روزه، یکی از واجبات الهی است که و بندگان باید در برابر این فرمان الهی سر فرود آورند، روزه گرفتن سبب تقوای الهی می شود و انسان را از کبر و غرور به دور می کند، و انسان می تواند با روزه لگد به نفس افسار گسیخته خود زند و آن را مهار کند، روزه برخلاف دیگر عبادات با مقداری مشقت همراه است، که البته همین مشقت است که انسان را به اوج می برد، در میان گاهی اوقات همان خدایی که که روزه را واجب کرده، روزه را برای بعضی دیگر منع کرده است، مثلا مثل بیماران ، زنان باردار، زنان شیرده و مانند آن که شرح مفصل آن در مقاله پیش روبرای شما ارایه شده که البته این مقاله احکام بیماران و کسانی که از نمی توانند روزه بگیرند را ازنظر مقام معظم رهبری بیان کرده است:

روزه بیماران:

1. حجت قرار دادن پزشکان برای روزه بیمار:

گاهی اوقات پزشکان نسبت به مسائل شرعی متعهد نیستند و با یه بیماری کوچک، فرد را از روزه گرفتن روزه منع می کنند، حال وظیفه بیمار به گفته این پزشکان و بیماری خود و روزه چه وظیفه ای دارد؟

پاسخ: اگر پزشک متهد نباشد و نمی شود به او اطمینان کرد و اینکه مبادا ترس ضرری به بیمار وارد شود حرف او قابل اعتبار نیست و الا فرد نباید روزه بگیرد.

2.روزه نگرفتن روزه به دلیل مصرف دارو:

شخصی حدود 13سال بیمار بوده و در این مدت نتوانسته روزه بگیرد و دلیل اصلی ایشان برای روزه نگرفتن مصرف دارو بوده است، وظیفه او برای قضای روزه او چگونه است؟

پاسخ: چنانچه علت روزه نگرفتن او به دلیل بیماری بوده قضا بر ذمه او نیست.

3. روزه نگرفتن دختران تازه به سن تکلیف رسیده :

دختری که به علت ضعف جسمانی از سن 9 سالگی تا حدود سن 12سالکی نتوانست روزه بگیرد، فی الحال وظیفه او در قبال این روزه های ادا نشده چیست؟

پاسخ: روزه هایی که به سن تکلیف رسیده بوده و آنها را ادا نکرده باید قضا شودو اگر روزه نگرفتن از روی عمد بوده و بدون هیچ عذر شرعی باشد کفاره روزه هم بر ذمه اوست.

4.منع چشم پزشک از روزه گرفتن:

شخصی به علت بیماری چشم از روزه گرفتن توسط پزشک منع شده است، اما توجه نکرده و شروع به روزه گرفتن کرده و در این صورت در میانه روز یک سری مشکلات برای او پیش آمد حتی در بعضی از روزها در عصرها مشکلش بیشتر می شد در این میان فرد دچار تردید می شد روزه را ادامه دهد یا افطار کند، حال وظیفه او برای روزه چیست؟ آِیا می تواند روزهایی که قدرت روزه ندارد هنگام غروب اجازه افطار دارد و نیت روزه او چگونه است؟

پاسخ: چنانچه مطمعن هستید که که پزشک شما فردی متعهد به مسائل شرعی است و همچنین روزه برای شما مضرر است پس روزه بر شما واجب نیست و با ترس از اینکه روزه ضرر دارد یا نه روزه بگیرد روزه او درست نیست و اگر ترسی از بیماری نباشد مشکلی ندارد که روزه بگیرد، در هر صورت درستی روزه این است که روزه برای شما ضرری نداشته باشد.

5. خوف از شدت بیماری در روزه :

شخصی به دستور پزشک از عینک آفتابی استفاده می کند، و پزشک متذکر شده که اگر رعایت نکند چشمانش ضعیف تر خواهد شد، به همین علت روزه ماه رمضان را نمی گیرد، حکم این مساله چیست؟

پاسخ: چنانچه روزه برای شما مضرر است نباید روزه بگیرید و بر وی واجب نیست بلکه روزه نگرفتن بر او واجب است و اگر این بیماری تا سال بعد ادامه دار شد قضای روزه هم بر او واجب نیست، ولی باید برای هر روز یک مد طعام به فقیر بدهد.

