چکیده:
برخی معتقدند در سراسر تورات آیه ای نمی توان یافت که دلالت داشته باشد خداوند از میان تمام اقوام جهان قوم یهود را برگزیده است، بلکه به عکس آیاتی را می توان یافت که صراحتا می گویند خداوند قوم یهود را از بین اقوامی که در آن سرزمین خاص زندگی می کردند برگزید. حتی آیه ای که معمولا از آن اسفاده انحصارگرایانه می شود، ظهور در خلاف آن دارد.

تعداد کلمات: 975 کلمه / تخمین زمان مطالع 5 دقیقه

نویسنده: رضا گندمی نصر آبادی

برگزیدگی و عهد

رویکرد انحصارگرایانه یهودیان ریشه در عهد و میثاقی دارد که خدا با ابراهیم و سرانجام با این قوم بست. عهد قراردادی است که دو طرف با کمال آزادی آن را منعقد می کنند. بر پایه تعالیم تورات، خداوند ابتدا با نوح و سپس با ابراهیم عهد بست که فرزندان و دودمان او را وارث ارض کنعان سازد. پس از آن اسحاق و یعقوب مشمول این عهد قرار گرفتند،و در پایان این عهد در کوه سینا با تمام جماعت بنی اسرائیل تجدید شد و خداوند پس از خروج این جماعت از مصر، آنها را قوم برگزیده خود قرار داد. در اینکه عهد خدا با ابراهیم یک سویه بوده تردیدی نیست،ولی آیا عهد او با بنی اسرائیل نیز به همین طریق بوده است ؟ اگر در تورات نیک بنگریم در خواهیم یافت که عهد خدا با این جماعت دوطرفه بوده است ؟ یعنی آنها فقط در صورتی برگزیده می شوند که در مقابل فرمان های الهی سر تسلیم فرود آورند.

این در حالی است که تورات و شواهد تاریخی همه حکایت از آن دارند که بنی اسرائیل به عهد خود وفا نکردند و امتیاز برگزیدگی را از کف دادند.

یهودیان با این استدلال که بین آنها و خدا ارتباط و علقه ای است که با گناه از بین نمی رود،همچنان خود را قوم برگزیده خدا می دانند،درست به همان ترتیب که مرد به دلیل ناشزه بودن همسرش نمی تواند از او اعراض کند،زیرا همسر وی مادر فرزندان او است.

برخی از اندیشمندان یهودی گمان می کنند عهدی که بین خدا و قوم یهود بسته شده،فقط برای خدا الزام آور است نه آنها ؛ از این رو معتقدند حتی اگر قوم بنی اسرائیل به مفاد عهد خود با خدا پای بند نباشند،عهد خدا در مورد آنها پابرجا است. برای هر عهد و میثاقی علامتی وضع شده است. علامت عهد با نوح قوس قزح بود. علامت میثاق با ابراهیم ختنه کردن و علامت عهد با جماعت بنی اسرائیل در کوه سینا، روز شنبه، ده فرمان و تورات بود. کوتاه سخن آنکه عهد و میثاق خدا با بنی اسرائیل منشأ اندیشه قوم برگزیده در بین قوم یهود شد.

