاي بسياري به اين صنعت گردد..
طبق آخرين اظهار نظر كارشناسان وسعت مراتع ايران هر سال محدودتر ميشود كه يكي از دلايل آن عدم وجود برنامه و استراتژي مشخص براي توليد گوشت قرمز، متناسب با مراتع ايران است. بديهي است كه اين روند تخريب مراتع اگر با همين روند كنوني ادامه يابد منجر به وارد آمدن صدمات و ضربات جبران‌ناپذيري بر پيكره زيستي و توليدي كشور خواهدشد.
بنابراين براي جلوگيري از تخريب بيشتر و همچنين جبران صدمات گذشته بايد در پي يافتن جايگزيني مناسب در مقابل گوشت قرمز گاو و گوسفند باشيم تا بدين طريق از فشار ناشي از چرا و پرورش اين حيوانات بر مراتع كاسته گردد و در اين ميان بهترين انتخاب، گزينه‌اي است كه از لحاظ تغذيه‌اي بسيار قانع‌تر و مقاوم‌تر از گاو و گوسفند بوده و همچنين وابستگي آن به وجود مراتع كمتر از اين حيوانات باشد افزون بر اينكه از لحاظ كيفيت محصول توليدي نيز داراري مقبوليت اجتماعي از لحاظ ذائقه و فرهنگ غذايي مردم باشد. . .
در همين راستا و جهت نيل بدين مقصود ميتوان از تجربيات كشورهاي ديگر در اين امر سود جست.با نگاهي بر صنعت جهاني دامپروري در طي چندين سال اخير، خصوصاً در كشورهاي صنعتي دنيا، ما شاهد عمليات جايگزيني و ورود گوشت قرمز شترمرغ بعنوان منبعي جديد جهت تامين پروتئين قرمز به جاي گوشت قرمز گاو و گوسفند هستيم و اين امر تا جائي پيش رفته‌است كه حتي در برخي كشورها واحدهاي پرورش و توليد گوشت گاو و گوسفند اقدام به تغيير كاربري و پرورش شترمرغ نموده‌اند، علاوه بر اينكه كمبود منابع غذايي جهت تغذيه دامها و همچنين مسائل ديگر نظير شيوع بيماري جنون گاوي و …. به اين روند سرعت بخشيده‌اند
با توجه به اين تغييرات در سطح بين‌المللي طي چند سال گذشته در ايران نيز شاهد ظهور اين صنعت نوپا هستيم كه خوشبختانه با توجه به شرايط اقليمي و جغرافيايي بسيار مناسب ايران و همچنين بهره‌گيري از نيروهاي متخصص تاكنون نتايج خوبي به دست آمده است.آنچنان كه از آمارها برمي‌‌آيد تا پايان سال ۱۳۸۱ تعداد ۴۳ فقره موافقت اصولي پرورش شترمرغ مادر به ظرفيت ۳۲۱۳ قطعه و ۹۰ فقره جهت پرورش شترمرغ گوشتي به ظرفيت ۵۵۰۰ قطعه در استانهاي مختلف صادر شده‌است.همچنين در همين سال حدود ۱۵۰۰ قطعه جوجه توسط مزارع داخل كشور توليد و حدود ۲۰۰۰ قطعه نيز از كشورهاي خارجي وارد گرديد.همچنين جمعيت شترمرغ تا پايان سال ۱۳۸۱ در حدود ۴۰۰۰ قطعه و در سنين گوناگون بوده و در همين سال تعداد مراكز فعال مادر واحد بوده‌است.
ميتوان چنين نتيجه گرفت كه بازدهي مثبت اين صنعت در ايران توجه سرمايه‌گذاران (حتي سرمايه گذاران خارجي) را بدين صنعت جلب نموده و در آينده نيز ما بايد شاهد روند صعودي اين آمارها باشيم.با توجه به اينكه گوشت قرمز در فرهنگ غذايي ايرانيان از جايگاه ويژه‌اي برخوردار بوده و يكي از اصلي‌ترين مواد مصرفي محسوب ميشود، اهميت توجه بدين شاخه از دامپروري به خوبي واضح است.نگاهي كوناه بر آمار توليد گوشت قرمز در كشور و همچنين واردات آن نشان‌دهنده ظرفيت عظيم اين بخش جهت توسعه ميباشد كه در اين راستا و با توجه به مشكلات ذكر شده، و با توجه به ظرفيتهاي ويژه كشور در جهت پرورش شترمرغ، اين گزينه ميتواند انتخابي مطلوب در جهت رفع اين محدوديتها به شمار آمده و حتي علاوه بر خودكفايي در بازار داخل، بازار خارجي را نيز تحت پوشش قرار دهد
ذكر اين نكته ضروري است كه بازار مصرف محصولات شترمرغ چه محصولات اصلي همانند گوشت و پوست و چه محصولات فرعي همانند وسايل آرايشي بدست آمده از روغن شترمرغ و پر و … در جهان رو به گسترش بوده و خصوصاً در بخش پوست و گوشت با توجه به مشخصات بي‌نظير اين محصولات روز به روز بر آمار مصرف آنها در جهان افزوده ميشود.از طرفي اگر امكانات و ابزار ويژه ايران در جهت توليد، با برنامه ساماندهي شده و مشخص به كار گرفته شود از لحاظ قيمت تمام شده محصول و همچنين كيفيت به راحتي قابليت رقابت با كشورهاي ديگر را داشته و از اين راه نه تنها مانع از خروج ارز ازكشور مي‌شويم بلكه با صادرات محصولات اين حيوان آمار صدور كالاهاي غير نفتي را افزايش داده و از اين طريق علاوه بر اشتغال نسل جوان سود قابل توجهي را عايد كشور خواهيم كرد.بر طبق مطالعات انجام شده ميزان صرفه‌جويي ارزي و سودآوري و اشتغال‌زايي اين صنعت بسيار بالا بوده و در اين مقطع حساس كنوني كه كشور با انواع تحريمات و بحرانها از جانب كشورهاي استعمارگر مواجه بوده و از طرفي آمار جمعيت جوان بيكار در كشور بالا است ميتواند به صنعت و شكوفايي اين بخش كمك شاياني نمايد.به هر حال اميد آن مي‌رود كه با حمايت مسئولين ذيربط و ورود قشر كارشناس و تحصيل كرده به اين بخش روز به روز شاهد پيشرفت اين صنعت نوپا باشيم.
روشهاي پرورش شترمرغ اقلیم :
روشهاي پرورش:
2- نیمه باز
3 - بسته
مقيد كردن و انتقال:
هنگام سوار كردن آنها به كاميون، ممكن است هل دادن آنها از پشت روي سطح شيبدار الزامي شود. شترمرغ هاي بالغ به كاميونهايي نياز دارند كه ارتفاع ديواره جانبي آنها 2/2 متر بوده و با سايباني از جنس پارچه كنفي يا كرباس براي جلوگيري از آويزان شدن سرو گردن پوشانده شده باشد. كف كاميون معمولاً با ماسه، خاك يا علف و ديواره هاي جانبي با كيسه هاي پرشده از علف براي كم كردن صدمه به پرها و پوست پوشانده مي شوند. پارتيشن هايي نيز داخل كاميون قرار داده مي شوند كه شتر مرغ ها را به گروههاي 6 تايي تقسيم مي كند و اين كار مانع از دراز كردن پاهاي شترمرغ و لگد شدن آنها مي گرد.
