معرفی سقز و خواص درمانی آن

درختان و گیاهان مختلفی وجود دارند که از آنها سقز به دست می‌آید و سقز استخراج شده از بعضی گونه‌ها تجارتی می‌باشد. در اینجا به نام علمی و مشخصات مربوط به یک گونه درخت مولد سقز (بُطم اخضر - بنه) اشاره شده است.

نام علمی:

Pistacia khinjuk Stocks، نام فرانسه‌ی درخت Lentisque de Bombay، نام فرانسه سقز Terebanthine de perse، نام انگلیسی درخت Persian turpentine tree و نام انگلیسی سقز Persian turpenthine می‌باشد. نام‌های دیگر درخت به فارسی و در کتب طب سنتی، کُلخونک، بُطم اخضر، بنه، بَن، بَنَک، آقوزوَن، کروون، داربَن و کَسووَن نامیده شده است.

تیره گیاه:

پسته Anacardiaceae

نوع گیاه:

درخت

مشخصات ظاهری:

درختی است به ارتفاع حدود 4 متر گاهی موارد بیشتر با پوستی صاف و برگ‌های شانه‌ای فرد و هر برگ مرکب از 1 تا 3 برگچه‌ی تخم مرغی شکل می‌باشد. میوه‌اش شبیه پسته با این تفاوت که گرد، فشرده و نوکدار است.

سقز:

صمغی است که بر اثر ایجاد شکاف توسط انسان بر تنه‌ی درخت استخراج می‌شود. در بعضی موارد شکاف یا زخم‌هایی بر اثر برخورد درختان به یکدیگر یا بر اثر عوامل طبیعی به وجود می‌آید که از این شکاف یا زخم‌ها نیز صمغ تراوش می‌شود که در ابتدا حالت میعان و خمیری دارد. صمغی که به زمین ریخته و با خاک مخلوط می‌شود را سقز تلخ می‌نامند. نوع مرغوب سقز تصفیه شده به رنگ سفید شیری یا سفید شفاف می‌باشد.

طبیعت سقز:

طبق نظر حکمای طب سنتی طبیعت آن نسبتاً گرم و خشک است.

رویش جغرافیایی:

در اغلب کشورها خصوصاً کشورهای سوریه، عراق، افغانستان، هند و در ایران بیشتر در ارتفاعات زاگرس و در استان‌های کردستان، لرستان، خوزستان، فارس، کرمان، خراسان جنوبی و یزد انتشار دارد.

ترکیبات شیمیایی سقز:

دارای اسانس روغنی فرّار و ترکیباتی شبیه تربانتین است.

نحوه مصرف سقز:

معمولاً به صورت جویدن استفاده می‌شود.

خواص درمانی:

جویدن آن تقویت کننده دستگاه هاضمه و تمیزکننده کلیه‌ها، مقوی معده و تنقیه حلق از اخلاط لزجه، مدر و ضد عفونی کننده مجاری ادراری، اشتهاآور و هضم کننده غذا، برطرف کننده حالات التهابی و تقویت کننده لثه می‌باشد. در ضمن برای تقویت حافظه نیز مفید است. در استعمال خارجی استفاده از آن به صورت ضماد برای التیام اعضای شکسته مؤثر و در رویانیدن گوشت زخم‌ها نیز مفید می‌باشد.
منبع مقاله :
صانعی، صمصام؛ (1395)، طبّ الصمصام -آشنایی با بیش از 400 نوع از گیاهان دارویی- (جلد دوم)، تهران: انتشارات حافظ نوین، چاپ اول.