یکی از بهترین کارهای فرانسه، تهیه برنامه آموزشی برای تمامی افراد درگیر در این زمینه است
چکیده
یکی از راه‌کارهای مبارزه با اعتیاد در ایران امروز، استفاده از تجارب دیگر کشورهاست. در این بین، کشورهای اروپایی یکی از گزینه‌های مطرح در این زمینه هستند که بتوان از تجارب آن‌ها در این زمینه بهره گرفت. کشور فرانسه یکی از این کشورهاست که در این مقاله به تجارب آن در زمینه مبارزه با اعتیاد خواهیم پرداخت.
تعداد کلمات 1303/ تخمین زمان مطالعه 7 دقیقه
یکی از راه‌کارهای مبارزه با اعتیاد در ایران امروز، استفاده از تجارب دیگر کشورهاست. در این بین، کشورهای اروپایی یکی از گزینه‌های مطرح در این زمینه هستند که بتوان از تجارب آن‌ها در این زمینه بهره گرفت. کشور فرانسه یکی از این کشورهاست که در این مقاله به تجارب آن در زمینه مبارزه با اعتیاد خواهیم پرداخت.
تعداد کلمات 1303/ تخمین زمان مطالعه 7 دقیقه
مقدمه
سیاست‌های کلان کشور فرانسه با تکیه بر پیشگیری و پژوهش، حتی در زمینۀ کاهش عرضه نیز به آموزش نیروهای انتظامی در خصوص مواد مخدر و نحوۀ برخورد با معتادان توجه ویژه داشته است. استراتژی دولت فرانسه برخلاف کشورهای دیگر، در یک برنامۀ سه ساله و با اولویت پیشگیری و مراقبت‌های درمانی و پزشکی طراحی شده است. این برنامه‌ها جهت روشن کردن افکار عمومی، پیشگیری در چارچوب قانون هدایت معتادان به درمان، تدوین برنامه‌های آموزشی برای کسانی که به هر طریقی با معتادان سروکار دارند و توجه ویژه به بخش درمان، بر افزایش اطلاعات متمرکزند.
فرانسه در زمینۀ انجام کلیه فعالیت‌های مربوط به پیشگیری در چارچوب قانون با در نظر داشتن محدودیت‌های قانونی اقداماتی را سامان داده است؛ از جمله وزارت دادگستری فرانسه برای تمامی دادستان‌های سراسر کشور بخش‌نامه‌هایی دربارۀ نحوه عملکرد قضایی در قبال معتادان ارسال داشته است که به موجب این بخشنامهها، دادستان‌های سراسر کشور موظف‌اند از صدور احکام حبس برای معتادان، تا حد امکان پرهیز کرده و نسبت به گسترش شرایط بهداشتی و برخوردهای اجتماعی با مواد مختلف قضایی اهتمام داشته باشند. هم‌چنین توصیه شده که شیوه‌های بازداشت و پیگیری قضایی معتادان نباید مانعی در جهت برنامه‌های کاهش اعتیاد و بازپروری معتادان ایجاد کند. در این بخشنامهها توصیه شده که سیاست صدور احکام جنایی برای معتادان باید حتی‌المقدور انعطاف‌پذیر باشد.
فرانسه در زمینۀ انجام کلیه فعالیت‌های مربوط به پیشگیری در چارچوب قانون با در نظر داشتن محدودیت‌های قانونی اقداماتی را سامان داده است؛ از جمله وزارت دادگستری فرانسه برای تمامی دادستان‌های سراسر کشور بخش‌نامه‌هایی دربارۀ نحوه عملکرد قضایی در قبال معتادان ارسال داشته است که به موجب این بخشنامهها، دادستان‌های سراسر کشور موظف‌اند از صدور احکام حبس برای معتادان، تا حد امکان پرهیز کرده و نسبت به گسترش شرایط بهداشتی و برخوردهای اجتماعی با مواد مختلف قضایی اهتمام داشته باشند. هم‌چنین توصیه شده که شیوه‌های بازداشت و پیگیری قضایی معتادان نباید مانعی در جهت برنامه‌های کاهش اعتیاد و بازپروری معتادان ایجاد کند. در این بخشنامهها توصیه شده که سیاست صدور احکام جنایی برای معتادان باید حتی‌المقدور انعطاف‌پذیر باشد.
