آثار مختلف موسیقی
چکیده:
آنچه مسلم است این است که احکام شرعی دائر‌مدار مصلحت و مفسده است؛ این همه تقابل دین و موسیقی قطعا بر اساس مفاسدی است که از موسیقی نشئت می‌گیرد. در ادامه به بعضی از مفاسد موسیقی در بیان اهل بیت(ع) می‌پردازیم.
تعداد کلمات 1116 زمان تقریبی مطالعه 6 دقیقه
آنچه مسلم است این است که احکام شرعی دائر‌مدار مصلحت و مفسده است؛ این همه تقابل دین و موسیقی قطعا بر اساس مفاسدی است که از موسیقی نشئت می‌گیرد. در ادامه به بعضی از مفاسد موسیقی در بیان اهل بیت(ع) می‌پردازیم.
تعداد کلمات 1116 زمان تقریبی مطالعه 6 دقیقه
نویسنده: عید الصالح شمس‌اللهی
آنچه مسلم است این است که احکام شرعی دائر‌مدار مصلحت و مفسده است؛ به عبارت دیگر خدا در تشریع احکام شرعی با توجه به فساد و صلاحی که توسط فعل انسان ایجاد می‌شود حکم به حرمت، حلیت، وجوب، استحباب، کراهت و یا اباحه داده است؛ در مورد موسیقی نیز دقیقا همین مسئله صادق است و این همه تقابل دین و موسیقی قطعا بر اساس مفاسدی است که از موسیقی نشئت می‌گیرد. در ادامه به بعضی از مفاسد موسیقی در بیان اهل بیت(ع) می‌پردازیم.
موسیقی به دلیل آنکه بر قوه وهم انسان سوار می‌شود امیال نفسانی را تقویت می‌نماید؛ امیالی که در مواقع بسیاری، فرد از علنی شدن آنها بنا به دلایل مختلفی امتناع می‌کند و این سرآغاز نفاق است
موسیقی و نفاق
یکی از مهم‌ترین عوارضی که برای موسیقی بیان شده است ایجاد روحیه نفاق است، انسان به صورت فطری به صدق و راستی گرایش دارد و درویی و نفاق برخلاف فطرت انسانی و نیازمند علت است. در واقع منافق فطرتش بنا به عوامل بیرونی دست‌خوش تغییر شده؛ لذا از فطرت خود تخطی نموده است. بنا بر روایتی از امام صادق(ع) یکی از چیزهایی که این تغییر را در فطرت انسان به وجود می‌آورد موسیقی است. موسیقی به دلیل آنکه بر قوه وهم انسان سوار می‌شود امیال نفسانی را تقویت می‌نماید؛ امیالی که در مواقع بسیاری، فرد از علنی شدن آنها بنا به دلایل مختلفی امتناع می‌کند و این سرآغاز نفاق است. امام صادق(ع) در این باره می‌فرماید:
اِستماعُ اللَّهو و الغناء یُنبِتُ النفاقَ کما یُنبت الماءُ الزَّرع.[1]
گوش کردن به چیزهای بیهوده و غناء و آوازه‌خوانی، نفاق را می‌رویاند همان‌گونه که آب کشت‌زار را می‌رویاند.
موسیقی و فقر
فقر به عنوان پدیده‌ای شوم عوامل مختلفی دارد. یکی از عوامل فقر که در روایات به آن اشاره شده است موسیقی است. بسیاری از نوازندگان و موسیقی‌دان‌ها در اواخر عمر به فقر و نداری افتاده‌اند؛ در همین ایران کسانی بودند که به نوازندگی تار مشغول بوده‌اند و در آخر عمر در گوشه خیابان‌ها به گدایی مشغول شدند. امام صادق(ع) در مورد رابطه موسیقی و فقر می‌فرماید:
الغناءُ یُورِثُ الفقر.[2]
غناء و آوازه‌خوانی موجب فقر و تنگدستی می‌گردد.
