چگونه با نماز خود را مدیریت کنیم؟

مقدمه:
چگونه با نماز خود را مدیریت کنیم؟ مدیریت چه شخصی جه اجتماعی و این وضوع اشاره به اصل نماز دارد.زیرا نخستین وظیفه کسانی که از سوی خدا به حکومت می رسند »اقامه نماز« است و اقامه نماز غیر از ادای نماز است؛ ادای نماز وظیفه فردی هر مسلمان است که در هر مکان و با هر موقعیت اجتماعی بدان اقدام می کند .

ولی اقامه نماز مرتبه بالاتری است و در سطح کلی جامعه وظیفه مدیران جامعه اسلامی به ویژه رهبر امّت است و باید گفت؛ اقامه نماز شرط مشروعیت رهبران جامعه اسلامی است که اگر بدان اقدام نکنند مشروعیت خود را از دست می دهند.
 

در این مقاله به مدیریت شخصی نماز، نقشه بهشت، پیشنهاد روزانه، پیشنهادی ویژه، نماز و امنیت روانی ، و مدیریت در امنیت ملی و نظامی و اقتصادی نیز اشاره می کنیم.

 مدیریت و مدیریت خود
یکی از نیازهای اساسی ما برای رسیدن به هدف‌های مهمی که در آینده طراحی کرده‌ایم، توانایی مدیریت خود و سرمایه‌هایی است که خداوند در اختیار قرار داده است.

شما افراد زیادی را می‌شناسید که با وجود برخورداری از هوش بالا و قدرت یادگیری شگفت‌انگیز، حتی موفق به گرفتن دیپلم هم نمی‌شوند و مسیر زندگی‌شان به سمت شکست پیش می‌رود. اشکال اساسی این افراد، کم آوردن در برابر مشکلات و ناتوانی در پرش از موانعی است که سر راه آن ها قرار می‌گیرد.
 
 مدیریت ونقشه بهشت
در دنیای واقعی، به ازای کاری که آدم‌ها انجام می‌دهند، مزد داده می‌شود. در دنیای معنوی هم وضعیت مشابه وجود دارد. این جمله را زیاد شنیده‌اید که: «بهشت را به بها می‌دهند نه بهانه.» زندگی خوب، مدیون تلاش‌ها و رفتارهایی است که امروز انجام می‌دهیم.

تصور کنید شما اراده می‌کنید از دبیرستان به مدت حدود ده سال خوب درس بخوانید و در مقابل یک عمر از این تلاش خود بهره‌مند شوید. خلاصه اینکه ما به ازای کارهای خوب یا ناپسند، نقشه موفقیت یا شکست را طراحی و طی می‌کنیم.
 
 مدیریت نماز پیشنهاد روزانه
پیشنهادهای خداوند از نظر زمانی با هم تفاوت دارند. برخی از کارهایی که از ما می‌خواهد ممکن است در طول عمر ما یک دفعه اتفاق بیفتد مثل رفتن به حج آن هم اگر از نظر مالی وضعیت خوبی داشتیم. بعضی دیگر، سالی یک بار است.

مثل روزه و بعضی دیگر به صورت ماهانه و هفتگی است، مثل نگه داشتن حرمت ماه‌‌های خاص و نیز رغبت به شرکت در نماز هفتگی جمعه؛

اما بعضی از پیشنهادهای خداوند برای ما یک داروی روزانه است. حتی برخی از آن ها را روزی چند بار باید مصرف کنیم؛ همانطور که سه وعده غذا در شبانه‌روز در برنامه ما گنجانده شده است.
 
 مدیریت نماز، پیشنهادی ویژه
نماز در بین دستورهای خداوند یک پیشنهاد ویژه است. همه حواشی آن هم حساب شده و دقیفا هماهنگ با نیازهای جسمی و روحی ماست؛ مثل اینکه روز خود را با این رفتار شروع کنیم، به تمیزی پوشاک خود توجه داشته باشیم،.

تمرین کنیم که کارهای جمعی انجام بدهیم، یاد بگیریم که زبان و جهت اشتراکی در زندگی با آدم‌هایی از دین خود داشته باشیم. نماز، با جمله‌ها و کلمه‌هایی تنظیم شده که دقت در آنها ما را از بن‌بست‌های فکری و روانی خارج می‌کند و ارتباط ما با یک اسپانسر و حامی بزرگ ایجاد می‌کند.
 
