فقه و زندگي ؛ اعتکاف
مكان اعتكاف
اعتكاف در ماه رمضان باشد و بهتر است دهه آخر ماه رمضان باشد. و نيز مستحب است آداب و مستحباتي كه براي روزه ماه رمضان وارد شده رعايت شود. چشم و گوش و زبان و اعضا و جوارح از زشتي ها و قبايح حفظ شود. از غيبت، تهمت، حسد، نزاع و قيل و قال پرهيز شود. از خشم و غضب و پرخاشگري دوري گردد. حلم و صبر و وقار و خشوع و خضوع و خوف از خدا آينه ي دل و جان گردد. از اهل شر و افراد غير متقي فاصله گرفته شود. به دعا و قرآن و ذكر خدا مشغول شود. و ... از جمله آداب مستحبي است كه در روايات براي معتكف بيان شده است.
بايد توجه داشت كه ايام 13، 14 و 15 ماه رجب ويژگي براي اعتكاف ندارد، بلكه ماه مبارك رمضان، به خصوص دهه ي آخر آن ويژگي دارد.
سؤال: اعتكاف در چه مكان هايي صحيح است؟
اعتكاف بايد در يكي از مساجد چهارگانه: مسجد الحرام، مسجدالنبيّ(ص)، مسجد كوفه و مسجد بصره باشد، و در غير اين مساجد محلّ اشكال است. پس بنابر احتياط واجب در ساير مسجد جامع، به قصد رجاء و احتمال مطلوبيّت معتكف شود؛ امّا اعتكاف در غير مسجد جامع مانند مسجد قبيله يا بازار جايز نيست. (1)
حضرت آيت الله اراكي؛
اعتكاف بايد در مسجد جامع باشد و در غير مسجد جامع مسجد قبيله و بازار صحيح نيست، لكن احتياط مستحب آن است كه در صورت امكان در يكي از مساجد چهارگانه: مسجد الحرام، مسجد النبيّ(ص)، مسجد كوفه و مسجد بصره باشد.(2)
حضرت آيت الله بهجت؛
اعتكاف بايد در مسجد جامع باشد و در غير مسجد جامع مثل مسجد قبيله و بازار صحيح نيست و احتياط مستحب آن است كه در صورت امكان در يكي از مساجد چهارگانه: مسجد الحرام، مسجد النبيّ(ص)، مسجد كوفه و مسجد بصره باشد.(3)
حضرت آيت الله تبريزي؛
اعتكاف بايد در يكي از مساجد چهارگانه: مسجد الحرام، مسجد مدينه، مسجد كوفه، مسجد بصره و يا در مسجد جامع شهر باشد، و در غير آن مثل مسجد قبيله و بازار صحيح نيست البته احتياط مستحب آن است كه در صورت امكان در يكي از مساجد اربعه باشد.
مسجد جامع شهر، مسجدي است كه همه ي مردم اهل شهر در آن جا نماز مي خوانند.(4)
حضرت آيت الله خامنه اي؛
اعتكاف در مسجد جامع صحيح است و در مسجد غير جامع رجاءً اشكال ندارد.
مسجد جامع مسجدي است كه در شهر براي اجتماع همه ي اهل شهر بنا شده است، بدون اين كه اختصاص به گروه و قشر خاصي داشته باشد.(5)
حضرت آيت الله خويي؛
اعتكاف بايد در يكي از مساجد چهارگانه: مسجد الحرام، مسجد مدينه، مسجد كوفه، و مسجد بصره و يا در مسجد جامع شهر باشد، بلكه احتياط مستحب آن است كه در صورت امكان در يكي از مساجد اربعه باشد.(6)
حضرت آيت الله سيستاني؛
اعتكاف بايد در يكي از مساجد چهارگانه: مسجد الحرام، مسجد مدينه، مسجد كوفه و مسجد بصره باشد و در مسجد جامع شهر جايز است ولي اگر امام جماعت مسجد جامع عادل نباشد بنابر احتياط واجب جايز نيست. البته احتياط مستحب آن است كه در صورت امكان در يكي از مساجد اربعه باشد.(7)
حضرت آيت الله صافي گلپايگاني؛
اعتكاف بايد در مسجد جامع باشد و در غير جامع مثل مسجد قبيله و بازار صحيح نيست و احتياط مستحب آن است كه در صورت امكان در يكي از مساجد چهارگانه: مسجد الحرام، مسجد النبيّ(ص)، مسجد كوفه و مسجد بصره باشد.
