نام نویسنده: حسنیه صالحان
مراقبت و نظارت بر فرزندان
در تربیت فرزندان، مراقبت و نظارت والدین بر رفت و آمد آنها از اهمیت بسزایی برخوردار است تا مبادا گرفتار دامهایی شوند که در بیرون از خانه برای آنها گذاشته شده است.
نقل است که روزی پیامبر عازم خانه دخترش فاطمه(س) گردید. چون به خانه رسید، دید فاطمه(س) مضطرب و ناراحت پشت در ایستاده است. آن حضرت فرمود: چرا اینجا ایستادی؟ فاطمه(س) با نگرانی عرض کرد: فرزندانم صبح بیرون رفته‌اند و تا کنون از آنها هیچ خبری ندارم. پیامبر(ص) به دنبال آنها روانه شد و چون نزدیک غار جبل رسید آنها را دید که در کمال سلامت و آرامش مشغول بازی‌اند. آنها را بر دوش گرفت و به سوی خانه‌ی فاطمه(س) بازگشت.[1]
یکی از اصول حاکم بر تربیت فرزند در سیره‌ی حضرت زهرا(س) رعایت عدالت و انصاف در میان فرزندان است . این بانو آنچنان به این اصل مهم اهمیت می‌دادند که همواره مراقب بودند مبادا یکی از فرزندانشان حس کند فرزند دیگر برای مادر و خانواده مهم‌تر و عزیزتر است.
عدم تبعیض میان فرزندان
یکی از اصول حاکم بر تربیت فرزند در سیره‌ی حضرت زهرا(س) رعایت عدالت و انصاف در میان فرزندان است . این بانو آنچنان به این اصل مهم اهمیت می‌دادند که همواره مراقب بودند مبادا یکی از فرزندانشان حس کند فرزند دیگر برای مادر و خانواده مهم‌تر و عزیزتر است.
نقل است که یک روز حسن و حسین(ع) در حضور پیامبر(ص) و فاطمه(س) کشتی گرفتند. در این میان پیامبر(ص) حسن(ع) را تشویق می‌کرد و مکرر می‌فرمود: بر پا خیز ای حسن! حسین را محکم بگیر و به زمین بیفکن. فاطمه(س) عرض کرد: ای پدر! شگفتا که حسن را که بزرگتر است بر حسین که کوچکتر است ترجیح می‌دهی و تشویق می‌کنی؟! پیامبر(ص) فرمود: اینک این دوستم جبرئیل است که حسین را تشویق می‌کند. من هم در برابر او حسن را تشویق می‌نمایم.[2]
روزی دیگر هم امام حسن(ع) نزد پیامبر آمد و اظهار تشنگی کرد. از پیامبر(ص) تقاضای آب نمود. رسول خدا(ص) بی‌درنگ برخاسته و ظرفی برداشت و از گوسفندی که داخل منزل بود مقداری شیر دوشید و به امام حسن(ع) داد. در این هنگام امام حسین(ع) خواست ظرف شیر را از برادرش بگیرد، اما پیامبر(ص) به حمایت از امام حسن مانع گرفتن ظرف شد. فاطمه زهرا(س) که شاهد این ماجرا بود به پیامبر گفت: گویا حسن برای شما عزیزتر از حسین است. پیامبر فرمود: نه! هر دو برایم عزیز و محبوبند، ولی چون اول حسن تقاضای آب کرده او را مقدم داشتم.[3]
در واقع حضرت هنگامی که احساس می‌کند تبعیضی در کار است بی‌درنگ واکنش نشان می‌دهد و با توضیحاتی که از پدرش می‌شنود متقاعد می‌گردد که تبعیضی در کار نیست.
