شناسنامه کتاب:
عنوان: تحلیلی از تاریخ دوران دهمین خورشید امامت
موضوع: سیره امام هادی(ع)
زبان: فارسی
قطع: وزیری
تیراژ: 5000
نویسنده: علی رفیعی
ناشر: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم
محل چاپ: قم
سال چاپ: 1373
نوبت چاپ: دوم
تعداد صفحات: 168 صفحه
معرفی کتاب:
در پیش گفتار کتاب آمده است: نوشته‌ای که در پیش روی شماست، نخست در راستای برنامه‌های آموزشی عقیدتی، سیاسی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به منظور ارتقاء بینش اسلامی عزیزان پاسدار تدوین شد. بر این اساس، مطالب آن از نظر کمّی و کیفی در چارچوب اهداف نظام آموزشی، تهیه و تنظیم گشت، ولی با توجه به کمبود کتاب در زمینه زندگی امام هادی(ع) بر آن شدیم که جزوه را با اندک تغییراتی به صورت مستقل در دسترس همگان قرار دهیم. به امید آنکه گام کوچکی باشد در جهت ارتقاء شناخت و بینش دوست‌داران مکتب اهل بیت عصمت(ع) و استواری و تحکیم رشته محبت و ولایت امام شیعه(ع).نویسنده با اشاره به وقایع تاریخی پس از رسول اکرم(ص) و مشکلاتی که ائمه اطهار(ع) با آن روبرو بودند می‌نویسند:
امام هادی(ع) با آنکه مدت امامتش 33 سال به طول انجامید، اما اوضاع طوری بود که بسیاری از فعالیت‌های آن حضرت از دید مورخان پنهان ماند. در بسیاری از موارد دیگر نیز وقایع نگاران به خاطر وابستگی یا ترس از دستگاه خلافت از بازگو کردن و ثبت حقایق تاریخی سر باز می‌زدند؛ در نتیجه امروزه مورخ در تجزیه و تحلیل زندگی سیاسی آن حضرت با محدودیت منابع تاریخی و کمبود مواد آن مواجه است. البته این سخن بدان معنا نیست که از زندگی آن حضرت هیچ گونه اطلاع و خبر صحیحی که دارای مطالب مفید و سازنده است در دست نباشد، بلکه با مطالعه و تجزیه و تحلیل وقایع ثبت شده و شواهد و قرائن تاریخی و جمع‌بندی آنها می‌توان به نتایج کلی در این زمینه دست یافت.
عنوان‍های مباحث بخش‌های گوناگون کتاب به شرح زیر است:
_ پیش گفتار (در اشاره به شرایط دوران ائمه اطهار(ع) و امام هادی(ع) و هدف و روند تدوین این اثر)
_ ولادت: تاریخ تولد، نام، کنیه، لقب‌ها، پدر و مادر و منزلت مادر و...
_ محیط رشد: شرایطی که حضرت در آن رشد کرده و دوران کودکی را سپری کرد در این بخش آمده است.
_ رفتار و اخلاق امام هادی(ع): نمونه‌های از ویژگی‌های رفتاری و اخلاقی حضرت در این بخش مورد اشاره واقع می‌شود (انس با معبود، سخاوت و جود، بردباری، هیبت در دل‌ها، رسیدگی به مشکلات و گرفتاری مردم، دانش امام(ع))
_ امامت حضرت هادی(ع): حضرت هادی(ع) در اول ذی حجه سال 220 ق. به دنبال شهادت پدر بزرگوارشان عهده دار امامت شده و مدت 33 سال این وظیفه را به انجام رساند. در این بخش با ارائه توضیحاتی در این‌باره، دلایل امامت ایشان از روایت های امامان پیشین و کرامت‌ها و... آمده است.
_ زمام داران معاصر امام(ع): حضرت با شش خلیفه عباسی؛ یعنی معتصم، واثق، متوکل، منتصر، مستعین و معتز معاصر بود. درباره هر یک، اطلاعات مختصری در این جا آمده است.