مسجد جمكران در حال حاضر از مساجد جامع محسوب است و اعتكاف در آن صحيح است.(8)
حضرت آيت الله فاضل لنكراني؛
اعتكاف بايد در مسجد جامع باشد و در غير مسجد جامع و مسجد قبيله و بازار صحيح نسيت، لكن احتياط مستحب آن است كه در صورت امكان در يكي از مساجد چهارگانه: مسجد الحرام، مسجد النبيّ(ص)، مسجد كوفه و مسجد بصره باشد.(9)
حضرت آيت الله گلپايگاني؛
اعتكاف بايد در مسجد جامع باشد و در غير مسجد جامع و مسجد قبيله و بازار صحيح نيست، لكن احتياط مستحب آن است كه در صورت امكان در يكي از مساجد چهارگانه: مسجد الحرام، مسجد النبيّ(ص)، مسجد كوفه و مسجد بصره باشد.
اعتكاف در مسجد اعظم مانعي ندارد زيرا عنوان مسجد جامع بر آن صادق است.(10)
حضرت آيت الله مكارم شيرازي؛
اعتكاف بايد فقط در مسجد جامع باشد؛ منظور از مسجد جامع، مسجدي است كه قشرهاي مختلف شهر در آن شركت مي كنند و از اعتكاف در ساير مساجد و نمازخانه ها خودداري شود.(11)
حضرت آيت الله نوري همداني؛
اعتكاف در مسجد جامع در رديف مساجد چهارگانه مسجد الحرام، مسجد النبيّ(ص)، مسجد كوفه و مسجد بصره است ولي احوط آن است كه در صورت امكان در يكي از مساجد اربعه باشد.(12)
حضرت آيت الله وحيد خراساني؛
اعتكاف بايد در مساجد چهارگانه: مسجد الحرام، مسجد مدينه، مسجد كوفه و مسجد بصره و يا در مسجد جامع شهر باشد و احتياط مستحب آن است كه در صورت امكان در مسجد النبي، مسجد الحرام، مسجد كوفه و مسجد بصره باشد.(13)
اذن در اعتكاف
امام خميني(ره)؛
الف. بنابر احتياط واجب اذن شوهر در صحت اعتكاف زن، در صورتي كه منافات با حق شوهر داشته باشد لازم است.
ب. اذن والدين در صحت اعتكاف فرزند در صورتي كه موجب ايذاء آن ها شود، لازم است و اگر سبب اذيت پدر و مادر نشود بنابر احتياط مستحب بايد از آن ها اذن بگيرد. (14)
حضرت آيت الله اراكي؛
الف. اذن شوهر در صحت اعتكاف زن در دو روز اول، در صورتي كه منافات با حق شوهر نداشته باشد، لازم است. و با عدم منافات، اگر در دو روز اول، روزه ي مستحبي بگيرد؛ بنابر احتياط واجب اذن شوهر شرط است.
ب. اذن والدين در صحت اعتكاف فرزند در صورتي كه موجب ايذاء آن ها شود، لازم است. و اگر موجب اذيت آنان نشود ولي فرزند بخواهد در دو روز اول، روزه ي مستحبي بگيرد باز هم بايد از پدر و مادر كسب اذن كند.(15)
حضرت آيت الله بهجت؛
الف. اذن شوهر در صحت اعتكاف زن در صورتي كه منافات با حق شوهر داشته باشد، لازم است و در صورتي كه منافات با حق شوهر ندارد، احتياط واجب آن است كه اجازه بگيرد.