باز در روایات نقل شده است که حسن و حسین(ع) هر دو خطی نوشتند ونزد مادرشان رفتند تا او قضاوت کند که کدام بهتر است. فاطمه(س) نخواست یکی از آنها را بر دیگری ترجیح دهد و این امر را به علی(ع) ارجاع داد. امیرالمومنین نیز قضاوت را به پیامبر سپرد. رسول خدا هم داوری را به جبرئیل داد و او هم نپذیرفت و به اسرافیل ارجاع داد و در نهایت او هم داوری نکرد و گفت: من از درگاه خدا می‌خواهم که او داوری کند. خدا فرمود: من بین آنها داوری نمی‌کنم بلکه مادرشا فاطمه داوری کند. در این وقت فاطمه(س) تسلیم سخن خدا شد و گردنبند خود را پاره کرد و بر زمین پخش نمود و فرمود: هرکس از شما دانه‌ی بیشتری جمع کند خط او بهتر است.[4]
تربیت دینی فرزندان
از نکات بارز حضرت زهرا(س) در تربیت فرزندان، سبک عملی تشویق به عبادت برای آنها بود. مسلما وقتی والدین الگوی عملی کودکان برای عبادت باشند در آینده و بزرگسالی نیز، به تبعیت از والدین این راه را در پیش خواهند گرفت.
فرزندان حضرت، راز و نیاز شبانه مادر خود را عملا مشاهده می‌کردند و این امر تاثیر فراوانی بر آنها داشت به گونه‌ای که فرزندان ایشان در عبادت و تقوی به حد اعلی رسیدند.
در حقیقت فرزندان حضرت، راز و نیاز شبانه مادر خود را عملا مشاهده می‌کردند و این امر تاثیر فراوانی بر آنها داشت به گونه‌ای که فرزندان ایشان در عبادت و تقوی به حد اعلی رسیدند.
امام حسن(ع) در باب رعایت این اصل رفتاری مادر بزرگوارشان در تربیت فرزندان می‌فرمایند: "مادرم فاطمه را در شب جمعه و در محراب عبادت دیدم که به نماز و دعا مشغول است و تا وقتی که شب به پایان رسید به رکوع و سجود می‌رفت".[5]
حضرت از همان آغاز کودکیِ فرزندانش، عبادت را در روح و روانشان تثبیت کرد و آنها را برای کسب معارف و تشویق در فراگیری آماده می‌کرد.
نقل است که آن بزرگوار به فرزندش حسن(ع) که خردسال بود می‌فرمود: به مسجد برو و آنچه از پیامبر شنیدی فرا بگیر و نزد من بیا و برای من بازگو کن. امام حسن(ع) نیز کلمات و مواعظ پیامبر را به ذهن مبارک می‌سپرد و به خانه می‌آمد و برای مادر بازگو می‌کرد.[6]
زهرای مرضیه(س) آنقدر در آموزش روح تعبد و بندگی به فرزندان، جدی و قاطع بود که در شب بیست و سوم ماه مبارک رمضان نمی‌گذاشت احدی از اهل خانه خوابش ببرد و به همین خاطر آنها را در طول روز می‌خوابانید و غذای کمتری به آنها می‌داد و می‌فرمود: محروم کسی است که از برکات شب قدر محروم بماند.[7]
از دیگر ابعاد مهم روش الگو دهی در سیره‌ی حضرت زهرا(س) التزام تام و تمام ایشان به اصل حیا، حجاب و عفاف است که به طور جدی برای منش و تربیت دینی فرزندانشان تاثیرگزار بوده است. از آشناترین موارد مطرح در این عرصه، حجاب گرفتن حضرت در مقابل مرد نابینا می‌باشد.[8]
تربیت سیاسی و اجتماعی
یکی دیگر از ابعاد تربیت فرزندان، پرورش آنها در راستای دفاع از حریم ولایت و امامت می‌باشد که از بُعد اجتماعی از اهمیت بسزایی برخوردار است.
آن حضرت نیز به تربیت سیاسی و از اجتماعی فرزندان خود توجه بسیاری داشت به طوری که هنگام دفاع از حق ولایت کودکانش را همراه با خود می‌برد تا آنان را به طور عملی با مسائل سیاسی و اجتماعی آشنا نماید.
____________________________________
در تربیت فرزندان، مراقبت و نظارت والدین بر رفت و آمد آنها از اهمیت بسزایی برخوردار است تا مبادا گرفتار دامهایی شوند که در بیرون از خانه برای آنها گذاشته شده است.
