ایده‌ای برای برنامه‌ای تلویزیونی متناسب با اقتصاد مقاومتی

جهادی‌ترین برنامه‌ی اقتصادی تلویزیون ایران

«جهاد»، در تلویزیون پساانقلابی ایران نشانه‌ای دیرین است و از اولین ورودی‌های انقلابی اسلامی به قاب تلویزیون ایران محسوب می‌شود. بررسی تاریخ نشانه‌های انقلابی ملحق شده به تلویزیون ملی نشان می‌دهد که
پنجشنبه، 3 اسفند 1396
تخمین زمان مطالعه:
پدیدآورنده: علی اکبر مظاهری
موارد بیشتر برای شما
جهادی‌ترین برنامه‌ی اقتصادی تلویزیون ایران
 جهادی‌ترین برنامه‌ی اقتصادی تلویزیون ایران

نویسنده: علی جعفری
1. «جهاد»، در تلویزیون پساانقلابی ایران نشانه‌ای دیرین است و از اولین ورودی‌های انقلابی اسلامی به قاب تلویزیون ایران محسوب می‌شود. بررسی تاریخ نشانه‌های انقلابی ملحق شده به تلویزیون ملی نشان می‌دهد که جهاد از حیث غنای معنا و نیز وسعت رمزگان، یکی از سه نشانه‌ی قدرتمند تاریخ پساانقلابی تلویزیون ایران است. تأثیرات این نشانه‌ی پرقدرت در دگردیسی نشانه شناختی تلویزیون ایران از شرایط قبل انقلابی به وضعیت جدید به قدری است که می‌توان از تلویزیون «پیشاجهادی» و «پساجهادی» سخن گفت. جهاد در ذهنیت رسانه‌ای تماشاچیان سال آخر دهه‌ی 50 و سال‌های ابتدایی دهه‌ی 60 نشانه‌ی جدیدی بود که علاوه بر گره خوردن با انقلاب سیاسی، انقلاب در رمزگان تلویزیونی را نیز نشان می‌داد. «جهاد اقتصادی» به روزترین و جدیدترین تبلور جهاد در سیر تطورات انقلاب اسلامی ایران است. این ترکیب جدید، پس از «جهاد نظامی»، «جهاد سازندگی» و «جهاد دانشگاهی»، به گفتمان جهادی طلیعه‌ی دهه‌ی نود تبدیل شده است. این وجه از جهاد تلاش خواهد داشت تا برخی موانع دانه درشت و کهنه اقتصادی را از پیش پای حرکت رو به جلوی ملت ایران در دهه‌ی عدالت و پیشرفت بردارد. جهاد اقتصادی در عین حال فرصت مغتنمی برای رسانه‌ی ملی است که به بازسازی رویه‌های خود در بازنمایی جهاد بپردازد. 2. درخشش گونه‌ی دفاعی جهاد در جنگ تحمیلی و سپس تولد مابازاهای عمرانی (جهاد سازندگی) و علمی (جهاد دانشگاهی) از آن، علاوه بر توسعه‌ی مفهوم شناختی جهاد، به توسعه حضور تلویزیونی آن نیز انجامید. به جرئت می‌توان گفت که از بین همه‌ی ضمایم پساانقلابی تلویزیون، جهاد بیش از بقیه در سیری تطوری به سنت رسانه‌ای تبدیل شده است؛ این درحالیست که هدایای دیگر انقلاب به تلویزیون ملی، مانند مناظره‌های عقیدتی سال‌های 59 و 60، همچنان در همان محدوده زمانی عقیم مانده است.
3. «جنگ» و سپس «عمران روستایی»، زمینه‌ی اولیه‌ی تلویزیونی شدن جهاد را فراهم کردند و به همین دلیل در سنت بازنمایی جهاد از تلویزیون همواره نشانه‌های سخت‌افزارانه و خشن مثل اسلحه و تانک و بولدوزر حضور چشمگیری دارند. با این وجود راویان تلویزیونی جهاد توجه داشتند که این «نشانه‌ها» به جای «معنای» جهاد ننشینند. توجه به این نکته ظریف خصوصاً، در تولیدات تلویزیونی گروه «روایت فتح» بیشتر دیده می‌شد از همنشینی مدام «جهاد» با «جنگ» و«عمران»، معنایی خشن و سخت‌افزارانه از آن القا نشود. در روایت فاخر سیدمرتضی اوینی و گروه رسانهه‌ای او، «جهاد» هماره گفتمان حاکم و معنای مستولی بر «جنگ» و «عمران» بوده است. از نظر آوینی جنگ و عمران اگرچه ممکن است بهترین موقعیت و بهانه برای بازنمایی جهاد باشد، اما هرگز خود جهاد نیست.

