مقبره‌ی شیخ مراد در هفت کیلومتری شرق شهر چابهار بخش مرکزی در مسیر جاده‌ی چابهار- ایرانشهر در دامنه‌ی کوه شهباز بند مشرف به سواحل دریای عمان در منطقه‌ی گردشگری روستای طیس کوپان به فاصله‌ی سیصد متر از جاده‌ی اصلی واقع است. این مقبره در مجاورت پارک جنگلی و در میان انبوه درختان محلی به نام «ولو» قرار گرفته است. دسترسی به این مکان به سادگی امکان‌پذیر است. قرار گرفتن این مقبره در منطقه‌ای با منظره‌ی کوهپایه‌ای مشرف به ساحل دریای عمان توجه گردشگران و زائران را به خود جلب کرده است و سالیانه تعداد زیادی از این مقبره بازدید می‌کنند.
تعداد کلمات: 1089 کلمه / تخمین زمان مطالعه: 4 دقیقه
تعداد کلمات: 1089 کلمه / تخمین زمان مطالعه: 4 دقیقه
نویسنده: امین رضا کمالیان
نام: شیخ مراد/ نشانی: شهرستان چابهار، بخش مرکزی، شهر چابهار، روستای گردشگری طیس کوپان (کوفان)/ تاریخ نخستین بنا: قرن 13 هجری/ دایر/ مدیریت: مردمی
تاریخچه‌ی مقبره
الف) نام و نشان صاحب مقبره:
مقبره‌ی شیخ در طیس کوپان واقع در هفت کیلومتری شرق چابهار است و این شیخ را برادر شیخ رستم دانسته‌اند که سه پرچم سفید داشت و در مبارزه با مغول‌ها به شهادت رسید. نامبرده برادر دیگری به نام شیخ جمال داشت که وی نیز سرداران مبارز و شجاع بود و دارای مریدان بسیار بود که در مبارزه با مغول‌ها به شهادت رسید (افشار سیستانی، 1363، ص251).
طبق گفته‌ی افراد محلی، این شیخ را مریدانش در این مکان به همراه برادرش دفن کرده‌اند. تاریخ تدفین، تولد و نام والدین و اجداد وی روشن نیست؛ اما شواهد و باورهای مردمان منطقه، گویای داشتن کرامت وی می‌باشد.
ب) سابقه‌ی بنا و حدود و ثغور آن:
این مقبره در نزدیکی بزرگراه چابهار ایرانشهر بنا شده است. قدمت ساخت این بنا را در حدود دویست سال پیش می‌دانند. براساس گفته‌ی راویان محلی، بنای این زیارتگاه از بدو ساخت تاکنون به همین شکل بوده است و هر چند سال محلی‌ها آن را بازسازی و تعمیر می‌کنند. هزینه‌های آن از طریق جمع‌آوری نذورات مردم و کمک اهالی محلی پرداخت می‌شود. این زیارتگاه، متشکل از یک اتاق بدون سقف و در است. ورود به آن از طریق یک معبر طاقچه مانند امکان‌پذیر است. قبرستانی قدیمی نیز در جوار آن وجود دارد که هویت افراد دفن شده در آن مشخص نیست.
مقبره‌ی شیخ در طیس کوپان واقع در هفت کیلومتری شرق چابهار است و این شیخ را برادر شیخ رستم دانسته‌اند که سه پرچم سفید داشت و در مبارزه با مغول‌ها به شهادت رسید. نامبرده برادر دیگری به نام شیخ جمال داشت که وی نیز سرداران مبارز و شجاع بود و دارای مریدان بسیار بود که در مبارزه با مغول‌ها به شهادت رسید (افشار سیستانی، 1363، ص251).
طبق گفته‌ی افراد محلی، این شیخ را مریدانش در این مکان به همراه برادرش دفن کرده‌اند. تاریخ تدفین، تولد و نام والدین و اجداد وی روشن نیست؛ اما شواهد و باورهای مردمان منطقه، گویای داشتن کرامت وی می‌باشد.
