مدیریت اماکن ورزشی در ایران

نویسنده: مجتبی یزدانی
هر کشوری برای توسعه‌ی ورزش خود و همگانی کردن آن در بین مردم نیازمند امکاناتی استاندارد است. رعایت استانداردهای اماکن ورزشی نیاز به تجربه دارد و این تجربه ابتدا در آلمان شکل گرفت. مسائلی که در آغاز، با هدف سر و سامان دادن به اوضاع اماکن و فضاهای ورزشی این کشور بحث و بررسی شد عبارت بودند از:
الف - انتخاب محل و پراکندگی تأسیسات تفریحات سالم (اماکن تفریحی)
ب - وسعت اماکن و تأسیسات
پ - نیاز سرانه به اماکن ورزشی
ت - تهیه طرح جامع در سطح هر استان.
در 1933 در آتن، کنگره شهرسازی برای بررسی ترکیب و تلفیق مناطق مسکونی با مراکز بازی و آموزشی در فضای سبز تشکیل شد. نتایج این کنگره عبارت بود از:
الف - در اطراف مراکز مسکونی، فضاهای سبز و زمین‌های باز و همچنین میدان‌های بازی برای گروه‌های سنی مختلف از کودکان و نیز اماکن ورزشی عمومی در نظر گرفته شود.
ب - ساختمان‌های قدیمی و غیر بهداشتی خراب شوند و به جای آنها تأسیسات و زمین‌های ورزشی بنا شوند.
پ - در فضای سبز جدید کودکستان‌ها و در مدارس، خانه‌ی جوانان ایجاد کنند.
تصمیمات این کنگره در شهرسازی آلمان تأثیر چندانی نداشت و فقط باعث شد که فکر به وجود آمدن استانداردهایی برای همه‌ی تأسیسات ورزشی شکل بگیرد. تا 1950، لگوها و استانداردهایی برای ساخت زمین‌های روباز و سالن‌های سرپوشیده به دست آمد و در 1956 برای اولین بار به این مسئله (ساخت اماکن ورزشی) از دید شهرسازی توجه شد. در این سال، استانداردهای اماکن ورزشی برای تفریح‌گاه‌های دارای امکانات ورزشی و اماکن و تأسیسات ورزشی مورد نیاز مراکز کوچک، از سوی کارشناسان ورزش و شهرسازی، تحت نظر کمیته‌ی ملی المپیک آلمان بررسی شد. این استانداردها اولین استانداردهای ورزشی بودند که تهیه شدند. در 1960، در دومین بررسی که از سوی کمیته‌ی المپیک انجام شد، کمبودهای تأسسات ورزشی روشن و طرح طلایی برای سلامتی، بازی و تفریح مردم به دولت و مجلس پیشنهاد شد. اگرچه احداث تأسیسات ورزشی مورد نظر این طرح به پانزده سال بعد موکول شد، ولی این تلاش سرآغاز پیدایش استاندارد اماکن و تسهیلات ورزشی در جهان به شمار می‌رفت (مظفری، 1388).

مدیریت اماکن از روزگار باستان تا نوین

اماکن در طول سال‌ها تغییرات چشمگیری یافته‌اند، ولی مدیریت و نوع وظایف آن تا حدودی ثابت مانده است. همان‌گونه که در تئاترها و سیرکوس ماگسیموس درجات مختلفی برای نشستن افراد وجود داشت، امروزه نیز درجات مختلفی برای نشستن تماشاگران هستیم؛ همانند قرون و اعصار گذشته که افراد مهم جایگاه‌های برتر را رزرو می‌کردند، امروزه نیز جایگاه‌های ویژه و مکان‌های مرفه اماکن ورزشی وجود دارد. شواهد نشان می‌دهد که ایرانیان از دیرباز به تربیت بدنی، اهمیت خاصی می‌دادند، به طوری که از زمان ایران باستان، انواع مکان‌های ورزشی مانند «الونزا» (محل تعلیم فنون جنگی و ورزش)، «چرتا» یا «اسپریس» (میدان اسب‌سواری) و زورخانه و انواع میادین وسیع برای چوگان، اسب‌دوانی، تیراندازی و... وجود داشته است. بیش از نیمی از مشتریان از فعالیت‌ها و عوامل پشت صحنه‌ی یک رویداد بی‌خبرند. کارکنان امنیتی، کارگردانان پشت صحنه و خدمات پزشکی تنها چند مثال کوچک از خدمات حمایتی پشت صحنه هستند. در دوران باستان نیز کارمندانی وجود داشتند که کار آنها حفظ شرایط طبیعی و نرمال بوده است. در کولیزیوم که از اماکن ورزشی روم باستان است ملوانان برای راه‌اندازی سایبان‌های رنگی برای حفظ تماشاگران از گرمای آفتاب به کار گرفته می‌شدند. کمانداران در جایگاهی بر فراز جمعیت مستقر می‌شدند. آنان برای مقابله با تماشاگران سرکش، شرکت‌کنندگان خاطی یا حیوانات به کار گرفته می‌شدند.

