چکیده:
این روزها، تعدد شیوه‌های مختلف تربیتی سبب شده است که بسیاری از والدین دچار سردرگمی شده و برای انتخاب بهترین شیوه‌ی تربیتی با مشکل روبرو شوند.در این میان سیره‌ی فاطمه‌ی زهرا(س) از بهترین و مطمئن‌ترین الگوهایی ست که پیروی از آن، سبک درست زندگی اسلامی را در تمامی ابعاد در پی خواهد داشت.
تعداد کلمات: 1214کلمه/ تخمین زمان مطالعه: 6 دقیقه
این روزها، تعدد شیوه‌های مختلف تربیتی سبب شده است که بسیاری از والدین دچار سردرگمی شده و برای انتخاب بهترین شیوه‌ی تربیتی با مشکل روبرو شوند.در این میان سیره‌ی فاطمه‌ی زهرا(س) از بهترین و مطمئن‌ترین الگوهایی ست که پیروی از آن، سبک درست زندگی اسلامی را در تمامی ابعاد در پی خواهد داشت.
تعداد کلمات: 1214کلمه/ تخمین زمان مطالعه: 6 دقیقه
.jpg "تربیت فرزند در سیره‌ی حضرت زهرا(س). بخش اول")
نام نویسنده: حسنیه صالحان
این روزها، تعدد شیوه‌های مختلف تربیتی سبب شده است که بسیاری از والدینی که دغدغه‌ی تربیت درست فرزندانشان را دارند دچار سردرگمی شده و برای انتخاب بهترین شیوه‌ی تربیتی با مشکل روبرو شوند. از همین روی عاقلانه آن است که در این آشفته بازار تربیتی، به الگوهایی رجوع کنیم که نتایج درست و پرباری را داشته‌اند و انسانهایی خوب و شایسته تحویل جامعه داده‌اند. الگوهایی که بر مبنای دین و تربیت الهی استوار بوده و تمام همّ خود را بر اجرای فرامین الهی و اصل بندگی گذاشته‌اند.
در این میان زندگی و سیره‌ی فاطمه‌ی زهرا(س) از بهترین و مطمئن‌ترین الگوهایی ست که پیروی از آن، سبک درست زندگی اسلامی را در تمامی ابعاد در پی خواهد داشت.
یکی از اصول حاکم بر زندگی این بانوی بزرگوار، دقت در تربیت فرزندان و تحمل تمام مشقت‌ها برای ارائه‌ی بهترین انسانها به جامعه بوده است که ثمره‌ی این زندگی مقدس، فرزندانی چون حسن، حسین، زینب و ام کلثوم(ع) می‌باشد.
کتابهای روایی و تاریخی شاهد این مدعاست که حضرت فاطمه(س) با آنکه تنها در حدود 8سال مادری کرد و در جوانی به شهادت رسید و به جز چند سالی با فرزندان خود زندگی نکرد، اما در همین فرصت کوتاه، آنها را به بهترین روش تربیت کرد و از کوچکترین و لطیف‌ترین نکته‌ها برای تعلیم و تربیت آنها بهره برد.
کتابهای روایی و تاریخی شاهد این مدعاست که حضرت فاطمه(س) با آنکه تنها در حدود 8سال مادری کرد و در جوانی به شهادت رسید و به جز چند سالی با فرزندان خود زندگی نکرد، اما در همین فرصت کوتاه، آنها را به بهترین روش تربیت کرد و از کوچکترین و لطیف‌ترین نکته‌ها برای تعلیم و تربیت آنها بهره برد.