پیشگیری
در کشور فرانسه اولویت با بخش درمان است، اما در برنامۀ سه سالۀ مواد مخدر این کشور، بخش‌های مهمی در خصوص پیشگیری آمده است. در حال حاضر، کمبود نسبی ارتباط در بخش‌های اجرایی جای خود را به دریافت پیام‌های بی‌شماری از منابع مختلف داده است که سازمان نیافته و گاهی نادرست‌اند. از این‌رو، عکس‌العمل و واکنش جوانان در قبال اعتیاد به مواد مخدر بین دو نقطۀ بی‌نهایت خطرناک و بی‌اندازه بی‌تفاوت نوسان دارد.
در استراتژی پیشگیری فرانسه آمده است که می‌توان اطلاعاتی را که در حال حاضر از محدودۀ بستۀ متخصصان فراتر نمی‌رود، از طریق ایجاد یک مرکز اطلاع‌رسانی در اختیار همۀ افراد قرار داد و باعث افزایش توانایی‌های موجود شد. بنابراین، فرانسه ضرورت انتشار اطلاعات گسترده در خصوص الگوهای سوء مصرف مواد را احساس کرده است و در جهت تقویت فعالیت‌های ارتباطی و اطلاع‌رسانی اقدامات ذیل را در دستور کار خود قرار داده است: یک مبارزۀ فراگیر در حوزۀ اطلاع‌رسانی طی یک برنامۀ سه ساله، به منظور آگاهی دادن به مردم از طریق میان‌پرده‌های تلویزیونی و نشر اطلاعیه‌های آموزشی (این برنامه از پاییز 1999 آغاز شده است). انجام اقدامات شدیدتری از سوی جوانان، افراد متخصص، نمایندگان منتخب مردم و رهبران عقیدتی، متخصصان و انجمن‌های علمی (این کار نیز از اکتبر 1999 شروع شده است).در کشور فرانسه اولویت با بخش درمان است، اما در برنامۀ سه سالۀ مواد مخدر این کشور، بخش‌های مهمی در خصوص پیشگیری آمده است. در حال حاضر، کمبود نسبی ارتباط در بخش‌های اجرایی جای خود را به دریافت پیام‌های بی‌شماری از منابع مختلف داده است که سازمان نیافته و گاهی نادرست‌اند. از این‌رو، عکس‌العمل و واکنش جوانان در قبال اعتیاد به مواد مخدر بین دو نقطۀ بی‌نهایت خطرناک و بی‌اندازه بی‌تفاوت نوسان دارد.
اختصاص یک شمارۀ تلفن امداد ملی به نام «خدمات اطلاع‌رسانی مواد مخدر» که برای پاسخ‌گویی به پرسش‌های مردم در خصوص مصرف الکل، دخانیات و داروهای روان‌گردان، فعالیت‌اش را آغاز کرده است. این خط ارتباطی می‌تواند برای خدمات‌رسانی به افراد ساکن در خارج از کشور نیز به کار گرفته شود. در ضمن یک خط پست الکترونیکی هم با این شبکه مرتبط است.
از سوی دیگر، ایجاد فرهنگی مبتنی بر دانش معتبر، از اهداف اصلی برنامۀ دولت در امر مبارزه با مواد مخدر است که به واسطۀ آن تمام متخصصانِ دست‌اندرکار در برنامۀ پیشگیری، تعلیم و تربیت، مراقبت‌های پزشکی و کارکنان نیروی انتظامی را از آموزش و دانش لازم برخوردار می‌کند. این برنامۀ آموزشی باید از اجرای یک برنامۀ کلی در پنج شاخۀ مختلف حمایت کند:
1. اجرای برنامه‌های آموزشی برای تمام کارکنان غیر حرفه‌ای و فنی‌ای که با معتادان در ارتباط‌اند و در نظر داشتن مشکلات ایجاد‌شده از طرف افراد دائم‌الخمر. هدف از اجرای این برنامه، تهیۀ اطلاعات مورد نیاز در خصوص الگوهای رفتاری معتادان و اجرای سیاست‌های مربوط به مواد مخدر و اعتیاد، با در نظر داشتن کم‌ترین میزان خطرپذیری است. البته آموزش نیروی پلیس، ژاندارمری و کارکنان زندان‌ها نیز به صورت ویژه مدنظر قرار گرفته است؛
2. تهیۀ یک برنامۀ آموزشی برای تمام کسانی که در برنامۀ پیشگیری فعالند؛
3. افزایش سطح توانایی متخصصان برای حصول و کسب مهارت‌هایی که از آن‌ها بی‌بهره‌اند. این برنامه شامل معلمان مدارس، مدرسان جوان، پزشکان و وکلا است تا با خطرات احتمالی بعضی از الگوهای رفتاری آشنا شوند؛
4. تهیۀ برنامه‌های آموزشی متمرکز برای نیروی انتظامی. در این برنامه به مبارزه با قاچاق مواد مخدر در سطح محلی و منطقه‌ای توجهی خاص شده است؛
5. تهیۀ برنامۀ آموزشی برای پزشکان و داروسازان.