 مدیریت و پس‌اندازی به نام نماز
نماز علاوه بر تهیه نیازهای روحی روزانه ما، قابلیت ذخیره شدن و پس‌انداز برای یک برنامه ابدی را هم دارد. نمازی که امروز خوانده می‌شود، علاوه بر تاثیر آن در زندگی روزمره، به نام ما ثبت و برای همیشه می‌ماند.

این وعده‌‌ای است که در آیه 110 سوره بقره آمده است: «وَ أَقیمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّکاةَ وَ ما تُقَدِّمُوا لِأَنْفُسِکُمْ مِنْ خَیْرٍ تَجِدُوهُ عِنْدَ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ بِما تَعْمَلُونَ بَصیرٌ ؛ و نماز را به پا دارید و زکات را بدهید و هر گونه نیکى که براى خویش از پیش فرستید، آن را نزد خدا باز خواهید یافت آرى، خدا به آنچه مى‏کنید بیناست.»
 
 مدیریت نماز و مدیریت رفتار
زمانی که رفتار نماز را انتخاب می‌کنیم، همزمان خود را با مدیریت چندگانه روبرو کرده‌ایم: مدیریت زمان، مدیریت مکان، مدیرت رفتار و مانند آن. اگر یادتان باشد در ابتدا گفتیم که برای موفقیت نیازمند مدیریت خود هستیم.

مجموعه این مدیریت‌ها در نماز دیده می‌شود که مهم‌ترین آن ها مدیریت رفتار است. وقتی نماز در زندگی ما باشد، رفتارهای ناپسند از زندگی حذف می‌شوند؛ همان رفتارهایی که مانند قارچ سمی در مسیر موفقیت رشد می‌کنند.

رفتارهای خلافی که به شکل‌های گوناگون قابل اجرا هستند. خداوند در یک آیه بسیار زیبا، انس با نماز را وسیله‌ای برای دور شدن از مزاحم‌های واقعی موفقیت می‌داند و می‌فرماید:

«آنچه از کتاب به سوى تو وحى شده است بخوان، و نماز را برپا دار، که نماز از کار زشت و ناپسند بازمى‏ دارد، و قطعاً یاد خدا بالاتر است، و خدا مى ‏داند چه مى‏ کنید».¹
 
 مدیریت نماز و امنیت روانی
آرامش خاطر و داشتن زندگی مطمئن با کمترین استرس، از دستاوردهای انس با نماز است. در آیه‌ای می‌خوانیم:

«إِنَّ الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّکاةَ لَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ لاخَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ؛ کسانى که ایمان آورده و کارهاى شایسته کرده و نماز بر پا داشته و زکات داده‏ اند.

پاداش آنان نزد پروردگارشان براى آنان خواهد بود و نه بیمى بر آنان است و نه اندوهگین مى‏ شوند»². نکته مهمی که در این پیشنهاد خداوند دیده می‌شود این است که از ما می‌خواهد: هم نماز بخوانیم و هم دیگران را به نماز دعوت کنیم!

 بر مدیریت صنعت، تجارت، اقتصاد، فرهنگ و هنر و نیز حوزه های سیاسی - اجتماعی 
 مدیریت نماز در حوزه اقتصاد:
مدیر نمازگزار موظف است خود و مجموعه تحت امرش را از حرام خواری باز دارد، درامد حلال داشته باشد، اموال شخصی و عمومی را در چارچوب شرع هزینه کند.

از هر گونه فساد مالی، اختلاس و هر کار اقتصادی که با نماز هماهنگ نیست، جلوگیری کند و خود نیز انجام ندهد. به طور مثال باید از نفوذ معاملات ربوی در حیطه مدیریت خودش جلوگیری کند؛ چرا که قران مجید می فرماید:

 یا اَیهَا الَّذِینَ امَنُوا اتَّقُوا اللّهَ وَذَرُوا مَا بَقِی مِنَ الرِّبَا اِن کنْتُم مُوْمِنِینَ × فَاِن لَمْ تَفْعَلُوا فَاْذَنُوا بِحَرْبٍ مِنَ اللّهِ وَرَسُولِهِ.... (بقره: 9 - 278)

 ای کسانی که ایمان اورده اید، تتمه ربا را واگذارید و اگر چنین نمی کنید با خدا و پیامبرش اعلان جنگ کرده اید.

 حال اگر در حوزه مدیریتی یک مدیر مسلمان، ربا راه یابد او چگونه می تواند در حالی که به جنگ خدا و پیامبر رفته، مدعی اقامه نماز در سازمانش شود؟

 مدیریت نماز در حوزه نظامی؛
در این حوزه نیز نقش نماز اشکار است و فرماندهان نظامی در پرتو نماز و یاد خدا به تلاش های خویش ادامه می دهند. در نیمروزی از جنگ صفین، امیرمومنان علیه السلام، سخت مشغول پیکار بود و گاه و بیگاه در اثنای نبرد به اسمان نظر می کرد.

