نگاه کلی دین به موسیقی
چکیده:آنچه مسلم است این است که اسلام در حوزه موسیقی نظریات جامعی دارد که متاسفانه امروزه معیار عمل قرار نمی‌گیرد. در این نوشتار به تبیین نظریات شریعت و تطبیق آن با شرایط فعلی حاکم بر دستگاه‌های فرهنگی کشور می‌پردازیم.
تعداد کلمات 1157 زمان تقریبی مطالعه 6 دقیقه
تعداد کلمات 1157 زمان تقریبی مطالعه 6 دقیقه
نویسنده: عبدالصالح شمس‌اللهی
اوایل انقلاب یکی از بحث‌های بسیار داغ، نحوه برخورد با موسیقی و جایگاه آن در صدا و سیما و دستگاه‌های فرهنگی بعد از انقلاب بود، گروهی با آن به کلی مخالفت می‌کردند و آن را مقدمه فساد می‌دانستند و عده نیز با آن به صورت مطلق و موافق بودند و گروهی هم که تلاش می‌کردند هر دوطرف را داشته باشند یک حد میانه را مطرح می‌کردند که نه سیخ بسوزد و نه کباب. این که این بحث چقدر اهمیت دارد و اولویت چندم دستگاه‌های فرهنگی است خود مسئله‌ای است که نظرات مختلفی در مورد آن وجود دارد. اما در هر درجه از اهمیت که باشد خوب است تا در متون کوتاه و روان اطلاعاتی حتی مختصر در مورد دیدگاه اسلام در مورد موسیقی به کسانی که دوست دارند زندگی دینی داشته باشند داده شود.
آنچه مسلم است این است که اسلام در حوزه موسیقی نظریات جامعی دارد که متاسفانه امروزه معیار عمل قرار نمی‌گیرد. در این نوشتار به تبیین نظریات شریعت و تطبیق آن با شرایط فعلی حاکم بر دستگاه‌های فرهنگی کشور می‌پردازیم.
از آنجا که موسیقی حاکم بر قوه وهم انسان است از قدرت نفوذ بسیار بالایی در روان انسان‌ها بر‌خوردار است و در واقع قدرت اختیار در مورد پذیرش حس و محتوای موسیقی را از انسان می‌گیرد.
دفع شبهه:
قبل از آنکه به اصل بحث وارد شویم بهتر است تا شبهه‌ای را در ابتدای کار مطرح کرده و پاسخ بدهیم. عده‌ای از طرفداران پرو پا قرص موسیقی می‌گویند اسلام که تا این حد در مقابل موسیقی موضع منفی دارد چگونه در مورد چیزی که در مورد آن علمی ندارد نظر می‌دهد؟ پاسخ بسیار ساده است جواب اول اینکه اسلام در مورد عوارض موسیقی نظر داده است و این نیاز به تخصص در نتها و ملودی‌ها و شناخت سازها ندارد؛ اسلام به صورت کلی حکم را بیان می‌کند و می‌گوید هر موسیقی که شانیت رقص داشته و مناسب مجالس لهو و لعب باشد حرام است. نکته دوم اینکه موسیقی از دروسی بوده است که از قدیم در حوزه‌های علمیه تدریس می‌شده و بسیاری از بزرگان حوزه در موسیقی صاحب نظر بوده‌اند و این نشان می‌دهد که موسیقی برای حوزه‌ها مسئله ناشناخته‌ای نبوده است و اظهار نظر در مورد آن کاملا بر اساس علم و آگاهی بوده است.
آنان که با موسیقی آشنا هستند می‌دانند که موسیقی در روح و روان انسان تاثیرات بسیار عمیق و سریعی دارد، در احوالات ابو نصر فارابی آمده است که با یک نی در مجلسی موسیقی نواخت که همه خندیدند با همان نی موسیقی نواخت که همه خوابیدند و بعد با همان نی موسیقی نواخت که همه رقصیدند و بعد موسیقی نواخت که همه گریستند و یا در میان موسیقی های نواخته شده در دنیا موسیقی‌هایی مثل آلبوم "همین امشب می‌میرم" مورات ککیلی خواننده ترک وجود دارد که باعث خودکشی حدود ۴۳نفر در سراسر ترکیه شد. این‌ها همه نشان از تاثیر عمیق موسیقی در روح و روان انسان دارد. به دلیل همین تاثیرات عمیق اسلام با احتیاط و دقت زاید‌الوصفی با این پدیده برخورد کرده است.
نگاه کلی اسلام به موسیقی
روایات اهل بیت(ع) یکی از اصلی‌ترین منابعی است که می‌توان از لابه‌لای آن‌ها نظر دین در موضوعات مختلف را به دست آورد، با کنکاش در میان روایات نکات مهمی را از نظر دین در مورد موسیقی به دست می‌آوریم.