آنچه از یافته‌های میدانی و آمارهای قوه‌قضائیه به دست می‌آید این است که در بسیاری از کنسرت‌ها و آموزشگاه‌های موسیقی حریم شرع شکسته شده که گاه اخبار آن در رسانه ها منشر می‌شود
عفت عمومی
یکی از آسیب‌هایی موسیقی خدشه‌دار شدن عفت عمومی است. آنچه از یافته‌های میدانی و آمارهای قوه‌قضائیه به دست می‌آید این است که در بسیاری از کنسرت‌ها و آموزشگاه‌های موسیقی حریم شرع شکسته شده که گاه اخبار آن در رسانه ها منشر می‌شود. توضیح بیشتر این بخش شاید خود اشاعه فحشا باشد به همین دلیل فقط به بیانی از رسول خدا(ص) اشاره می‌کنیم. نبی مکرم اسلام(ص) در خصوص تاثیر موسیقی بر عفت عمومی می‌فرماید:
الغناءُ رُقْیَةُ الزّنا.[3]
غناء و آوازه خوانی، طلسم زناکاری است.
رابطه مصیبت و موسیقی
در عالم هیچ کنشی منهای واکنش وجود ندارد. با این تفاوت که بعضی از کنش‌ها واکنش مشهود دارند اما بعضی از واکنش‌ها نامشهود است و نیاز به درک، تحلیل، بینش عمیق و نگاه فرا طبیعی دارد. موسیقی نیز از این قاعده مستثنی نیست؛ مصیبت زدگی و عدم استجابت دعا یکی از واکنش‌های تکوینی نسبت به موسیقی است. امام صادق(ع) در همین راستا می‌فرماید:
بیتُ الغناء بیتٌ لا تُؤمَنُ فیه الفجیعةُ و لا تُجابُ فیه الدَّعوةُ و لا تَدخلُه الملائکة.[4]
خانه ای که در آن غناء و ساز و آواز نواخته شود، از مصیبت ها و بلاهای دردناک در امان نیست و دعا در آن خانه مستجاب نمی گردد و فرشتگان به آن خانه وارد نمی شوند.
موسیقی علاوه بر عوارض دنیایی که دارد عوارض اخروی زیادی نیز دارد و تعابیر بسیار سختی در بیان روایات آمده است.
کوری در آخرت
یکی از عواض اخروی مطرح شده در بیان روایات این است که اهل غنا و موسیقی در آخرت به صورت کر، کور و لال محشور می‌شوند. رسول‌خدا(ص) در مورد عوارض اخروی غنا و موسیقی می‌فرماید:
زمانی که به اتفاقات جهان نگاه می‌کنید کمتر موسیقی‌دانی را می‌بینید که جنایات قدرت‌های استکباری در دنیا او را به واکنش وادار کرده باشد، آنها در بین تارهای تنبور و سنتور خود گیر کرده‌اند و آنچه مهم است این است که آوای نیشان بلند باشد تار سنتورشان کوک؛ دیگر چه اهمیت دارد اگر کودک یمنی در میان آتش و خون در حال جان کندن است.
یُحشَر صاحبُ الغناء مِن قبره اَعمی و اَخرس و اَبکم.[5]
دارنده (آلات) غناء و آوازه خوانی محشور می شود در حالی که کور و کر و لال است.
در تبیین این روایت باید گفت همان‌گونه که گذشت کسانی که زندگی آنها به موسیقی و غنا گره می‌خورد قوه وهم آنها تقویت شده و همین مسئله چشم حقیقت بین آنها را کور کرده و گوش و زبان آنها به جای عقل از قوه وهم دستور می‌گیرد و در واقع حقیقت در درون آنها جایی پیدا نمی‌کند و در مقابل آن در این دنیا کور می‌شوند و آنگونه که قرآن می‌فرماید:
وَمَن کَانَ فِی هَذِهِ أَعْمَى فَهُوَ فِی الْآخِرَةِ أَعْمَى وَأَضَلُّ سَبِیلًا.[6]
آنکه در این دنیا[از دیدن حقیقت] کور است در آخرت کورتر و گمراه‌تر خواهد بود.