روش باز:
روش نیمه باز :
روش بسته :
1ـ هزينه هاي بالاتر خوراك
2ـ هزينه حصاركشي زياد
سرمايه گذاري مالي براي هر واحد زمين در اين روش بالاتر از دو روش ديگر است. با اين حال مزاياي استفاده از روش بسته بسيار زياد بوده و بر معايب آن غلبه دارد
مهمترين مزيت روش بسته آن است كه كنترل كاملي بر توليد مثل از طريق ثبت دقيق تعداد تخمهاي توليد شده توسط هر شترمرغ ماده و ميزان باروري و جوجه درآوري وجود دارد. اين ركوردها براي ارزيابي نهايي ارزش گله چه براي فروش مجدد، نگهداري براي توليد مثل ويا كشتار بسيار باارزشند. توليد مثل گزينشي شترمرغ ها بخوبي قابل انجام است. بعلاوه ركوردهاي مصرف خوراك قابل نگهداري است و براي معاينه و مهار شترمرغ ها مشكلي وجود ندارد.
رفتارشناسي:
طبق تحقيقات انجام شده رفتار تميز كردن پرو بال در طول صبح بيشتر از بعد از ظهر بوده برعكس حمام خاك در صبح خيلي كم انجام مي شود اما در طول بعد از ظهر بتدريج بيشتر شده و هنگام غروب به حداكثر مي رسد.
رفتار رقص والتس كه توسط شترمرغ ها ي در اسارت نيز اجرا مي شود بيشتر هنگام خلاصي شترمرغ ها از ترس يا مدت كوتاهي پس از خروج آنها از محل نگهداري شبانه صورت مي گيرد.
هنگام خواب، شترمرغ هاي بالغ مايلند سرشان را بالا نگهدارند در حاليكه جوجه هاي جوان دوست دارند در وضعيت دمر بخوابند.
جوجه هاي پرورش يافته توسط شترمرغ هاي دايه، رفتارهاي غيرعادي مثل خوردن چوب از خود نشان نمي دهند. از جمله رفتارهاي ناشي از خوراك دادن غلط جوجه ها و واكنش در برابر عوامل محيطي خاص كه عمدتاً شرايط زير حد مطلوب پرورش است، مي توان به نوك زدن به پنجه و سر و نيز پركندن با منقار اشاره كرد.
طبق بررسي انجام شده جوجه ها به محرك سبز 10 برابر بيش از محرك سفيد نوك مي زنند. مدفوع خواري هم در حالت وحش و هم در اسارت در جوجه ها مشاهده شده است.
مطالب علمي پرورش شترمرغ
محصولات اين پرنده شامل گوشت، چرم، پروساير محصولات فرعی است. گوشت پرنده قرمز بوده و از خواص آن می توان پايين بودن ميزان چربی، كلسترول، تردی خاص و بالا بودن ميزان پروتئين را نام برد. چرم اين پرنده چرمی با ظاهری زيباست و درساخت انواع محصولات چرمی به كار می رود. نوع ديگر چرم حاصل از پوست ناحيه ساق پای شترمرغ است كه از صفحات فلسی، مانند پوست مارمولك تشكيل شده و در ساخت محصولات چرمی و به خصوص پوتين گاو چران ها استفاده می شود.پرهای شتر مرغ در ساخت انواع گردگيرها استفاده می شود و خاصيت گردگيری بالايی دارد.
همچنين ازپرشتر مرغ در تزيين علم در مراسم مذهبی، ساخت انواع كلاه ها و شال گردن ها استفاده می شود. ساير محصولات فرعی اين پرنده شامل پوسته تخم می باشد كه از تخم های بی نطفه در زمان جوجه كشی به دست می آيد. برروی اين تخم ها كارهای هنری از جمله نقاشی و حكاكی صورت گرفته و با قيمت های گزافی به فروش می رسند. به طور كلی از كليه اجزای اين پرنده استفاده می شود. شترمرغ در سن 10 تا 14 ماهگی كشتار می گردد و در اين سن حدود 100 تا 120 كيلوگرم وزن دارد. گوشت حاصل از اين پرنده بيشتر از قسمت ران می باشد كه در حدود 30 تا 35
كيلوگرم است. همچنين پوستی به مساحت 3/1 تا 5/1 متر مربع استحصال می گردد.
پرورش مولدين
توليد مثل پرنده به عوامل زيادی از جمله ژننتيك ، شرايط آب و هوايی، سلامت پرنده و به خصوص جيره مناسب بستگی دارد. استرس از عوامل منفی در تخمگذاری پرنده می باشد. معمولاً برای هر پرنده بالغ حداقل 250 متر مربع در گردشگاه در نظر گرفته می شود كه البته بهتر است فضای متعلقه بيش از اين باشد. فضای مسقف (سايبان) به ازای هر پرنده بالغ در حدود 8 متر مربع و ارتفاع حصار در حدود 2 متر می باشد. در شرايط طبيعی هر پرنده بعد از گذاشتن حدود 18 عدد تخم برروی تخم ها نشسته و جوجه كشی طبيعی انجام می گيرد. در مزارع از ماشين های جوجه كشی استفاده می گردد. در سال اول تخمگذاری، ميزان تخم گذاری نسبتاً پاببن است ولی در سال های بعد به طور قابل ملاحظه ای افزايش می يابد و در زمان تخمگذاری پرندگان، بايستی آرامش كافی برای پرنده مهيا گردد و ازحضور بازديدكنندگان كاست. هر گونه استرس شامل تغيير جيره، صداهای ناآشنا برای پرنده (پارس سگ، تراكتور، هوايی و ....) حضور بازديدكنندگان، ترس و حتی تغييرات آب وهوايی برروی تخمگذار و باروری تخم ها اثر مستقيم دارد. در زمان فصل استراحت بايستی غذا با فيبربالا، پروتئين و انرژی پايين در اختيار پرنده قرار گيرد و افزايش وزن پرندگان را كنترل نمود . وزن اضافی در فصل توليد اثر منفی در جفتگيری و تخم گذاری دارد. در فصل استراحت بايستی ويتامين و مواد معدنی به اندازه كافی در اختيار پرنده
قرار گيرد.
جوجه كشی مصنوعی شترمرغ
5/1 كيلوگرم بوده و در پايان دوران جوجه كشی بايستی در حدود 13 تا 15 درصد از وزن تخم كاهش پيدا كند. در غيراينصورت ممكن است مشكلاتی در جوجه در آوری ايجاد گردد. معمولاً تخم ها به مدت يك هفته جمع آوری و در درجه حرارت و رطوبت مناسب نگهداری شده و سپس تخم های بی نطفه از دستگاه خارج می گردند. در روز سی و هشتم تخم ها به هچر منتقل شده و تا زمان خروج از تخم در دستگاه باقی می مانند. بهتر است جهت خشك شدن و فعاليت نسبی پرنده، به او اجازه داد تا به مدت 6 تا 12 ساعت دردستگاه هچر باقی بماند و سپس خارج گردد. بهداشت دستگاه و سالن جوجه كشی بسيار مهم بوده و بايستی حتی الامكان از ورود افراد متفرقه به محيط جوجه كشی خودداری شود. جوجه ها به هنگام تولد وزنی در حدود 700 تا 1000 گرم دارند. بند ناف توسط آيودين ضدعفونی می گردد. كف بينی های هچری نيز بايد اصطكاك كافی داشته باشند تا از بازشدن پاها درجوجه جلوگيری به عمل آيد. چنانچه جوجه نتواند از تخم خارج شود بايستی به جوجه كمك شود. اين امر نياز به كسب تجربه كافی داشته و هر گونه مداخله عجولانه سبب نتايج منفی درهچ خواهدشد.