ب) سابقه‌ی بنا و حدود و ثغور آن:
این مقبره در نزدیکی بزرگراه چابهار ایرانشهر بنا شده است. قدمت ساخت این بنا را در حدود دویست سال پیش می‌دانند. براساس گفته‌ی راویان محلی، بنای این زیارتگاه از بدو ساخت تاکنون به همین شکل بوده است و هر چند سال محلی‌ها آن را بازسازی و تعمیر می‌کنند. هزینه‌های آن از طریق جمع‌آوری نذورات مردم و کمک اهالی محلی پرداخت می‌شود. این زیارتگاه، متشکل از یک اتاق بدون سقف و در است. ورود به آن از طریق یک معبر طاقچه مانند امکان‌پذیر است. قبرستانی قدیمی نیز در جوار آن وجود دارد که هویت افراد دفن شده در آن مشخص نیست.
محوطه و معماری کنونی مقبره
مقبره‌ی شیخ مراد، زیارتگاهی ساده به مساحت بیست و پنج مترمربع است که در منطقه طیس کوپان قرار دارد. بنای فوق، بسیار ساده و شامل فضایی چهارضلعی بدون سقف است. بنا شامل چهار دیوار به ارتفاع سه متر است که در پیرامون قبر شیخ ساخته شده و هیچ‌گونه ورودی در آنها تعبیه نشده است و تنها برای مشاهده‌ی قبر شیخ، پنجره‌ای کوچک به ابعاد دو متر در یک متر و پنجاه سانتی‌متر ایجاد نموده‌اند که زائران از همین مکان نذورات خود را به داخل زیارتگاه می‌اندازند. در ضلع روبه‌روی پنجره نیز طاقچه‌ای به صورت قدی برای قرار دادن قرآن و دیگر اشیای زیارتگاه وجود دارد. شیوه‌ی طراحی طاقچه به گونه‌ای است که در پشت دیوار، ابتدا پشت‌بندی ساخته شده است و سپس طاقچه را ایجاد نموده‌اند.
دیوارهای این زیارتگاه با سیمان سفید پوشانده شده است و سازندگان، طبق شیوه‌ی رایج در معماری مذهبی بلوچستان، بالای کنج دیوارهای آن، منارک‌های نامتعارفی به صورت نیم کنگره‌های کشیده، ساخته‌اند. فضای داخل این زیارتگاه ساده و کف آن خاک پا خورده است که در مرکز آن قبر پشته‌ای با حداکثر ارتفاع پنجاه سانتی‌متر وجود دارد که با پارچه‌ای سبز با نوشته‌هایی مزین به چهارقل پوشیده شده است.
نکته‌ی قابل توجه در این زیارتگاه وجود چندین پرچم است که بلندترین آن در شمال غربی مقبره نقوش ماه و ستاره دارد و چیزی شبیه به پرچم پاکستان را در ذهن تداعی می‌کند. به نظر می‌آید که این پرچم از دیرباز در آنجا نبوده است و به تازگی کسی آن را برای جلب توجه بیشتر به مقبره‌ی شیخ مراد، نصب کرده است. درباره‌ی این پرچم کسی چیزی نمی‌داند ولی احتمالاً این پرچم را یک گروه زائر پاکستانی، که به این مکان آمده‌اند، به اهتزاز در آورده‌اند.
از تأسیسات جانبی کنار زیارتگاه، می‌توان به منبع آب آن اشاره کرد که سایبانی به جهت خنک نگه داشتن آب در آن ایجاد نموده‌اند.
در پیرامون این زیارتگاه نیز قبرستانی با قبور سنگ‌چین وجود دارد که هم‌اکنون نیز مورد استفاده‌ی اهالی است.