_ شرایط سیاسی، اجتماعی عصر امام(ع): به چند ویژگی در این دوره از لحاظ سیاسی - اجتماعی در این بخش اشاره می‌شود:
الف) رو به ضعف نهادن دستگاه خلافت
ب) گسترش فساد و عیاشی در دستگاه خلافت
ج) قهر طبیعت و بروز رخدادهای غیر منتظره
د) بروز آشوب‌ها و فتنه‌ها در قلمرو اسلامی
ه) آشوب‌ها و فتنه‌هایی در قلمرو اسلامی: از سوی غیرعلویان آشوب‌هایی در این دوره به راه انداخته شده است که از جمله آنهاست: آشوب در بغداد، اندلس، فارس، تبرستان ودمشق. و) گسترش نهضت‌های علویان: در این دوره شاهد گسترش نهضت‌های علویان هستیم. از آن جمله است: نهضت محمدبن قاسم (از نوادگان امام سجاد(ع))، یحیی بن عمر بن حسین (از نوادگان امام سجاد(ع))، حسن بن زید بن محمد (از نوادگان امام حسن مجتبی(ع))، حسین بن محمدبن حمزه (که نسبش به امام سجاد(ع) می‌رسد)، اسماعیل بن یوسف بن ابراهیم (از نواده‌های حضرت امام حسن مجتبی(ع))
_ امام هادی(ع) و نهضت‌های علویان (موضع‌گیری حضرت در برابر این نهضت‌ها در این بخش آمده است)
_ رفتار خلفا با خاندان پیامبر(ص)
_ ترس دستگاه عباسی از حضور امام هادی(ع) در مدینه
_ انتقال امام(ع) به سامرا به وسیله حکومت
_ واکنش مردم مدینه در برابر تبعید امام(ع)
_ واکنش امام هادی(ع)
_ نگرشی بر فعالیت‌ها و مبارزه‌های امام هادی(ع)
_ سال تبعید امام(ع) به سامرا
_ وقایع از مدینه تا سامرا
_ ورود به سامرا
_ امام هادی(ع) در اردوگاه نظامی_ تلاش‌های مذبوحانه متوکل نسبت به امام(ع) (احضار امام(ع) در دل شب (بدگویی از امام و هجوم به خانه حضرت و...) مخدوش جلوه دادن چهره امامت وکوچک کردن امام(ع)، به زندان افکندن امام(ع)، تصمیم به قتل امام(ع).
_ ناامیدی متوکل از امام(ع)
_ فعالیت‌ها و مبارزه های امام(ع) در سامرا:
الف) تبیین و تثبیت موضع امامت (در برابر شخص خلیفه، در برابر دولتمردان، در سطح عامه مردم، در قالب زیارت نیاکان، در سخنان گهربارشان)
ب) غیرمشروع دانستن حکومت عباسیان
ج) رهبری و پشتیبانی پایگاه‌های مردمی (این کار را به چند شیوه انجام می‌دادند: بازداشتن فردی از گناه، تلاش بر حفظ جان یاران خود، حمایت و دستگیری از دوستان)
د) فراهم کردن زمینه غیبت حضرت مهدی(ع)
ه) فعالیت‌های علمی و فرهنگی: بعضی از فعالیت‌های حضرت در این زمینه، عبارت است از:
1. دفع فتنه خلق قرآن
2. مبارزه با منحرفان از خط امامت (غُلات، واقفیه، صوفیه)
3. تلاش‌های فرهنگی دیگر:
الف) سخنان و نوشته‌های آن حضرت
ب) شرکت در مجالس مناظره
ج ) تربیت شاگردان: (از جمله شاگردان حضرت: ایوب بن نوح، حسن بن راشد، حسن بن علی ناصر، عبدالعظیم حسنی و...)
_ امام هادی(ع) پس از متوکل: (وقایع دوران پس از متوکل و شهادت حضرت به دست معتز عباسی، تشییع جنازه و... دفن پیکر حضرت درخانه خود و...)
_ خلاصه کتاب: در این بخش، خلاصه‌ای از همه مطالب کتاب در نه صفحه آمده است.
_ خودآزمایی مطالب کتاب: در صفحه های پایانی کتاب، 53 پرسش آمده است که مطالعه کنندگان کتاب می‌توانند با پاسخ دادن به آنها معلومات خود را بسنجند. از آنجا که این اثر برای بالا بردن معلومات پاسداران... به وسیله عقیدتی ـ سیاسی سپاه چاپ و منتشر شده است، برای این هدف بسیار مناسب است.
تذکر: به جز فهرست مطالب کتاب در صفحات اول و پاورقی‌های بسیار کامل در معرفی منابع و توضیحات دیگر، نویسنده در پایان کتاب، منابع خود را در چهار صفحه (67 منبع) معرفی کرده است.
منبع مقاله :
pajuhesh.irc.ir