بیشتر بخوانید: ورزش، هنر پرورش روح است

صرف‌نظر از نوع سرگرمی‌ها، بسیاری از نگرانی‌های مدیریتی یکسان هستند. برخی از موضوع‌ها و ملاحظاتی که پس از قرون متمادی هنوز هم در روزگار کنونی وجود دارد عبارت‌اند از:
* کنترل جمعیت عظیم افراد در حال حرکت
* مدیریت افراد و جمعیت سرکش و خشن
* انعطاف‌پذیری در مدیریت مکان‌های چند منظوره (مانند گلادیاتورها و جنگ‌های دریایی ساختگی، بسکتبال و نمایش یخی)
* فراهم کردن امنیت و محافظت از افراد مهم
* کنترل انواع جرم‌های خرد و جزئی ناشی از تجمع بزرگ افراد
* تمیز و قابل استفاده نگه داشتن اماکن
* هدایت سیاست‌های مرتبط با سرمایه‌گذاری مناسب برای اماکن عمومی البته در طول سال‌ها تغییراتی در اماکن ورزشی ایجاد شده است. برخی نگرانی‌هایی که امروزه وجود دارند و در دوران باستان مدیران را دچار مشکل نمی‌کرده‌اند شامل موارد زیر هستند:
* نصب و راه‌اندازی سکوهای دوربین تلویزیونی و ارتباطات کابلی تلویزیونی
* فراهم آوردن شرایط مطلوب برای مطبوعات از قبیل اتاق‌های مصاحبه و اتاقک‌های مطبوعات با دسترسی به اینترنت
* فروش فضای تبلیغاتی و حق نامگذاری
* فراهم آوردن اتاق‌های تمرینی برای ورزشکاران
* رعایت مسائل قانونی مربوط به محیط، کاربری، دسترسی و سایر موارد قانونی
* به کارگیری سیستم‌های گرمایشی و تهویه‌ی هوا.
این تفاوت‌ها در طول سال‌ها و در اثر تغییر مالکان و تأمین کنندگان اماکن ورزشی به وجود آمده و تکامل یافته‌اند. در ابتدا دولت و کلیساها در پشت اماکن ورزشی قرار داشتند؛ با این حال، با افزایش سرمایه‌ی مالی در ورزش در قرن‌های 19 و 20، سرمایه‌گذاری خصوصی در اماکن عمومی را سودمند معرفی کرده‌اند، حتی موقعی که سرمایه‌ی ملی برای ساخت اماکن استفاده شود. تغییرات بسیاری توسط مدیران با هدف کسب بیشترین درآمد از اماکن رهبری شده است (گیل فرد، 1388).

تاریخچه‌ی اماکن ورزشی در ایران

شواهد نشان می‌دهد که ایرانیان از دیرباز به تربیت بدنی، اهمیت خاصی می‌دادند، به طوری که از زمان ایران باستان، انواع مکان‌های ورزشی مانند «الونزا» (محل تعلیم فنون جنگی و ورزش)، «چرتا» یا «اسپریس» (میدان اسب‌سواری) و زورخانه و انواع میادین وسیع برای چوگان، اسب‌دوانی، تیراندازی و... وجود داشته است. پس از ایجاد ورزش نوین در ایران، از اوایل قرن چهاردهم، انواع باشگاه‌های ورزشی در ایران تأسیس شد که اولین باشگاه ورزشی، باشگاه «ایران» بود که در شهر تهران با مشارکت عده‌ای از اعیان و اشراف و نمایندگان سیاسی خارجی تشکیل شد. در این باشگاه به ورزش اسب‌سواری و مسابقه‌های چوگان توجه خاصی می‌شد. دومین باشگاه ورزشی، باشگاه ژیمناستیک و اسکریم بود که میرمهدی ورزنده آن را افتتاح کرد و سومین باشگاه به نام اجتماعیون، در 1306 تأسیس شد. از سایر باشگاه‌های کشور در این زمان می‌توان باشگاه فردوس مشهد، باشگاه گیو بندر انزلی، باشگاه خلیج و جنوب خرمشهر و باشگاه کازرونی اصفهان را نام برد. علاوه بر آن، ورزشگاه شهید شیرودی، مجموعه‌ی ورزشی آزادی، مجموعه‌ی ورزشی تختی در شهر تهران، از جمله بزرگ‌ترین تأسیسات ورزشی هستند که بر اساس استانداردهای نوین معماری ورزشی ساخته شده‌اند. به مرور زمان در اکثر شهرهای بزرگ ایران، ورزشگاه‌های جدیدی ایجاد شد که هنوز هم تعداد آن در حال افزایش است (مظفری، 1381).
منبع مقاله :
یزدانی، مجتبی؛ (1395)، ورزش و مدیریت جهادی، تهران: تیسا، چاپ اول