پرورش جوجه
برای باقی مانده كيسه زرده در بدن جوجه و عفونت آن فراهم نمايد. از ديگر علل مرگ و مير در جوجه ها را می تواند عفونت های باكتريايی، اسهال و مشكلات فيزيكی پانام برد. غذا 24 ساعت بعداز هچ بايستی در اختيار جوجه قرار گيرد. غذا بايستی دارای انرژی و پروتئين بالا و از نظر املاح معدنی وويتامين ها بالانس باشد. چند روزی طول می كشد تا جوجه خوردن آب و غذا را بياموزد واين مدت زمان كافی را برای جذب كيسه زرده فراهم می نمايد. قرار دادن يك جوجه بزرگ تر در ميان جوجه های تازه به دنيا آمده عمل آموختن خوردن و آشاميدن را به جوجه ها آسان می سازد. جوجه های
مريض و غيرفعال را بايستی سريعاً از ساير پرندگان جدا نموده و در فضای ديگر تحت درمان قرار داد.
انباشتگی اجسام خارجی از قبيل سنگ، چوب و ساقه در پيش معده و سنگدان از ديگر عوامل مرگ و مير جوجه ها تا سن چهارماهگی می باشد. هرگونه استرس از قبيل بالانس نبودن جيره (از نظر موادغذايی ، مواد معدنی وويتامينه و غيره) نيز بيماری و عدم آرامش و سلامت پرنده می تواند به اين مسأله منجر گردد. بنابراين حتی الامكان سعی شود محيط پرورش جوجه ها عاری از هرگونه اجسام خارجی باشد. واكسيناسيون جوجه ها عليه بيماری نيوكاسل در كشورمان الزامی است. تلفات ناشی از اين بيماری توسط بعضی از مزارع در ايران گزارش شده است. جوجه ها به بيماری آنتروتوكسمی نيز حساس هستند. واكسيناسيون جوجه عليه اين بيماری توصيه می گردد. اين بيماری غيرواگير بوده و عامل اصلی آن استرس است. (تغييرات جيره حمل و نقل، ترس، تراكم جوجه هاو....) جوجه ها به سرعت رشد كرده و درسن يك ماهگی در حدود 3 تا 6 كيلوگرم وزن دارند. با افزايش سن جوجه ها بايستی فضای بيشتری در اختيار آنان قرار داد. گردشگاه جوجه ها بايستی دارای سايبان بوده و خاك بهترين انتخاب به عنوان بستر می باشد. بستر فضای مسقف بهتر است از جنس بتن باشد تا به راحتی بتوان آن را شست وشو داد و ضدعفونی كرد. در بعضی از مزارع از سيستم حرارت زيرزمينی به عنوان منبع حرارت استفاده می نمايند. اين مسأله باعث گرمی بستر و آرامش پرنده و نيز كاهش تلفات ناشی از عفونت كيسه زرده خواهد شد. در سن سه ماهگی جوجه ها وزنی بين 20 تا 30 كيلوگرم خواهند داشت. بعداز سن 3 ماهگی جوجه ها نسبتاً مقاوم بوده و تلفات كاهش می يابد. بعداز سن 3 ماهگی بيشتر تلفات ناشی از مسائل فيزيكی است. از سن سه ماهگی تا پايان يكسالگی (زمان كشتار) جوجه ها در فضاهای محصور نگهداری می شوند. معمولاً به ازاء هر پرنده، حداقل 50 متر مربع فضای گردشگاه در اختيار قرار می گيرد. فضای سايبان برای هرپرنده نيز 5 متر مربع است. بنابراين بعداز سن سه
ماهگی پرندگان نياز به سالن های بسته نخواهند داشت. بعداز سن سه ماهگی پرندگان به سرما و گرما بسيار مقاوم هستند. پرندگانی كه به عنوان مولد انتخاب می شوند بعداز سن يكسالگی از جيره های نگهداری استفاده می نمايند.
مزيت هاي نسبي ايران براي پرورش شترمرغ
ب: پرندگان بالغ و جوان احتياج مبرمي به تحرك، جابجا شدن و هواي آفتابي دارند تا رشد عادي خود را ادامه دهند كه در اكثر نقاط ايران چنين امكاناتي فراهم است.
ج: در تمام سيستم‌هاي پرورش شترمرغ، ترجيح داده ميشود تا پرنده مقداري از جيره غذائي روزانه خود را در علفزارها كسب نمايد. خوشمزه ترين علفها (مخصوصا یونجه) براي حيوان به راحتي در بيشتر نقاط ايران قابل كشت و برداشت است که حتی اگر قادر به چرانیدن این پرنده نباشیم میتوان این علفها را جلوی آنها ریخت.
د: نسبت تبديل غذا به گوشت درجوجه‌هاي جوان شترمرغ 4/2 به يك است يعني اين كه به ازاء هر4/2 كيلوگرم مواد غذائي يك كيلوگرم به گوشت پرنده اضافه ميشود.(براي مقايسه، لازم به يادآوري است كه اين نسبت در گاو معادل 6 به يك ميباشد.) دو عامل اصلي، تعداد توليدمثل بالاي در سال و نيز ضريب پائين تبديل غذا به گوشت در اين حيوان دلايل مستدل توسعه صنايع پرورش شترمرغ براي تأمين نيازهاي پروتئيني مردم است.لذا با توجه به اين واقعيت كه نسبت تبديل غذا به گوشت و نيز تعداد توليدمثل شترمرغ در سال بالا است، بدون هيچگونه شك وترديدي ميتوان قبول كرد كه احتياج به توسعه صنعت پرورش شترمرغ در كشور بسيار زياد است.
ح : بر اساس اطلاعات كسب شده هنوز صنعت پرورش شترمرغ در بيشتر كشورهاي همجوار ايران بطور گسترده آغاز نشده است، از اين رو پرورش شترمرغ در ايران، ميتواند امكانات ارزي قابل توجهي را در ازاء صادرات حيوان زنده، تخم بارور شترمرغ و تكنولوژي مربوطه، به كشورهاي مسلمان اطراف دراختيار جمهوري اسلامي ايران قرار دهد.
و : در مزارع پرورش شترمرغ معمولاً از هر مرغ بالغ در سال 20-40 جوجه 3 ماهه توليد ميشود. جوجه‌ها به سرعت رشد ونمو نموده ، و در سن 14-9 ماهگي كه زمان ذبح پرنده ميباشد, به وزن حدود 110 كيلوگرم مي‌رسند كه هر جوجه ذبح شده حدود 30 كيلوگرم گوشت بدون استخوان و چربي توليد مينمايد.
اين پرنده تا حدود۴0 سالگي قابليت تخمگذاري و توليدمثل را دارد و متوسط طول عمر آن حدود ۷۰سال است. گوشت شترمرغ ازنوع گوشت قرمز ولي باخواص گوشت سفيد ميباشد. به عبارت ديگر چربي گوشت پرنده حدود 5/2 درصد بوده و مزه آن همانند گوشت فيله گوساله است. براساس مطالب فوق و يك محاسبه ساده ملاحظه ميشود كه ايجاد مزارع پرورش شترمرغ در ايران ميتواند منبع بسيار مناسبي براي تأمين نيازهاي پروتئيني داخل و صادرات گوشت و پوست به كشورهاي همجوار باشد.
پرورش وگوشت شترمرغ
تیپهای مطرح شترمرغ در جهان سیاه آفریقائی (African Black) ، گردن آبی(Blue Neck) و گردن قرمز (Red Neck) می باشند.سیاه آفریقائی هیبرید تولید شده از گونه های گردن آبی و گردن قرمز است. شترمرغ گردن قرمز از آفریقای شرقی (تانزانیا و کنیا) می باشد.
شترمرغ گردن آبی یکی از 3 گونه بومی در آفریقای شمالی، غربی و جنوبی است. سیاه آفریقائی کوتاهتر، کوچکتر و پرهای سیاهتری نسبت به دیگر گونه ها دارد. نرهای گردن آبی پوست گردن آبی ـ خاکستری دارند و تنها در فصل جفتگیری روی پاها قرمز رنگ می شود. شترمرغها از لحاظ جنس بین 2 تا 3 سالگی بالغ می شوند. ماده ها نسبت به نرها سریعتر بالغ می شوند.
