مقصود از تجسم اعمال چیست؟

مقصود طرفداران این نظریه، در این مدعا خلاصه می‌شود که همه‌ی کیفرهایی که شخص گناهکار در سرای آخرت تحمل خواهد کرد، از ناحیه‌ی خارج نیست، بلکه اعمال انسان است که در قیامت به صورت عذاب صور موحشه، مانند عقرب‌ها و مارها تجسم می‌یابد، اما درباره‌ی اینکه اعمال انسانی چگونه به اشکال مختلف عذاب تبدیل خواهد شد، دو نظریه‌ی عمده وجود دارد:
الف) عذاب، تجسم و صورت فعل و لوازم نفسانی است.
ب) عذاب، صورت ملکوتی و باطنی اعمال دنیوی است.
این صور و هیئات رذیله‌ی نفس، با توجه به نوع رذیله بودن آنها مبدل به اقسام عذاب و کیفر می‌شود که در عالم آخرت نفس، با مشاهده و ادراک آنها که در حقیقت فعل خود نفس است، معذب و متألم خواهد شد. منظور از نظریه‌ی اول این است که در دنیا با انجام دادن هر فعلی، چه حسن و چه قبیح، در صقع نفس انسان که جوهر مجرد و فعالی است، اثر و خاصیت آن فعل پدید می‌آید که این اثر و هیئت موجود در نفس، ابتدا به صورت حال و موقت و قابل زوال و عدم است؛ اما با تکرار و مداومت، اثر و هیئت آن در نفس انسانی به صورت ملکه و خاصیت پایدار ماندگار می‌شود و گاهی اثر آن از صورت ملکه بودن خارج و مبدل به صورت جوهره‌ی ثانویه زوال‌ناپذیر می‌گردد.
این صور و هیئات رذیله‌ی نفس، با توجه به نوع رذیله بودن آنها مبدل به اقسام عذاب و کیفر می‌شود که در عالم آخرت نفس، با مشاهده و ادراک آنها که در حقیقت فعل خود نفس است، معذب و متألم خواهد شد.

بیشتر بخوانید: تجسم اعمال

اما مراد قائلان نظریه‌ی دوم این است که برای هر عمل دنیوی انسان دو شکل وجود دارد: صورت اول، صورت ظاهری عمل است؛ مانند غیبت کردن، خوردن مال یتیم و یا نماز خواندن و روزه گرفتن. صورت دیگر، چهره واقعی و ملکوتی اعمال است که فعلاً از دیدگان ما نهان است؛ مثلاً صورت واقعی غیبت، خوردن جسد میت است، صورت واقعی اکل مال یتیم، خوردن آتش است و صورت واقعی روزه، سیر از آتش جهنم است. انسان‌های والایی وجود دارند که می‌توانند با تهذیب نفس خود موفق به رؤیت صور واقعی و ملکوتی اعمال انسانی بشوند که در این باره روایات مختلفی وارد شده است.
منبع مقاله :
گروهی از نویسندگان، (1392) اسلام و مسئله نفس و بدن: مجموعه مقالات، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، چاپ اول.