دیوارهای این زیارتگاه با سیمان سفید پوشانده شده است و سازندگان، طبق شیوه‌ی رایج در معماری مذهبی بلوچستان، بالای کنج دیوارهای آن، منارک‌های نامتعارفی به صورت نیم کنگره‌های کشیده، ساخته‌اند. فضای داخل این زیارتگاه ساده و کف آن خاک پا خورده است که در مرکز آن قبر پشته‌ای با حداکثر ارتفاع پنجاه سانتی‌متر وجود دارد که با پارچه‌ای سبز با نوشته‌هایی مزین به چهارقل پوشیده شده است.
نکته‌ی قابل توجه در این زیارتگاه وجود چندین پرچم است که بلندترین آن در شمال غربی مقبره نقوش ماه و ستاره دارد و چیزی شبیه به پرچم پاکستان را در ذهن تداعی می‌کند. به نظر می‌آید که این پرچم از دیرباز در آنجا نبوده است و به تازگی کسی آن را برای جلب توجه بیشتر به مقبره‌ی شیخ مراد، نصب کرده است. درباره‌ی این پرچم کسی چیزی نمی‌داند ولی احتمالاً این پرچم را یک گروه زائر پاکستانی، که به این مکان آمده‌اند، به اهتزاز در آورده‌اند.
از تأسیسات جانبی کنار زیارتگاه، می‌توان به منبع آب آن اشاره کرد که سایبانی به جهت خنک نگه داشتن آب در آن ایجاد نموده‌اند.
در پیرامون این زیارتگاه نیز قبرستانی با قبور سنگ‌چین وجود دارد که هم‌اکنون نیز مورد استفاده‌ی اهالی است.
توضیحات تکمیلی و ملاحظات
زائران:
در ایام هفته کسانی که به منطقه‌ی گردشگری طیس کوپان می‌آیند به این مکان مراجعه می‌کنند و با خواندن فاتحه، یادی از شیخ مراد می‌نمایند. تعداد زائران در روزهای دوشنبه و پنجشنبه بیشتر است که اکثر آنها از روستاهای اطراف و شهر می‌آیند. در بین مراجعه کنندگان اتباع پاکستانی نیز به این مکان رفت و آمد می‌کنند و به خواندن قرآن می‌پردازند.
نذورات:
مکانی در فاصله‌ی ده متری زیارتگاه برای ذبح احشام وجود دارد. به گفته‌ی اهالی محلی، بیشتر نذورات شامل: خرما، شیرینی، شکلات و حلواست که بین زائران تقسیم می‌شود.
موقوفات:
مکانی که زیارتگاه در آن قرار گرفته هیچ‌گونه مشخصات و شناسنامه‌ای ندارد و براساس تعدد قبور موجود در اطراف، می‌توان گفت که این مکان قبرستانی قدیمی بوده است که اکنون کاملاً تخریب شده و مزار شیخ مراد در آن به یادگار مانده است.
مراسم:
مراسم خاصی در این مکان انجام نمی‌گیرد. زائرانی که به این محل می‌آیند دعا و فاتحه می‌خوانند و نذورات خود را به صورت نقدی تقدیم می‌کنند. تعدادی از افراد محلی طبق باور، هرگاه به این مکان مراجعه می‌کنند تکه پارچه‌هایی رنگی برای رفع مشکلات و گرفتن حاجت به درختان (کهوری) اطراف مقبره گره می‌زنند. مراجعه کنندگان در این مکان شمع و عود نیز روشن می‌کنند.
دفن شدگان:
به دلیل قرار گرفتن مکان مقبره در قبرستان قدیمی، قبرهای قدیمی متعددی در اطراف مقبره مشاهده می‌شود. در فاصله‌ی چهارمتری شرق مقبره، قبری را با بلوک به صورت دوایری بر روی هم به ارتفاع یک متر و بیست سانتی‌متر دورچین کرده‌اند و آن را متعلق به شیخ رستم، برادر شیخ مراد می‌دانند. بر روی قبر پارچه‌ای سبز رنگ با آیات قرآنی سوره‌ی حمد مزین شده است همچنین پارچه‌هایی به رنگ‌های سفید، قرمز و سبز به شاخه‌های خشکیده‌ی دور تا دور محوطه گره زده شده است. قبر دیگری هم در داخل این محوطه قرار دارد که آن را از آن یکی دیگر از مریدان شیخ می‌دانند.