پرورش شترمرغ با توسعه در جهان در ایران نیز در سالهای اخیر رو به توسعه یافته است و تیپهای گردن سیاه و گردن آبی وارد ایران شده است. فرآورده های شترمرغ دارای ارزش اقتصادی بالائی می باشد.
گوشت شترمرغ یکی از فرآورده های شترمرغ می باشد که دارای مزیتهای بسیاری نسبت به گوشت دامهای دیگر می باشد و از آنجا که اکثر مردم در رژیم غذائی خود به دنبال جایگزین غذائی سالمتر هستند، این گوشت در آینده می تواند جایگزین مناسبی برای این منظور باشد، به طوری که گوشت شترمرغ به عنوان گوشت قرمز برتر و گوشت قرن بیست و یکم معرفی شده است.
میزان چربی گوشت شترمرغ 2 ـ 1 درصد می باشد و فراتر از مقدار آن میزان هر یک از 3 نوع چربی اسیدهای چرب اشباع، اسیدهای چرب غیر اشباع یک ظرفیتی و چند ظرفیتی دارای نسبت ایده ال 3/1 است. میزان اسید لینولئیک که بدن انسان قادر به ساخت آن نمی باشد ولی برای متابولیسم بسیار ضروری می باشد در گوشت شترمرغ خیلی بالا است. در عین حال که میزان کلسترول گوشت شترمرغ نسبت به گوشت دامهای دیگر پائین می باشد متوسط HDL (کلسترول خوب) در این گوشت خیلی بالا است (62 ـ 60 درصد). میزان L - کارنیتین آن در بین تمام حیوانات اهلی بالاترین است و میزان کراتین آن که متابولیسم انرژیتیک قلب را بهبود می بخشد نیز خیلی بالا است. مقدار آهن آن 7/3 میلیگرم در هر 100 گرم است که در میان گوشت سایر دامها بالاترین مقدار است. بعلاوه گوشت شترمرغ میزان بالائی از عناصر کم نیاز مانند روی و منیزیم را دارد. این گوشت نیاز بدن به ویتامین نیاسین (PP) را تأمین کرده و نسبت به سایر گوشتها مقادیر بیشتری ویتامین های A و C (دیگر گوشتها فاقد آن هستند)، علاوه بر ویتامینهای B1 و B2 تأمین می نماید. این گوشت بهترین و مؤثرترین مراقبت در برابر کلسترول بدن بوده و نیز برای افراد مبتلا به فشار خون بالا به دلیل میزان بسیار کم سدیم ایده آل است. گوشت شترمرغ اگرچه رنگ قرمز و طعم نزدیک به گوشت گاو را دارد ولی تردی گوشت مرغ را به علت کوتاه بودن فیبرهای آن دارد، ضمن اینکه مشکل بیماری جنون گاوی را ندارد. گوشت شترمرغ از هر گوشت دیگری قابل هضم تر است، زیرا به علت تردی زودپز بوده و به خاطر طعم خوشمزه ویژه اش نیاز به سس یا چاشنی اضافی ندارد.
مشخصات ظاهری گوشت شترمرغ
گوشت شترمرغ از هر گوشت دیگری قابل هضم تر می باشد زیرا به علت تردی زود پز بوده و به خاطر طعم خوشمزه ویژه اش نیازی به سس یا چاشنی اضافی ندارد.
تقریباً 3/2 گوشت قابل خوردن شترمرغ از 10 عضله اصلی بخشی از لاشه (رانها) بدست میآیند که فیله ها و استیک های بزرگ را تشکیل می دهند.
همانگونه که در شکل 1 مشاهده می شود قسمت عمده ماهیچه ها و گوشت قابل خوردن در ساقها و ران شترمرغ قرار دارد، و گوشت لخم آن حدود 63 ـ 60% وزن لاشه را تشکیل می دهد. مقدار کمی ضایعات در لاشه شترمرغ وجود دارد و این ضایعات نیز در ساخت سوسیس و کالباس استفاده می شوند.
گوشت شترمرغ نباید با گوشت گاو که در آنها استخوانها، غلاف غضروفی، غضروف یا چربی نیز همراه گوشتند مقایسه شود. این گوشت بسیار لخم است. لذا حتی با بهترین برشهای لخم سایر گوشتها نباید مقایسه شود بلکه فقط با فیله قابل مقایسه است که همین موضوع سبب شده تا نسبت قیمت به کیفیت در این گوشت نسبت به سایر گوشتها بسیار بهتر باشد. یکی از ارزشمندترین گوشت شترمرغها از لحاظ پخت، مقدار غذای حاصل از هر کیلوگرم آن است (عملکرد طباخی) که معمولاً 20 ـ 15 درصد بهتر از هر گوشت دیگری است و در اثر پخت به خاطر پائین بودن مقدار چربی آن از وزن آن کاسته نمی شود.
ارزش غذائی گوشت شترمرغ
پروتئینها ترکیبات مهم عضله ها، اعضاء و غدد بدن هستند. آنها ترکیبات پیچیده ای هستند که اساس ساختمانی آنها اسیدهای آمینه می باشد. رژیم بدنی انسان از 32 اسید آمینه به وجود آمده است که تنها 13 اسید آمینه را خود می تواند بسازد و نیاز است که 9 اسید آمینه باقیمانده توسط مواد خوراکی به بدن انسان برسد.
اهمیت پروتئین ها در رژیم غذائی انسان به این دلیل است که سلولهای بدن از این ترکیبات تشکیل یافته اند. پروتئینها تنها جنبه کمی نداشته، بلکه کیفیت آنها نیز حائز اهمیت می باشد، زیرا روزانه می بایست مقدارمعینی از اسیدهای آمینه مختلف وارد بدن گردند.
پروتئین حیوانی به لحاظ دارا بودن نام اسیدهای آمینه مورد نیاز بدن انسان به همان نسبتی که ضروری است، نسبت به پروتئینهای گیاهی از ارزش بالاتری برخوردار است. متأسفانه رژیمهای غذائی رایج که بهترین منبع پروتئین هستند همراه با چربی زیاد می باشند که استفاده از آنها باعث بیماریهای قلبی و بالا رفتن سطح کلسترول بدن می شود.
میزان پروتئین ضروری روزانه بدن، تقریباً 1 گرم برای هر کیلوگرم وزن بدن برای افراد بالغ و بیش از 3 گرم برای هر کیلوگرم در سنین رشد است.
اخیراً سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (FAO) حداقل میزان لازم پروتئین را بسته به مناطق گرم، معتدله و سرد در جهان به ترتیب 4/0 و 6/0 و 1 گرم برای هر کیلوگرم وزن بدن اعلام نموده است.
گوشت شترمرغ به عنوان یک منبع پروتئین حیوانی در رژیم غذائی انسان دارای چربی کم، پروتئین مناسب، کلسترول پائین، آهن زیاد می باشد. همانگونه که در جدول شماره 1 مشاهده میشود میزان پروتئین، چربی، کربوهیدرات، پتاسیم، کلسیم، آهن، به ترتیب 2/21، 4/1، کمتر از 1، 320، 14، 1 /2 گرم به ازاء هر 100 گرم گوشت و میزان منیزیم و فسفر به ترتیب 25 و 160 میلیگرم در هر 100 گرم گوشت شترمرغ است.
اگر مقدار چربی و کلسترول را در جدول شماره 2 مشاهده کنیم متوجه خواهیم شد که گوشت شترمرغ بدون تردید گوشت برتر است و ارزش سلامتی برای قلب و سیستم گردش خون را دارد.
.......