در استراتژی پیشگیری فرانسه آمده است که می‌توان اطلاعاتی را که در حال حاضر از محدودۀ بستۀ متخصصان فراتر نمی‌رود، از طریق ایجاد یک مرکز اطلاع‌رسانی در اختیار همۀ افراد قرار داد و باعث افزایش توانایی‌های موجود شد. بنابراین، فرانسه ضرورت انتشار اطلاعات گسترده در خصوص الگوهای سوء مصرف مواد را احساس کرده است و در جهت تقویت فعالیت‌های ارتباطی و اطلاع‌رسانی اقدامات ذیل را در دستور کار خود قرار داده است: یک مبارزۀ فراگیر در حوزۀ اطلاع‌رسانی طی یک برنامۀ سه ساله، به منظور آگاهی دادن به مردم از طریق میان‌پرده‌های تلویزیونی و نشر اطلاعیه‌های آموزشی (این برنامه از پاییز 1999 آغاز شده است). انجام اقدامات شدیدتری از سوی جوانان، افراد متخصص، نمایندگان منتخب مردم و رهبران عقیدتی، متخصصان و انجمن‌های علمی (این کار نیز از اکتبر 1999 شروع شده است).در کشور فرانسه اولویت با بخش درمان است، اما در برنامۀ سه سالۀ مواد مخدر این کشور، بخش‌های مهمی در خصوص پیشگیری آمده است. در حال حاضر، کمبود نسبی ارتباط در بخش‌های اجرایی جای خود را به دریافت پیام‌های بی‌شماری از منابع مختلف داده است که سازمان نیافته و گاهی نادرست‌اند. از این‌رو، عکس‌العمل و واکنش جوانان در قبال اعتیاد به مواد مخدر بین دو نقطۀ بی‌نهایت خطرناک و بی‌اندازه بی‌تفاوت نوسان دارد.
اختصاص یک شمارۀ تلفن امداد ملی به نام «خدمات اطلاع‌رسانی مواد مخدر» که برای پاسخ‌گویی به پرسش‌های مردم در خصوص مصرف الکل، دخانیات و داروهای روان‌گردان، فعالیت‌اش را آغاز کرده است. این خط ارتباطی می‌تواند برای خدمات‌رسانی به افراد ساکن در خارج از کشور نیز به کار گرفته شود. در ضمن یک خط پست الکترونیکی هم با این شبکه مرتبط است.
از سوی دیگر، ایجاد فرهنگی مبتنی بر دانش معتبر، از اهداف اصلی برنامۀ دولت در امر مبارزه با مواد مخدر است که به واسطۀ آن تمام متخصصانِ دست‌اندرکار در برنامۀ پیشگیری، تعلیم و تربیت، مراقبت‌های پزشکی و کارکنان نیروی انتظامی را از آموزش و دانش لازم برخوردار می‌کند. این برنامۀ آموزشی باید از اجرای یک برنامۀ کلی در پنج شاخۀ مختلف حمایت کند:
1. اجرای برنامه‌های آموزشی برای تمام کارکنان غیر حرفه‌ای و فنی‌ای که با معتادان در ارتباط‌اند و در نظر داشتن مشکلات ایجاد‌شده از طرف افراد دائم‌الخمر. هدف از اجرای این برنامه، تهیۀ اطلاعات مورد نیاز در خصوص الگوهای رفتاری معتادان و اجرای سیاست‌های مربوط به مواد مخدر و اعتیاد، با در نظر داشتن کم‌ترین میزان خطرپذیری است. البته آموزش نیروی پلیس، ژاندارمری و کارکنان زندان‌ها نیز به صورت ویژه مدنظر قرار گرفته است؛
2. تهیۀ یک برنامۀ آموزشی برای تمام کسانی که در برنامۀ پیشگیری فعالند؛
3. افزایش سطح توانایی متخصصان برای حصول و کسب مهارت‌هایی که از آن‌ها بی‌بهره‌اند. این برنامه شامل معلمان مدارس، مدرسان جوان، پزشکان و وکلا است تا با خطرات احتمالی بعضی از الگوهای رفتاری آشنا شوند؛
4. تهیۀ برنامه‌های آموزشی متمرکز برای نیروی انتظامی. در این برنامه به مبارزه با قاچاق مواد مخدر در سطح محلی و منطقه‌ای توجهی خاص شده است؛
5. تهیۀ برنامۀ آموزشی برای پزشکان و داروسازان.
