نویسنده: محمد جواد واعظی
همه ما تجربه‌اش را داریم، تجربه گرفتگی عضلات بدن که با دلایل مختلفی مبتلایمان می‌کند.
اغلب این گرفتگی‌ها در نواحی گردن، کتف، کمر و پشت پا طی انجام کارهای روزانه، بلند کردن اشیاء از روی زمین، هنگام ورزش کردن و حتی در خواب نیز اتفاق می‌افتد. آماده نبودن عضله هنگام ورزش و یا انجام کارهای سنگین، استرس، کمبود مواد معدنی مورد نیاز بدن و حتی کم آبی از دلایل گرفتگی عضلات محسوب می‌شود.
ریشه بیشتر گرفتگی‌های عضلانی به خستگی و آماده نبودن عضله هنگام انجام کارهای سنگین یا ورزش‌هایی که طی آنها عضلات بدن بشدت در فعالیت است مانند شنا کردن بازمی‌گردد که موثرترین روش کنترل و درمان آن ماساژ دادن و گرم کردن محل گرفتگی است.
در واقع یکی از شایع‌ترین عوامل ایجاد درد شدید در پشت و گردن افراد آن است که این درد معمولاً با ماساژ دادن و گرم کردن موضع، قابل کنترل و رفع است و نیازی به درمان از طریق روش‌های جدی‌تر درمانی ندارد.
وقتی عضلات نیز دچار استرس می‌شود
گرفتگی عضلات یکی از عکس‌العمل‌های ایمنی و طبیعی بدن نسبت به اختلالاتی است که در عملکرد ماهیچه یا رشته‌های عصبی اطراف آن پیش می‌آید. گرفتگی پشت که بسیار شایع است معمولاً بر اثر حرکت‌های ناگهانی و نامناسب اتفاق می‌افتد که ممکن است باعث کشش‌های شدید در بافت ماهیچه‌ای و عصبی عضلات این ناحیه شود و درد و ناراحتی همراه دارد. البته گرفتگی عضلات پشت گاهی هم می‌تواند نشانه‌ای از وجود صدمات و مشکلات جدی‌تری در ناحیه ستون فقرات باشد که نیاز به پیگیری تخصصی خواهد داشت.اما دکتر توانا با تأکید بر نقش فشارهای عصبی و استرس‌ها در بروز گرفتگی و اسپاسم عضلانی در نواحی گردن، کمر و پشت پا می‌گوید: بسیار اتفاق می‌افتد که فشارهای عصبی منجر به گرفتگی عضلات پشت پا در خواب بشود. این اتفاق حتی طی بارداری نیز به دنبال بروز استرس، برای خانم باردار در ماه پایانی بارداری و کاهش فعالیت وی اتفاق می‌افتد. حتی در بسیاری افراد گرفتگی‌های عضلانی با ریشه عصبی در ناحیه معده و روده اتفاق می‌افتد که در قالب درد معده و کولیت‌های روده‌ای بروز پیدا می‌کند. بی‌شک در چنین مواردی مصرف داروهای آرام‌بخش و ضد اضطراب در رفع گرفتگی عضلانی بسیار مؤثر خواهد بود.