حشر بد
حشر بد یکی دیگر از عوارض سرگرم شدن با موسیقی و غناست. جهان آخرت جهات تجلی و تجسم اعمال است. در روایات در مورد مبتلایان به گناهان مختلف صورت‌های برزخی گوناگونی مطرح شده است؛ رسول‌خدا(ص) در مورد چهره برزخی و حشر آخرتی انسان‌هایی که موسیقی زندگی آنها می‌شود چنین می‌فرماید؟
آن‌چیزی که با موسیقی اتفاق می‌افتد شکنندگی روحی است نه لطافت روح، نوازندگان و گوش دهندگان به موسیقی به خاطر فعل و انفعالات که موسیقی در روح آنان ایجاد می‌کند دارای روحی شکننده هستند و احساسات ظاهری در آنها قوی است؛ اما همین افراد به دلیل ضعفی که موسیقی در قوه عاقله ایجاد می‌کند پذیرای حقایق و واقعیت‌ها نیستند و این قساوت قلب حقیقی است.
یُحشرُ صاحبُ الطَّنبور یوم القیامةِ و هو أسودُ الوجهِ و بِیَده طنبورٌ من نار و فوقَ رأسه سبعون اَلف ملکٍ، بید کُلُّ ملکٍ مِقْمعَةُ یَضربون رأسَهُ و وجهَه.[7]
دارنده طنبور (نوعی از آلات موسیقی) روز قیامت در حالی محشور می‌شود که صورتش سیاه و در دستش طنبوری از آتش است و بالای سرش هفتاد هزار فرشته قرار دارند که در دست هر کدام از آنها عمودی آهنین است که بر سر و صورتش می زنند.
قساوت قلب
بسیاری معتقدند که موسیقی روح را جلا می‌بخشد و قلب را رقیق می‌کند؛ حال آنکه آن‌چیزی که با موسیقی اتفاق می‌افتد شکنندگی روحی است نه لطافت روح، نوازندگان و گوش دهندگان به موسیقی به خاطر فعل و انفعالات که موسیقی در روح آنان ایجاد می‌کند دارای روحی شکننده هستند و احساسات ظاهری در آنها قوی است؛ اما همین افراد به دلیل ضعفی که موسیقی در قوه عاقله ایجاد می‌کند پذیرای حقایق و واقعیت‌ها نیستند و این قساوت قلب حقیقی است، از طرفی شما زمانی که به اتفاقات جهان نگاه می‌کنید کمتر موسیقی‌دانی را می‌بینید که جنایات قدرت‌های استکباری در دنیا او را به واکنش وادار کرده باشد، آنها در بین تارهای تنبور و سنتور خود گیر کرده‌اند و آنچه مهم است این است که آوای نیشان بلند باشد تار سنتورشان کوک؛ دیگر چه اهمیت دارد اگر کودک یمنی در میان آتش و خون در حال جان کندن است. پیامبر اسلام(ص) زمانی که عوامل قساوت قلبر ا بر می‌شرمد می‌فرماید:
ثلاثٌ یَقسینَ القلبَ: اِستماعُ اللَّهو و …[8]
سه چیز باعث قساوت و سنگ دلی می گردد: (یکی از آنها) گوش دادن به چیزهای لغو و بیهوده[مثل موسیقی] است.
در مورد عوارض موسیقی حرف بسیار است؛ افسردگی ناشی از موسیقی‌های نا‌امید کننده و غم انگیز سبک سری ناشی از موسیقی‌های بی‌محتوا و لهوی و بسیاری دیگر از آثار روحی و روانی، دنیوی و اخروی، مادی و معنوی وجود دارد که خود فصلی مفصل می‌طلبد.
ادامه دارد...