رهبر معظم انقلاب در بیانی به تاثیر تربیتی این بانوی بزرگوار و پرورش نسلی شایسته اشاره کرده و می‌فرمایند: "تطبیق سوره‌ی کوثر با فاطمه‌ی زهرا(س) یک تطبیق مصداقی درست است . این همه برکات بر خاندان پیغمبر(ص)، بر یکایک ائمه‌ی هدی(ع)؛ عالم پر است از نغمه‌های دلنواز فردی و اجتماعی و دنیائی و اخروی که از این حنجره‌های پاک برخاسته؛ حسین بن علی، زینب کبری، امام حسن مجتبی، امام صادق، امام سجاد(ع)؛ هر کدام از ائمه را ببینید. چه غوغایی در عالم معرفت، در عالم معنویت، در بزرگراه هدایت از کلمات این بزرگواران . درسهای آنها و معارف آنها! این نسل فاطمه‌ی زهرا(س) است".[1]
در این مقاله سعی داریم به گوشه‌هایی از سیره و روش این بانوی بزرگوار در امر تربیت فرزندان پرداخته و به نکات برجسته‌ی زندگی ایشان در این زمینه اشاره نماییم:
عقیقه و گفتن اذان و اقامه در گوش نوزاد
یکی از سنت‌های جاری در زندگی حضرت زهرا(س)، گفتن اذان و اقامه در گوش فرزندان خود بود، به خصوص که این عمل مستحب به واسطه‌ی شخصیت ملکوتی پیامبر(ص) انجام می‌شد.[2]
در روایتی از حضرت علی(ع) آمده است که: "زمانی که هنگام زایمان فاطمه فرا رسید، پیامبر به اسماء بنت عمیس فرمود: بر بالین فاطمه حاضر شوید و وقتی فرزندش متولد شد در گوش راستش اذان و در گوش چپش اقامه بگویید. زیرا اگر چنین کنید از شیطان در امان خواهد بود".[3]
همچنین در تاریخ آمده است که حضرت، برای همه‌ی فرزندان خود پس از ولادت گوسفند قربانی می‌نمودند.[4]
امام صادق (ع) می‌فرمایند: "زهرا(س) در روز هفتم برای دو فرزند خود عقیقه کرد و سر آنها را تراشید".[5]
در روایت دیگری از امام سجاد(ع) آمده است که: "فاطمه(س) برای حسن و حسین عقیقه کرد و یک دینار با یک ران گوسفند را به قابله داد"[6].
اهمیت انتخاب نام نیکو
فاطمه‌ی زهرا(س) در خصوص نامگذاری فرزندان دقت و حساسیت بسیاری داشت و نام فرزندان خود را از طریق هدایتگری‌های پیامبر(ص) و علی(ع) انتخاب می‌نمود و حقی را که بر عهده داشت به بهترین شکل ممکن ادا کرد تا زمینه‌ای برای پرورش هر چه بهتر روح و روان فرزندانش به وجود آید. نام‌هایی که علاوه بر محتوای مناسب دارای لفظی زیبا و ملیح بودند.
محبت نسبت به فرزندان
اصل محبت مادرانه در زندگی حضرت زهرا(س) و تربیت فرزندان از اهمیت بسیاری برخوردار است تا جایی که حضرت هنگامی که امر بین کار خانه و فرزندپروری دایر شد نگهداری از کودکش را انتخاب کرد.
سلمان فارسی که از اصحاب خاص پیامبر(ص) و علی(ع) می‌باشد می‌فرماید:" روزی فاطمه را دیدم که مشغول آسیاب بود. در این هنگام، فرزندش حسین گریه می‌کرد و بی‌تاب بود. عرض کردم: برای کمک به شما آسیاب کنم یا بچه را آرام نمایم؟ ایشان فرمودند: من به آرام کردن فرزندم اولی هستم. شما آسیاب را بچرخانید".[7]
عطوفت و مهر مادری حضرت به قدری بود که در لحظات پایانی عمر خود سخت نگران حال فرزندانش بود. شاید بیشترین نگرانی این بزرگوار محرومیت آنها از مادر بود. زیرا می‌دانست که پس از شهادتش هیچ کس نمی‌تواند مهر و محبت مادری را نسبت به آنها داشته باشد. از این روی برای اینکه فرزندانش از این نعمت بزرگ یعنی محبت مادرانه محروم نمانند به حضرت علی(ع) پیشنهاد کرد و از ایشان خواست که پس از او کسی را به همسری انتخاب کند که بتواند از عهده این مهم برآید.[8]
یکی از وظایف والدین به ویژه مادر، مراقبت از سلامتی جسمی فرزندان است. حضرت زهرا(س) به عنوان مادری نمونه در این مورد نیز حساسیت خاصی داشت که نمونه‌ای از آن در قصه‌ی سوره هل اتی و بیماری حسنین و نذر سه روزه‌ی فاطمه(س) برای بازگشت سلامتی و صحت فرزندان خود می‌باشد.
توجه به سلامت فرزندان
یکی از وظایف والدین به ویژه مادر، مراقبت از سلامتی جسمی فرزندان است. حضرت زهرا(س) به عنوان مادری نمونه در این مورد نیز حساسیت خاصی داشت که نمونه‌ای از آن در قصه‌ی سوره هل اتی و بیماری حسنین و نذر سه روزه‌ی فاطمه(س) برای بازگشت سلامتی و صحت فرزندان خود می‌باشد.