بیشتر بخوانید: بعد از ورزش، عضلاتتان می‌گیرد؟
کمبود مواد معدنی به دامن عضلات می‌افتد
گرفتگی عضلات در بسیاری موارد به بروز اختلال در تعادل مواد معدنی و آنزیم‌ها در بدن مربوط می‌شود که دکتر توانا درباره با آن چنین توضیح می‌دهد: کاهش یا افزایش منیزیم، کلسیم، سدیم و پتاسیم در خون منجر به انقباض عضله و جلوگیری از بازگشت آن به حالت اول می‌شود. البته برای تشخیص مقادیر غیر طبیعی این مواد آزمایش خون انجام می‌گیرد. در صورت تشخیص کمبود منیزیم از طریق آزمایش خون بررسی کاملی درباره علت این کمبود انجام و با تجویز مقادیر لازم از این عنصر، مشکل گرفتگی عضلانی رفع می‌شود. مقدار کم یا زیاد کلسیم در خون نیز می‌تواند منجر به بروز فلج عضلانی موقتی بشود که با بررسی و درمان علل این کمبود مشکل گرفتگی عضلات نیز از بین می‌رود. البته وجود کلسیم غیر طبیعی در بدن ممکن است به بیماری‌های روده، کلیه یا غدد پاراتیروئید مربوط بشود.کم آبی و اسپاسم عضلانی
نباید فراموش کرد که از اولین نشانه‌های گرفتگی عضلات، درد شدیدی است که بسته به موقعیت ناحیه صدمه دیده، در پشت یا گردن ظاهر می‌شود. این درد که با انقباض دردناک هاهیچه همراه است، ممکن است بین چند ثانیه تا چند دقیقه طول بکشد و در اکثر موارد بدون نیاز به اقدام خاصی رفع می‌شود. متخصصان طب فیزیکی معتقدند که در موارد نادری قرار گرفتن در پوزیشن یا موقعیت غلط هنگام کار و فعالیت روزانه مثل نشستن‌ها و ایستادن طولانی و برداشتن اجسام سنگین به طریقه اشتباه از روی زمین به گرفتگی عضلانی منجر می‌شود.کم آبی منجر به بالا رفتن میزان اسید لاکتیک در عضلات و بروز درد عضلانی می‌شود. در واقع از دست دادن آب بدن مهم‌ترین عامل نرسیدن خون کافی به عضلات و گرفتگی آن است. به بیان دیگر در فعالیت طولانی مدت همچون ورزش‌های سنگین در هوای گرم، مقدار زیادی از مایعات بدن دفع می‌شود، در این حالت حجم خون کاهش یافته و مقدار کافی خون برای رساندن اکسیژن به تمام عضلات در حال ورزش وجود ندارد. در نتیجه عضلات در حال فعالیت، خون کافی دریافت کرده و به سمت اسپاسم یا گرفتگی پیش می‌روند. با نوشیدن آب قبل از فعالیت و هر 15 دقیقه یک بار در حین فعالیت می‌توان از بروز چنین گرفتگی‌هایی پیشگیری کرد.
گرفتگی عضلات، خواب‌تان را آشفته می‌کند
متخصصان طب فیزیکی علت گرفتگی عضلانی هنگام خواب را معمولاً به علت فشردگی یک عصب یا واکنش خاص عضلانی می‌دانند و توضیح می‌دهند اگر در هنگام خواب فرد غلت بزند، ممکن است که عصبی تحت فشار قرار گیرد، در این هنگام یک پیام از محل فشردگی آغاز و به عضله مربوط به آن منتقل می‌شود. همچنین در هنگام غلت زدن در خواب، عضلات منقبض می‌شود که این عمل باعث کشیدگی تاندون‌های متصل به عضله می‌شود. در این هنگام یک پیام از مغز به عضله رفته و باعث انقباض آن می‌شود. در این حالت فرد احساس گرفتگی دردناک می‌کند. بهترین توصیه برای پیشگیری از این نوع گرفتگی‌های عضلانی، کشش دادن به عضلات، پیش از خواب است.درمان گرفتگی عضلانی؛ ساده و در دسترس
مسلماً در گرفتگی‌های عضلانی بسته به علت گرفتگی می‌توان از درمان ساده چون گرم کردن موضع و تقویت عضلات با ورزش‌های مناسب تا دارو درمانی، انجام تمرینات طب فیزیکی، فیزیوتراپی و مصرف مواد معدنی ضروری بهره گرفت.نکته مهم در گرفتگی عضلات آن است که بدانید این نوع اسپاسم‌ها دو پیام دارد. یکی این که ما را متوجه وجود مشکلی در بدن‌مان می‌کند که با بررسی و پیگیری ممکن است دریابیم که موقتی و زودگذر است یا این که نیاز به درمان خاص خود را دارد. دیگر این که تأکیدی است بر این که باید حرکات‌تان را محدود سازید تا مانع صدمات بیشتر در آن ناحیه از بدنتان شوید چرا که این علائم معمولاً بر اثر فعالیت بدنی زیاد تشدید می‌شود و پس از یک دوره استراحت، کمتر شده یا از بین می‌رود.
منبع مقاله :
واعظی، محمد جواد، (1396)، دانستنیهای پزشکی، قم: نوید حکمت، چاپ اول.
