اختصاص آیین یهود به قوم یهود و بنی اسرائیل ، قوم برگزیده خدا است

چکیده:
آیا یهودیت دینی همه نگر و جهان شمول است یا اینکه اختصاص به بنی اسرائیل دارد، عنوان عام قوم برگزیده بیانگر این اندیشه است که قوم بنی اسرائیل رابطه ویژه و منحصر به فردی با خدای جهان دارند. این اندیشه در سراسر تاریخ تفکر یهود اندیشه ای محوری بوده.

تعدتد کلمات: 940 کلمه / تخمین زمان مطالعه 5 دقیقه

نویسنده : رضا گندمی نصر آبادی

از دیدگاه موریس فیشبرگ یهودیان حتی در ابتدا نیز نژاد خالص نبوده اند : اگه مطالعه خود را با بررسی مطالب تورات و سنت آغاز کنیم،خواهیم دید که قوم اسرائیل حتی در آغاز شکل گیری از عناصر متعلق به نژاد های مختلف فراهم آمده بود،خواهیم دید که در آسیای صغیر،سوریه و فلسطین نژاده های گوناگونی وجود داشته اند... عبرانیان قدیم چنان که در بسیاری از موارد تورات آمده،با تمام اقوام [ ساکن در این مناطق ] ازدواج کرده و در آمیخته بودند. (1)

اصلاحگرایان یهودی به دیل نامعقول بودن تفسیر خود،در صدد حذف مناسکی برآمدند که جنبه قومی آیین یهود را برجسته می‌‌کرد. دیوید فریدلاندر یهودیان را ترغیب می کند که مناسک و مراسم دینی خود را به زبان رسمی کشوری که در آن سکنا گزیده اند،به جا آورند ؛ زیرا یهودیان زمانی که در میان ملت های دیگر بیگانه به حساب می امدند،مناسک و دعا های خود را به عبری اجرا می کردند،ولی در حال حاظر باید به سرزمینی که شهروند آن هستند عشق بورزند و به زبان مردم همان دیار مراسم و مناسک خود را اجرا کنند.

ج. برگزیدگی قوم دلیل بر برتری اخلاقی آنها نسبت به سایر اقوام است. بر اساس این تفسیر،خدا قوم یهود را به این علت که خدای یگانه را پرستش می کردند برگزید. به عبارت دیگر،از آن جا که این قوم از میان معبود های متعدد فقط خدای واحد و یگانه را برگزید،خدا نیز آن ها را به عنوان قوم برگزیده اختیار کرد. بر طبق این تفسیر،برگزیدگی امیری دو سویه و متقابل است.
برگزیدگی به مثابه سری از اسرار الهی و امری ربانی و ملکوتی بر اساس این برداشت،پرسش از فلسفه و علت برگزیدگی عبث و بیهوده است ؛ زیرا برگزیدگی بی نیاز از علت و فلسفه است. همین که اراده خدا بر این امر تعلق گرفت که از میان اقوام مختلف قوم خاصی را برگزیند کفایت می کند و شایسته نیست که جویای علت آن شوند. این برداشت از تفکر مسیحی اثر پذیرفته است،زیرا چنان که خواهد آمد،متألهان مسیحی در باب برگزیدگی قوم یهود سه دیدگاه دارند که بر پایه یکی از آنها،یهودیان بر اثر لطف و فیض الهی انتخاب شدند نه به علت خوب بودن خودشان یا برخورداری از امتیاز های دیگر. بر اساس این نظریه،برگزیدگی امری الی است که انسان باید از صمیم قلب و سویدای وجود خویش به آن اذعان کند و از چند و چون آن نپرسد
برگزیدگی به مثابه تکلیف و مسئولیتی دینی برپایه این تفسیر،خدا قوم یهود را برگزید تا در میان اقوام دیگر خادم او باشند،در اصلاح عالم بکوشند و بین اقوام و ملل مختلف وحدت و همدلی ایجاد کنند. این نوع انتخاب و گزینش،بر خلاف تفسیر نخست،از برتری قوم یهود حکایت ندارد بلکه تکلیفی است که خداوند بر دوش آنها نهاده و از این رو مسئولیت آنها سنگین تر است. در عاموس آیه ای است که همین معنا و برداشت از برگزیدگی را تداعی می کند،آن جا که می گوید : از میان تمام اقوام روی زمین،من تنها شما را انتخاب کرده ام. به همین دلیل وقتی گناه می کنید شما را تنبیه می کنم،زیرا گناهان شما باعث می شود که رابطه من و شما تیره شود.