نقل است که روزی پیامبر عازم خانه دخترش فاطمه(س) گردید. چون به خانه رسید، دید فاطمه(س) مضطرب و ناراحت پشت در ایستاده است. آن حضرت فرمود: چرا اینجا ایستادی؟ فاطمه(س) با نگرانی عرض کرد: فرزندانم صبح بیرون رفته‌اند و تا کنون از آنها هیچ خبری ندارم. پیامبر(ص) به دنبال آنها روانه شد و چون نزدیک غار جبل رسید آنها را دید که در کمال سلامت و آرامش مشغول بازی‌اند. آنها را بر دوش گرفت و به سوی خانه‌ی فاطمه(س) بازگشت.[1]
یکی از اصول حاکم بر تربیت فرزند در سیره‌ی حضرت زهرا(س) رعایت عدالت و انصاف در میان فرزندان است . این بانو آنچنان به این اصل مهم اهمیت می‌دادند که همواره مراقب بودند مبادا یکی از فرزندانشان حس کند فرزند دیگر برای مادر و خانواده مهم‌تر و عزیزتر است.
عدم تبعیض میان فرزندان
یکی از اصول حاکم بر تربیت فرزند در سیره‌ی حضرت زهرا(س) رعایت عدالت و انصاف در میان فرزندان است . این بانو آنچنان به این اصل مهم اهمیت می‌دادند که همواره مراقب بودند مبادا یکی از فرزندانشان حس کند فرزند دیگر برای مادر و خانواده مهم‌تر و عزیزتر است.
نقل است که یک روز حسن و حسین(ع) در حضور پیامبر(ص) و فاطمه(س) کشتی گرفتند. در این میان پیامبر(ص) حسن(ع) را تشویق می‌کرد و مکرر می‌فرمود: بر پا خیز ای حسن! حسین را محکم بگیر و به زمین بیفکن. فاطمه(س) عرض کرد: ای پدر! شگفتا که حسن را که بزرگتر است بر حسین که کوچکتر است ترجیح می‌دهی و تشویق می‌کنی؟! پیامبر(ص) فرمود: اینک این دوستم جبرئیل است که حسین را تشویق می‌کند. من هم در برابر او حسن را تشویق می‌نمایم.[2]
روزی دیگر هم امام حسن(ع) نزد پیامبر آمد و اظهار تشنگی کرد. از پیامبر(ص) تقاضای آب نمود. رسول خدا(ص) بی‌درنگ برخاسته و ظرفی برداشت و از گوسفندی که داخل منزل بود مقداری شیر دوشید و به امام حسن(ع) داد. در این هنگام امام حسین(ع) خواست ظرف شیر را از برادرش بگیرد، اما پیامبر(ص) به حمایت از امام حسن مانع گرفتن ظرف شد. فاطمه زهرا(س) که شاهد این ماجرا بود به پیامبر گفت: گویا حسن برای شما عزیزتر از حسین است. پیامبر فرمود: نه! هر دو برایم عزیز و محبوبند، ولی چون اول حسن تقاضای آب کرده او را مقدم داشتم.[3]
در واقع حضرت هنگامی که احساس می‌کند تبعیضی در کار است بی‌درنگ واکنش نشان می‌دهد و با توضیحاتی که از پدرش می‌شنود متقاعد می‌گردد که تبعیضی در کار نیست.
باز در روایات نقل شده است که حسن و حسین(ع) هر دو خطی نوشتند ونزد مادرشان رفتند تا او قضاوت کند که کدام بهتر است. فاطمه(س) نخواست یکی از آنها را بر دیگری ترجیح دهد و این امر را به علی(ع) ارجاع داد. امیرالمومنین نیز قضاوت را به پیامبر سپرد. رسول خدا هم داوری را به جبرئیل داد و او هم نپذیرفت و به اسرافیل ارجاع داد و در نهایت او هم داوری نکرد و گفت: من از درگاه خدا می‌خواهم که او داوری کند. خدا فرمود: من بین آنها داوری نمی‌کنم بلکه مادرشا فاطمه داوری کند. در این وقت فاطمه(س) تسلیم سخن خدا شد و گردنبند خود را پاره کرد و بر زمین پخش نمود و فرمود: هرکس از شما دانه‌ی بیشتری جمع کند خط او بهتر است.[4]
تربیت دینی فرزندان
از نکات بارز حضرت زهرا(س) در تربیت فرزندان، سبک عملی تشویق به عبادت برای آنها بود. مسلما وقتی والدین الگوی عملی کودکان برای عبادت باشند در آینده و بزرگسالی نیز، به تبعیت از والدین این راه را در پیش خواهند گرفت.