6. منع پزشک از گرفتن روزه تا آخر عمر:

شخصی حدود یک سال قبل عمل کلیه انجام داده و بعد آن پزشک ایشان را از گرفتن روزه تا آخر عمر منع کرده، در صورتیکه این فرد مورد نظر دیگر هیچ علائمی از بیماری ندارد و هیچ عوارض بیماری در او دیده نمی شود وظیفه او برای روزه هایش چیست؟

پاسخ: اگر خود فرد مطمئن هستند که ضرری به او وارد نمی شود و خوف از بیماری ندارد و حجت شرعی هم بر آن ندارد، روزه ماه رمضان بر وی واجب است و باید آن را انجام دهد.

7.عمل به گفته پزشک برای منع روزه:

معمولا پزشکان اطلاع کافی از احکام شرعی ندارند و معمولا با کوچکترن بیماری فرد را از روزه گرفتن منع می کند، وظیفه بیمار چیست ؟

پاسخ: چنانچه فرد از آنچه که پزشک می گوید یقین دارد و می داند که روزه برایش مضر است یا از آنچه پزشک گفته از نظر عقلانی خوف و ترس از ضرر حاصل می شود روزه هم بر او واجب نیست و جایز هم نیست.

8. سنگ کلیه و روزه گرفتن:

من بیماری سنگ کلیه و تنها راه مبارزه با جمع شدن سنگ در کلیه ها نوشیدن پیاپی مایعات است و پزشکان هم توصیه به نگرفتن روزه می کنند، تکیف من برای روزه هایم چیست؟

پاسخ: چنانچه نوشیدن مایعات از بیماری جلو گیری می کند روزه گرفتن برای شما واجب نبوده و نباید روزه بگیرد.

9.روزه بیماران دیابتی:

روزه بیماران دیابتی چگونه است؟
چون معمولا این بیماران باید روزی چند بار انسولین تزریق کنند و معمولا باید وعده های غذایی بیشتری با فاصله کمتری استفاده کنند زیرا با کاهش قند و احتمالا با تشنج و بی هوشی همراه خواهد بود.

پاسخ: اگر نخوردن و نیاشامیدن طولانی برای افراد ضرردارد یا ترس از ضرر بر جسم دارند روزه گرفتن جایز نیست و برچنین افرادی روزه واجب نیست.

10.روزه شخصی که چند سال بیمار بوده:

شخصی که به صورت متوالی چند سال بیمار بوده و نتوانسته روزه بگیرد، فی الحال وظیفه او برای روزه هایی که نگرفته چیست؟

پاسخ: چنانچه بیماری یک سال به طول انجامید که ماه رمضان بعدی شد، قضای این روزه ها دیگر برذمه او نیست و فقط باید به اندازه یک مد طعام
به عنوان فدیه به افرادی که فقیر هستند بدهد.
ولی چنانچه تا قبل از یک سال یعنی تا ورود ماه رمضان بعدی حال بیمار خوب شد و روزه ها را قضا نکرد علاوه بر این که قضای روزه ها بر ذمه اوست باید کغاره تاخیر و فدیه که یک مدطعام است به فقیر بپردازد که تقریبا 750گرم آرد گندم و مانند اینها .1

حکم روزه بیماران کرونایی:

ترس از کرونا و روزه داری:

1. وظیفه ما در زمان اوج بیماری کرونا در ایام ماه مبارک رمضان چیست؟

پاسخ: روزه یک تکلیف الهی است و وظیفه بندگان این است که بر فرمان الهی سر فرود آورند و اطاعت امر کنند و از آثار این عبادت الهی صفای دل ، ایجاد تقوا در دل هر فرد و جامعه ، ایجاد روحیه ای که در برابر سختی ها مقاوم شده و همچنین نقش ایجاد سلامتی در بدن.
روزه یکی از ضروری ترین ضروریات دین به شمار می آید و انجام آن واجب و ترک کردن بی دلیل آن مجاز نیست، الا اینکه از نظر عقلانی برای فرد موجب:
پدید آمدن بیماری کند ، یا اینکه باعث بیشتر شدن بیماری شود یا طول مدت بیماری را بیشتر کند و در سام شدن فرد تاخیر بیفتد، در این شرایط ذکر شده روزه گرفتن از او ساقط می شود ولی قضای روزه ها بر ذمه اوست. پس اگر فردی ترس یا خوف که منشا عقلانی از بیماری داشته باشد، می تواند روزه نگیرد ولی قضای روزه بر ذمه اوست.2

