شناسنامه کتاب:
عنوان: دولت رسول خدا(ص)
موضوع: سیره رسول اکرم(ص)
زبان: فارسی
قطع: وزیری
تیراژ: 2000
نویسنده: صالح الحمدالعلی
مترجم/مصحح: هادی انصاری
ناشر: پژوهشکده حوزه و دانشگاه
محل چاپ: قم
سال چاپ: 1381
نوبت چاپ: اول
تعداد صفحات: 428 صفحه
معرفی کتاب:
این اثر به عنوان منبع کتاب درسی برای دانشجویان رشته‌های تاریخ و تاریخ تمدن اسلامی در مقطع کارشناسی ارشد تهیه شده است. کتاب به موضوع حکومت پیامبر اکرم(ص) در مدینه و پی‌آمدهای تشکیل آن پرداخته و آن را از جنبه‌های گوناگون مورد بررسی قرار داده است. در مورد اهمیت این اثر مطالبی بیان شده است که از آن جمله است.الف) نویسنده با اشاره به اهمیت موضوع و سختی بررسی آن، با وسواس بسیاری به مراحل تشکیل دولت اسلامی پرداخته و برای پروراندن موضوع و نتیجه‌گیری، به زمینه‌ها و عوامل روی آوردن اهل یثرب به اسلام و پذیرفتن آن از هنگام پیمان عقبه نخست تا هنگام تشکیل حکومت در مدینه می‌پردازد.
ب) نویسنده، سنی مذهب است و روایت تاریخ‌ها و سیره‌های حکومت مدون چون سیره ابن اسحاق، سیره ابن هشام، طبقات ابن اسعد و... را به عنوان نمایان‌گر حقایق و وقایع صدر اسلام می‌پذیرد.
وی اشاره‌ای به دخالت حکومت‌های بنی‌امیه و بنی‌عباس در تدوین تاریخ و سیره تحریف شده پیامبراکرم(ص) و اسلام نمی کند. با این همه، هنگام بررسی وقایع، اشاره‌های صریح و غیرصریحی به رقابت قبایل عرب و خانواده‌های مسلمان به دروغ‌گویی یا گزافه‌گویی و مبالغه در انتساب به شرکت در وقایع، جنگ‌ها و غزوات صدر اسلام به خود، می‌کند.
نویسندگان سیره، هر کدام تمایلات فکری و قبیله‌ای خود و نه حقیقت را، مطرح کرده‌اند و نویسنده با توجه به این واقعیت، دریافتن حقیقت (از دیدگاه خود) از میان روایت‌های گوناگون و گاه متضاد، وسواس بسیاری به خرج داده که در جای خود بسی ارزشمند است.
ج) نویسنده، سال‌های بسیاری سرپرست یکی از مهم ترین فرهنگستان‌های جهان عرب، یعنی المجمع العلمی العراقی بوده و سال‌های بسیاری تدریس تاریخ اسلام در دانشگاه‌های گوناگون را بر عهده داشته است. ... این کتاب، به عنوان یکی از نوشته‌های سال‌های پایانی عمر او، چکیده ده‌ها سال مطالعه و تحقیقات او را در این زمینه دربردارد.
د) نویسنده در بخش‌های گوناگون کتاب، وقایعی را مورد بررسی قرار داده است که در نظر نخست از دیدگاه کارشناسانه، عادی جلوه می‌کند، ولی با پروراندن موضوع، به اهمیت و نقش آن پی برده می‌شود.
ه) نویسنده با جمع آوری موضوع‌های گوناگون توانسته است ماده‌ای تاریخی شیرین و خواندنی ارائه کند. وی به موضوعاتی در این کتاب پرداخته است که معمولآ در کمتر کتابی به آنها توجه شده است یا می‌شود. موضوع‌هایی چون نظم زندگی در یثرب پیش از هجرت، نظم زندگی و تنظیمات اداری در مدینه پس از هجرت، وضعیت مخالفان، یعنی منافقان و یهودیان، چگونگی بسیج نیروها در هنگام جنگ و جهاد و...از دیگر نکاتی که بسیار مهم است و در این کتاب به آن پرداخته شده. چگونگی گسترش اسلام در بخش‌های شمالی و جنوبی جزیرة العرب است که به مطالب ارزشمند دیگر کتاب افزوده شده است.
مجموعه کتاب در پنج بخش و بیست و هفت فصل به شرح زیر منتشر شده است:
- سخن پژوهشکده (در تبیین انگیزه تهیه و نشر این اثر توسط پژوهشکده)
- پیش گفتار
- مقدمه مترجم
بخش اول: یثربیان و ندای اسلام
فصل اول: یثرت و نظم زندگی در آن به هنگام هجرتفصل دوم: عشایر عرب در مدینه (اوس و خزرج و...)