ترکیبشیمیائی گوشت شترمرغ | ||
گوشت پختهشده | گوشتخام | ترکیب شیمیائی در هر 100گرم |
2 | 4/1 | چربی |
7/0 | 5/0 | اسید چرب اشباعشده |
9/0 | 7/0 | اسید چرب اشباع شده یک ظرفیتی |
4/0 | 2/0 | اسید چرب اشباعشده چند ظرفیتی |
6/25 | 2/21 | پروتئین |
6/70 | 4/75 | رطوبت |
3/1 | 1/1 | خاکستر |
1> | 1> | کربوهیدرات |
330 | 320 | پتاسیم |
16 | 14 | کلسیم |
4/2 | 1/2 | آهن |
122 | 97 | کالری |
512 | 401 | انرژی (کیلوژول ( |
30 | 25 | منیزیم |
160 | 160 | فسفر |
با توجه به ارزش غذائی بالای گوشت شترمرغ، این گوشت برای ورزشکاران و به طور کلی برای تمام کسانی که مجبور به انجام فعالیتهای بسیار طولانی هستند، و نیز برای افراد در دوره نقاهت توصیه میشود.
در بسیاری کشورهای اروپائی، جراحان قلب برای بیمارانشان قبل و بعد از جراحی یا به عنوان پیشگیری از بیماریهای قلبی و عروقی توصیه می کنند.
مقایسه ارزش غذائی گوشت شترمرغ با گوشتهای دیگر
ویژگیهای منحصر به فرد گوشت شترمرغ به طوری است که آن را همانند گوشت گاو اما به دور از مشکلاتی که گوشت گاو برای سلامتی انسان ایجاد می کند معرفی کرده است.
گوشت شترمرغ در مقایسه با گوشت گاو و مرغ به ترتیب 61% و 50% چربی کمتر دارد. همانگونه که در جدول 2 مشاهده می شود میزان کلسترول آن نسبت به گوشت گاو، مرغ، خوک و گوسفند کمتر می باشد. میزان کالری کمتری نسبت به گوشت گاو، مرغ، خوک، بوقلمون و گوسفند دارد. مقدار آهن گوشت شترمرغ نسبت به گوشت گاو، مرغ، خوک، بوقلمون و گوسفند بیشتر میباشد.
میزان اسید لینولنیک که بدن انسان قادر به ساخت آن نمی باشد ولی برای متابولیسم بسیار ضروری است در گوشت شترمرغ خیلی بالا است. در عین حال که میزان کلسترول آن پائین است. متوسط HDL (کلسترول خوب) در این گوشت خیلی بالا است (62 ـ 60%). میزان L- کارینتین آن در بین تمام حیوانات اهلی بالاترین است و میزان کراتین آن که متابولیسم انرژیتیک قلب را بهبود میبخشد نیز خیلی بالا است. میزان کربوهیدرات گوشت شترمرغ نسبت به گاو کمتر است.
گوشت شترمرغ در مقایسه با گوشتهای دیگر میزان بالائی از عناصر کم نیاز مانند روی و منیزیم را دارد. این گوشت نیاز بدن به ویتامین نیاسین را تأمین کرده و نسبت به سایر گوشتها مقادیر بیشتری ویتامینهای A و C که دیگر گوشتها فاقد آن هستند، علاوه بر ویتامینهای B1 و B2 تأمین مینماید در نهایت اینکه گوشت شترمرغ مشکل بیماری جنون گاوی را ندارد.
مقایسهگوشت شترمرغ با سایر دامها | ||||||
نوعدام | گوشت | پروتئین | چربی | کالری | آهن | کلسترول |
شترمرغ | Cut comp | 9/26 | 3 | 142 | 2/3 | 81 |
گاو | Tenderloin | 1/28 | 5/10 | 209 | 3 | 83 |
گوساله | Loin Chop | 9/33 | 4/9 | 225 | 2/1 | 124 |
خوک | Loin Center | 3/29 | 2/15 | 256 | 1/1 | 94 |
مرغ | Whole, no skin | 9/28 | 4/7 | 190 | 2/1 | 89 |
بوقلمون | Whole, no skin | 3/29 | 5 | 170 | 8/1 | 76 |
بره | London Chop | 4/30 | 4/9 | 215 | 2/1 | 95 |
عوامل اقتصادي پرورش شترمرغ:
در روشهاي بسته پرورش شترمرغ، براي هر 3 قطعه ( 1 نر و 2 ماده ، يك تريو ) تنها به 1/0 هكتار زمين نياز است. هزينه ها: هزينه هايي كه بايد به حساب آيند شامل هزينه هاي ثابت ( ساختمانها و تجهيزات ) و هزينه هاي جاري مانند ( خوراك، كارگر، تعميرات، سوخت و ملزومات دامپزشكي ) ميباشند. براي تداوم و موفقيت پروژه، هزينه هاي جاري و بخشي از هزينه هاي ثابت بايد بوسيله فروش هرسال يا هرسري جوجه يا تخم پوشش داده شوند . سود ناخالص به صورت تفاوت بين درآمدهاي حاصل از فروش محصولات شترمرغ و سرشكني روي هزينه هاي جاري محاسبه مي شود، در حاليكه سود خالص تفاوت بين درآمد حاصل از فروش ها و جمع دو هزينه متغير و ثابت است. هزينه استهلاك براي ساختمانها در 10 سال و براي تجهيزات در 6 سال محاسبه مي شود. يا اينكه مي توان برا ي هر دو مورد 8 سال در نظر گرفت. در نتيجه هزينه استهلاك به هزينه هاي جاري براي هرشترمرغ، ضافه مي شود. براي پروژه هاي شترمرغ تفكيك هزينه هاي زير تنها به عنوان يك راهنماي تقريبي مورد استفاده قرار مي گيرد.
هزينه هاي ثابت: - هزينه خريد شترمرغ ها (از جمله مولدهاي تثبيت شده ( 3 يا 4 ساله ) )
- هزينه ساختمانها
- توليد مثل و پرورش براي شترمرغ بالغ
- جوجه كشي براي هر تخم
- هزينه تجهيزات
- هواكشها، مادرهاي مصنوعي، نور و غيره براي هر شترمرغ بالغ
- تجهيزات جوجه كشي و تفريخ براي هر تخم
- هزينه حصار كشي ( 140 متر حصاركشي براي هر شترمرغ )
- هزينه تأسيسات كشتار
- كشتار كامل همراه سرد كردن، انجماد و بسته بندي براي سرانه ظرفيت ( حداقل ظرفيت توصيه شده 50 قطعه در روز )
- هزينه هاي ثابت متفرقه براي شترمرغ بالغ
هزينه هاي جاري: - هزينه خوراك : بالغين ( 7/3 كيلوگرم در روز براي هرشترمرغ ) ( در سال ) شترمرغ هاي جوان ( 300 كيلوگرم مصرف خوراك تا يكسالگي )
- هزينه كارگرـ كارگر غير ماهر درسال
- برق
- مخارج دامپزشكي و درمانها
- هزينه هاي جاري هرشترمرغ بالغ درسال
- بيمه شترمرغ هاي بالغ ( پوشش تمام خطرات ) 12 درصد براي هرشتر مرغ درسال
درآمدها:
- فروش تخم شترمرغ
- تخم هاي قابل جوجه كشي
- پوسته هاي خالي تخم
- فروش شترمرغ زنده
- جوجه هاي يك روزه
- جوجه هاي 3 ماهه
- جوجه هاي 6 ماهه
- شترمرغ هاي يك ساله
فروش محصولات شترمرغ : گوشت ( کیلوگرم ) ، پوست ( تخته ) ، پر ( کیلوگرم )
رفتارشناسي:
طبق تحقيقات انجام شده رفتار تميز كردن پرو بال در طول صبح بيشتر از بعد از ظهر بوده برعكس حمام خاك در صبح خيلي كم انجام مي شود اما در طول بعد از ظهر بتدريج بيشتر شده و هنگام غروب به حداكثر مي رسد.