متولیان و خادمان:
خادم مقبره فردی محلی به نام اسد بلوچ است.
راویان محلی:
آزادی از ساکنان روستای طیس کوپان؛ درزاده که به عنوان زائر به این مکان مراجعه کرده بودند.
تحقیق میدانی:
1388/11/9
در ایام هفته کسانی که به منطقه‌ی گردشگری طیس کوپان می‌آیند به این مکان مراجعه می‌کنند و با خواندن فاتحه، یادی از شیخ مراد می‌نمایند. تعداد زائران در روزهای دوشنبه و پنجشنبه بیشتر است که اکثر آنها از روستاهای اطراف و شهر می‌آیند. در بین مراجعه کنندگان اتباع پاکستانی نیز به این مکان رفت و آمد می‌کنند و به خواندن قرآن می‌پردازند.
نذورات:
مکانی در فاصله‌ی ده متری زیارتگاه برای ذبح احشام وجود دارد. به گفته‌ی اهالی محلی، بیشتر نذورات شامل: خرما، شیرینی، شکلات و حلواست که بین زائران تقسیم می‌شود.
موقوفات:
مکانی که زیارتگاه در آن قرار گرفته هیچ‌گونه مشخصات و شناسنامه‌ای ندارد و براساس تعدد قبور موجود در اطراف، می‌توان گفت که این مکان قبرستانی قدیمی بوده است که اکنون کاملاً تخریب شده و مزار شیخ مراد در آن به یادگار مانده است.
مراسم:
مراسم خاصی در این مکان انجام نمی‌گیرد. زائرانی که به این محل می‌آیند دعا و فاتحه می‌خوانند و نذورات خود را به صورت نقدی تقدیم می‌کنند. تعدادی از افراد محلی طبق باور، هرگاه به این مکان مراجعه می‌کنند تکه پارچه‌هایی رنگی برای رفع مشکلات و گرفتن حاجت به درختان (کهوری) اطراف مقبره گره می‌زنند. مراجعه کنندگان در این مکان شمع و عود نیز روشن می‌کنند.
دفن شدگان:
به دلیل قرار گرفتن مکان مقبره در قبرستان قدیمی، قبرهای قدیمی متعددی در اطراف مقبره مشاهده می‌شود. در فاصله‌ی چهارمتری شرق مقبره، قبری را با بلوک به صورت دوایری بر روی هم به ارتفاع یک متر و بیست سانتی‌متر دورچین کرده‌اند و آن را متعلق به شیخ رستم، برادر شیخ مراد می‌دانند. بر روی قبر پارچه‌ای سبز رنگ با آیات قرآنی سوره‌ی حمد مزین شده است همچنین پارچه‌هایی به رنگ‌های سفید، قرمز و سبز به شاخه‌های خشکیده‌ی دور تا دور محوطه گره زده شده است. قبر دیگری هم در داخل این محوطه قرار دارد که آن را از آن یکی دیگر از مریدان شیخ می‌دانند.
متولیان و خادمان:
خادم مقبره فردی محلی به نام اسد بلوچ است.
راویان محلی:
آزادی از ساکنان روستای طیس کوپان؛ درزاده که به عنوان زائر به این مکان مراجعه کرده بودند.
تحقیق میدانی:
1388/11/9
منبع‌مقاله: کمالیان، امین‌رضا؛ (1390)، شماری از مقبره‌های استان سیستان و بلوچستان شهرستان‌های ایرانشهر، تهران: بنیاد ایران‌شناسی، چاپ اول.
مطالب مرتبط
گزارش تصویری / مقبره "صاحب ابن عبّاد"
معمار مقبره های ایران درگذشت
کشف مقبره دو دختر امام کاظم(ع) در حفاری گاز!+عکس