این کار، ابن عباس را شگفت زده کرد؛ از این رو، علت ان را جویا شد. امام پاسخ داد: مواظب گردش خورشیدم تا به موقع نماز بگزاریم. ابن عباس اظهار داشت: اینک در گرماگرم نبرد چه وقت نمازگزاردن است؟ امام فرمود:

 عَلی ما نُقاتِلُهُمْ؟ اِنَّما نُقاتِلُهُمْ عَلَی الصَّلاهِ.(وسایل الشیعه، حر عاملی، ال البیت، قم، 1409، ج 4، ص 264)

 ما برای چه با اینان پیکار می کنیم؟ جنگ ما برای نماز است.

 می بینیم که بزرگ ترین رهبر الهی در حساس ترین زمان مدیریتی خویش در اندیشه اقامه نماز است و با توجه به این که سخن و عمل معصوم برای دیگران حجت است، همه مدیران جامعه اسلامی باید چنین باشند.

 پناه بردن به درگاه الهی در کوران حوادث و سختی ها زیباترین اقدام یک مدیر موفق است؛ چرا که در این صورت او به منبع قدرت و عزت و گشایش پناه برده است؛ خدایی که مطمین ترین دوست و یاور در حل همه مشکلات است.

 قران مجید - به عنوان یک وظیفه خطیر مدیریتی - بر راز و نیاز شبانه پیامبر اکرم صلی الله وعلیه واله تاکید کرده، می فرماید:

 اِنَّ نَاشِیَهَ اللَّیلِ هِی اَشَدُّ وَطْاً وَاَقْوَمُ قِیلاً × اِنَّ لَک فِی النَّهَارِ سَبْحاً طَوِیلاً. (مزمل: 6)

 قطعاً برخاستن شب، رنجش بیشتر و گفتار [در ان هنگام] راستین تر است، تو را در روز امد و شدی دراز است.

 )سَبْح( به معنای دویدن و تند راه رفتن در اب است و در اینجا منظور اشتغال فراوان به کارهای روزانه، اعم از کارهای شخصی و مدیریتی است که به طور معمول بیشتر وقت مدیر و رهبر را در بر می گیرد.

پیام ایه این است که چون در روز مشاغل و گرفتاری ها فراوان است، مدیر بسان شناگر در امواج متلاطم زندگی به هر سو حرکت می کند و توان او کاهش می یابد.

از این رو، نیمه های شب باید به تجدید قوا بپردازد و با راز و نیاز عاشقانه و عارفانه به منبع فیض و برکت الهی وصل شود تا در طول مدیریت خویش، گرفتار روزمرّگی نگردد و از تلاش و مسیولیت باز نایستد.

مدیریت نماز در حوزه اجتماعی:
فراخوان روزانه احاد جامعه و به صف کردن انها در پنج نوبت از ابتکارات مدیریت اجتماعی رهبران اسمانی است. این پدیده زیبا در شریعت مقدس اسلام، روزانه در پنج نوبت با ندای توحیدی اذان، شکل می گیرد.

و مسلمانان در هر کوی و برزن، اداره و کارخانه و دیگر اماکن عمومی با شنیدن صدای اذان گرد هم می ایند و دسته جمعی به پرستش خدای یگانه می پردازند و در صفوف متحد، رو به کعبه می ایستند و جهت گیری اسمانی، انسانی، اخلاقی و رفتاری خویش را اشکار می سازند.

این گونه نمازگزاردن از ارزشی بس والا برخوردار است و اگر تعداد افراد نمازگزار به ده نفر برسد کسی جز خدا توان محاسبه پاداش ان را ندارد.(ر.ک. توضیح المسایل، امام خمینی، مساله 1400)

 مدیریت نماز و امنیت ملّی:
رکن مدیریت کشور است و نماز جمعه نقش محوری در امنیت ملّی دارد؛ چرا که حضور میلیونی مردم - ان هم با نیت نماز و قصد قربت و حالت معنوی - در میعادگاه های نماز جمعه، به ظهور رساندن مردم سالاری دینی و پشتوانه مردمی نظام اسلامی است که این دستاورد بزرگ نیز تنها نصیب دولت اسلامی می شود و سایر کشورها از چنین نعمتی محرومند.

 از منظر امام خمینی رحمه الله نماز جمعه بهترین مرکز انسجام و وحدت ملت های مسلمان و رفع گرفتاری ها و نابسامانی انهاست.