احکام روزه زن باردار و زن شیر ده:

1.ندانستن از ضرر روزه بر جنین:

خانم بارداری که نمی داند روزه برای جنین او مضر است یا نه چه وظیفه ای دارد؟

پاسخ: اگر خانم باردار ترس داشته باشد که روزه برای جنین او مضر است و این ترس باید عقلانی باشد. در این صورت روزه بر او واجب نیست.

2.روزه زنان باردار :

زنان باردار چه وظیفه ای برای روزه هایشان دارند؟

پاسخ: چنانچه روز برای او و جنین مضر باشد نباید روزه بگیرد و روزه بر او واجب نیست، ولی اگر برای هیچ کدام ضرر ندارد روزه بر او واجب است، ضرر بر خود یا جنین را باید یا خودش تشخیص بدهد یا پزشکی که اطمینان دارد و حتی اگر نتوانست پشت سر هم روزه بگیرد می تواند یک روز در میان یا دو روز در میان روزه بگیرد.
البته روزه داری یکی از واجبات الهی است که انجام آن همراه با سختی است روزه، گرسنگی و تشنگی به همراه دارد، پس فقط به دلیل گرسنگی یا تشنکی یا کمی ضعف نمی توان روزه خواری کرد. حال اگر کسی در هنگام روزه دچار ضعف شدید شد که تحمل سخت بود یا اینکه روزه برای او مضر است یا بیمار است یا اگر روزه بگیرد بیماریش شدید می شود یا درد او شدت پیدا می کند یا اینکه بیماری او طولانی شده و دیر خوب می شود یا اینکه بیماری او در حال خوب شدن است و اگر روزه بگیرد بیماری او شدیدتر می شود، در همه این موارد روزه نباید بگیرد و روزه بر او واجب نیست، و وقتی سالم شد قضای روزه بر او واجب است که باید انجام دهد ،حا ل اگر روزه او تا یک سال طول کشید و ماه رمضان بعدی از راه رسید دیگر قضای روزه بر او واجب نیست و فقط کفاره روزه که همان یک مد طعام معادل تقریبی 750گرم طعام که باید به فقیر بدهد.

3.روزه زنانی که بچه شیر می دهند:

وظیفه خانمی که بچه شیر می دهد برای روزه چیست؟

پاسخ: چنانچه روزه گرفتن سبب شود که شیر مادر کم شود یا اینکه روزه برای او مضر باشد، دیگر روزه بر او واجب نمی شود، برای حالت اول باید کفاره روزه که همان یه مد طعام برای هر روزاست به فقیر بدهد در حالت دوم بنابر احتیاط واجب عمل کند، و در هر دو صورت قضای روزه ها بر عهده ایشان است که باید بعدا به جا آورد.

4.نداشتن توانایی زن شیر ده برای روزه داری:

زنی که دارای فرزندی شیر ده است و توانایی این را دارد که در ماه مبارک رمضان روزه بگیرد، و این احتمال را می دهد که اگر روزه بگیرد شیرش خشک شود، و با توجه به این مساله که این خانم بنیه جسمی ضعیفی دارد و نوزاد او هر ده دقیقه شیر می خواهد، وظیفه این خانم چیست؟

پاسخ : چنانچه خوف این داری که به واسطه روزه گرفتن ضرر به طفل شما برسد «خشک شدن شیر مادر»، وظیفه شما افطار روزه است، ولی هم قضای روزه بر ذمه شماست هم کفاره که برای هر روز یک مد طاعامی که باید به فقیر داده شود.