رفتار رقص والتس كه توسط شترمرغ ها ي در اسارت نيز اجرا مي شود بيشتر هنگام خلاصي شترمرغ ها از ترس يا مدت كوتاهي پس از خروج آنها از محل نگهداري شبانه صورت مي گيرد.
هنگام خواب، شترمرغ هاي بالغ مايلند سرشان را بالا نگهدارند در حاليكه جوجه هاي جوان دوست دارند در وضعيت دمر بخوابند.
جوجه هاي پرورش يافته توسط شترمرغ هاي دايه، رفتارهاي غيرعادي مثل خوردن چوب از خود نشان نمي دهند. از جمله رفتارهاي ناشي از خوراك دادن غلط جوجه ها و واكنش در برابر عوامل محيطي خاص كه عمدتاً شرايط زير حد مطلوب پرورش است، مي توان به نوك زدن به پنجه و سر و نيز پركندن با منقار اشاره كرد.
طبق بررسي انجام شده جوجه ها به محرك سبز 10 برابر بيش از محرك سفيد نوك مي زنند. مدفوع خواري هم در حالت وحش و هم در اسارت در جوجه ها مشاهده شده است.
تغذيه :
از يك روزگي تا سه ماهگي:
توصيه مي شود كه خوراك مصرفي جوجه ها در ابتدا به شكل خرد شده باشد و اگر از روش پرورش روي كف سالن استفاده مي شود، طي هفته اول خوراك روي روزنامه يا كارتن هاي تخم مرغ ريخته شده و پس از آن مي توان دانخوريها را وارد سالن كرد.
براي جلوگيري از اشكالات پا و اختلالات اسكلتي بايد رشد اوليه شترمرغ ها كنترل شود. محدود كردن مقدار انرژي خوراك بين 9 و 10 مگا ژول انرژي متابوليسمي در كيلوگرم معمولاً براي كنترل رشد كافي است.
با وجوديكه شترمرغ ها توانايي هضم الياف بيشتري نسبت به ساير پرندگان اهلي دارند ( به دليل تخمير در روده بزرگ ) ولي تنها پس از رسيدن به سن معيني توانايي انجام اين كار را بدست مي آورند. لذا بهتر است طي چند هفته اول زندگي جوجه ها جيره هايي با بيش از 5% الياف خام به آنها داده نشود. ضمناً توانايي جوجه ها براي هضم چربي در اوايل زندگي كاملاً پايين است. از اينرو نبايد بيش از 5% چربي به آنها داده شود.
از 3 ماهگي تا يكسالگي:
دوره پرواري:
ضريب تبديل مواد غذايي در سنين مختلف تفاوت دارد در سنين اوليه رشد 8/1 و در 3 ماهگي 5/2 و در 6 ماهگي حدود 8 مي باشد. با توجه به اينكه تغذيه شتر مرغ در كيفيت پوسته، پر و گوشت پرنده تأثير مستقيم دارد چنانچه در تغذيه اين پرنده دقت كافي مبذول نگردد، بر كيفيت پوست و گوشت اثر منفي گذاشته و سودآوري آن مورد ترديد واقع خواهد شد.
از يكسالگي تا توليد مثل:
نگهداري شترمرغ ها در شرايط ايده آل بسيار مهم است. چاقي يكي از مشكلات عمده اي است كه در محدوده سن يكسالگي و شروع توليد مثل بوجود مي آيد. همچنين گرسنگي كشيدن يا تغذيه كمتر از حد لازم، بلوغ جنسي را به تأخير انداخته و منجر به عملكرد ضعيف در طول توليد مثل مي شود. تركيبي از روشهاي محدوديت هاي كمي و كيفي خوراك مناسب‌ترين روش مي باشد. جيره اي متعادل با ويتامينها و مواد معدني لازم كه ضمنا پروتئين و انرژي آن در سطح پاييني باشد قابل قبول است. الياف جيره مي تواند تا 15% افزايش يابد. به شترمرغ ها بايد روزانه 5/1 كيلوگرم جيره داد. در هواي سرد دادن تغذيه با يك منبع غني پرانرژي ( مانند دانه سوياي پرچرب ) توصيه مي شود.
فصل توليد مثل:
يك نمونه جيره غذايي شتر مرغ در دوران پرورش (تا 5/2 سالگي):
ذرت دانه اي 47%
يونجه خشك 8/41%
پودر استخوان 2%
پودر ماهي 7%
منوكلسيم فسفات 2%
نمك 2/0%
آب
پرندگان در طول شبانه روز به آب نياز دارند. اين موضوع را بايد در طراحي لانه ها در نظر داشته باشيد که احتمالا تأمين آب، هزينه اي را به شما تحميل خواهد کرد. در آب و هواي سرد، ممکن است نياز به نصب آبگرمکن هايي باشد تا دماي آب را براي همه پرنده ها در 20 درجه سانتيگراد ثابت نگه دارد و صرفا يخ نزدن آب کافي نيست.
شترمرغ ها علاقه به نوشيدن آب در حين غذا خوردن دارند که اين عمل موجب کثيف شدن سريع آب مي شود و بنابراين بايد به طور منظم آب تميز در اختيارشان قرار گيرد. پرنده ها نياز مداوم به آب دارند و همين بر مصرف غذاي خشک تأثير مي گذارد. آب بسيار سرد يا گرم مصرف آب را تحت تأثير قرار داده و اغلب موجب کاهش مصرف غذا مي شود
توليد مثل:
رفتار جفت گيري:
تخمگذاري:
نسبت نر به ماده:
جوجه كشي:
اصول جمع آوري تخم ها:
زمان ذخيره سازي (روز)درجه حرارت (سانتيگراد) | رطوبت نسبي (درصد) |
3-1 18 | 80-75 |
7-4 16 | 80-75 |
بيش از 7 15 | 80-75 |
درجه حرارت:
رطوبت در طول جوجه كشي:
تهويه:
وضعيت تخم و چرخش آن:
تفريخ:
کشتار و فراوری محصولات :
عمل آوری پوست :
درجه بندی :
گوشت :
در هر 100 گرم مرغگاو | شتر مرغ |
چربي 3.6 گرم 16.3 گرم | 2 گرم |
كلسترول 85 ميليگرم 84 ميليگرم | 58 ميليگرم |
انرژي185 كيلوكالري 256 كيلوكالري | 114 كيلوكالري |
پروتئين 21.4 گرم 20 گرم | 21.9 گرم |
كلسيم 13 ميليگرم 9 ميليگرم | 5.2 ميليگرم |
بررسي ها كاملاً نشان مي دهند كه گوشت شترمرغ از نقطه نظر سلامت بسيار بهتر از ساير انواع گوشت است زيرا محتوي مقدار خيلي كمتري چربي و كلسترول مي باشد. يك جنبه خاص گوشت شترمرغ بالا بودن پروتئين و پائين بودن چربي آن است. اين ويژگي آن را براي فرآوري بيشتر به محصولات گوشتي خواه به تنهايي يا در تركيب با ساير انواع گوشت بسيار مناسب مي سازد. گوشت شترمرغ در حال حاضر به اشكال مختلفي به بازار عرضه مي شود از جمله: پاته ، بيكن ، پاستارمي ، فرانكفورتر ، همبرگر، دودي ،سرخ شده ، تكه هاي گوشت تازه و استیک.
اهم بيماريها يي كه شتر مرغ به آن مبتلا مي گرد ند :
بيماريهاي ويروسي
2-آبله
3-آنفلوآنزا
ممكن است كورونا ويروس و هرپس ويروس و آدنو ويروس و آربوويروس شتر مرغ را درگير نمايد.