 امروز اگر ایمه جمعه - که از همه بلاد اطراف امده اند - وقتی که رفتند در بلاد خودشان، در همان جمعه اول، گرفتاری های مسلمین را و این که راه [رفع] گرفتاری چیست، گرفتاری چه بوده است؟

علت گرفتاری چه بوده و راه حل ان چیست و راه نجات چیست؟ به مردم بفهمانند، اگر همه با هم این مسایل را طرح کنند، مطمین باشید که حکومت ها نمی توانند شما را ازار بدهند.(در سنگر نماز، موسسه نشر اثار امام، قم، 1376 ش، ص 146)

 مدیریت نماز  و مدیریت بحران،
سخت ترین مرحله مدیریت است که همگان از عهده ان برنمی ایند، ولی نماز جمعه و خطیب ان، از یک سو مرکز پیشگیری بحران های اجتماعی هستند و از سویی مهم ترین عامل تنش زدایی و کنترل بحران های اجتماعی به شمار می روند و اهرم قدرتمندی هستند که در بحران ها به کمک مدیریت کشور می ایند. امام راحل در مورد چنین نقشی می فرماید:

 ایمه جمعه و جماعات - ایدهم اللَّه تعالی - در خطبه ها و منابر و سایر گویندگان کوشش فرمایند که ارامش در کشور برقرار باشد و از هر سخنی که موجب نگرانی مردم و تفرقه شود خودداری نمایند و مردم را در پشتیبانی از ملت و تمام ارگان های جمهوری اسلامی و نهادهای انقلابی و قوای مسلح و مردمی تشویق فرمایند.(همان)

 مسجد در صدر اسلام، یگانه مرکز مدیریتی دولت اسلامی پیامبر بود و همه امور حکومتی در انجا رتق و فتق می شد مانند، بسیج نیرو، تهیه تدارکات جنگی، قضاوت، کاریابی، دیدارهای عمومی و خصوصی پیامبرصلی الله وعلیه واله، ملاقات هییت های نمایندگی خارجی، عقد قراردادهای سیاسی و نظامی و....


 نتیجه
در موضوع چگونه با نماز خود را مدیریت کنیم؟ یا چگونه جامع و خانواده و مخیط اطراف خود را مدیریت کنیم.این مباحث جای بحث طولانی دارد که در این مختصر جای بحث از آنها نیست.

زیرا نماز دریای بی کران معنویت است و اگر با شرایط و اداب و به طور صحیح برگزار شود، انسان و جامعه نمازگزار را به معراج می برد و سعادت دو سرای او را تامین می کند.

یکی از ابعاد ارزشمند نماز، مدیریت جامعه اسلامی بر محور خداپرستی است. مدیران مسلمان، سازمان و جامعه خود را بر مدار نماز مدیریت می کنند تا انجا که محتوا و جهت گیری نماز، روح حاکم بر سازمان می شود و همواره ان را به سوی ترقی و تکامل جهت دار رهنمون می کند.

 جامعه با نماز از پوچی و بلاتکلیفی نجات می یابد و همواره خویشتن را با قدرت بی منتهای الهی مرتبط می بیند در نتیجه؛

 1- احساس شادابی و نشاط می کند و همواره بر کار و تلاش می افزاید و بازدهی بیشتری دارد.

 2- نسبت به وضع موجود و اینده، احساس مسیولیت می کند و به ارمان های بلند می اندیشد و تن به محدودیت و حقارت نمی دهد؛ چرا که چشم به خدای اسمان و زمین دوخته است.

 3- نقاط قوت و ضعف خود را رصد می کند؛ ضعف ها را می زداید و بر قوت ها می افزاید و می کوشد در اندیشه و اخلاق و عمل بر صراط مستقیم استوار بماند.

 4- در نماز می اموزد که بهترین راه تکامل همان حرکت جمعی و تعاون بر برّ و تقواست.

5 - احساس نوع دوستی و نیکی و مهربانی به دیگران و همراه شدن با انان تا خدا، از دیگر اثار سودمند مدیریت نماز است که حتی در نماز فرادی نیز بر زبان نمازگرار تکرار می شود و او را به یاد همراهان مترنم می کند که )اهدنا الصراط المستقیم(.

6 - امنیت اجتماعی که در پرتو نماز برای اجتماع اسلامی حاصل می شود، دستاوردی منحصر به فرد است و هیچ مدیریت بشری نمی تواند چنین ارامشی را به ارمغان بیاورد؛ زیرا نماز ذکر خداست و تنها با یاد خدا دل ها ارامش می پذیرد.