5.فدیه زن شیر ده و باردار:

چنانچه زن باردار یا شیردهی که از ترس یا خوف برای خودش یا کودکش روزه نگرفته و این عذر او تا ماه رمضان سال بعد به طول انجامید آیا باید به ازای هر روز دو فدیه بدهد ؟

پاسخ: اگر عذر او تا یک سال یعنی تا ماه رمضان سال بعد به طول انجامید فقط یک فدیه بر او واجب است.

6.بارداری در دو سال متوالی:

خانمی که دو سال به طور متوالی باردار بوده و توانایی روزه گرفتن در زمان بارداری را هم نداشته، اما فی الحال می تواند روزه بگیرد و ظیفه او چیست؟

پاسخ: اگر عذر روزه خواری او از شرعی باشد ، قضای روزه بر او واجب است و اگر از ترس ضرر بر خودش یا طفلش بوده علاوه بر قضا برای هر روز یک مد طعام که تقریبا 750 گرم طعام است باید به فقیر بدهد، و چنانچه تا ماه رمضان سال بعد بدون هیچ عذر شرعی روزه ها را قضا نکرد باید فدیه دیگری هم که فدیه تاخیری است و همان معادل یک مد طعام به فقیر است بپردازد.

7.به تاخیر انداختن قضای روزه تا چند سال:

چنانچه خانم به خاطر بارداری و اینکه زایمان او نزدیک او بوده نتوانسته روزه بگیرد، و همچنین این خانم اطلاع دارد که وظیفه او این است که روزه ها را باید بعد از زایمان و قبل از این که ماه رمضان بعدی شود این روزه ها را قضا کند و چنانچه از روی عمد یا غیر عمدی چند سال این کار را به تاخیر بیندازد، آیا کفاره آن سالی که روزه نگرفته را باید بپردازد یا کفاره همه سال هایی که قضای روزه را به تاخیر انداخته است؟

پاسخ: هر چند سال از تاخیر قضای روزه بگذرد فقط باید همان یک بار فدیه تاخیر بپردازد، و مقدار فدیه همان یک مد طعام که تقریبا 750گرم طعام مانند گندم و آرد وامثال اینهاست،و اما وقتی فدیه واجب می شود که از روی سهل انگاری و بدون هیچ عذر شرعی قضای روزه تا ماه رمضان سال آینده به تاخیر بیفتد، اما چنانچه به دلیل عذری باشد که از روی شرع مانع درستی روزه است فدیه ای بر ذمه او نیست.

8. صحیح نبودن روزه زن بارداری که روزه برایش ضرر دارد:

خانمی که فرزند شیر خواری داشت و این زن باردار بوده و همچنین در ماه مبارک رمضان روزه هم ی گرفته، فرزند این زن موقع زایمان مرده به دنیا آمده، و بعدا مشخص شده که روزه گرفتن برای او مضر جنین او مضر بوده، آیا دیه بر عهده اوست؟و آیا روزه هایی که گرفته است درست می باشد؟

پاسخ: وقتی که ترسی که از ضررکه منشا عقلانی دارد، و بعدا مشخص شود که روزه برای جنین او مضر بوده روزه او درست نیست و قضای این روزه ها بر ذمه اوست، واما برای دیه، باید ثابت شود که فوت جنین او بر اثر روزه گرفتن او بوده است.3

احکام روزه سالخوردگان:

وقتی فردی به علت پیری نتواند روزه بگیرد و روزه گرفتن برای مشقت داشته باشد حکم روزه ایشان چگونه است؟

پاسخ: اگر روزه گرفتن برایش مشقت دارد می تواند روزه نگیرد و چنانچه می تواند بعد از ماه رمضان روزه ها را قضا کندباید قضا را انجام دهد و اگر تا ماه رمضان بعدی نتوانست آنجام بدهد دیگر قضا نداردو بنا بر احتیاط واجب 750گرم گندم یا جو به فقیر بدهد و اگر برایش مشقت دارد برای هر روز 750گرم طعام به فقیر بدهد.

منابع:

1.پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله‌العظمی سیدعلی خامنه‌ای (مد‌ظله‌العالی) - مؤسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی.
2.خبرگزاری تسنیم
3.هدانا