برگزیدگی به مثابه سری از اسرار الهی و امری ربانی و ملکوتی بر اساس این برداشت،پرسش از فلسفه و علت برگزیدگی عبث و بیهوده است ؛ زیرا برگزیدگی بی نیاز از علت و فلسفه است. همین که اراده خدا بر این امر تعلق گرفت که از میان اقوام مختلف قوم خاصی را برگزیند کفایت می کند و شایسته نیست که جویای علت آن شوند. این برداشت از تفکر مسیحی اثر پذیرفته است،زیرا چنان که خواهد آمد،متألهان مسیحی در باب برگزیدگی قوم یهود سه دیدگاه دارند که بر پایه یکی از آنها،یهودیان بر اثر لطف و فیض الهی انتخاب شدند نه به علت خوب بودن خودشان یا برخورداری از امتیاز های دیگر. بر اساس این نظریه،برگزیدگی امری الی است که انسان باید از صمیم قلب و سویدای وجود خویش به آن اذعان کند و از چند و چون آن نپرسد. بنا بر این،برگزیدگی ارتباطی با خیر و شر و طاعت و معصیت ندارد،زیرا محبت خدا به قوم برگزیده بر عدالت او غالب است.

بیشتر بخوانید:ادعای برتری بر سایر ادیان

چنان که گذشت،تفسیر سوم از برگزیدگی متآثر از تفکر مسیحی است. در انجیل یوحنا از برگزیدگی به عنوان فعل خدا یاد شده نه بنی اسرائیل : « شما مرا بر نگزیده اید،من شما را برگزیدم ». به باور یوحنا،برگزیدگی به مثابه سری از اسرار آلوهی است،هر چند یهودیان به فلسفه این راز پی نبردند وتنها برخی از رهبران دینی آنان به فلسفه جدایی از تمام کفار و ملحدان پی بردند. در سفر تثنیه در این جدایی تأکید شده است ؛ چه آن که تثنیه در زمانی نوشته شد که هم تاریخ گذشته و هم تاریخ فعلی از نتایج اسف بار عقیده توحید همراه با مدارا نسبت به کفار پر شده بود.

برگزیدگی به مثابه حکم ازلی
همچنان که پیش تر گفته شد ،اعتقاد غالب بر این است که برگزیدگی قوم بنی اسرائیل ریشه در عهد و پیمانی دارد که خدا از طریق آبای اولیه و حضرت موسی با ایشان بسته است،عهد و پیمانی که خداوند در کوه سینا و نیز برای بار دوم در دشت موآب با آنان بست. اما مارتین بوبر،فیلسوف شهیر یهودی،هیچ نوع ارتباطی میان برگزیدگی قوم اسرائیل و مسئله عهد و میثاق قائل نیست،بلکه معتقد است خداوند از ازل این قوم را مستعد یافته و برگزیده است،هرچند نا فرمانی ها و خطا های فراوانی در پرونده آنها ثبت شده است. بوبر روایت خروج را باز گو می کند که یهوده به فرعون می گوید : « به فرعون بگو خداوند چنین می گوید : اسرائیل پسر من و نخست زاده من است و به تو می گویم پسر مرا رها کن تا مرا عبادت نماید و اگر از رها کردنش ابا نمایی همانا پسر تو،یعنی نخست زاده تو را می کشم ».

بوبر می پرسد : در آن موقع که هنوز یهوده با اسرائیل عهد و پیمانی نبسته بود،چگونه او را پسر ارشد خود خواند ؟ اسرائیل چرا از ابتدا قوم خدا و ملت مقدس است ؟ علت این تقدیس با آن همه ناپاکی های این قوم در آینده چیست ؟ بوبر معتقد است اسرائیل بالقوه قوم مبارک و قوم خدا خدا بوده است و یهوده این قوم را از قبل برگزیده تا روزی مقدس شود ! او می نویسد : « خداوند اسرائیل را با عشق و علاقه جست و جو کرد و قوم خود را برگزید،زمانی که او هنوز به وجود نیامده بود... در عصر جدایی اقوام و هنگامی که از اسرائیل هیچ خبری نبود،خداوند این قوم متولد نشده را رفعت بخشید تا نخستین فرزند ذکور او گردد ».

پینوشت‌ :
کرینستون،جولیوس،انتظار مسیحا در آیین یهود، ترجمه : حسن توفیقی،ص 153.

مقالات مرتبط :
انحصار گرایی یا برگزیدگی بنی اسرائیل (قسمت اول)
انحصار گرایی یا برگزیدگی بنی اسرائیل (قسمت دوم)

منبع : رویکرد یهودیت به ادیان دیگر، رضا گندمی نصر آبادی، قم انتشارات دانشگاه ومذاهب (1394)

بیشتر بخوانید :‌
صفات و مشخصات بنی اسرائیل در قرآن
برخی ویژگی های قوم یهود
سلطه ی صهیونیزم بر سینمای جهان