بیشتر بخوانید: تجارب آمریکا در مبارزه با اعتیاد
درمان
سیاست درمان در فرانسه درحالی مطرح می‌شود که بر ضرورت تسریع در اجرای سیاست کاهش زیان تأکید می‌شود. بنابراین کاهش و کنترل ایدز، بهبود وضعیت بهداشتی، جامعه‌پذیری معتادان و کاهش تعداد مرگ‌های ناشی از تزریق بیش از اندازۀ مواد مخدر در دستور کار دولت فرانسه قرار دارند. در فرانسه خدمات و مراقبت‌های بهداشتی متفاوت به طور موازی برای کسانی توصیه می‌شود که یا از الگوهای جدید مصرف پیروی می‌کنند یا به چند نوع ماده مخدر اعتیاد دارند. هدف این است که تمامی معتادان بتوانند از مراقبت‌های بهداشتی بهره‌مند شوند. تمام سازمان‌های داخلی از این طرح حمایت می‌کنند. آمار افرادی که از این تسهیلات بهره‌مند می‌شوند، به خصوص آن دسته که دورۀ اعتیاد طولانی دارند، خیلی محدود است.
از طرفی از آن‌جا که نوع مواد مصرفی معتادان آتی مشخص است، همه موظف به رعایت اصول زیر هستند:
1. اجرای روشی کارآمد با در نظر گرفتن اوضاع و احوال و طرح‌های موجود در مقیاس منطقه‌ای برای کشور فرانسه و سازمان‌های تابعه؛
2. توسعه و سامان‌دهی شبکۀ بیمارستانی در سطح شهرها و تشویق کارکنان بیمارستانها برای تحصیل مهارت‌های مورد نیاز در درمان اعتیاد؛
3. کسب اطمینان دائمی در ارائۀ مراقبت‌های پزشکی برای معتادان در زندان‌ها، ایجاد شرایط برای ترک آن‌ها و ارائۀ مراقبت‌های بهداشتی به زندانیانی که از اعتیاد به الکل رنج می‌برند (30 درصد معتادان در این گروه قرار دارند)؛
4. اطمینان از اینکه معتادان به برنامه‌های فعلی جامعه‌پذیری دسترسی دارند؛ خصوصاً این که تعدادی از آن‌ها تحت نظر قانون محرومیت‌زدایی اجتماعی هستند؛
5. تقویت کمک‌های رفاهی به معتادان تحت درمان که از طریق مراکز درمانی مداوا می‌شوند (حمایت از شبکه‌های پزشکی، توافقات به‌عمل‌آمده با مراکز بهداشتی ـ درمانی و ارائۀ تسهیلات مالی برای بازپروری معتادان)؛
6. تأمین مراقبت‌های ویژه و مطلوب برای زنان باردار که به مواد مخدر یا الکل اعتیاد دارند؛
7. سعی در ارائۀ شیوه‌هایی برای کمک به جوانان معتاد.
از طرفی از آن‌جا که نوع مواد مصرفی معتادان آتی مشخص است، همه موظف به رعایت اصول زیر هستند:
1. اجرای روشی کارآمد با در نظر گرفتن اوضاع و احوال و طرح‌های موجود در مقیاس منطقه‌ای برای کشور فرانسه و سازمان‌های تابعه؛
2. توسعه و سامان‌دهی شبکۀ بیمارستانی در سطح شهرها و تشویق کارکنان بیمارستانها برای تحصیل مهارت‌های مورد نیاز در درمان اعتیاد؛
3. کسب اطمینان دائمی در ارائۀ مراقبت‌های پزشکی برای معتادان در زندان‌ها، ایجاد شرایط برای ترک آن‌ها و ارائۀ مراقبت‌های بهداشتی به زندانیانی که از اعتیاد به الکل رنج می‌برند (30 درصد معتادان در این گروه قرار دارند)؛
4. اطمینان از اینکه معتادان به برنامه‌های فعلی جامعه‌پذیری دسترسی دارند؛ خصوصاً این که تعدادی از آن‌ها تحت نظر قانون محرومیت‌زدایی اجتماعی هستند؛
5. تقویت کمک‌های رفاهی به معتادان تحت درمان که از طریق مراکز درمانی مداوا می‌شوند (حمایت از شبکه‌های پزشکی، توافقات به‌عمل‌آمده با مراکز بهداشتی ـ درمانی و ارائۀ تسهیلات مالی برای بازپروری معتادان)؛
6. تأمین مراقبت‌های ویژه و مطلوب برای زنان باردار که به مواد مخدر یا الکل اعتیاد دارند؛
7. سعی در ارائۀ شیوه‌هایی برای کمک به جوانان معتاد.