در میان موسیقی های نواخته شده در دنیا موسیقی‌هایی مثل آلبوم "همین امشب می‌میرم" مورات ککیلی خواننده ترک وجود دارد که باعث خودکشی حدود ۴۳نفر در سراسر ترکیه شد.
حکم شرعی موسیقی
در متون دینی و رساله های عملیه در خصوص حکم شرعی موسیقی بسیار با احتیاط صحبت شده است. بسیاری از علمای بزرگ شیعه به صورت مطلق با موسیقی مخالفت داشته‌اند و آنان نیز که حکم به حلیت موسیقی داده‌اند بسیار با احتیاط با این وضوع برخورد کرده‌اند و شروط و قیود قابل توجهی را برای موسیقی حلال مشخص کرده‌اند به عنوان مثال موسیقی که شأنیت رقص داشته باشد و یا مناسب مجالس لهو ولعب باشد را از مصادیق موسیقی حرام دانسته‌اند که این خود بخش قابل توجهی از موسیقی‌های موجود را در بر می‌گیرد؛ حتی در متون روایی موسیقی و یا بخشی از آن را مصداق گناه کبیره دانسته‌اند؛ به عنوان مثال امام رضا(ع) می‌فرماید:
اِستماع الاَوتار مِنَ الکبائر.[1]
گوش دادن به (صدای) تارهای موسیقی از گناهان کبیره است.
در بعضی از روایات، دایره گناه موسیقی را تا سر حد کفر بیان کرده‌اند و این نشان می‌دهد که این وادی از وادی‌های شوخی بردار نیست. امام صادق(ع) در روایتی به حکم کلی موسیقی و نهایت آن اشاره کرده می‌فرماید:
لا یَحِلُّ بیعُ الغِناء و لا شِراءُه و استماعُه نفاقٌ و تعلیمهُ کُفر.[2]
خرید و فروش (آلات) غناء و ساز و آواز حلال نیست و گوش دادن به آن، نفاق و دوروئی و آموزش دادنش، کفر و بی دینی است.
اکثر فرق ضاله شرقی مثل تصوف و یا غربی مثل سیطنیسم با توجه به همین قدرت موسیقی تلاش نموده اند تا حرف باطل خود را در لا به لای نت‌های موسیقی به خورد مخاطب بدهند و همین باعث به وجود آمدن موسیقی هایی مثل بلک متال و یا موسیقی های تنبوری شده است.
با این همه احتیاط و تعابیر تند روایی شایسته است انسانی که قصد سیر به سوی خدا دارد و دوست دارد که از مواهب بندگی خدا متنعم شود از این وادی دور شده و جانش را طعم خوش بندگی و تعبد طراوت بخشد.
بدترین صداها
آنان که به موسیقی گرایش دارند صدای خوش و آهنگ دلنشین را یکی از دلایل عشق خود به موسیقی بیان می‌کنند، حال آنکه خوبی هر چیزی با آثار و عوارضش مشخص می‌شود. اگر کسی به عوارض و آثار موسیقی آشنا شود به راحتی می‌فهمد که این صدا اگر چه ظاهر خوشی دارد اما در حقیقت چندان زیبا هم نیست. امام صادق(ع) در مورد موسیقی می‌فرماید:
شرُّ الاَصواتِ الغِناء.[3]
بدترین صداها، غناء (و آوازه خوانی) است.
خدا و اهل موسیقی
موسیقی و گرفتار شدن در لابه لای نتها و ملودی‌ها خواه‌ناخواه دوری از خدا را به همراه دارد، چرا که آنچه در دایره منهیات الهی قرار گرفته باشد یقینا تقرب آور نیست و آنکه خود را از خدا دور می‌کند در واقع از دایره نظر خدا دور شده است امام صادق(ع) در روایتی می‌فرماید:
الغناءُ مجلسٌ لاینظر اللهُ اِلی اَهلهِ.[4]
مجلس غناء مجلسی است که خدواند به اهل آن نظر (لطف و رحمت) نمی‌کند.
موسیقی قول زور
یکی از صفاتی که در بیان روایات به موسیقی داده شده است "قول زور" است. قول زور در واقع قولی است که فرد در پذیرش و یا رد آن از خود اختیاری ندارد؛ از آنجا که موسیقی حاکم بر قوه وهم انسان است از قدرت نفوذ بسیار بالایی در روان انسان‌ها بر‌خوردار است و در واقع قدرت اختیار در مورد پذیرش حس و محتوای موسیقی را از انسان می‌گیرد.
نکته جالب این است که اکثر فرق ضاله شرقی مثل تصوف و یا غربی مثل سیطنیسم با توجه به همین قدرت موسیقی تلاش نموده اند تا حرف باطل خود را در لا به لای نت‌های موسیقی به خورد مخاطب بدهند و همین باعث به وجود آمدن موسیقی هایی مثل بلک متال و یا موسیقی های تنبوری شده است.