ب. اذن پدر در صحت اعتكاف فرزند در صورتي كه موجب ايذاء پدر و مادر شود، لازم است.(16)
حضرت آيت الله تبريزي؛
الف. اگر خروج از منزل براي زن جايز باشد، اعتكاف او مشروط به اذن نيست، لكن بايد منافي حق شوهر نباشد.
ب. در اعتكاف فرزند اجازه ي والدين لازم نيست.(17)
حضرت آيت الله خامنه اي؛
الف. اعتكاف زن به احتياط واجب منوط به اذن شوهر است، مگر آن كه منافي با هيچ گونه حقي از حقوق شوهر نباشد.
ب. اعتكاف فرزند اگر موجب اذيت والدين باشد، منوط به اذن والدين است..(18)
حضرت آيت الله خويي؛
الف. اذن شوهر در صحت اعتكاف زن در صورتي كه منافات با حق شوهر داشته باشد، لازم است، و با عدم منافات، چون روزه در اعتكاف شرط است، اگر زن بخواهد، روزه ي مستحبي بگيرد؛ بنابر احتياط واجب اذن شوهر شرط است.
ب. اذن والدين در صحت اعتكاف فرزند در صورتي كه موجب ايذاء آن ها شود، لازم است. و با عدم ايذاء، بنابر احتياط مستحب بايد از آن ها اذن بگيرد.(19)
حضرت آيت الله سيستاني؛
الف. اذن شوهر در صحت اعتكاف زن، در صورتي كه منافات با حق شوهر داشته باشد، بنا بر احتياط واجب لازم است. البته در صورتي كه مكث زن در مسجد بدون اجازه ي شوهر به نفسه حرام نباشد. ولي اگر مكث زن بدون اجازه ي شوهر حرام باشد، اعتكاف او باطل است. امّا اگر اعتكاف زن منافات با حق شوهر نداشته باشد، بنا بر احتياط مستحب، اذن شوهر معتبر است.
ب. هرگاه اعتكاف فرزند از ناحيه ي شفقت و مهرباني والدين بر فرزند موجب ايذاء آن ها شود، اذن پدر و مادر در صحت اعتكاف فرزند لازم است. و با عدم ايذاء، بنابر احتياط مستحب بايد از آن ها اذن بگيرد.(20)
حضرت آيت الله شبيري زنجاني؛
الف. اذن شوهر در اعتكاف همسر شرط نيست مگر اين كه اعتكاف منافي حقوق ديگر شوهر باشد.
ب. اذن والدين در اعتكاف فرزند لازم نيست بلكه با نهي آن ها نيز اعتكاف صحيح است مگر اين كه نهي به جهت شفقت به فرزند باشد و به اعتكاف اطلاع كرده و موجب اذيت آن ها گردد.(21)
حضرت آيت الله صافي گلپايگاني؛
الف. اذن شوهر در اعتكاف زن شرط نيست مگر اين كه منافي با حق شوهر باشد و در صورتي كه منافي با حق وي نباشد؛ زن بايد براي اصل خروج از منزل و مكث در مسجد از شوهر اذن بگيرد و اگر بدون اذن معتكف شود اعتكاف او باطل است.
ب. هرگاه اعتكاف فرزند از ناحيه ي شفقت و مهرباني والدين بر فرزند موجب ايذاء آن ها شود، اذن پدر و مادر در صحت اعتكاف فرزند لازم است.
امّا اگر يكي از آن دو، فرزند را نهي كند و مخالفت فرزند سبب اذيت وي شود بنابر اقوي اعتكاف فرزند باطل است.(22)
حضرت آيت الله فاضل لنكراني؛
الف. اذن شوهر در صحت اعتكاف زن، در صورتي كه منافات با حق شوهر داشته باشد، لازم است. و با عدم منافات، احتياط مستحب رعايت اذن زوج است.
ب. اذن پدر يا مادر در صحت اعتكاف فرزند در صورتي كه موجب ايذاء آن ها شود، لازم است. و اگر سبب اذيت پدر و مادر نشود، بنابر احتياط مستحب، بايد از آن ها اذن بگيرد.(23)
حضرت آيت الله گلپايگاني؛
الف. اذن شوهر در اعتكاف زن شرط نيست مگر اين كه منافي با حق شوهر باشد و در صورتي كه منافي با حق وي نباشد؛ زن بايد براي اصل خروج از منزل و مكث در مسجد از شوهر اذن بگيرد و اگر بدون اذن معتكف شود اعتكاف او باطل است.