بيماريهاي باكتريايي
2-پنوموني(ايشريشيا كلي، كلبسيلاپنومونيه)
3-آنتريت كلي باسيلي
4-آنتريت نكروزان(كلستريديوم پرفرنژنس تيپ هاي A-c-d و كلستريد يوم كولينوم)
5-كمپيلوباكتريوزيس(كمپيلوباتر ژژوني)
6-سياه زخم(باسيلوس آنتراسيس)
7-سل(مايكوباكتريوم)
8-عفونت هاي چشمي( كونژونكتويت و كراتيت) كه عامل آن استافيلوكوكها هستند.
9- هموفيلوس گالينارم
10- مايكو پلاسموز(crd-mg-ms)
بيماريهاي قارچي
2-آسپرژيلوس(عفونت تنفسي ايجاد مي كند.)
3-درماتوفيت ها(درماتيت قارچي)
بيماريهاي انگلي داخلي
2-هيستومونيازيس
3-كرم نواري شتر مرغ(هوتوينيا استروتيونيس)
4-كرم گرد شتر مرغ(ليبوسترونژيلوس داگلاسي)
5-اكسيور
بيماريهاي انگلي خارجي
2-شپشها
3-جربهاي ساقه پا
4-مگسها
بيماريهاي تغذيه اي
2-كمبود ويتامين هاي محلول در چربي و ويتامين هاي گروه B
ساير بيماريها
-پيچ خوردگي روده ها
-نرمي استخوان
-مسموميت ها
-سندرم پا كماني
-تغيير شكل پا
-ضربه
-پرولاپس كلوآك
-اجسام خارجي در دستگاه گوارش
-چسبندگي تخم و پريتونيت زرده اي
-ميوپاتي عضلاني(دراثر استرس هاي شديد)
-هيپركراتوز- ضخيم شدن شديد پوست انگشتان در شتر مرغ هاي جوان
-پرخواري
بيماريهاي مشترك شتر مرغ و طيور
2-آنفلوآنزا
3-آبله
4-رئوويروس
5-آد نو ويروس
6-گامبورو
7-كم خوني عفوني طيور
8-سا لمونلوز
9-مايكوپلاسموز
10-كمپيلوباكتريوزيس
11-پاستورلوزيس
12-كلاميد يوزيس
13-هيستومونيازيس
14-كوكسيديوز
بيماري مشترك شتر مرغ با اسب
آنسفا ليت اسب
بيماريهاي مشترك شتر مرغ با گوسفند
2-تب كنگو و كريمه Cchf
3-آنتروتوكسمي
4-شاربن
5-اريزيپل
6-آنتريت هاي كالستر يد يايي( سپتيكوم – شوئي – كولينوم )
7- توكسوپلاسموز
بيماريهاي مشترك شتر مرغ با گاو
2-شاربن
3-cchf
4-اريزيپل
5-سل
6-كريپتوسپوريد يوز
7-تريكو موناس
8-توكسوپلاسموز
بيماريهاي مشترك شتر مرغ با انسان
2-آنسفاليت اسب
3-cchf
4-bse
5-سالمونلوز
6-كمپيلوباكتريوزيس
7-كلاميد يوزيس
8-شاربن
9-اريزيپل
10-سل
11-مالاريا
12-توكسوپلاسموز
بيماري عصبي شترمرغ :
پرولاپس كلوآك :
اين عارضه در شترمرغان سنين پايين ( 4 هفتگي) بدليل افزايش فشار داخل شكمي ( خوردن بيش از حد آب در هواي گرم و ...) و زور زدن ناشي از يبوست قابل رويت بوده و موجب بيرون زدن غير طبيعي قسمت انتهايي دستگاه گوارش و اوروژنتيال و يا كلوآك از محل اصلي خود مي گردد .وضعيت ذكر شده با انجام عمليات ساده قابل برگشت و درمان مي باشد ، در حالات پيچيده جهت رفع و اصلاح پرولاپس نياز به انجام عمليات جراحي توسط دامپزشكان مي باشد .
بيماريهاي قارچي
انواع مختلف اين قارچ همانند ساير پرندگان در شترمرغ نيز ايجاد بيماري مي نمايد .
تظاهرات باليني بصورت ناراحتي تنفسي ، پايين افتادن بال ، خستگي زود هنگام ، بي اشتهايي و كاهش وزن خود را نشان مي دهد سرايت بيماري و آلوده شدن بالغين از طريق تنفس غذاي نم دار آلوده و در شترمرغان جوان استفاده طولاني مدت آنتي بيوتيك ، شرايط نامطلوب و غير بهداشتي پرورش ، انتشار بيماري را در گله فراهم مي سازد . اين بيماري باعث ايجاد ضايعات گرانولوماتوز در بافت پارانشيم ريه و كيسه هاي هوايي مي گردد. تشخيص قطعي آسپرژيلوزيس بر اساس بيوپسي از بافت هاي آسيب ديده و انجام آزمايشات لازم استوار است .
2. كانديديازيس :
بارزترين علامت بيماري كانديديازيس كه توسط قارچ كانديديا آلبيكنس بوجود مي آيد ايجاد غشاء كاذب زرد رنگ در ناحيه محوطه دهان ، مري و چينه دان مي باشد . اين ضايعات به قسمت نوك بالايي نيز پيشروي كرده موجب غير طبيعي شدن آن مي گردد . در مراحل بعدي اشكال در خوردن خوراك ، كاهش وزن ، سوء تغذيه را سبب مي گردد .
عفونت چركي مفصل :
التهاب چركي مفصل در شتر مرغان بيشتر بروز مي كند . در عفونت مفاصل اغلب انواع مايكوپلاسما ها ، استافيلوكوكها ، باكتري هاي گرم منفي و انواع قارچها جدا شده اند .
بيماري معمولا بعد از زخمي شدن و آلوده شدن محوطه مفصلي بصورت ثانوي ايجاد مي شود . در مواقع سپتي سمي ، ميكروارگانيسم عامل بيماري از طريق دستگاه گردش خون منتقل و در محل مفصل جايگزين و ايجاد عفونت مي نمايد
زخم:
با توجه به اينكه شترمرغ حيواني ترسو و رمو ميباشد لذا در اثر ايجاد هر گونه ترس ، وحشت و يا حركات نسنجيده موجب خواهد شد حيوان با عكس العمل شديد و حركات آني خود را به اجسام سفت وسخت كوبيده و نتيجتا ايجاد شكستگي در قسمت هاي مختلف بدن بويژه در ناحيه مهره هاي گردن و همچنين ايجاد زخم در قسمت بافت نرم بدن را فراهم خواهد نمود . كه اين امر موجب ايجاد درد و به تبع آن بي اشتهايي و التهاب مزمن خواهد شد . رها سازي شتر مرغ به محوطه يخبندان در فصول سرد ، برخاستن و حركت در روي يخ نيز ايجاد وضعيت مشابه در بافت نرم راخواهد نمود .
التهاب بيني :
اصلي ترين عامل عفونت در بيني شترمرغ ، باكتري هموفيلوس گاليناروم ميباشد . تكان مداوم سر و خروج ترشحات چركي از بيني از جمله علائم بارز و نشانگر وجود بيماري ميباشد .كاهش مصرف دان تا زمانيكه بيمار مداوا نشود ادامه خواهد داشت .
رينيت يا التهاب بيني بيشتر در شترمرغان كمتر از يكسال ديده ميشود ، يكي از عامل زمينه ساز و تشديد كننده بيماري ، عدم محافظت حيوان در برابر هواي سرد مي باشد .
رينيت اغلب توام با، سينوزيت ، التهاب ملتحمه چشم و كيسه هاي هوايي مشاهده مي شود .