امام صادق(ع) در تفسیر آیه 30 سوره حج که می‌فرماید "و اجتنبوا قولَ الزُّور"[5]قول زور را چنین تفسیر می‌کند:
قول الزُّورِ الغِناء.[6]
قول زور همان غناست.
روایات در وادی موسیقی و نگاه اسلام به موسیقی بسیار زیاد است و از حوصله این وجیزه خارج، خوانش‌گر محترم می‌تواند با همین مختصر نگاه اسلام به موسیقی را استنباط نماید و برای مطالعه بیشتر به کتب حدیثی و آثار مستقلی که در باب موسیقی به رشته تحریر در آمده است مراجعه نماید.
آنچه مسلم است این است که اسلام در حوزه موسیقی نظریات جامعی دارد که متاسفانه امروزه معیار عمل قرار نمی‌گیرد. در این نوشتار به تبیین نظریات شریعت و تطبیق آن با شرایط فعلی حاکم بر دستگاه‌های فرهنگی کشور می‌پردازیم.
از آنجا که موسیقی حاکم بر قوه وهم انسان است از قدرت نفوذ بسیار بالایی در روان انسان‌ها بر‌خوردار است و در واقع قدرت اختیار در مورد پذیرش حس و محتوای موسیقی را از انسان می‌گیرد.
دفع شبهه:
قبل از آنکه به اصل بحث وارد شویم بهتر است تا شبهه‌ای را در ابتدای کار مطرح کرده و پاسخ بدهیم. عده‌ای از طرفداران پرو پا قرص موسیقی می‌گویند اسلام که تا این حد در مقابل موسیقی موضع منفی دارد چگونه در مورد چیزی که در مورد آن علمی ندارد نظر می‌دهد؟ پاسخ بسیار ساده است جواب اول اینکه اسلام در مورد عوارض موسیقی نظر داده است و این نیاز به تخصص در نتها و ملودی‌ها و شناخت سازها ندارد؛ اسلام به صورت کلی حکم را بیان می‌کند و می‌گوید هر موسیقی که شانیت رقص داشته و مناسب مجالس لهو و لعب باشد حرام است. نکته دوم اینکه موسیقی از دروسی بوده است که از قدیم در حوزه‌های علمیه تدریس می‌شده و بسیاری از بزرگان حوزه در موسیقی صاحب نظر بوده‌اند و این نشان می‌دهد که موسیقی برای حوزه‌ها مسئله ناشناخته‌ای نبوده است و اظهار نظر در مورد آن کاملا بر اساس علم و آگاهی بوده است.
آنان که با موسیقی آشنا هستند می‌دانند که موسیقی در روح و روان انسان تاثیرات بسیار عمیق و سریعی دارد، در احوالات ابو نصر فارابی آمده است که با یک نی در مجلسی موسیقی نواخت که همه خندیدند با همان نی موسیقی نواخت که همه خوابیدند و بعد با همان نی موسیقی نواخت که همه رقصیدند و بعد موسیقی نواخت که همه گریستند و یا در میان موسیقی های نواخته شده در دنیا موسیقی‌هایی مثل آلبوم "همین امشب می‌میرم" مورات ککیلی خواننده ترک وجود دارد که باعث خودکشی حدود ۴۳نفر در سراسر ترکیه شد. این‌ها همه نشان از تاثیر عمیق موسیقی در روح و روان انسان دارد. به دلیل همین تاثیرات عمیق اسلام با احتیاط و دقت زاید‌الوصفی با این پدیده برخورد کرده است.
نگاه کلی اسلام به موسیقی
روایات اهل بیت(ع) یکی از اصلی‌ترین منابعی است که می‌توان از لابه‌لای آن‌ها نظر دین در موضوعات مختلف را به دست آورد، با کنکاش در میان روایات نکات مهمی را از نظر دین در مورد موسیقی به دست می‌آوریم.
در میان موسیقی های نواخته شده در دنیا موسیقی‌هایی مثل آلبوم "همین امشب می‌میرم" مورات ککیلی خواننده ترک وجود دارد که باعث خودکشی حدود ۴۳نفر در سراسر ترکیه شد.