در تاریخ آمده است که وقتی امام حسن و امام حسین(ع) مریض شدند حضرت زهرا(س) آن دو بزرگوار را در آغوش گرفته و نزد پیامبر برد و فرمود: اگر فرزندانم شفا یابند سه روز برای خدا و به جهت شکر گزاری روزه خواهم گرفت.[9]
همچین آن حضرت در سیراب نمودن فرزندان از شیر خود که عامل موثر در تکامل جسمی و روحی فرزندان است دریغ ننمود[10] و برای این امر مهم اهمیت بسیاری قائل بود.
احترام به فرزندان
زهرای مرضیه(س) به فرزندانش احترام بسیاری می‌گذاشت. آنها را با احترام خاصی خطاب می‌کرد و همیشه سعی می‌کرد ایشان را با نامهای زیبا و عناوینی نیکو صدا بزند و با بهره گیری از این روش سعی در آموزش و تربیت دینی و اخلاقی آنها داشت.
برای نمونه در حدیث شریف کساء حضرت در پاسخ سلام فرزند خود امام حسن(ع) می‌فرماید: سلام بر تو ای نور دیده‌ام و میوه‌ی دلم! و در پاسخ سلام امام حسین(ع) می‌فرماید: سلام بر تو ای فرزند من و ای نور دیده‌ام و میوه‌ی دلم!
تربیت فرزند از طریق بازی
بازی کودکانه‌ی مادر با فرزندان، رشد جسمی و فکری آنها را سرعت می‌بخشد و احساسات پاک مادرانه را به آنها منتقل می‌کند.
حضرت فاطمه(س) وقتی که با کودکان خود بازی می‌کرد با بهره‌گیری از اشعار مختلف به پرورش اندیشه‌ی آنها می‌پرداخت.
نقل است که وقتی آن حضرت با فرزندش امام حسن(ع) بازی می‌کرد، اشعاری زیبا و ادیبانه برای او می‌خواند و می‌فرمود: "حسن جان! مانند پدرت علی باش و ریسمان را از گردن حق بردار. خدای احسان کننده را پرستش کن و با افراد دشمن و کینه‌توز دشمنی کن".[11]
همچنین در تاریخ آمده است که آن بانو وقتی با فرزندش حسین بازی می‌کرد با لحنی آمیخته با طنز این بیت را می‌خواند که: "تو به پدرمن(پیامبر) شبیهی و به پدرت علی شباهت نداری". که این بیان حضرت همواره موجب خنده و تبسم علی(ع) می‌شد.[12]
همچنین نقل شده است که زمانی که حسنین(ع) به بازی با یکدیگر مشغول بودند ایشان و پیامبر(ص) آنان را در هر چه بهتر انجام دادن بازی که نقش عمده‌ی تربیتی داشت تشویق می‌نمودند.[13]
این روزها، تعدد شیوه‌های مختلف تربیتی سبب شده است که بسیاری از والدینی که دغدغه‌ی تربیت درست فرزندانشان را دارند دچار سردرگمی شده و برای انتخاب بهترین شیوه‌ی تربیتی با مشکل روبرو شوند. از همین روی عاقلانه آن است که در این آشفته بازار تربیتی، به الگوهایی رجوع کنیم که نتایج درست و پرباری را داشته‌اند و انسانهایی خوب و شایسته تحویل جامعه داده‌اند. الگوهایی که بر مبنای دین و تربیت الهی استوار بوده و تمام همّ خود را بر اجرای فرامین الهی و اصل بندگی گذاشته‌اند.
در این میان زندگی و سیره‌ی فاطمه‌ی زهرا(س) از بهترین و مطمئن‌ترین الگوهایی ست که پیروی از آن، سبک درست زندگی اسلامی را در تمامی ابعاد در پی خواهد داشت.
یکی از اصول حاکم بر زندگی این بانوی بزرگوار، دقت در تربیت فرزندان و تحمل تمام مشقت‌ها برای ارائه‌ی بهترین انسانها به جامعه بوده است که ثمره‌ی این زندگی مقدس، فرزندانی چون حسن، حسین، زینب و ام کلثوم(ع) می‌باشد.
کتابهای روایی و تاریخی شاهد این مدعاست که حضرت فاطمه(س) با آنکه تنها در حدود 8سال مادری کرد و در جوانی به شهادت رسید و به جز چند سالی با فرزندان خود زندگی نکرد، اما در همین فرصت کوتاه، آنها را به بهترین روش تربیت کرد و از کوچکترین و لطیف‌ترین نکته‌ها برای تعلیم و تربیت آنها بهره برد.
کتابهای روایی و تاریخی شاهد این مدعاست که حضرت فاطمه(س) با آنکه تنها در حدود 8سال مادری کرد و در جوانی به شهادت رسید و به جز چند سالی با فرزندان خود زندگی نکرد، اما در همین فرصت کوتاه، آنها را به بهترین روش تربیت کرد و از کوچکترین و لطیف‌ترین نکته‌ها برای تعلیم و تربیت آنها بهره برد.