ب. هرگاه اعتكاف فرزند از ناحيه ي شفقت و مهرباني والدين بر فرزند موجب ايذاء آن ها شود، اذن پدر و مادر در صحت اعتكاف فرزند لازم است. امّا اگر يكي از آن دو فرزند را نهي كند و مخالفت فرزند سبب اذيت وي شود بنابر اقوي اعتكاف فرزند باطل است.(24)
حضرت آيت الله مكارم شيرازي؛
الف. زن بنابر احتياط واجب از همسرش اجازه بگيرد؛ در صورتي كه شوهر در روز سوم از اجازه منصرف شد، زن اعتكاف را تا آخر ادامه دهد.
ب. فرزندان بالغ احتياجي به اجازه ي ولي ندارند.(25)
حضرت آيت الله نوري همداني؛
الف. اذن شوهر در صحت اعتكاف زن، در صورتي كه منافاتي با حق شوهر داشته باشد، لازم است و با عدم منافات، اگر زن بخواهد روزه ي مستحبي بگيرد، بنابر احتياط واجب اذن شوهر شرط است.
ب. اذن والدين در صحت اعتكاف فرزند در صورتي كه موجب ايذاء آن ها شود، لازم است. و اگر سبب اذيت پدر و مادر نشود، بنابر احتياط مستحب، بايد از آن ها اذن بگيرد.(26)
حضرت آيت الله وحيد خراساني؛
الف. اذن شوهر در صحت اعتكاف زن، در صورتي كه منافات با حق شوهر داشته باشد، لازم است.
ب. هرگاه اعتكاف فرزند از ناحيه ي شفقت و مهرباني والدين بر فرزند، موجب اذيت آن ها شود؛ اذن پدر و مادر در صحت اعتكاف فرزند، لازم است.(27)
پي نوشت:
1. تحرير الوسيله، ج 1، ص 305.
2. عروت الوثقي، ج 2، ص 77.
3. وسيلت النجات ، ج 1، ص 331.
4. منهاج الصالحين، ج 1، ص 294.
5 . اجوبت الاستفتاءات، ص 179، س 850 .
6 . منهاج الصالحين، ج 1، ص 279.
7. منهاج الصالحين، ج 1، ص 342.
8 . هدايت العباد، ج 1، ص 237 و جامع الاحكام، ج 1، ص 144، س 514 .
9 . عروت الوثقي، ج 2، ص 72.
10. همان، ص 77 و مجمع المسايل، ج 4، ص 175، س 501 .
11. استفتاءات، ج 2، ص 158، س 456.
12. هزار و يك مسأله، ج 2، ص 81 ، س 270.
13. منهاج الصالحين، ج 2، ص 322.
14. تحرير الوسيله،، ص 306.
15. عروت الوثقي، ج 2، ص 78.
16. وسيلت النجات ، ج 1، ص 332.
17. منهاج الصالحين، العبادات، ص 294 و استفتائات جديد، ص 154، س 745.
18. استفتائات موجود در واحد پاسخ به سؤالات جامعت الزهرا(س).
19. عروت الوثقي، ج 2، ص 78.
20. همان، ص 482 و منهاج الصالحين، ج 1، ص 342.
21. استفتائات موجود در واحد پاسخ به سؤالات جامعت الزهرا(س).
22. هدايت العباد، ج 1، ص 237.
23 . عروت الوثقي، ج 2، ص 72.
24. هدايت العباد، ج 1، ص 279.
25. استفتائات جديد، ج 2، ص 160 و 161، س 471 و استفتائات جديد، ج 3، ص 106، س 308.
26. تعليقات بر عروت الوثقي، ص 198.
27. منهاج الصالحين، ج 2، ص 322.
برگرفته از : نامه جامعه :: مرداد 1385، شماره 23
/خ
