باربی(3): سرگردان بین فمینیسم و سنت‌گرایی جنسی

«آیا باربی یک نماد فمنیستی است و به کار مدافعان حقوق زنان می‌آید؛ یا برای زنان مدرن بهتر است که از صفحه روزگار محو شود؟»
این سوال نظر سنجی گاردین است که در آستانه 50 سالگی این عروسک از مخاطبان پرسیده شده است. نتیجه نظر سنجی چنین است: 71 درصد خواستار توقف تولید باربی و 29 درصد خواستار ادامه حضور آن در اسباب بازی فروشی ها شده اند.
در سال 1959 خانم روث هندلر، یکی از موسسین شرکت Mattel، که دختری به اسم باربارا داشت، عروسکی ابداع کرد که نامش «باربی» شد. در همان زمان این عروسک در نمایشگاه «اسباب بازی آمریکایی» در نیویورک معرفی شد.
قرار بود که این اسباب بازی به عروسک مد برای نوجوانان تبدیل شود. اما در نمایشگاه نیویورک، فروشندگان اسباب بازی باربی را به چشم یک عروسک مشتری پسند و محبوب ندیدند. پس از استقبال بی نظیر دخترها از این عروسک بود که باربی معروف و معروف تر شد و کار به جایی رسید که سال ها طول کشید تا Mattle ظرفیت تولیدش را به تقاضای بازار برساند.
با ورود باربی به بازار، صنعت اسباب بازی شاهد یکی از کم نظیر ترین فروش هایش بود. چنان که در همان سال اول 351 هزار عروسک باربی که هر کدام 3 دلار قیمت داشتند به فروش رفت.

یک مانکن همه‌چیز تمام

شمایل اولیه این مانکن عروسکی، یک خانم جوان قد بلند با پاها و دست های کشیده و البته اندامی بی نظیر بود. علاوه بر این موهای بلوند و دم اسبی، لباس شنای راه راه، کفش های جلو باز، عینک آفتابی و گوشواره ظاهری جذاب تر به باربی می داد.
خانم هندلر با الهام گرفتن از عروسک آلمانی «بیلد لیلی» دست به خلق این شخصیت زد. گفته می شود که این عروسک آلمانی شخصیت کمیک های پورنوگرافی آن زمان بوده است.
جفت باربی هم وقتی در 1960 به دنیای اسباب بازی های آمد، به اسم پسر خانم هندلر «کن» یا «کن کارسون» نام گذاری شد. اولین باربی با پاهای تاشو در سال 1965 آمد.
«فرنسی»، به عنوان اولین عروسک آفریقایی - آمریکایی باربی در 1967 به بازار آمد که به جز رنگ پوست هیچ تفاوتی با باربی سفید نداشت. به همین دلیل عموما «کریستی» را که در 1968 معرفی شد، نخستین عروس آفریقایی - آمریکایی باربی می دانند.
باربی هیسپانیک هم در 1980 وارد اسباب بازی فروشی ها شد.
باربی طی 50 سال به صد ها لباس و شخصیت در آمده است؛ از مادر، معلم، پزشک، نوازنده، ورزشکار، خلبان، ملوان، تا حتی متکدی و دزد.
حتی سر نخ بعضی از شخصیت های این عروس به عالم سیاست و مقتضیات آن رسید، مثل جنگ سرد، جنگ ویتنام، اخیرا یونیفورم نیروهای ضد تروریستی بعد از 11 سپتامبر و یونیفورم نظامی متناسب با جنگ عراق. رقیب اصلی باربی، چهار عروسک براتز هستند که در سال 2001 وارد بازار شدند.
باربی که یکی از مسن ترین اسباب بازی های آمریکایی است، طی 50 سال حیاتش موضوع بسیاری از مباحثات و حتی درگیری های قضایی بوده است. این عروسک مد پوش به الگویی برای پوشاک و حتی نحوه زندگی برخی دختران تبدیل شده است.