فرزندان حضرت، راز و نیاز شبانه مادر خود را عملا مشاهده می‌کردند و این امر تاثیر فراوانی بر آنها داشت به گونه‌ای که فرزندان ایشان در عبادت و تقوی به حد اعلی رسیدند.
در حقیقت فرزندان حضرت، راز و نیاز شبانه مادر خود را عملا مشاهده می‌کردند و این امر تاثیر فراوانی بر آنها داشت به گونه‌ای که فرزندان ایشان در عبادت و تقوی به حد اعلی رسیدند.
امام حسن(ع) در باب رعایت این اصل رفتاری مادر بزرگوارشان در تربیت فرزندان می‌فرمایند: "مادرم فاطمه را در شب جمعه و در محراب عبادت دیدم که به نماز و دعا مشغول است و تا وقتی که شب به پایان رسید به رکوع و سجود می‌رفت".[5]
حضرت از همان آغاز کودکیِ فرزندانش، عبادت را در روح و روانشان تثبیت کرد و آنها را برای کسب معارف و تشویق در فراگیری آماده می‌کرد.
نقل است که آن بزرگوار به فرزندش حسن(ع) که خردسال بود می‌فرمود: به مسجد برو و آنچه از پیامبر شنیدی فرا بگیر و نزد من بیا و برای من بازگو کن. امام حسن(ع) نیز کلمات و مواعظ پیامبر را به ذهن مبارک می‌سپرد و به خانه می‌آمد و برای مادر بازگو می‌کرد.[6]
زهرای مرضیه(س) آنقدر در آموزش روح تعبد و بندگی به فرزندان، جدی و قاطع بود که در شب بیست و سوم ماه مبارک رمضان نمی‌گذاشت احدی از اهل خانه خوابش ببرد و به همین خاطر آنها را در طول روز می‌خوابانید و غذای کمتری به آنها می‌داد و می‌فرمود: محروم کسی است که از برکات شب قدر محروم بماند.[7]
از دیگر ابعاد مهم روش الگو دهی در سیره‌ی حضرت زهرا(س) التزام تام و تمام ایشان به اصل حیا، حجاب و عفاف است که به طور جدی برای منش و تربیت دینی فرزندانشان تاثیرگزار بوده است. از آشناترین موارد مطرح در این عرصه، حجاب گرفتن حضرت در مقابل مرد نابینا می‌باشد.[8]
تربیت سیاسی و اجتماعی
یکی دیگر از ابعاد تربیت فرزندان، پرورش آنها در راستای دفاع از حریم ولایت و امامت می‌باشد که از بُعد اجتماعی از اهمیت بسزایی برخوردار است.
آن حضرت نیز به تربیت سیاسی و از اجتماعی فرزندان خود توجه بسیاری داشت به طوری که هنگام دفاع از حق ولایت کودکانش را همراه با خود می‌برد تا آنان را به طور عملی با مسائل سیاسی و اجتماعی آشنا نماید.
____________________________________
پی نوشت:
[1]. مسند فاطمه زهرا(س)، ص213
[2]. بحارالانوار، ج43، ص265-268
[3]. همان، ج43،ص283
[4].همان، ج43،ص309
[5]. منتهی الامال، ص161
[6]. سفینه البحار، ج1، ص245
[7]. دعائم الاسلام، ج1، ص282
[8]. بحارالانوار، ج43، ص91
منابع:
1.محمد تقی مجلسی، بحارالانوار
2.ابوالفتح اربلی،کشف الغمه فی معرفه الائمه، انتشارات دارالاضواء، بیروت
3.ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی طالب، انتشارات المکتبه الحیدریه
4.شیخ عباس قمی، منتهی الامال
5.محمد دشتی، نهج الحیاه
6.عزیز الله عطاردی، مسند فاطمه الزهراء، انتشارات عطارد
7.شیخ عباس قمی، سفینه البحار، انتشارات دارالاسوه
