معرفی سقمونیا و خواص درمانی آن

نام علمی:

Convolvulus scammonia L.، نام فرانسه گیاه Scammonee، نام فرانسه صمغ Scammonee، نام انگلیسی گیاه Scammony plant و نام انگلیسی صمغ آن Scammony می‌باشد. نام دیگر گیاه در کتب طب سنتی محموده نامیده شده است.

مشخصات ظاهری گیاه:

گیاهی است چند ساله و خودرو با ساقه‌ای بالارونده به ارتفاع حدود 5 متر و برگ‌های آن متناوب، به وضع زاویه‌دار، نوک تیز و تیرکمانی شکل می‌باشند. از کناره‌ی برگ‌های آن دمگلی منتهی به 3 تا 7 گل خارج می‌گردد که درازتر از طول برگ‌ها است. گل‌های آن نسبتاً بزرگ، قیفی شکل، سفید رنگ و دارای 5 نوار به رنگ گلی روشن و 5 لوب تقریباً مشخص هستند. میوه‌اش پوشینه، دو خانه و محتوی دانه‌های زاویه‌دار متعدد به رنگ سیاه و شفاف است. ریشه‌ی گیاه، ضخیم و گوشتدار می‌باشد که قسمت مورد استفاده گیاه است و صمغ از آن استخراج می‌شود. مسهل صفرا و مواد لزج مخلوط با آن، خارج کننده اقسام کرم معده و شکم، دفع کننده مواد بلغمی، عطش‌آور، کم کننده اشتها، ملین قوی، مسهل سودا و خارج کننده سموم بدن می‌باشد.

مشخصات ظاهری صمغ:

صمغ رزینی است که از ریشه‌ی گیاه گرفته می‌شود و روش استخراج آن به این طریق می‌باشند که ابتدا اطراف ریشه‌ی گیاه را از خاک خالی کرده و چندین شکاف یا بریدگی در قسمت فوقانی ریشه ایجاد کرده زیر شکاف‌ها یا بریدگی‌ها ظرف‌های کوچک یا صدف نرم‌تنان که مثل پوست گردو می‌باشد قرار می‌دهند شیرابه‌هایی که از شکاف‌ها یا بریدگی‌های ریشه خارج می‌شود داخل ظروفی که زیر آنها قرار گرفته می‌ریزد. شیرابه خارج شده از ریشه ابتدا رنگ سفیدِ شیری دارد ولی به تدریج در مجاورت هوا که قرار گرفت سطح آن تیره و پس از مدتی در آتاب که خشک شد به قطعاتی غیرمنظم به رنگ خاکستری سیاه که از گرد سفیدی پوشیده شده درمی‌آید. در ضمن شکننده است و مقطع (محل قطع شده یا تکه تکه شده) آن سیاه، درخشنده و دارای منافذ کوچکی می‌باشد.

طبیعت صمغ سقمونیا:

طبق نظر حکمای طب سنتی طبیعت آن خیلی گرم و خشک می‌باشد.

رویش جغرافیایی:

اغلب در کشورهای آسیای صغیر و در مناطق قفقاز تا سوریه، عراق و یونان انتشار دارد.

ترکیبات شیمیایی و مواد موجود در گیاه:

از ریشه‌ی گیاه رزین گرفته می‌شود. در رزین سقمونیا ماده‌ای به نام اسکامونین تشخیص داده شده است.

بخش مورد استفاده:

صمغ

نحوه مصرف:

طبق دستور پزشک

خواص درمانی:

مسهل صفرا و مواد لزج مخلوط با آن، خارج کننده اقسام کرم معده و شکم، دفع کننده مواد بلغمی، عطش‌آور، کم کننده اشتها، ملین قوی، مسهل سودا و خارج کننده سموم بدن می‌باشد.

نکته:

بهترین نوع صمغ سقمونیا، صمغ سقمونیای حلب می‌باشد. به دلیل اینکه صمغ رزینی سقمونیای مرغوب کم و گران است اغلب در بازار به جای آن و یا مخلوط با آن شیرابه‌ی سفت شده‌ی گیاه دیگری به نام Cynanchum acutum را می‌فروشند که خیلی مسهل و خوردن آن شخص را به حالت تهوع و تشنج دچار می‌نماید و در ضمن خطرناک و غیرقابل مصرف می‌باشد.

تذکر:

استفاده از صمغ سقمونیا برای خانم‌های باردار ممنوع و در صورت استفاده موجب سقط جنین می‌گردد. اشخاصی که مزاجشان گرم و قلبی ضعیف دارند باید از مصرف آن پرهیز کنند و زیاده‌روی در مصرف آن برای قلب، معده، روده و کبد مضر و اشتها را از بین می‌برد.
منبع مقاله :
صانعی، صمصام؛ (1395)، طبّ الصمصام -آشنایی با بیش از 400 نوع از گیاهان دارویی- (جلد دوم)، تهران: انتشارات حافظ نوین، چاپ اول.