بیشتر بخوانید: ضوابط شفاف و غیرشفاف در تولید برنامه های دینی تلویزیون ایران


هنر تلویزیونی او این بود که، لطافت، عطوفت و سلامت مندرج در جهاد ناب اسلامی را از لابه‌لای انبوه خشن‌ترین سخت‌افزارها و جنگ‌افزارها بازنمایی کند. مستندهای او برای اولین بار در تاریخ سینما و تلویزیون نه تنها معنای جنگ را از زمینه‌های نفسانی و وحشیانه به زمینه‌ی انسانی و خیرخواهانه وارد کرد؛ بلکه بستر رسانه‌ای حاصلخیزی نیز برای «بازنمایی‌های غیرجنگی از جهاد» فراهم آورد. آوینی با مستندهای بعدی خود درباره‌ی «جهاد سازندگی» نشان داد که جهاد، امری لزوماً قائم به جنگ و تفنگ نیست و بلکه روح زندگی اسلامی و انسانی در همه‌ی ابعاد آن است؛ حقیقت جهاد در هر موقعیت به گونه‌ای خاص متبلور می‌شود، بولدوزر بیل نیز می‌تواند به اندازه تانک و توپ به کارکرد جهادی مفتخر شود و همین‌طور آزمایشگاه، دانشگاه، شرکت و بانک هم مثل جبهه، منطقه‌ی عملیاتی به شمارآید.
4. «جهاد اقتصادی» به روزترین و جدیدترین تبلور جهاد در سیر تطورات انقلاب اسلامی ایران است. این ترکیب جدید، پس از «جهاد نظامی»، «جهاد سازندگی» و «جهاد دانشگاهی»، به گفتمان جهادی طلیعه‌ی دهه‌ی نود تبدیل شده است. این وجه از جهاد تلاش خواهد داشت تا برخی موانع دانه درشت و کهنه اقتصادی را از پیش پای حرکت رو به جلوی ملت ایران در دهه‌ی عدالت و پیشرفت بردارد. جهاد اقتصادی در عین حال فرصت مغتنمی برای رسانه‌ی ملی است که به بازسازی رویه‌های خود در بازنمایی جهاد بپردازد. «برنامه‌های جهادی» تلویزیون در سال‌های اخیر، بیش از اینکه ناظر به تحولات ایران و جهان، با نزدیک شدن اقتضائات جدید زندگی، امواجی از مجاهدات، فداکاری و از خودگذشتگی را در روحیه‌ها و روندهای عمومی کشور به وجود آورد، به نوعی میراث موزه‌ای تقلیل یافته است؛ جهاد در تلویزیون ایران چیزی است که فقط در کنار تانک‌ها و خاکریزها و بولدوزرهای دهه‌ی شصت پیدا می‌شود.
در بسته‌های جهادی تلویزیون، مجاهدان کسانی هستند که یا در فضایی بسته و تاریک بر روی صندلی نشسته‌اند تا با چهره‌ی خسته و سرد خود به دوربین خیره شوند و از جنگ بگویند یا بدون هیچ یاور و مخاطبی، تنها، در بیابان‌های مناطق جنگی بایستند و با کمک اشاره‌های دست درباره‌ی نقاطی که دیده نمی‌شود توضیح دهند تا مسیر حرکت رزمندگان را نشان دهند. گویا همه چیز تمام شده و از آن همه مجاهدت و ایستادگی فقط جمعی پابه سن گذاشته باقی مانده‌اند که بسان راهنمایان موزه‌ها قرار است ما را با اشیا و احوال و محل سکونت درگذشتگان آشنا کنند؛ شاید اگر امکانی برای حضور راهیان نور در مناطق عملیاتی فراهم نبود و شاید اگر پیکرهای مطهر شهدا عزمی برای بازگشت به شهرها نداشت، تماشای جنگ از قاب تلویزیون دهه‌های هشتاد و نود کمکی به درک معنای جهاد نمی‌کرد. این بازنمایی‌های کلیشه‌ای که زمینگیرکردن مجاهدان و برهوت نمایاندن جبهه‌های جنگ، مؤلفه‌های نشانه شناختی اصلی آن را شکل می‌دهد، نه «روایت فتح»، بلکه نوعی «روایت ضعف» است. منحصر کردن بازنمایی جهاد به بازنمایی جنگ و بیگانگی روزافزون تلویزیون با روایت‌های باشکوه، شادی‌آفرین، گویا، فاخر و قدیمی‌تر خود از جنگ، به شکل‌گیری انواعی از تلقیات معکوس در مخاطبان و خصوصاً جوانان از جهاد، بلکه حتی از خود جنگ دامن می‌زند. «گفتمان جهاد اقتصادی» بستر حاصلخیزی برای بازگشت تلویزیون به دوران اوج خود در بازنمایی فاخر از جهاد است. بازنمایی تلویزیونی جهاد اقتصادی اگر آوینی وار صورت نگیرد، بسان اکثر مستندهای دفاع مقدسی اخیر تلویزیون، آن را هم به گپ و گفت‌های اقتصادی جمعی زمینگیر اقتصادی تبدیل خواهد کرد که از خلال صحبت‌های آن‌ها هیچ زمینه‌ای برای تحریک مخاطبان به خیزش و تکاپوی مجدانه برای ارتقای اقتصاد انقلاب اسلامی حاصل نمی‌شود.
5. ساختارهای اغلب برنامه‌های اقتصادی تلویزیون، خود، با گفتمان جهاد در تضاد است. این بسته‌های رسانه‌ای سرد و خشک، هرگز با مزاج گرم و ترِ جهاد سازگار نیست. مخاطبان برنامه‌های اقتصادی رسانه‌ی ملی معمولاً اندکی از نخبگان اقتصادی کشورند؛ در حالی که جهاد بسان متغیری دربرگیرنده، همگان را درگیر خود می‌کند؛ دربرگیری عمومی جهاد اقتضا دارد تا در فرایندهای بازنمایی تلویزیون از اقتصاد و فعالیت‌های اقتصادی، بخوانید جهاد اقتصادی، تحولات جدی صورت گیرد. برنامه‌های اقتصادی تلویزیون امکانی است که از خلال آن تولید و تجارب برای کسب رضای خدا و خدمت به خلق او و پیشرفت جامعه‌ی اسلامی بازنمایانده شود. برنامه‌ی اقتصادی در سطح جهادی آن، باید از همنشینی فعال‌ترین و محرک‌ترین و نشاط بخش‌ترین پیام‌ها و تصاویر تولید شود و بیش از اینکه محل سخنرانی و اظهارنظر باشد، باید به میدان عمل و فعالیت تبدیل شود. این در حالیست که بی حال‌ترین و ایستاترین محصولات تلویزیون در جمع برنامه‌های اقتصادی آن پیدا می‌شود. شاید از میان این همه برنامه‌ی اقتصادی، «مستقیم آبادی سیدمحمد واحدی» برنامه‌ای متناسب با استانداردهای اقتصاد جهادی به شمار آید. مستقیم آبادی بی تردید یکی از جهادی‌ترین برنامه‌های اقتصادی تاریخ تلویزیون ایران است.
منبع مقاله :
جعفری، علی؛ (1396)، فرهنگ ایده‌پردازی و ایده‌پردازی فرهنگی، اصفهان: نشر آرما، چاپ دوم.
 