رهبر معظم انقلاب در بیانی به تاثیر تربیتی این بانوی بزرگوار و پرورش نسلی شایسته اشاره کرده و می‌فرمایند: "تطبیق سوره‌ی کوثر با فاطمه‌ی زهرا(س) یک تطبیق مصداقی درست است . این همه برکات بر خاندان پیغمبر(ص)، بر یکایک ائمه‌ی هدی(ع)؛ عالم پر است از نغمه‌های دلنواز فردی و اجتماعی و دنیائی و اخروی که از این حنجره‌های پاک برخاسته؛ حسین بن علی، زینب کبری، امام حسن مجتبی، امام صادق، امام سجاد(ع)؛ هر کدام از ائمه را ببینید. چه غوغایی در عالم معرفت، در عالم معنویت، در بزرگراه هدایت از کلمات این بزرگواران . درسهای آنها و معارف آنها! این نسل فاطمه‌ی زهرا(س) است".[1]
در این مقاله سعی داریم به گوشه‌هایی از سیره و روش این بانوی بزرگوار در امر تربیت فرزندان پرداخته و به نکات برجسته‌ی زندگی ایشان در این زمینه اشاره نماییم:
عقیقه و گفتن اذان و اقامه در گوش نوزاد
یکی از سنت‌های جاری در زندگی حضرت زهرا(س)، گفتن اذان و اقامه در گوش فرزندان خود بود، به خصوص که این عمل مستحب به واسطه‌ی شخصیت ملکوتی پیامبر(ص) انجام می‌شد.[2]
در روایتی از حضرت علی(ع) آمده است که: "زمانی که هنگام زایمان فاطمه فرا رسید، پیامبر به اسماء بنت عمیس فرمود: بر بالین فاطمه حاضر شوید و وقتی فرزندش متولد شد در گوش راستش اذان و در گوش چپش اقامه بگویید. زیرا اگر چنین کنید از شیطان در امان خواهد بود".[3]
همچنین در تاریخ آمده است که حضرت، برای همه‌ی فرزندان خود پس از ولادت گوسفند قربانی می‌نمودند.[4]
امام صادق (ع) می‌فرمایند: "زهرا(س) در روز هفتم برای دو فرزند خود عقیقه کرد و سر آنها را تراشید".[5]
در روایت دیگری از امام سجاد(ع) آمده است که: "فاطمه(س) برای حسن و حسین عقیقه کرد و یک دینار با یک ران گوسفند را به قابله داد"[6].
اهمیت انتخاب نام نیکو
فاطمه‌ی زهرا(س) در خصوص نامگذاری فرزندان دقت و حساسیت بسیاری داشت و نام فرزندان خود را از طریق هدایتگری‌های پیامبر(ص) و علی(ع) انتخاب می‌نمود و حقی را که بر عهده داشت به بهترین شکل ممکن ادا کرد تا زمینه‌ای برای پرورش هر چه بهتر روح و روان فرزندانش به وجود آید. نام‌هایی که علاوه بر محتوای مناسب دارای لفظی زیبا و ملیح بودند.
محبت نسبت به فرزندان
اصل محبت مادرانه در زندگی حضرت زهرا(س) و تربیت فرزندان از اهمیت بسیاری برخوردار است تا جایی که حضرت هنگامی که امر بین کار خانه و فرزندپروری دایر شد نگهداری از کودکش را انتخاب کرد.
سلمان فارسی که از اصحاب خاص پیامبر(ص) و علی(ع) می‌باشد می‌فرماید:" روزی فاطمه را دیدم که مشغول آسیاب بود. در این هنگام، فرزندش حسین گریه می‌کرد و بی‌تاب بود. عرض کردم: برای کمک به شما آسیاب کنم یا بچه را آرام نمایم؟ ایشان فرمودند: من به آرام کردن فرزندم اولی هستم. شما آسیاب را بچرخانید".[7]
عطوفت و مهر مادری حضرت به قدری بود که در لحظات پایانی عمر خود سخت نگران حال فرزندانش بود. شاید بیشترین نگرانی این بزرگوار محرومیت آنها از مادر بود. زیرا می‌دانست که پس از شهادتش هیچ کس نمی‌تواند مهر و محبت مادری را نسبت به آنها داشته باشد. از این روی برای اینکه فرزندانش از این نعمت بزرگ یعنی محبت مادرانه محروم نمانند به حضرت علی(ع) پیشنهاد کرد و از ایشان خواست که پس از او کسی را به همسری انتخاب کند که بتواند از عهده این مهم برآید.[8]
یکی از وظایف والدین به ویژه مادر، مراقبت از سلامتی جسمی فرزندان است. حضرت زهرا(س) به عنوان مادری نمونه در این مورد نیز حساسیت خاصی داشت که نمونه‌ای از آن در قصه‌ی سوره هل اتی و بیماری حسنین و نذر سه روزه‌ی فاطمه(س) برای بازگشت سلامتی و صحت فرزندان خود می‌باشد.