به رغم تحقیقات انتقادی گسترده ای که در عصر حاضر در زمینه معانی و تفسیر واژه عهد صورت گرفته و نیز نظریه های مختلفی که در این باره ابراز شده،همه اتفاق نظر دارند که مؤلفان کتاب مقدس عهد خدا با بنی اسرائیل را بسیار اساسی دانسته اند. رابطه میان خدا و اسرائیل بسیار گسترده و عمیق تر از آن است که واژه « برگزیدن » بتواند آن را نشان دهد. در عاموس از کلمه yado ( شناخت از نزدیک ) برای بیان این رابطه ویژه استفاده شده است : « من شما را فقط از تمامی قبایل زمین شناختم،پس عقوبت تمام گناهان شما را بر شما خواهم رساند. » بر اساس اسل آیه،برگزیدگی امتیاز ویژه ای است که وظیفه و مسئولیتی مضاعف بر قوم یهود تحمیل می کند.
برخی از اندیشمندان یهودی گمان می کنند عهدی که بین خدا و قوم یهود بسته شده،فقط برای خدا الزام آور است نه آنها ؛ از این رو معتقدند حتی اگر قوم بنی اسرائیل به مفاد عهد خود با خدا پای بند نباشند،عهد خدا در مورد آنها پابرجا است. برای هر عهد و میثاقی علامتی وضع شده است. علامت عهد با نوح قوس قزح بود. علامت میثاق با ابراهیم ختنه کردن و علامت عهد با جماعت بنی اسرائیل در کوه سینا، روز شنبه، ده فرمان و تورات بود. کوتاه سخن آنکه عهد و میثاق خدا با بنی اسرائیل منشأ اندیشه قوم برگزیده در بین قوم یهود شد.
نویسنگان سفر تثنیه تفسیر الهیاتی تری از عهد مطرح کرده اند،چه آنکه شأن و جایگاه اسرائیل را به عنوان قوم خدا ارتقا داده اند. انتخاب قوم یهود مرهون محبت خدا به ایشان است : « و شما را بر نگذیند از این سبب که از سایر قوم ها کثیر تر بودید،زیرا شما از همه قوم ها قلیل تر بودید،لیکن از این جهت که خداوند شما را دوست می داشت ». با اینکه کل زمین به او تعلق دارد،و تمام اقوام تحت حکومت او هستند،خداوند از آن میان فقط قوم یهود را برگزیند.
با تأمل در کتاب مقدس عبرانی به این واقعیت مهم واقف می شویم که انتخاب و برگزیدگی قوم یهود مشروط است و فقط در سایه ایمان به خدا، وفاداری و رعایت عهد و میثاق به دست می آید. در غیر این صورت،این موهبت عظم الهی از آنها گرفته خواهد شد. در سفر تثنیه پی از ذکر نعمات و برکاتی که خدا در سرزمین موعود به این قوم خواهد بخشید، به آنها هشدار داده می شود که اگر خدایان دیگر را عبادت کنند و قوانین الهی را پاس ندارند، لعنت و عذاب خدا، رسوایی و خواری، سرگردانی در میان سایر ملل،و انوع و اقسام گرفتاری ها و بیماری ها گریبان گیرشان خواهد شد. در کتاب اول پادشاهان نیز به این نکته تصریح شده است. پامبران بنی اسرائیل همواره تأکید می کردند که اگر یهودیان درست کاری و عدالت را فرو بگذارند نابود خواهند شد. در عاموس آمده است : « خاندان اسرائیل را در میان همه انسان ها خواهم بیخت،چنان که غله در غربال بیخته می شود و دانه بر زمین نخواهد افتاد. جمیع گناهکاران قوم من که می گویند بلا به ما نخواهد رسید و ما را در نخواهد گرفت به شمشیر خ.اهند مرد ».

در هیچ کتابی از کتاب های مقدس نیست که خداوند از خشم و غضب خود بر قوم بنی اسرائیل و ویرانی شهرها و آوارگی مردمانش سخن نگفته باشد. قریب به همین مضمون در قرآن کریم نیز آمده است. از دیدگاه قرآن،پیمان و عهدی که خدا با آنان بسته دوطرفه بوده است : « به پیمانم وفا کنید تا به پیمانتان وفا کنم،اما جز اندکی همگی به حالت اعراض روی برتافتند ».

بیشتر بخوانید: جدایی مسیحیت از یهودیت

کوتاه سخن آنکه تعهد خدا در برابر قوم بنی اسرائیل مطلق و بدون شرط نیست،بلکه خدا در صورتی به عهد و پیمان خود وفا می کند که آنها نیز به تعهدات خود عمل کنند،و چون آنها پیمان شکنی کردند،عهد و پیمان خدا نیز خود به خود شکسته شد. برخی از دانشمندان یهود به این نکته تفطن یافته اند و با صراحت هر چه تمام تر اظهار داشته اند که قوم اسرائیل برتری ذاتی ندارد. به اعتقاد این عده،بنی اسرائیل نیز اگر به تورات عمل نکنند مقام و منزلت خویش را از دست خواهند داد و لطف و رحمت الهی شامل حال ایشان نخواهد شد. به اعتقاد آنها،تورات برای،نوع بشر آمده است نه ملتی خاص. تلمود نیز بر این گفته صحه می گذارد،آنجا که می گوید : «هر جمله ای که توسط خدای قادر مطلق گفته می‌شد،به هفتاد زبان به گوش می رسید‌».

مقالات مرتبط:
برگزیدگی به مثابت موهبت الهی(قسمت اول)
برگزیدگی به مثابت موهبت الهی(قسمت دوم)

منبع : رویکرد یهود به ادیان دیکر، رضا گندمی نصر آبادی، نشر دانشکاه وادیان ، قم 1394

بیشتر بخوانید :
افضلیت خاتم الاوصیاء
انحصار گرایی یا برگزیدگی بنی اسرائیل
ملت گرایی