پژوهش و نشر
یکی از محورهای استراتژی دولت فرانسه برای مبارزه با مواد مخدر، افزایش دانش و تخصص در این زمینه است. هدف این رویکرد، توسعۀ سیستمی برای مشاهده، مطالعه و تحقیق است تا در این سیستم مقام‌های مسئول بتوانند رویه‌های رو‌به‌رشد را پیش‌بینی و تصمیمات ضروری را در مواقع مقتضی اتخاذ نمایند. سه شکل عملکرد پیشنهاد‌شده عبارتند از:
1. یک برنامۀ مطالعاتی معیّن چند ساله که با تهیۀ فهرستی از امکانات و دانش کنونی شروع می‌شود. این امر مستلزم این است که تیم‌های تحقیقاتی در مسیرها و بخش‌هایی تجهیز شوند که تاکنون به آن بخش‌ها و مسیرها توجه نشده است (خصوصاً در علوم اقتصادی، اجتماعی و جرم‌شناسی)؛ هم‌چنین ضروری است آن دسته از برنامه‌های تحقیقاتی توسعه یابد که در جمع‌آوری اطلاعات دقیق و معتبر راجع به اعتیاد به الکل و مشروبات الکلی مؤثرند.
2. مشاهدۀ تغییرات ایجاد‌شده در الگوی مصرف و چرخۀ مواد مصرفی از طریق جمع‌آوری مواد مخدر آزمایشگاهی و آماده برای مصرف و تجزیه و تحلیل اجزای تشکیل‌دهندۀ این مواد و ایجاد یک شبکۀ پیشگیری هشداردهنده (مشتمل بر پزشکان، داروسازان، پرسنل بیمارستانها، ادارات پلیس و ژاندارمری‌ها، انجمن‌های خودیار، مراکز اطلاع‌رسانی و سنجش معتادان).
3. انجام کلیۀ امور توسط عامّۀ مردم و براساس تعیین شاخص‌های معتبر و طی یک برنامه، به منظور ارزیابی شیوه‌های معمول، به کار رفته است. برای این منظور، گروه‌بندی اطلاعات متفرقه و نحوۀ جمع‌آوری اطلاعات ضروری است.
منبع: کتاب اعتیاد در ایران، نوشته سعید مدنی قهفرخی، انتشارات ثالث، تهران، 1390.
1. یک برنامۀ مطالعاتی معیّن چند ساله که با تهیۀ فهرستی از امکانات و دانش کنونی شروع می‌شود. این امر مستلزم این است که تیم‌های تحقیقاتی در مسیرها و بخش‌هایی تجهیز شوند که تاکنون به آن بخش‌ها و مسیرها توجه نشده است (خصوصاً در علوم اقتصادی، اجتماعی و جرم‌شناسی)؛ هم‌چنین ضروری است آن دسته از برنامه‌های تحقیقاتی توسعه یابد که در جمع‌آوری اطلاعات دقیق و معتبر راجع به اعتیاد به الکل و مشروبات الکلی مؤثرند.
2. مشاهدۀ تغییرات ایجاد‌شده در الگوی مصرف و چرخۀ مواد مصرفی از طریق جمع‌آوری مواد مخدر آزمایشگاهی و آماده برای مصرف و تجزیه و تحلیل اجزای تشکیل‌دهندۀ این مواد و ایجاد یک شبکۀ پیشگیری هشداردهنده (مشتمل بر پزشکان، داروسازان، پرسنل بیمارستانها، ادارات پلیس و ژاندارمری‌ها، انجمن‌های خودیار، مراکز اطلاع‌رسانی و سنجش معتادان).
3. انجام کلیۀ امور توسط عامّۀ مردم و براساس تعیین شاخص‌های معتبر و طی یک برنامه، به منظور ارزیابی شیوه‌های معمول، به کار رفته است. برای این منظور، گروه‌بندی اطلاعات متفرقه و نحوۀ جمع‌آوری اطلاعات ضروری است.
منبع: کتاب اعتیاد در ایران، نوشته سعید مدنی قهفرخی، انتشارات ثالث، تهران، 1390.
