مترجم: زهرا هدایت منش
منبع:راسخون
منبع:راسخون
فیزیک، دانشگاه و صنعت در جهان آرزو
شکوفایی فیزیک در دانمارک به روزگار طلایی مکانیک کوانتومی بازمی‌گردد که نام نیلز بوهر و کوپنهاگ با پیدایش و تعبیر نظریة تئوری کوانتومی نوین شدند. در واقع وقتی کشورها برطبق شمارة نسبی ارجاعات به مقاله‌های در فیزیک طبقه‌بندی شوند که شاخصی از کیفیت میانگین مقاله‌های تحقیقاتی فیزیک آن کشور است، دانمارک در مقام دوم دنیا قرار می‌گیرد. وضع سایر کشورهای اسکاندیناوی نیز در این زمینه خوب است. سال گذشته همة آن‌ها براساس تعداد مقالات و تعداد ارجاعات به مقالات جزء 12 کشور اول جهان برای علم بودند. با وجود این سابقة درخشان هر چهار کشور با مشکلاتی روبه‌رو هستندکه میان همة کشورهای پیشرفتة از‌لحاظ علمی مشترک می‌باشد. فیزیک‌دانان آن‌ها نگران تأمین مالی تحقیقات، استخدام کادر دانشگاهی و کاهش تعداد جوانانی هستند که به مطالعة فیزیک می‌پردازند.رموز موفقیت
یکی از دلایل تأثیر زیاد این کشورها این است که فیزیک‌دانانشان در زمینه‌های جاافتاده تخصص دارند. به گفتة اول هانسن، مدیر انستیتو نیلس بور در دانشگاه کوپنهاگ، آن‌ها ترجیح می‌دهند که یک زمینة جالب را مشخص کنند و در آن از دانش زیاد و تخصص بهره‌مند شوند. وی می‌گوید که برای مثال قرار است دانمارک در اواخر امسال ماهوارة اورستد را به فضا بفرستد. مأموریت این ماهوارة کوچک یک هدف واحد را شامل می‌شود؛ نقشه‌برداری از میدان مغناطیسی زمین.سایر کشورهای اسکاندیناوی نیز در تحقیقات خاص و جاافتاده از کشورهای دیگر برتراند میکو پالانن که از سال 1965 به بعد آزمایشگاه دانشگاه تکنولوژی هلسینکی در فیزیک دماهای کم تخصص پیدا کرده است، چنین می‌گوید:"فنلاند در برخی زمینه‌های تحقیقاتی پیش‌قراول است. ما رکورد جهانی دمای کم یعنی 280 پیکو کلوین را داریم که در سال1993 در سرد کردن هستة فلز رودیوم به‌دست آمده است. این تخصص مزیتی در رشته‌های دیگر نیز به محققان داده است." پالانن می‌گوید: " استفاده از فیزیک مادة چگال کم انرژی برای درک پدیده‌های کیهان‌شناسی رفته رفته مورد توجه قرار می‌گیرد. ما در این جبهه آزمایش‌هایی انجام می‌دهیم."
در کشور سوئد فیزیک‌دان‌ها همین راه را درپیش گرفته‌اند. اسوانت اسونسون از دانشگاه اوپسالا می‌گوید:"دانشمندان سوئدی مکان تحقیقات را در برخی زمینه‌های به‌خصوص در دست دارند مثلا خود من (علم مواد). وی رئیس سازمان کاربران آزمایشگاه ماکس در دانشگاه لوند است که اشعة سنکروترونی لازم برای چند شاخة تحقیقاتی را در علم سطح و علوم اتمی و مولکولی تأمین می‌کنند.