حکم شرعی موسیقی
در متون دینی و رساله های عملیه در خصوص حکم شرعی موسیقی بسیار با احتیاط صحبت شده است. بسیاری از علمای بزرگ شیعه به صورت مطلق با موسیقی مخالفت داشته‌اند و آنان نیز که حکم به حلیت موسیقی داده‌اند بسیار با احتیاط با این وضوع برخورد کرده‌اند و شروط و قیود قابل توجهی را برای موسیقی حلال مشخص کرده‌اند به عنوان مثال موسیقی که شأنیت رقص داشته باشد و یا مناسب مجالس لهو ولعب باشد را از مصادیق موسیقی حرام دانسته‌اند که این خود بخش قابل توجهی از موسیقی‌های موجود را در بر می‌گیرد؛ حتی در متون روایی موسیقی و یا بخشی از آن را مصداق گناه کبیره دانسته‌اند؛ به عنوان مثال امام رضا(ع) می‌فرماید:
اِستماع الاَوتار مِنَ الکبائر.[1]
گوش دادن به (صدای) تارهای موسیقی از گناهان کبیره است.
در بعضی از روایات، دایره گناه موسیقی را تا سر حد کفر بیان کرده‌اند و این نشان می‌دهد که این وادی از وادی‌های شوخی بردار نیست. امام صادق(ع) در روایتی به حکم کلی موسیقی و نهایت آن اشاره کرده می‌فرماید:
لا یَحِلُّ بیعُ الغِناء و لا شِراءُه و استماعُه نفاقٌ و تعلیمهُ کُفر.[2]
خرید و فروش (آلات) غناء و ساز و آواز حلال نیست و گوش دادن به آن، نفاق و دوروئی و آموزش دادنش، کفر و بی دینی است.
اکثر فرق ضاله شرقی مثل تصوف و یا غربی مثل سیطنیسم با توجه به همین قدرت موسیقی تلاش نموده اند تا حرف باطل خود را در لا به لای نت‌های موسیقی به خورد مخاطب بدهند و همین باعث به وجود آمدن موسیقی هایی مثل بلک متال و یا موسیقی های تنبوری شده است.
با این همه احتیاط و تعابیر تند روایی شایسته است انسانی که قصد سیر به سوی خدا دارد و دوست دارد که از مواهب بندگی خدا متنعم شود از این وادی دور شده و جانش را طعم خوش بندگی و تعبد طراوت بخشد.
بدترین صداها
آنان که به موسیقی گرایش دارند صدای خوش و آهنگ دلنشین را یکی از دلایل عشق خود به موسیقی بیان می‌کنند، حال آنکه خوبی هر چیزی با آثار و عوارضش مشخص می‌شود. اگر کسی به عوارض و آثار موسیقی آشنا شود به راحتی می‌فهمد که این صدا اگر چه ظاهر خوشی دارد اما در حقیقت چندان زیبا هم نیست. امام صادق(ع) در مورد موسیقی می‌فرماید:
شرُّ الاَصواتِ الغِناء.[3]
بدترین صداها، غناء (و آوازه خوانی) است.
خدا و اهل موسیقی
موسیقی و گرفتار شدن در لابه لای نتها و ملودی‌ها خواه‌ناخواه دوری از خدا را به همراه دارد، چرا که آنچه در دایره منهیات الهی قرار گرفته باشد یقینا تقرب آور نیست و آنکه خود را از خدا دور می‌کند در واقع از دایره نظر خدا دور شده است امام صادق(ع) در روایتی می‌فرماید:
الغناءُ مجلسٌ لاینظر اللهُ اِلی اَهلهِ.[4]
مجلس غناء مجلسی است که خدواند به اهل آن نظر (لطف و رحمت) نمی‌کند.
موسیقی قول زور
یکی از صفاتی که در بیان روایات به موسیقی داده شده است "قول زور" است. قول زور در واقع قولی است که فرد در پذیرش و یا رد آن از خود اختیاری ندارد؛ از آنجا که موسیقی حاکم بر قوه وهم انسان است از قدرت نفوذ بسیار بالایی در روان انسان‌ها بر‌خوردار است و در واقع قدرت اختیار در مورد پذیرش حس و محتوای موسیقی را از انسان می‌گیرد.
نکته جالب این است که اکثر فرق ضاله شرقی مثل تصوف و یا غربی مثل سیطنیسم با توجه به همین قدرت موسیقی تلاش نموده اند تا حرف باطل خود را در لا به لای نت‌های موسیقی به خورد مخاطب بدهند و همین باعث به وجود آمدن موسیقی هایی مثل بلک متال و یا موسیقی های تنبوری شده است.
امام صادق(ع) در تفسیر آیه 30 سوره حج که می‌فرماید "و اجتنبوا قولَ الزُّور"[5]قول زور را چنین تفسیر می‌کند:
قول الزُّورِ الغِناء.[6]
قول زور همان غناست.
روایات در وادی موسیقی و نگاه اسلام به موسیقی بسیار زیاد است و از حوصله این وجیزه خارج، خوانش‌گر محترم می‌تواند با همین مختصر نگاه اسلام به موسیقی را استنباط نماید و برای مطالعه بیشتر به کتب حدیثی و آثار مستقلی که در باب موسیقی به رشته تحریر در آمده است مراجعه نماید.
ادامه دارد...