ارسال نظر
با تشکر، نظر شما پس از بررسی و تایید در سایت قرار خواهد گرفت.
متاسفانه در برقراری ارتباط خطایی رخ داده. لطفاً دوباره تلاش کنید.
مقالات مرتبط
موارد بیشتر برای شما
حمله هوایی ارتش اسرائیل به یک خودرو در غزه
play_arrow
حمله هوایی ارتش اسرائیل به یک خودرو در غزه
رهبر انقلاب: روزی بخواهیم اقدام بکنیم احتیاجی به نیروی نیابتی نداریم
play_arrow
رهبر انقلاب: روزی بخواهیم اقدام بکنیم احتیاجی به نیروی نیابتی نداریم
رهبر انقلاب: فردای منطقه به لطف الهی از امروز بهتر خواهد بود
play_arrow
رهبر انقلاب: فردای منطقه به لطف الهی از امروز بهتر خواهد بود
نقشه شوم آمریکا برای جهان به روایت رهبر انقلاب
play_arrow
نقشه شوم آمریکا برای جهان به روایت رهبر انقلاب
پزشکیان: حضور زنان در آینده کشور مؤثر تر از من است که اینجا ایستاده‌ام
play_arrow
پزشکیان: حضور زنان در آینده کشور مؤثر تر از من است که اینجا ایستاده‌ام
اهدای جوایز به زنان موفق در مراسم آیین تجلیل از مقام زن
play_arrow
اهدای جوایز به زنان موفق در مراسم آیین تجلیل از مقام زن
رهبر انقلاب: مداحی یک رسانه تمام عیار است
play_arrow
رهبر انقلاب: مداحی یک رسانه تمام عیار است
رهبر انقلاب: مهم‌ترین کار حضرت زهرا(س) تبیین بود
play_arrow
رهبر انقلاب: مهم‌ترین کار حضرت زهرا(س) تبیین بود
سرود جمعی با اجرای نوشه‌ور در حسینیه امام خمینی(ره)
play_arrow
سرود جمعی با اجرای نوشه‌ور در حسینیه امام خمینی(ره)
مدیحه سرایی احمد واعظی در محضر رهبر انقلاب
play_arrow
مدیحه سرایی احمد واعظی در محضر رهبر انقلاب
مداحی اتابک عبداللهی به زبان آذری در حسینیه امام خمینی
play_arrow
مداحی اتابک عبداللهی به زبان آذری در حسینیه امام خمینی
مداحی مهدی ترکاشوند به زبان لری در محضر رهبر انقلاب
play_arrow
مداحی مهدی ترکاشوند به زبان لری در محضر رهبر انقلاب
خطر تخریب یکی از بزرگترین مساجد دوران قاجار
play_arrow
خطر تخریب یکی از بزرگترین مساجد دوران قاجار
رستوران‌های که به سیب‌زمینی می‌گویند "فرنچ فرایز"
play_arrow
رستوران‌های که به سیب‌زمینی می‌گویند "فرنچ فرایز"
ربات انسان‌نمای پیشرفته چینی معرفی شد
play_arrow
ربات انسان‌نمای پیشرفته چینی معرفی شد