دانمارک: سرمایه‌گذاری
برای دانمارک، آینده می‌تواند مانند گذشته باشکوه و جلال باشد. در این کشور فیزیک با افزایش سرمایه‌گذاری در علم، ترقی کرده است. در واقع در دانمارک بیش از 60 منبع تأمین مالی عمومی و خصوصی و بین‌المللی برای علم وجود دارد. مطابق گزارش وزارت پژوهش دانمارک در سال 1996 این کشور%8/1تولید ناخالصی ملی خود را به تحقیق و توسعه اختصاص داد. دولت از آن زمان این رقم را به 3/3 افزایش داده است. بودجة شورای تحقیقات علوم طبیعی در فاصلة 1993 تا 1997 دو برابر شد و قرار بود از سال 1998 تا چند سال بعد تقریبا به میزان یک‌سوم یعنی تا 415 میلیون کرون دانمارک افزایش یابد.اعتبار تحقیقات بنیادی از بنیاد تحقیقات علمی دانمارک نیز تأمین می‌شود. از زمان تاسیس این بنیاد در سال 1991 در حدود 800 میلیون کرون دانمارک برای ایجاد و تأمین اعتبار 22مرکز تحقیقات پایه خرج کرده است. مراکزی مانند مرکز آروس برای فیزیک پیشرفته در دانشگاه آروس، هرکدام دارای یک چارچوب عملیاتی و اعتباری پنج ساله با مسئولیت و اختیار قابل توجه، هستند. شورای تحقیقات علوم طبیعی نیز با اعتبار سالانة 5 ـ 2 میلیون کرونی به مدت پنج سال، شش مرکز تأسیس از جمله مرکز مطالعات آشوب و تلاطم در انستیتو نیلس بور در کوپنهاگ را تأسیس کرده است. هانس می‌گوید: "در طول پنج سال گذشته تأمین مالی پروژه‌ها از خارج، مسئلة دشواری نبوده است." اما معضلاتی درمورد توزیع پول وجود دارد. وی می‌گوید: "در سال 1998 شوراهای تحقیقاتی دارای مشکلات موقت جریان نقدینگی بودند. بودجة تحقیقاتی درحال افزایش است اما وجوهات توزیع شده توسط شوراهای تحقیقاتی تاحدی کم است."
هم‌چنین با مطرح شدن برنامه‌های جدید مانند "محققان زن در عمل مشترک" و "تکنولوژی با تحقیقات بسیار جهت‌دار" تحقیقات بیش از پیش جهت‌دار شده است و این مسئله مستلزم همکاری با سایر مراکز تحقیقاتی دولتی است.
سوئد: وجوهات تحت فشار
موقعیت فیزیک در دانمارک با موقعیت آن در سوئد متفاوت است که در آن بودجه برای فیزیک به طور ثابت در حال کاهش است. ارقام منتشر شدة بودجه از طرف شورای ملی تحقیقات علوم طبیعی سوئد، سازمان معتبری که در 50 سال گذشته مهرة اصلی سیستم تحقیقات پایة سوئد بوده است، نشان می‌دهد که سوئد در سال 1997 برای فیزیک حدود 5/121 میلیون کرون سوئد خرج کرده است که نمایانگر افتی ده درصدی از سال1995 است.کمبود بودجه علم را تهدید می‌کند. یک سال پیش سوئد در نظر داشت تا برای کسر بودجه پیشنهاد شدة 150 میلیون کرونی‌اش از سرن، آزمایشگاه اروپایی فیزیک ذرات، کنار بکشد. پرکارلسون، استاد فیزیک ذرات در انستیتو سلطنتی تکنولوژی استوکهلم می‌گوید: " در سپتامبر 1998 وقتی دولت تصمیمی گرفت که چگونه کسر بودجه 1998 را اعمال کند، وزیر تصمیم گرفت که از سرن کناره‌گیری نکند." قرار است این موضوع ماه آینده در جلسة شورای تحقیقات علوم طبیعی سوئد مورد بحث قرار گیرد. سوئد هم‌چنین کنترل سیاسی بیشتری بر نحوة هزینه اعمال می‌کند. اسونسو می‌گوید: "اکنون سیستم بودجه‌بندی اتحادیه اروپا و اجرای به اصطلاح تأمین مالی تحقیقات استراتژیکی باعث می‌شود که تحقیقات کاربردی‌تر شوند." وی می‌افزاید: "بسیاری از محققین فعال در سوئد اعتقاد ندارند که نتیجه کاملاً مثبت باشد. این‌که تحقیق خود را به‌عنوان کاربردی تعریف کند، بدین معنی نیست که دارای کیفیت است یا این‌که اصلاً کاربردی است. محققین خود را با موقعیت سازگار می‌کنند همان‌گونه که بیشتر افراد در جامعه خود را با فشار بیرونی سازش می‌دهند."