اندام غیرواقعی و رژیم‌های جان‌فرسا

قدیمی ترین، عمده ترین و البته جالب ترین انتقاد نسبت به باربی موضوع اندام غیر واقعی این عروسک است. دلیل این انتقاد خطری است که خانم های مصمم به داشتن چنین اندامی را تهدید می کند؛ رژیم غذایی سنگین که سلامت آنها را در خطر قرار می‌دهد!
قد استاندارد این عروسک 5/11 اینچ است که در مقیاس 1 به6 ، معادل 5 فوت و 9 اینچ می شود. ابعاد دیگر او در همین مقیاس از بالا به پایین 36، 18 و33 است که طبق نظر چنین بدنی کارشناسان 17 تا 22 درصد کمبود چربی دارد.
به این ترتیب در 1997 Mattle طراحی باربی را تغییر داد و دور کمر آن را کمی زیاد کرد. این شرکت پس از اعمال این تغییر اعلام کرد که باربی اکنون برای طراحی مد روز مناسب تر شده است.
با این وجود جالب است بدانید که به گفته محققان احتمال اینکه کسی بتواند به اندام باربی دست پیدا کند، یک در صد هزار است!
در کشورهای اسلامی البته هر از گاه مخالفت‌هایی با این عروسک که یک نماد آمریکایی محسوب می‌شود بوجود آمده. در سال 2003 عربستان سعودی با اعلام این که این عروسک با ارزش های اسلامی سازگار نیست، فروش آن را ممنوع کرد. یکی از مرکز امر به معروف و نهی از منکر این کشور باربی را «عروسکی یهودی» خواند که با لباس های شرم آور و اندامی نامناسب، به همراه لوازمی که نماد فساد و انحراف تمدن غربی عرضه می شود.
کشورهای اسلامی دیگر هم واکنش هایی نسبت به این نماد کودکانه غربی، واکنش هایی داشته اند که در برخی موارد وجه عملی هم پیدا کرده است؛ نظیر تولید «فولا» عروسک اسلامی و دارا و سارای ایرانی.
در جولای 1992، Mattel باربی سخن گو را هم به بازار عرضه کرد. 270 جمله برای عروسک های سخن گو در نظر گرفته شده بود که از آن تعداد هر عروسک 4 جمله را می گفت. از میان این تعداد جمله درصدی به موضوع انتقادات انجمن آمریکایی «زنان دانشگاهی» به این عروسک تبدیل شد، و باعث آن شد که Mattel در اکتبر همان سال توقف سخنرانی باربی را اعلام کند!
در مارس 2000 داستان هایی شایع شد درباره اینکه وینیل سختی که در باربی های اولیه استفاده می شده، حاوی مواد سمی اند و جان کودکان را تهدید می کنند. که البته این شایعه از سوی متخصصین رد شد.

باربی یعنی کودن؛ یعنی کوته‌فکر

جالب است بدانید کلمه «باربی» گاهی به عنوان یک اصطلاح عامیانه و شاید بی ادبی، به دختر یا زنی اطلاق می شود که احمق و کوته فکر است. اما همین باربی ابله که در چهره و اندام ایده آل بود، با آمدنش تبدیل به رویای دختران و زنان جوان شد. چنان که در 50 سال حیاتش، حتی سبب پدید آمدن یک سندرم شده است؛ «سندرم باربی». این اصطلاح برای توصیف تمایل وافر به داشتن شمایل ظاهری و شیوه زندگی این عروسک به کار می رود. این سندرم عموما در دختران تازه بالغ و نوجوان دیده می شود ولی می تواند در هر سنی بروز پیدا کند.
اما در آستانه 50 سالگی باربی، چرا عده زیادی به برچیده شدن تولید آن و عده دیگر به بقای آن اعتقاد دارند؟
برخی صاحب نظران باربی را برای دختران دارای استقلال فکری یک اسباب بازی افسانه ای می دانند. این گروه که تفکرات فمنیستی دارند، چند دلیل برای نظرشان بیان می کنند. یکی این که تنها این اسباب بازی است که دختران با برادرانشان در استفاده از آن شریک نمی شوند. البته آنها عارضه این مزیت را حسادت پسران می دانند که در خراب کردن عروسک خواهرشان یا تهدید به این کار نمایان می شود.
یکی دیگر از دلایل مورد اشاره این گروه، قیمت مناسب عروسک است، البته به شرط آن که از لوازم جانبی چشم پوشی شود. آنها عقیده دارند که نقش های گوناگون و لباس های رنگارنگ باربی به کودک اجازه می دهد تا ذهنش را آزاد کند و عروسکش را در هر کاری بگمارد. دختران با باربی در خیالات خود زندگی می کنند، و این مزیت از باربی یک ابزار روان شناسی عالی برای کمک به روان آنها می سازد. با این حال این گروه از این که باربی را در شخصیت زن خانه داری ببینند که از ترس تعظیم می کند، یا مورد تحکم و تهدید قرار می گیرد، ابراز انزجار می کنند!
در مقابل برخی از منتقدین باربی، آن را نه مایه افتخار خالقان، که با توجه به الهام گیری از یک عروسک پورنوگرافی آلمانی (لیلی) آن را مایه شرم می دانند. آنها باور دارند که با توجه به الگوبرداری زوج ها ازباربی و کن، این دو عروسک سبب قطبی و جدا شدن نقش دو جنس بشر در جامعه می شوند.
آنها به این مسئله اشاره می کنند که اقدامات بازاریابی برای باربی تا آنجا پیش رفته که از آن در حوزه امور بالینی هم بهره گیری می شود. برای مثال از باربی برای آموزش جنسی دختران در سن رشد، و حتی کمک به آنها در یافتن مردشان استفاده می شود.
مجموعه این اقدامات باعث شد تا جنبشی برعلیه باربی از سال 1972 شکل بگیرد که تولیدکنندگان این عروسک را به ترغیب دختران به مانکن بودن و تبدیل شدن به یک ابزار جنسی متهم می‌کنند. /س