توجه به سلامت فرزندان
یکی از وظایف والدین به ویژه مادر، مراقبت از سلامتی جسمی فرزندان است. حضرت زهرا(س) به عنوان مادری نمونه در این مورد نیز حساسیت خاصی داشت که نمونه‌ای از آن در قصه‌ی سوره هل اتی و بیماری حسنین و نذر سه روزه‌ی فاطمه(س) برای بازگشت سلامتی و صحت فرزندان خود می‌باشد.
در تاریخ آمده است که وقتی امام حسن و امام حسین(ع) مریض شدند حضرت زهرا(س) آن دو بزرگوار را در آغوش گرفته و نزد پیامبر برد و فرمود: اگر فرزندانم شفا یابند سه روز برای خدا و به جهت شکر گزاری روزه خواهم گرفت.[9]
همچین آن حضرت در سیراب نمودن فرزندان از شیر خود که عامل موثر در تکامل جسمی و روحی فرزندان است دریغ ننمود[10] و برای این امر مهم اهمیت بسیاری قائل بود.
احترام به فرزندان
زهرای مرضیه(س) به فرزندانش احترام بسیاری می‌گذاشت. آنها را با احترام خاصی خطاب می‌کرد و همیشه سعی می‌کرد ایشان را با نامهای زیبا و عناوینی نیکو صدا بزند و با بهره گیری از این روش سعی در آموزش و تربیت دینی و اخلاقی آنها داشت.
برای نمونه در حدیث شریف کساء حضرت در پاسخ سلام فرزند خود امام حسن(ع) می‌فرماید: سلام بر تو ای نور دیده‌ام و میوه‌ی دلم! و در پاسخ سلام امام حسین(ع) می‌فرماید: سلام بر تو ای فرزند من و ای نور دیده‌ام و میوه‌ی دلم!
تربیت فرزند از طریق بازی
بازی کودکانه‌ی مادر با فرزندان، رشد جسمی و فکری آنها را سرعت می‌بخشد و احساسات پاک مادرانه را به آنها منتقل می‌کند.
حضرت فاطمه(س) وقتی که با کودکان خود بازی می‌کرد با بهره‌گیری از اشعار مختلف به پرورش اندیشه‌ی آنها می‌پرداخت.
نقل است که وقتی آن حضرت با فرزندش امام حسن(ع) بازی می‌کرد، اشعاری زیبا و ادیبانه برای او می‌خواند و می‌فرمود: "حسن جان! مانند پدرت علی باش و ریسمان را از گردن حق بردار. خدای احسان کننده را پرستش کن و با افراد دشمن و کینه‌توز دشمنی کن".[11]
همچنین در تاریخ آمده است که آن بانو وقتی با فرزندش حسین بازی می‌کرد با لحنی آمیخته با طنز این بیت را می‌خواند که: "تو به پدرمن(پیامبر) شبیهی و به پدرت علی شباهت نداری". که این بیان حضرت همواره موجب خنده و تبسم علی(ع) می‌شد.[12]
همچنین نقل شده است که زمانی که حسنین(ع) به بازی با یکدیگر مشغول بودند ایشان و پیامبر(ص) آنان را در هر چه بهتر انجام دادن بازی که نقش عمده‌ی تربیتی داشت تشویق می‌نمودند.[13]
___________________________________________________
پی نوشت:
[1]. بیانات در دیدار مداحان اهل بیت(ع) به مناسبت میلاد حضرت زهرا(س)، 14/4/86
[2].بحار الانوار، ج43، ص240
[3].کشف الغمه فی معرفه الائمه، ج2،ص148
[4].بحارلانوار، ج43،ص240
[5].همان، ص256
[6].همان، ج43، ص240
[7]. همان، ج43،ص257
[8]. مناقب ابن شهر آشوب، ص362
[9]. نهج الحیاة، ص158، ح86
[10]. جلوه‌های رفتاری حضرت زهرا(س)، ص37
[11]. فرهنگ سخنان حضرت فاطمه(س)، ص156
[12]. جلوه‌های رفتاری حضرت زهرا(س)، ص44
[13]. بحارالانوار، ج43،ص286
