نویسنده: صمصام صانعی
نام علمی:
Gossypium herbaceum L.، نام فرانسه بوته Cotonnier و ثمر آن Coton و نام انگلیسی آن Cotton plant می‌باشد. نام‌های دیگر آن به فارسی، عربی و در کتب طب سنتی، پنبه معمولی، کِلوزه، قُطن و جوزق نامیده شده است.تیره گیاه:
پنیرک Malvaceaeنوع گیاه:
بوتهمشخصات ظاهری:
گیاهی است علفی و یک ساله به ارتفاع حدود یک متر گاهی موارد بیشتر، برگ‌های آن متناوب و مرکب از حدود 5 لوب مشخص، پنجه‌ای و نوک تیز و پهنک برگ‌ها غبارآلود و تیره‌رنگ می‌باشد. گل‌های پنبه به رنگ زردِ روشن و لکه‌های ارغوانی در هر یک از گلبرگ‌ها رویت می‌شود. بازکننده قاعدگی، تسهیل کننده وضع حمل، قبض کننده، ادرارآور، بندآورنده‌ی اسهال خونی و در استعمال خارجی جوشانده‌ی پوست ریشه نرم کننده و تحلیل برنده ورم‌ها و دود آن برای بواسیر مفید است. میوه‌اش (قوزه‌ی پنبه) به ابعاد یک گردو که داخل آن 5 خانه وجود دارد و محتوی دانه‌های پنبه یا به اصطلاح پنبه‌دانه می‌باشد. سطح دانه‌ها، تیره رنگ و پوشیده از تارهای سفید است که پس از رسیدن قوزه و باز شدن آن تارهای سفید از هم باز شده و در این موقع پنبه آماده برداشت می‌باشد.بیشتر بخوانید: پنبه یک فیبر طبیعی
طبیعت:
طبق نظر حکمای سنتی طبیعت پنبه‌دانه گرم و تر و طبیعت گیاه و برگ پنبه گرم و خشک است.رویش جغرافیایی:
اغلب در نواحی گرم و مرطوب کشورها خصوصاً در مصر، آمریکا و کشورهای استقلال یافته از شوروی سابق و در ایران بیشتر در استان‌های شمالی، یزد، فارس، تهران و خراسان کاشته می‌شود.ترکیبات شیمیایی و مواد موجود:
در گیاه پنبه مواد بتائین، کولین و سالیسیلیک اسید، در گل‌های آن ماده‌ای به نام کوئرسی مریت‌رین استووانیلون و در دانه پنبه روغن قابل استخراج تشخیص داده شده است.بخش مورد استفاده:
پنبه‌دانه. در ضمن پنبه، برگ، گل و پوست ریشه‌ی گیاه نیز در طب سنتی و صنایع مختلف کاربرد دارند. روغن دانه‌ی پنبه در صنایع مختلف از جمله صابون‌سازی کاربرد دارد و نوع تصفیه شده‌ی روغن پنبه، خوراکی است.نحوه مصرف:
مصرف پنبه‌دانه باید در حد مجاز، با احتیاط و زیر نظر پزشک انجام شود.خواص درمانی پنبه‌دانه:
نرم کننده سینه و ضد تب، افزاینده اسپرم و تقویت کننده قوای جنسی، تسکین دهنده سرفه‌های مقاوم و شیرافزا، مسکن سردرد و برطرف کننده یبوست می‌باشد.خواص درمانی گل و برگ:
نرم کننده سینه و در استعمال خارجی جوشانده گل‌ها و برگ‌ها تحلیل برنده ورم‌ها و له شده‌ی برگ‌ها به صورت ضماد و گذاشتن آن بر روی گودی کمر برطرف کننده ناراحتی‌های مثانه و باعث دفع ادرار می‌شود.خواص درمانی پوست ریشه:
بازکننده قاعدگی، تسهیل کننده وضع حمل، قبض کننده، ادرارآور، بندآورنده‌ی اسهال خونی و در استعمال خارجی جوشانده‌ی پوست ریشه نرم کننده و تحلیل برنده ورم‌ها و دود آن برای بواسیر مفید است.تذکر:
در روغن تخم پنبه نوعی ماده‌ی سمّی وجود دارد که قبل از مصرف خوراکی باید تصفیه شود.منبع مقاله :
صانعی، صمصام؛ (1395)، طبّ الصمصام -آشنایی با بیش از 400 نوع از گیاهان دارویی- (جلد دوم)، تهران: انتشارات حافظ نوین، چاپ اول.