فصل سوم: ارتباط یثربیان با رسول خدا(ص) (پیمان عقبه اول و دوم و...)
فصل چهارم: هجرت به مدینه و استقرار در آن (زمینه‌های هجرت، پیوند برادری و...)
فصل پنجم: تنظیم اداری در مدینه (تنظیم در پیمان عقبه، نقیبان، نظام اجتماعی یثرب، ساختار تشکیلات اسلامی، جانشینان اداری، امت، امنیت، عدالت و قضاوت و...)
فصل ششم: فرایض اسلام (نماز، نماز‌های ویژه، اذان، وضو، قبله و تغییر آن، روزه، کفاره سوگند)
بخش دوم: تشکیل حکومت در مدینه
فصل هفتم:مخالفان و نفاق (تمایلات مردم، مخالفان، اشاره‌های قرآن به مخالفان نفاق، توصیف نفاق در قرآن، چهره منافقان در کتاب‌های حدیث و تاریخ و...)فصل هشتم: یهود و ندای اسلام (یهودیان مدینه، سازمان‌های دینی یهودیان، شرایط سیاسی یهودیان، یهود در قرآن و...)
فصل نهم: پاک سازی مدینه از یهودیان (رفتار یهودیان در برابر هجرت و اسلام، راندن بنی قِینُقاع، بنی‌نضیر، قریظه)
بخش سوم: جهاد و به کار بردن سلاح
فصل دهم: جهاد و استفاده از سلاح (آموزش اعراب برای جنگ، جهاد اسلامی، جهاد و اسلام، نخستین برخورد غزوه‌های و سریه‌ها، سریه نخله)فصل یازدهم: پیکارهای گسترده، جنگ بدر، جنگ احد و...
فصل دوازدهم:محاصره مدینه، جنگ خندق (آمادگی رسول(ص)، خندق و محاصره مدینه، سختی‌های محاصره، تأثیر جنگ خندق، عقب‌نشینی قریش، اهمیت جنگ خندق، جنگ‌های پیامبراکرم(ص) در حجاز)
فصل سیزدهم: پیمان صلح حدیبیه
فصل چهاردهم: مطیع ساختن مناطق یهودی‌نشین در شمال خیبر و فدک و دشت قُرا، خیبر موقعیت و اهمیتش، تسخیر دژها، فدک، دشت وادی القُرا.
فصل پانزدهم: شرایط مردم در بخش مرکزی حجاز (حجاز و عشایر آن، عشایر حجاز مرکزی)
فصل شانزدهم: گسترش اسلام در میانه حجاز فصل هفدهم: اسلام در میان عشایر میانه حجاز (ضمره، غفار، اسلم، مزینه، لیث، جهینه، سلیم، هذیل، لحیان.)
بخش چهارم: گسترش اسلام در شبه جزیره عرب
فصل هیجدهم: فتح مکه (زمینه‌های فتح، جنگ حنین و محاصره طائف)فصل نوزدهم: نامه‌های پیامبر به پادشاهان کشورهای همسایه
فصل بیستم: گسترش اسلام در شمال حجاز (اهمیت سرزمین شمال حجاز، حمله‌های رسول خدا(ص) به شمال، اشجع، بنی مره، بنی عذره، عبس، اسد و...)
فصل بیست و یکم: ورود نمایندگان و گسترش اسلام در جزیرة العرب
فصل بیست و دوم: تحول نظام اداری در جزیرة العرب (گواه‌های قرآنی، بادیه نشینیان و شهرنشیان، نظم حکومتی در شبه جزیره عرب، نظام اداری پیامبراکرم(ص) پس از فتح مکه)
فصل بیست و سوم: نظم مالی (هزینه‌ها و درآمدها، زکات و صدقات، والیان شهرها و...)
بخش پنجم: سخن و پیام اسلام
فصل بیست و چهارم: رسالت اسلام (قرآن کریم، نام‌ها و نزول قرآن، آیات و سوره‌ها، زبان و شیوه قرآن، تاریخ نزول)فصل بیست و پنجم: دین و امت (دین، اسلام و ایمان، فکرگرایی، اختیار فرد، جایگاه اندیشه و باور قلبی، دیدگاه جهانی قرآن، رابطه دینی، امت)
فصل بیست و ششم: اخلاق و روابط اجتماعی (اخلاق اسلامی، نیکوکاری و خیراندیشی، فروتنی، خانواده، پدران، زن و خانواده، روابط اجتماعی، فعالیت اقتصادی از دیدگاه اسلام، جهاد)
فصل بیست و هفتم: خلق و خوی رسول خدا(ص) (ویژگی‌های پیامبر(ص) و اخلاق او)
صفحه‌های پایانی کتاب از صفحه 409 تا 428 ویژه فهرست اسامی و اماکن است.
منبع مقاله :
pajuhesh.irc.ir
