نگاهی به کاربرد پزشکی آب بشقابی

نام علمی (خانواده):

Centella asiatica (L.) Uban (Umbelliferae)

نام انگلیسی:

Indian Pennywort, Asiatic Pennywort

نام فارسی:

آب بشقابی

مشخصات:

آب بشقابی یک گیاه خزنده چند سال زی با ساقه‌های رونده بلند و باریک افقی است که با میانگره‌های بلند مشخص می‌شود. برگ‌ها سبز رنگ، بادبزنی شکل یا گرد - کلیوی شکل، 1-4 در 1-7 سانتی‌متر با لبه دندانه‌دار هستند. از این گیاه به عنوان یک نوشیدنی خنک کننده در سوختگی وکورک، برای درمان اسهال، به عنوان مدر، و در درمان سنگ کلیه، جزام، در بهبود زخم و به عنوان مقوی استفاده می‌شود. این گیاه همچنین یکی از اجزای مخلوطی است که در اندونزی برای درمان قولنج به کار می‌رود. گل‌ها چترک مانند، با گلبرگ‌های سفید یا ارغوانی روشن - صورتی که میوه تخم‌مرغی کوچکی به بار می‌آورند.

منشأ:

بومی هند است و در نواحی گرمسیری امریکا، افریقا، غرب پاکستان، چین، ژاپن و اقیانوس آرام یافت می‌شود.

ترکیبات شیمیایی:

آسیاتیکوزید، اسید آسیاتیک، اسید براهمیک، براهموزید، اسید سنتلیک، سنتلوز، ایندوسنتلوزید، اسید مادکاسیک، مادکازوئید، تانکونیزید، ولارین، بایوژنین، سنتلین، آسیاتیسین و سنتلیسین.

کاربرد در طب سنتی:

از این گیاه به عنوان یک نوشیدنی خنک کننده در سوختگی وکورک، برای درمان اسهال، به عنوان مدر، و در درمان سنگ کلیه، جزام، در بهبود زخم و به عنوان مقوی استفاده می‌شود. این گیاه همچنین یکی از اجزای مخلوطی است که در اندونزی برای درمان قولنج به کار می‌رود. در چین از آن برای بهبود اشتها، کمک به هضم غذا و درمان جراحات و زخم‌ها استفاده می‌شود. در هند، برای درمان بیماری‌های پوستی، دستگاه عصبی و خونی به کار می‌رود. از این گیاه برای درمان تب و روماتیسم، به عنوان سمیت‌زدا، سداتیو و متسع کننده عروق محیطی استفاده می‌شود گزارش شده که این گیاه در درمان سرطان، به عنوان محرک جریان خون، پایین آورنده فشار خون، محرک، مقوی، محو کننده اسکار زخم (برگ) در درمان خون ادراری، سوزاک، زخم پپتیک و گلودرد مؤثر است. همچنین از این گیاه برای درمان سل، سردرد (جوشانده) اسهال خونی (جوشانده همراه با مواد دیگر) کورک و تومورها (ضماد به صورت موضعی) پیسی، آنمی، ترشحات ادراری، برونشیت، جنون، جذام (جوشانده) کند ذهنی، اسهال خونی (شیره گیاه 2 تا 3 بار در روز با معده خالی) سرفه (جوشانده با شکر خرما بعد از زایمان به خانم‌ها داده می‌شود)، درمان پیل‌پایی، بزرگی طحال (پماد برگ) لکنت زبان، به عنوان مدر، آبله مرغان و به عنوان محرک موضعی استفاده می‌شود. استعمال موضعی به صورت ضماد، برای خون‌مردگی، شکستگی‌های بسته، پیچ‌خوردگی و کورک تجویز می‌شود.

آثار دارویی:

ضد باکتری، ضد افسردگی، ضد تهوع، ضد نئوپلازی، آنتی اکسیدان، ضد لخته خون، ضد اضطراب، محافظ معده تنظیم کننده دستگاه ایمنی، ضد سمیت ژنتیکی، ترمیم کننده عصبی، محافظ اشعه و بهبود دهنده زخم.

مقدار مصرف:

در حدود 0/6گرم ماده خشک از مجموع قسمت‌های گیاه، سه بار در روز، تجویز می‌شود (توضیح بیشتری بیان نشده است). مقادیر بیشتری از برگ تازه، گهگاه به عنوان سبزی یا مکمل غذایی خورده می‌شود. 60 میلی‌گرم روزانه از عصاره آب بشقابی برای عروق واریسی داده می‌شود. 30 یا 60 میلی‌گرم از فراکسیون کلی‌تری ترپنوئیدی آب بشقابی (TTFCA) سه بار در روز برای بهبود فشار خون وریدی مصرف می‌شود. عصاره تعیین عیار شده‌ی آب بشقابی با دوز 60 یا 120 میلی‌گرم در روز برای نارسایی مزمن وریدی داده می‌شود. برای درمان تب، سرخک، استفراغ خونی، خون دماغ، اسهال، اسهال خونی، یبوست، ترشحات واژینال، یرقان، سوزش ادرار، کورک، قاعدگی دردناک و واریس، دوز روزانه 30 تا 40 گرم از گیاه تازه به صورت عصاره یا جوشانده مصرف می‌شود.

بیشتر بخوانید: انواع داروها برای درمان اختلال افسردگی

 

عوارض جانبی:

درماتیت تماسی آلرژیک، خواب آلودگی، افزایش سطح گلوکز و کلسترول خون.

مسمومیت‌زایی:

سمیت کبدی.

موارد منع مصرف:

در دوران بارداری و شیردهی و در کودکان نباید مصرف شود.

تداخلات دارو - گیاه:

گزارش شده با افدرین، تئوفیلین، آتروپین و کدئین تداخل دارد. باعث کاهش اثربخشی داروهای ضد دیابت و ضد چربی خون می‌شود.

یادداشت نویسنده:

کرم موضعی حاوی جزء فعال آسیاتیکوزید برای بهبود زخم، در بازار در دسترس می‌باشد.

پی‌نوشت:

برای مشاهده پی‌نوشت‌های این کتاب به منبع مقاله مراجعه شود.

منبع مقاله :
لینگ، کوهویی - تانگ کیان، چوا - چای هون، تان؛ (1392)، راهنمای گیاهان دارویی: مصور و با رویکرد علمی و دارویی، مترجمان: حسین حسین‌زاده - محسن ایمن شهیدی، رامین رضایی، مشهد: بنیاد پژوهشهای آستان قدس رضوی، چاپ اول.