دخالت ثانويه عفونت هاي مايكوپلاسمايي و قارچي ، اوضاع را پيچيده تر ساخته ، درمان بيماري را با مشكل مواجه مي نمايد .ايده آل ترين روش قبل از درمان ، نمونه برداري با سوآب از ترشحات بيني و ارسال نمونه به آزمايشگاه جهت انجام آزمايشات لازم از نظر تعيين هويت قارچ و آنتي بيوگرام مي باشد كه بر اساس نتايج بدست آمده درمان لازم نيز انجام مي گيرد . استفاده از اكسي تتراسيكلين ها در عفونت هاي باكتريايي و آمفوتريسين B در آلودگي هاي قارچي بسيار موثر است .
شكستگي بال و منقار در شترمرغ :
بدليل عدم توانايي پرواز ، بالهاي شترمرغ نقش چنداني بعنوان سيستم لوكوموتور يا سيستم حركتي ندارد، بهمين جهت در صورت وجود شكستگي در بال مي توان آن را به آساني با استفاده از ابزار ارتوپدي و باند پيچي به تنه حيوان ثابت نگه داشت . عدم حركت و استراحت بال بهبودي قسمت شكستگي را تسريع خواهد نمود عليرغم نادر بودن شكستگي در منقار ، در صورت مواجه با چنين وضعيتي ، اقدامات جراحي از طرف دامپزشكان مجرب ، با تثبيت موضع و استفاده از ابزار آلات مخصوص مثلا متيل متاكريلات ، ترميم محل شكستگي و بهبودي حاصل خواهد شد
مختصری در مورد بیماریهای شتر مرغ
- حداكثر حصاركشي مطلوب جهت كاهش خطرات ناشي از صدمات و شكستگي استخوانها
- ايجاد استانداردهاي بالايي بهداشتي ، پائين نگهداشتن آلودگيهاي باكترهايي مانند كلستريديا و هيستوموناس كه منجر به آنژيت مي شوند
- تهيه جيره هاي غذايي صحيح
تهيه جايگاه نگهداري خشك ، بدون كوران هوا و يخبندان در زمستان ، بالابردن انطباق پذيري طبيعي و مقاومت طيور
گزارشات مربوط شترمرغها در باغ و حشها بندرت در پرورش صنعتي شترمرغ كاربرد دارند. جوجه شترمرغها نياز به مراقبت بيشتر دارند 90% تمامي مرگ و مير جوجه شترمر غها ناشي از بيماريها ذيل ميباشد .
-عفونت كيسه زرده
-تعييرشكل پاها و پنجه ها
اسنداد و اسهال / عفونت معده ( كه توسط E.COLIُ، سالمونلا ، هيتوموناس و ديگرباكتريها) ايجاد ميشوند.
تجربيات عملي نشان داده اند كه جوجه شترمرغها نياز به مراقبت دائمي دارند. همچنين ثابت شده است كه مشاهده ظاهري به تنهايي كافي نيست ، چون زماني كه علائم بيماري ظاهر ميشود ممكن است براي درمان دير باشد . كليد موفقيت پرورش جوجه شتر مرغها رعايت بهداشت در گرمخانه و توزين مداوم جوجه شترمرغها در چهار هفته اول پرورش ميباشد .
تنها اين سنجش هاست كه ميتواندمشكلات رشد را قبل از بروز علائم قابل مشاهده مشخص نمايد علاوه بر مديريت بسيار دقيق ، همكاري نزديك با دامپزشك با تجربه بسيار ضروري است .
عفونتهاي ويريوسي
نيوكاسل
آبله طيور
آنفولانزاي طيور
عموما شترمرغها نيزمانند ساير طيور و پرورش به عفونتهاي ويروس كورناو يروسها، هرپس و يروسها و آدنو ويروسها مبتلا ميشوند.
عفونتهاي باكتر يايي
عفونت هاي بند ناف و كيسه زرده
پنوموني
آنژينهاي كلي باسيلي
مسموميت خوني
افزودن آنتي بيوتيكها به غذا يا آب آشاميدني درموارد اضطراري و بمدت كوتاه بعنوان يك پيشگيري مطرح ميباشد. همچنين استفاده از باكتريهاي لاكتو باسيلوس كه از تكثيرشديد كلي باسيلها در روده جلوگيري ميكنند موفقيت آميز بوده است.
انتريت نكروتيك ( عفونتهاي كلستريديايي)
گاستريت مگا باكتريال
عفونت كمپيلو باكتريايي
عناوين
سل
عفونت چشم ها
كونژونكتيويت ، رينيت و سينوزيت
مايلكو پلاسموز
انتقال عامل بيماري از طريق ذرات معلق درهوا، ورود پرندگان بيمار ، ناقلين بيجان و يا از طريق تخم هاي هچري صورت ميگيرد . درمان با آنتي بيوتيكهاي وسيع الطيف انجام ميشود . پرندگان بهبود يافته ايمني موقتي را نشان ميدهند .
اورنيتوز
قارچها و تخم ها
كانديدياز:
اسپرژيلوز
درماتيت قارچي
انگلهاي داخلي
كوكسيديوز
هيستومونياز
كرم نواري شترمرغها ((houttuynia struathionis
كرم نخي شكل(libyostrongylus douglassi)
كرمهاي معدي و ديگرنماتودها
انگلهاي خارجي
كنه ها
شپش
جربهاي ساقه پر
مگس ها ( تاسرانيا)
بيماريهاي تغذيه اي
كمبودها
تغيير شكل غضروف و استخوانها
انسداد
پيچ خوردگي
راشيتيسم
در جيره هاي كنستانتره اي كه 3تا 4 درصد كلسيم دارند جذب فسفر مختل شده اين عارضه در پرنده ايجاد شود . همچنين اسهال مداوم ميتواند موجب كاهش جذب املاح و ويتامينها گردد .لذا بدنبال آن ميتوانداين عارضه ملاحظه شود.
متفرقه :
اين عارضه در دو هفته اول زندگي جوجه شتر مرغها ديده ميشودكه نشا ن دهنده ميزان رطوبت بالا در گرمخانه ميباشد . جوجه شترمرغهاي مرطوب و ادماتوز اين عارضه را در دو روز اول زندگي خود نشان ميدهند
تغيير شكل پاها
پاكماني : خميدگي /كماني شدن پا كه مفاصل تيبيوتارس و متاتارس رادر گير ميكندو معمولا در هر دو پا رخ ميدهد . پوكي استخوان ، تورم مفصل قوزك پا كه موجب تغيير محل تاندون اشيل ميشود.
قسمت اعظم استخوانها در شتر مرغها ي جوان را غضروف تشكيل ميدهد ، جوجه شترمرغهايي كه به تازگي از تخم خارج ميشوند بطور تجربي داراي پوكي استخوان بوده استخوانهايشان بدليل نسبت كم كلسيم به فسفر نستبا نرم ميباشد . علت اصلي حساسيت شتر مرغها به تغيير شكل استخوانها رشد سريع استخوانها ميباشد اين رشد بسيار سريع توسط غذاي كنستانتره اي كه غني از انرژي ميباشد تشديد مي گردد . لذا كنترل تغذيه اي بسيار ضروري ميباشد .
منابع :
پرورش و بیماری های شتر مرغ http://www.westazarvet.ir
اطلاعاتي در باره شتر مرغ http://alonefarmer.blogfa.com
خلاصه ای از بيماريهای شترمرغ http://www.articles.ir
خواندنیهایی درباره شترمرغ http://www.sanayenews.com
مطالب علمي پرورش شترمرغ http://iranostrich.persianblog.ir/
شترمرغ http://fa.wikipedia.org
پرورش وگوشت شترمرغ http://gqiiran.blogsky.com/
اطلاعاتی پیرامون بیماری های شتر مرغ http://www.persianpet.org
مزيت هاي نسبي ايران براي پرورش شترمرغ http://iranostrich.blogfa.com/
شترمرغ http://www.ostrichresources.com /س
